ROZWÓJ TELEKOMUNIKACJI W POZNANIU W LATACH 1885-1975 (szkic monograficzny) MIECZYSŁAW KIEŁISZEWSKI TELEKOMUNIKACJA POZNAŃSKA W LATACH 1885 - 1965 Dnia 1 września 1975 roku minęło dziewięćdziesiąt lat od zainstalowania w Poznaniu pierwszego aparatu telefonicznego zwanego wówczas "telefoniczny przyrząd" *. Do pierwszych abonentów telefonicznych w mieście należeli według notatki dziennikarskiej: drogerzysta Józef Czepczyński, fabrykant makaronu Donat Stabrowski, hurtownik towarów kolonialnych Józef Wojndewicz, Hipolit Cegielski, hurtownik win Antoni G 1abisz 2 . Wynalazek zrazu niewielu poznaniakom przemawiał do przekonania. Właściciel "telefonicznego przyrządu" uważany był raczej za , człowieka, który wyrzuca pieniądze za okno, tym bardziej że jedna rozmowa telefoniczna w roku 1885 kosztowała aż 50 fenigów. W urzędzie pocztowym przy ul. Pocztowej (dziś 23 Lutego) znajdowała się jedna centrala z dwudziestoma siedmioma abonentami we wrześniu, a czterdziestoma w październiku 1885 r. Do końca roku abonenci Poznania przeprowadzili kilka tysięcy rozmów, z tego w październiku 780. Linie telefoniczne napowietrzne miały łącznie 32 km długości 3 . Rozwój telekomunikacji w Poznaniu pod zaborem pruskim postępował wolno. Do roku 1911 czynna była przy ul. Pocztowej centrala telefoniczna typu ręcznego o pojemności 3000 numerów, w której łączenie rozmów odbywało się przy udziale telefonistek. Po dwudziestu pięciu latach (1911) zainstalowana została na jej miejsce i oddana do eksploatacji nowa centrala półatomatyczna typu Strowger, produkcji berlińskiej wytwórni Siemens- Ha1ske, o pojemności 4000 numerów. Firma sprawowała nad nią nadzór do czasu zupełnego' wyszkolenia personelu technicznego. Była to bowiem nowość, druga w Europie centrala telefoniczna produkcji tej firmy. Modernizacja centrali telefonicznej zapoczątkowała właściwy rozwój telekomunikacji w Poznaniu. Według danych z 1912 r. do nowo pobudowanej centrali przyłączono 3250 abonentów, którzy posiadali aparaty telefoniczne systemu CB bez tarcz numerowych. Łączenia rozmów telefonicznych dokonywały telefoniski przy pomocy 1 (pt.) -50-lecie telefonów poznańskich, "Kurier Poznanski", Nr 399, z dnia 1 IX 1935 r. "Przed 50 laty, w rannych godzinach 1 września 1885 roku, w pogodny wtorek poprowadzono przez "telefoniczny przyrząd" taką rozmowę: - Tu mówi dyrektor poczt i telegrafów. Czy mam zaszczyt z panem tajnym radcą komercjonalnym we własnej osobie? - O witam, najniższy sługa pana radcy! - Czy pan mnie dokładnie rozumie? - Tak, tak, powinszować, dziękuję. Co? - Wspaniały wynalazek! - Słyszymy się, jakbyśmy siedzieli razem przy winku u Pfitznera albo Glabisza, Tak, co, dziś wieczorem u Brummego! To należy uczcić. A więc do widzenia! Sługa pana radcy". 2 (pt.) 50-lecie telefonów poznańskich, op. cit. 3 . j.W. Telekomunikacja w Poznaniu (1885 - 1975) Aparat telegraficzny typu Juza (Hughesa) produkcji polskiej sprzed 1939 rojku klawiatur, poprzez obwody pośredniczące do automatu, włączone na pierwsze wybieraki grupowe. W celu uzyskania połączenia telefonicznego, abonent podnosił słuchawkę i zgłaszającej się telefonistce podawał żądany numer. Dalsze manipulacje telefonistka przeprowadzała automatycznie. W roku 1913 zbudowana została na Łazarzu przy ul. Głogowskiej automatyczna centrala telefoniczna typu Strowger o pojemności 1000 numerów. Przyłączone do niej aparaty telefoniczne były już wyposażone w pierwsze w Poznaniu tarcze numerowe. Okres I wojny światowej (1914 - 1918) musiał odbić się bardzo niekorzystnie na stanie centrali, gdyż już po upływie sześciu lat firma Siemens rozpoczęła przygotowania do przeprowadzenia kapitalnego remontu centrali. Wybuch Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 wstrzymał remont. Ograniczono się do naprawy w niewielkim zakresie. W latach 1919-1939 Po zwycięskim Powstaniu Wielkopolskim władze polskie przejęły pozostawione przez zaborców: obie centrale telefoniczne o łącznej pojemności 5000 numerów ora? szesnaście stanowisk telefonicznych międzymiastowych; około stu łączy telefonicznych międzymiastowych, przy pomocy których prowadzono rozmowy do wszystkich państw europejskich i wielu pozaeuropejskich poprzez centralę międzynarodową w Warszawie; sześć aparatów telegraficznych Hughesa; szesnaście aparatów telegraficznych Morse' a; 'szybkopis Siemensa (pierwowzór dzisiejszegp dalekopisu). Z ramienia Naczelnej Rady Ludowej kierownictwo Urzędu Te1ekomunikacyjneg0 4 objął Franciszek Gomerski, który z dniem 1 października 1919 r. mianowany został pierwszym dyrektorem Urzędu. Kierownictwo Urzędu stanęło przed trudnym do rozwiązania problemem kadrowym, bowiem centrale telefoniczne obsługiwane były przez personel niemiecki, który zamierzał opuścić Poznań. Duże usługi w tej sytuacji oddali członkowie dawnych oddziałów konspiracyjnych sokolich i harcerskich, które w ramach swych zajęć przygotowywały m. in. specjalistów łączności. Jednym z nich był Kazimierz Linke, który z dniem II sierpnia 1919 r. objął obsługę centrali telefonicznej Śródmieście, a później należał do przodujących pracowników łączności i przepracował w tym zawodzie ponad pięćdziesiąt lat. Ponadto do grupy pracowników, którzy wnieśli duży wkład w rozwój telekomunikacji, zaliczyć należy: Antoniego Bogacza, Wiktora Boraka, Kazimierza Fundamenta, Walentego Gałęskiego i Wacława Studzińskiego . Z dniem -31 marca 1920 r. personel niemiecki opuścił stanowiska zajmowane w urzędzie telekomunikacyjnym 5. Ich miejsca zajęli ci nieliczni Polacy, którzy uprzednio byli zatrudnieni w centralach telefonicznych, a od Powstania Wielkopolskiego mieli obowiązek zapobiegania ewentualnym sabotażom niemieckiego personelu. Z uwagi na trudną sytuację finansową państwa, do roku 1922 nie przeprowadzano w istniejących centralach żadnych robót inwestycyjnych. W roku 1923 rozpoczęto pełną automatyzację centrali telefonicznej Śródmieście przy jednoczesnym wyposażeniu około 4000 aparatów telefonicznych w mieszkaniach abonentów w tarcze numerowe. Trwało to pięć lat. Przygotowania do Powszechnej Wystawy Krajowej (1929) oraz powolny lecz stały wzrost liczby abonentów zadecydowały o rozpoczęciu w roku 1928 budowy na Łazarzu nowej automatycznej centrali telefonicznej typu Siemens-27 o pojemności 2000 numerów. Uruchomienie tej centrali nastąpiło z dniem 1 listopada 1928 r. Uzyskany po zlikwidowanej centrali sprzęt posłużył do rozbudowy o sześćset numerów centrali Śródmieście, natomiast reszta sprzętu posłużyła do zmontowania centrali telefonicznej dla Inowrocławia. N a terenach Powszechnej Wystawy Krajowej swój dorobek przedstawiło również Ministerstwo Poczt i Telegrafów. Pawilon zajmował powierzchnię około 1800 m 2 . Eksponowano w nim m. in. modele nowych urzędów pocztowo-telekomunikacyjnych, w tym również urzędu radiotelegraficznego w Poznaniu. Niestety, według tego modelu Urząd w Poznaniu nie został nigdy zbudowany. Część powierzchni pawilonu zajął zorganizowany specjalnie urząd pocztowo-telekomunikacyjny przeznaczony dla obsługi wystawców i zwiedzających. Na terenach zachodnich Powszechnej Wystawy Krajowej urządzono drugi urząd pocztowo-telefoniczny, jednak wyłącznie ze służbą nadawczą. Poznań miał w tym okresie bezpośrednie lub pośrednie połączenia telegraficzne z wszystkimi urzędami pocztowo-telegraficznymi krajowymi i zagranicznymi. Bez 4 W roku 1927 nastąpiła zmiana nazwy Urzędu Telekomunikacyjnego na Rejonowy Urząd Te1efoniczno- Telegraficzny. z dniem 1 IV 1927 r. dyrektorem mianowany został inż. Henryk Majewski. 5 Urząd Telekomunikacyjny nie był w tej kłopotliwej dla władz polskich sytuacji wyjątkiem. Urzędnicy pruscy pracowali w polskich agendach miasta w niektórych przypadkach jeszcze w roku 1921. Trzeba sobie zdawać sprawę, że wszystkie stanowiska w urzędach administracji pruskiej obsadzone były od kilkudziesięciu lat przez Niemców i natychmiastowe ich zwolnienie, przy braku urzędników polskich, sparaliżowałoby administrację miejską. 1 Siedziba Urzędu Telekomunikacyjnego przy ul. Pocztowej narożnik Al. Marcinkowskiego. Fotografia wykonana w dniach jubileuszu pięćdziesięciolecia poznańskich telefonów (1935) ,-sf. pośrednie połączenia telegraficzne istniały ze wszystkimi waznleJszymi stacjami węzłowymi: Bydgoszcz, Gdańsk, Katowice, Kraków, Lwów, Łódź, Toruń, Warszawa. Wymiana korespondencji telegraficznej z państwem niemieckim odbywała się tylko przez Poznań, i to w bezpośrednich połączeniach telegraficznych: Poznan - Berlin, Wrocław, Frankfurt n. Odrą, Piła. Do przeprowadzania rozmów telefonicznych między Polską a Niemcami istniały bezpośrednie przewody telefoniczne Poznań-Berlin, Wrocław, Królewiec. Poznań był dopuszczony do ruchu telefonicznego z wszystkimi miejscowościami na terytorium niemieckim łącznie z Prusami Wschodnimi. Oprócz bezpośrednich połączeń telefonicznych z zagranicą miał Poznań pośrednie połączenia telefoniczne z miastami w Austrii (Wiedeń), Czechosłowacji (Brno, Bratysława, Opawa, Praga, Tatrzańska Kotlina), Danii (Kopenhaga) i Szwajcarii (z wszystkimi miejscowościami)«. · Tadeusz Rug ę: Komunikacja w Poznaniu, w: Księga Pamiątkowa Miasta Poznania (1929), s. 253-254. Z powodu zwiększania się ruchu telefonicznego ustawiono wiele automatów telefonicznych na ulicach i placach miasta oraz rozmównic publicznych w urzędach pocztowych. W listopadzie 1929 r. rozpoczęto remont i modernizację centrali automatycznej Śródmieście, zakończony w marcu 1933 r. Wyremontowano 4000 wybieraków wstępnych wraz z przekaźnikami i uporządkowano przełącznicę pośrednią; wyremontowano 1290 wybieraków grupowych i liniowych oraz tyleż zespołów przekaźnikowych wraz z uporządkowaniem połączeń międzygrupowych; zbadano i uporządkowano układ połączeń urządzeń sygnalizacyjnych; przebudowano i uporządkowano łącza do sali maszyn sygnalizacyjnych i przerywaczy maszynowych. W ramach remontu przerobiono centralę półautomatyczną na automatyczną. Prace remontowe wpłynęły korzystnie na stan centrali. Świadczy o tym fakt, że liczba uszkodzeń stacyjnych wynosząca w roku 1929 przed remontem 51 690, zmniejszyła się w roku 11033 do 8721. Podobnie jak centrala telefoniczna Śródmieście, tak samo podziemna telefoniczna sieć kablowa Poznania jest uznawana za jedną z najstarszych w Polsce. Pierwsze prace nad skablowaniem sieci miejskiej rozpoczęte zostały w Poznaniu w roku 1906. W kwietniu 11930 r. przystąpiono do opracowania projektu remontu i rekonstrukcji sieci kablowej w Śródmieściu oraz jej rozbudowy w dzielnicach Jeżyce, Sołacz i Górczyn. Prace te trwały kilka lat. W roku 1931 zainstalowano w obu poznańskich centralach telefonicznych liczniki rozmów, a od dnia 15 kwietnia 1934 r. wprowadzono fotografowanie liczników, co znacznie ułatwiało obliczanie przeprowadzonych przez abonentów rozmów te1efo Fotomontaż na pięćdziesięciolecie telefonów miejskich zamieszczony w "Kurierze Poznańskim" )C( PIERWSI W ODBUDOWIE TELEFONÓW PO WYZWOLENIU POZNANIA W ROKU 1945 Teodor Antowski Sylwester Badaszewski Marian Ciesielski PIERWSI W ODBUDOWIE TELEFONÓW PO WYZWOLENIU POZNANIA W ROKU 1945 WSBUB&mr' 'W" Walenty Gałęski Stanis1aw Klimentowski KazimIerz Linke Telekomunikacja w Poznaniu (1885 - 1975) Do łącznic tych przyłączono pierwsze obwody telefoniczne międzymiastowe. Już dnia 19 lutego 1945 r. zdołano w ten sposób uruchomić sześć łączy telefonicznych międzymiastowych. Pierwsze obwody połączyły Poznań z Gnieznem, Obornikami, Ostrowem W1kp., Środą, Szamotułami i Wrześnią. W marcu 1945 r. dobudowano w sposób prowizoryczny dalsze trzy łącznice międzymiastowe oraz podłączono obwody telefoniczne, które połączyły Poznań z Jarocinem, Lesznem, Kaliszem, Kościanem, Mogilnem i z Łodzią. Dnia 4 marca 1945 r. powrócił z wysiedlenia i przejął kierownictwo Urzędu toż. Jan Rybarski. Do tego czasu powróciło oraz podjęło pracę około trzystu dawnych pracowników. Do sprawnego przeprowadzenia remontu centrali automatycznej Śródmieście i do należytego funkcjonowania uruchomionych już urządzeń telekomunikacyjnych brakowało części zamiennych i materiałów. Uruchamianie urządzeń telekomunikacyjnych w Poznaniu w tak szybkim tempie byłoby niemożliwe bez wydatnej pomocy wojsk radzieckich. W wielu skomplikowanych i trudnych przypadkach, zwłaszcza w zakresie zaopatrzenia w zespoły i podzespoły, nieocenionej pomocy udzielali dowódcy oddziałów radzieckich wojsk łączności stacjonujących przy ul. Głogowskiej 19, zwłaszcza pułkownik Winogradów i jego następca pułkownik Machów. Dzięki ich pomocy, Urząd otrzymał w marcu 1945 r. m. in. dziesięć łącznic międzymiastowych polowych typu 36. Po wyremontowaniu zostały one zainstalowane na drugim piętrze budynku centrali międzymiastowej, który w krótkim czasie został odgruzowany. Okna oszklono, a zaciekający dach naprawiono. Odremontowaną centralę telefoniczną automatyczną Śródmieście uruchomiono dnia 1 maja 1945 r., oddając do eksploatacji dwa tysiące numerów. W pierwszym okresie podłączono 426 abonentów. Do dnia 31 grudnia 1945 r. liczba abonentów telefonicznych w Poznaniu przekroczyła 2200. Z nowo uruchomionej centrali Śródmieście pobudowano łącza dó współpracy z centralą Łazarz oraz połączenie z nowo zainstalowanymi dziesięcioma stanowiskami międzymiastowymi. Ekipy najlepszych wówczas fachowców, zorganizowane pod kierownictwem Franciszka Szczepaniaka i Józefa Skrukwy, zajęły się uruchomieniem sieci telefonicznej kablowej. Znalezione w gruzach szczątki schematów urządzeń technicznych nie pozwoliły zorientować się w całokształcie sieci telefonicznej. Korzystano natomiast z kompletu schematów sieci kablowej Poznania, ukrytego przez Kazimierza Fundamenta, którego okupanci zatrudniali w przedsiębiorstwie te1egraficznym 7 . Na skutek zniszczonych w czasie działań wojennych mostów (Dworcowy, Uniwersytecki, Teatralny, Rocha, Chwaliszewski) pozrywane zostały także przebiegające przez nie kable te1ekomuni , Przedsiębiorstwo to (Te1egraphenbauamt) mieściło się w latach okupacji w budynku dzisiejszego kina "Bałtyk" narożnik' ulic Świerczewskiego i Rooseveltakacyjne z centrali Śródmieście w kierunku Łazarza, J eżyc oraz do dzielnic prawobrzeżnego Poznania. Zniszczeniu uległo szereg studzienek kablowych w różnych punktach miasta; w niektórych z nich Niemcy urządzili sobie stanowiska strzeleckie. Do ofiarnych pracowników-kab1arzy, którzy przyczynili się do odbudowy tych urządzeń należeli: Tomasz Bartkowiak, Wiktor Błoch, Stanisław Dekarski, Teofil Dolny, Stanisław Jankowiak, Stefan Mrozek, Marian Nowak, Stanisław Nowakowski, Stanisław Oporowski, Franciszek Ratajczak i Feliks Wysiadły. Zniszczona sieć abonencka stojakowa dachowa oraz międzymiastowa napowietrzna słupowa - zostały naprawione i zrekonstruowane przez takich fachowców jak: Roman Błoch, Stanisław Cichy, Piotr Czerwiński, Wiktor Dolny, Tadeusz Palicki, Stefan Płatek i Władysław Starosta, Ze sprzętu uzyskanego od jednostek łączności wojsk radzieckich a także ocalonego z centrali zniszczonej przez hitlerowców, grupa ofiarnych pracowników doprowadziła do uruchomienia w dniu 9 września 1945 r. nowej centrali telefonicznej międzymiastowej i telegraficznej. Był to nielada sukces. W uroczystościach otwarcia wziął udział minister Poczt i Telegrafów Tadeusz Kapeliński. N owa centrala międzymiastowa posiadała: dwadzieścia stanowisk łączeniowych; sześć stanowisk zgłoszeniowych; dwa stanowiska informacyjne; stanowisko podawania czasu; pięćdziesiąt dwa obwody telefoniczne międzymiastowe. Przy uruchamianiu centrali telefonicznej międzymiastowej, a zwłaszcza stacji wzmacniakowe/, duże zasługi położył inżynier Władysław Szubert. Dzięki jego pracy i jego najbliższych współpracowników - Poznań już we wrześniu 1945 r. mógł się porozumiewać z całym światem. Z chwilą uruchomienia centrali telefonicznej międzymiastowej i telegraficznej, poznański U rząd Telekomunikacyjny otrzymał nazwę: Rejonowy U rząd Telefoniczno-Telegraficzny. Naczelnikiem tego urzędu został Kazimierz Fundamen e, kierownikiem oddziału sieci miejskiej - Stanisław Klimentowski, kierownikiem oddziału sieci rejonowej · - Jan Wołoszyk, kierownikiem oddziału urządzeń stacyjnych - Kazimierz Linke, a kierownikiem oddziału ruchu - Antoni Płóciennik. W dniu 1 marca 1946 r. został uruchomiony nadajnik radio-telegraficzny. Umożliwił on nadawanie telegramów na obszar całego kraju, Prace związane z uruchomieniem tego nadajnika prowadzone były pod kierownictwem Tadeusza Nejmańskiego. Dnia 30 kwietnia 1946 r. - w przeddzień Święta 1 Maja - oddano do eksploatacji wyremontowaną dalszą część centrali automatycznej Śródmieście, co zwiększyło jej pojemność o dalszych 6500 numerów. 30 września 1946 r. oddano do eksploatacji zniszsJest to aparatura do wzmacniania siły głosu prowadzonych rozmów telefonicznych. » Dotychczasowy naczelnik Urzędu inż. Jan Rybarski powołany został na stanowisko kierownika działu technicznego Okręgowej Dyrekcji Poczt i Telekomunikacji w Poznaniu. PIERWSI W ODBUDOWIE TELEFONÓW PO WYZWOLENIU POZNANIA W ROKU 1945 Kazimierz Nowackit-. .j:j., *.. Józef Skrukwa · T I KAHHE 111Itr mim J Wacław Studziński PIERWSI w ODBUDOWYZW A LENiuNpozNAo NIA w ROKU 1 5 Telekomunikacja w Poznaniu (1885 - 1975)czoną w czasie działań wojennych sieć telefoniczną na terenach Międzynarodowych Targów Poznańskich. Było to (obok wielu innych ówczesnych pilnych potrzeb) konieczne, bowiem już w lutym 1946 r. zapadły decyzje o wznowieniu Międzynarodowych Targów Poznańskich, a w naprędce odbudowanej hali nr 2 otwarto dnia 21 września 1946 r. krajową wystawę pn. "Odzież i dom". Z dniem 1 stycznia 1950 r. zostało powołane do życia Poznańskie Przedsiębiorstwo Robót Telekomunikacyjnych, którego zadaniem było wykonywanie robót inwestycyjnych (budowa i kapitalne remonty central oraz sieci telefonicznej kablowej; rekonstrukcja sieci i urządzeń telekomunikacyjnych). W ramach rekonstrukcji Przedsiębiorstwo zlikwidowało znaczną część linii telefonicznej stojakowej znajdującej się na dachach licznych posesji, w zamian zaś zainstalowano sieć podziemną kablową i puszki kablowe w budynkach mieszkalnych. Dyrektorem tego Przedsiębiorstwa został Olgierd Baczyżma1ski. Do wyróżniających się pracowników Przedsiębiorstwa, którzy przyczynili się do modernizacji sieci i urządzeń telekomunikacyjnych, zaliczyć należy kierowników technicznych komórek organizacyjnych: Franciszka Derengowskiego, Leona Dorabiałę, Władysława Golischa i Pawła Piotra. Pod ich kierownictwem załoga Przedsiębiorstwa pracowała ofiarnie m. in. przy budowie central automatycznych Łazarz, Jeżyce i Rataje. Z dniem 1 wrzesnla 1952 r. utworzone zostały Okręgowe Warsztaty Teletechniczne, które do tej chwili z mniejszym zakresem zadań znajdowały się przy Okręgowej Składnicy Materiałów Teletechnicznych. Zadaniem tych warsztatów było remontowanie i produkcja mniejszych urządzeń telekomunikacyjnych oraz przyrządów pomiarowych. W warsztatach opracowano i uruchomiono m. in. produkcję niektórych części zamienych do central automatycznych, części do przekaźników płaskich, do urządzeń teletransmisyjnych, narzędzi do remontu i konserwacji urządzeń telekomunikacyjnych, osprzętu do budowy linii telekomunikacyjnych, kabin telefonicznych ulicznych. Kierownictwo Warsztatów spoczywało kolejno w rękach: inż. Antoniego Niedospała (1952 - 1953), Teodora Antowskiego (1953 - 1957), Czesława Mantasa (1957 - 1959), inż. Witolda Lisakowskiego (od 1959). Franciszek Szczepaniak Stanisław Wojciechowski W wyniku reorganizacji służby telekomunikacyjnej w kraju, polegającej na połączeniu Okręgowych Zarządów Radiofonizacji Kraju z Dyrekcjami Okręgu Poczty i Telekomunikacji, powołane zostały z dniem 1 lipca 1954 r. Wojewódzkie Zarządy Łączności. W Poznaniu dotychczasowy Rejonowy Urząd Telefoniczno-Telegraficzny przemianowany został w Urząd Telekomunikacyjny . Urząd ten przejął radiowęzeł przy ul. Matejki, radiowęzły pomocnicze Wilda i Sródka oraz oddział megafonizacji. Jednocześnie utworzono Wojewódzki Zakład Remontowo-Instalacyjny Łączności z siedzibą przy ul. Bułgarskiej 55, którego dyrektorem został - Marian Bandurski. W zakresie działania Zakładu znajdowała się budowa i remonty linii oraz urządzeń te1eradiofonicznych. Z dniem 1 lipca 1957 r. nazwę U rząd Telekomunikacyjny zmieniono na Miejski Urząd Telekomunikacyjny. Jednocześnie zlikwidowany został Wojewódzki Zakładki»;» Kazimierz Fundament Bronisław Wróblewski DYREKTORZY W LATACH 1945 - 1975 Marian Bandurski Jan RybarsM Czesław Mantas Henryk Storczyksm Leon Affe1dt Antoni Niedospał Telekomunikacja w Poznaniu (1885 - 1975) Zespół kab1arzy: Stanisław Pohl (po lewej) i Aleksander Krysiak przy uliczne] studzience kablowe] (1%7) Remontowo- Instalacyjny, a na jego mIejSCe utworzono Rejonowy Urząd Telekomunikacyjny, obejmujący działalnością siedem powiatów: Poznań, Oborniki, Międzychód, Nowy Tomyś1, Śrem, Środa, Szamotuły. Od dnia 1 stycznia 1961 r. nastąpiło połączenie Miejskiego Urzędu Telekomunikacyjnego z Rejonowym Urzędem Telekomunikacyjnym w Poznaniu, do którego włączono agendy miejskich urządzeń stacyjnych (central i sieci) oraz radiowęzły. W ramach tej reorganizacji wyłączono z Rejonowego Urzędu Telekomunikacyjnego nadzór telekomunikacyjny w Międzychodzie i Nowym Tomyś1u. Ponadto z byłego Miejskiego Urzędu Telekomunikacyjnego wyłączono urządzenia telefonii międzymiastowej, a także urządzenia telegraficzne łącznie z obsługą, które zostały włączone do istniejącego Okręgowego Biura Kabli Międzymiastowych; zmieniono jednocześnie nazwę tej jednostki organizacyjnej na Okręgowy Urząd Telekomunikacji Międzymiastowej, a jego dyrektorem został mgr inż. Czesław Hryniewiecki. W wyniku kolejnej reorganizacji - z dniem 1 stycznia 1966 r. z Rejonowego Urzędu Telekomunikacyjnego w Poznaniu został wyłoniony Urząd Telefonów Miejscowych z siedzibą przy ul. Bułgarskiej 55, któremu podporządkowano całą działalność w zakresie telefonia miejscowej (sieć telekomunikacyjna, centrale miejscowe); montażu i konserwacji centralek telefonicznych abonenckich w zakładach pracy oraz radiofonii przewodowej (radiowęzły) i megafonizacji na obszarze Poznania. Dyrektorem Urzędu mianowany został mgr inż. Henryk Storczyk, a jego zastępcą inż. Adam Ziemski. Do najważniejszych zadań, które w latach 1945 - 1965 spełniał Urząd Telekomunikacyjny, zaliczyć należy bezsprzecznie ciągłą troskę o sprostanie wysokiemu zapotrzebowaniu na urządzenia telefoniczne w mieszkaniach oraz biurach instytucji i zakładów pracy. Po okresie "łatania" szkód wyrządzonych przez wojnę, przystąpiono do stopniowej rozbudowy potencjału telefonicznego miasta. Centrala telefoniczna automatyczna Łazarz o pojemności 2000 numerów zastąpiona została nową centralą automatyczną typu Siemens-Ha1ske o pojemności 4000 numerów. Roboty montażowe prowadziło Poznańskie Przedsiębiorstwo Robót Te1ekomunikacyjnych, a oddanie centrali do eksploatacji nastąpiło w dniu 19 grudnia 1954 r. Kierownikiem nowej centrali został długoletni pracownik łączności Bernard Antowski, który funkcję tę pełni po dzień dzisiejszy. Przeciążona była także centrala automatyczna Śródmieście, a jednocześnie największe zapotrzebowanie na telefony występowało w tej dzielnicy miasta. Pewną poprawę sytuacji uzyskano w lipcu 1958 r., kiedy uruchomiona została centrala (ręczna) N aramowice typu CB o pojemności 300 numerów. Do centrali tej podłączono okolicznych abonentów i zwolnione w ten sposób numery wykorzystano do pokrycia najpilniejszych potrzeb instytucji i zakładów pracy w centrum Poznania. Kierownikiem centrali automatycznej Śródmieście, Iktóremu podporządkowana została centrala N aramowice był w latach 1959 - 1962 Marian Ciesielski. W nocy z dnia 9 na 10 kwietnia 1960 r. zmieniono numerację abonentów telefonicznych trzeciego i czwartego tysiąca w centrali automatycznej Śródmieście na numerację o początkowych numerach 53 i 54. Zwolniony poziom trzeciego tysiąca przeznaczony został dla przyszłej centrali Wilda, natomiast poziom czwartego tysiąca dla nowej centrali Jeżyce. Centrala ta, systemu Strowgera 32 AB, oddana została do eksploatacji w dniu 28 kwietnia 1960 r. Dzięki podjętym zobowiązaniom, prace montażowe rozpoczęte w listopadzie 1958 r. wykonano o trzy miesiące przed zaplanowanym terminem. Przy wejściu do budynku centrali J eżyce umieszczono tablicę pamiątkową z napisem: "Obiekt ten został oddany do użytku w rocznicę Czterechsetlecia Poczty Polskiej". Uroczystego przekazania centrali do eksploatacji dokonał minister Łączności Zygmunt Moskwa. Kierownikiem centrali od chwili uruchomienia po dzień dzisiejszy jest Henryk Tomiak. W dniu 27 grudnia 1960 r. odbyło się zgodnie z planem przekazanie do eksploatacji nowej centrali telefonicznej automatycznej Rataje, której budowę rozpoczęto w listopadzie 1959 r. Centrala ta systemu Stowgera posiadała pojemność 2200 n umerów. Jej kierownikiem od chwili uruchomienia po dzień dzisiejszy jest Kazimierz Popławski. Oddanie w jednym roku dwóch central telefonicznych (Jeżyce i Rataje) rozładowało na pewien okres czasu trudną sytuację i ogromne zapotrzebowanie na aparaty telefoniczne w Poznaniu. W wyniku tych inwestycji ma dzień 31 grudnia 1960 r. miasto posiadało 16 962 abonentów telefonicznych. Pojemność central telefonicznych automatycznych wynosiła 20 350 numerów, a central ręcznych 780. Z dniem 1 maja 1962 r. została uruchomiona przy ul. Husarskiej dla rozbudowującej się dzielnicy Grunwald nowa ręczna centrala telefoniczna o pojemności 480 numerów. Została ona zlikwidowana z chwilą pobudowania w ramach inwestycji i uruchomienia w dniu 29 marca 1966 r. nowej centrali telefonicznej automatycznej Grunwald. Zlikwidowanie centrali ręcznej nastąpiło po uprzednim przełączeniu jej abonentów na centralę automatyczną. W dwa lata później (1 V 1964) oddano do eksploatacji dalszych 2000 numerów w centrali telefonicznej automatycznej J eżyce. Zwiększenie liczby abonentów telefonicznych, było możliwe dzięki zastosowaniu urządzeń telefonicznych typu 1/1, 1/10, 3/16. U rządzenia te pozwalały podłączyć na jednym łączu telefonicznym drugiego abonenta (zespół 1/1), względnie na jednym łączu dziesięciu abonentów (zespół 1/10), a także na trzech łączach - szesnastu abonentów (zespół 3/16), przy czym każdy z tych abonentów posiadał oddzielny numer telefonu, a także samodzielny licznik w centrali telefonicznej, zaliczający wyłącznie rozmowy telefoniczne przeprowadzone przez danego abonenta. U rządzenia te były stosowane w większości dla abonentów centrali Łazarz a także, lecz w mniejszym zakresie, w centrali Śródmieście. Telekomunikacja w Poznaniu (1885 - 1975) Monter Zygmunt Śliwiński usuwa uszkodzenie telefonów w szafce kab10wlej (1%5) Igtś Sm_ .*__] Kolumna kablowa Urzędu Telefonów Miejscowych dawniej posługiwała się wózkiem, dziś - furgonetką W roku 1964 w centrali automatycznej Śródmieście zainstalowano pięćset przystawek zespołowych, urządzeń telefonicznych, co umożliwiło zainstalowanie dodatkowych aparatów telefonicznych bez kosztownej rozbudowy sieci telekomunikacyjnej. Przystawki te umożliwiają podłączenie dwóch aparatów te1efoniczych na wspólnym łączu, z tym że każdy z obu abonentów posiada własny numer i oddzielny licznik rozmów w centrali telefonicznej. Urządzenia tego typu są nadal stosowane. W okresie poprzedzającym Międzynarodowe Targi Poznańskie (1958) przebudowana została targowa sieć telefoniczna kablowa. W ramach tej przebudowy zainstalowano dwustuparowy kabel, co umożliwiło zwiększenie liczby instalacji telefonicznych dla wystawców targowych. Z uwagi na przeciążenie centrali automatycznej Łazarz, uruchomiono tam łącznicę CB-100, do której podłączono z dniem 10 maja 1958 r. telefony służbowe placówek pocztowo-telekomunikacyjnych, takich jak Poznań-2, Dworcowy, Okręgowe Warsztaty Teletechniczne oraz częściowo abonentów prywatnych. Zwolnione numery w centrali Łazarz przeznaczono na zaspokojenie potrzeb wystawców i dyrekcji Targów. Łącznica ta z dniem 25 kwietnia 1959 r. została rozbudowana o dalszych 480 numerów. Centrala -telefoniczna Łazarz została w maju 1960 r. rozbudowana o tysiąc numerów, dla których urządzenia typu W-50 zakupiono w Niemieckiej Republice Demokratycznej. N a terenach Międzynarodowych Targów Poznańskich w czerwcu 1956 r. zainstalowano czterysta aparatów telefonicznych, trzydzieści pięć kompletów sekretarsko-dyrektorskich oraz dziesięć łącznic telefonicznych typu CB. W tym samym czasie na ulicach Poznania czynnych było piętnaście kabin z aparatami telefonicznymi samoinkasuj ącymi. W roku 1960 na terenach Międzynarodowych Targów Poznańskich zainstalowano: czterysta szesnaście aparatów telefonicznych, sześćdziesiąt trzy aparaty telefoniczne sekretarsko-dyrektorskie, trzynaście połączeń bezpośrednich, dwanaście połączeń teleksowych, jedenaście aparatów wrzutowych (samoinkasujących) . Porównując liczbę urządzeń telekomunikacyjnych instalowanych każdego roku na terenach targowych, stwierdzić należy zwiększanie się z roku na rok zapotrzebowania na urządzenia telekomunikacyjne i na różnorodność zakresu usług telekomunikacyjnych zgłaszanych przez wystawców i dyrekcję Międzynarodowych Targów Poznańskich. Znacznie rozbudowany został zestaw usług telefonicznych. Z dniem 1 marca 1955 r. uruchomiono automatyczną zegarynkę zasilaną łączami z Bydgoszczy, a z dniem 1 stycznia 1956 r. Biuro Zleceń pod numerem 011. Biuro przyjmuje takie zlecenia jak: budzenie abonentów o ustalonej godzinie; przypominanie terminu załatwienia sprawy; telefoniczne sprawdzenie czujności wartowników, strażników, portierów; przekazywanie wiadomości wskazanym przez zleceniodawcę abonentom telefonicznym w Poznaniu. Ponadto Biuro Zleceń udziela informacji o ostrych dyżurach szpitali, o imprezach kulturalno-oświatowych w mieście, punktach usługowych, adresach stacji benzynowych itp. Informacje te stanowią dużą pomoc dla licznych turystów przybywających do naszego miasta. Dnia 28 lipca 1959 r. oddano do eksploatacji dostarczone przez Instytut Łączności w"Warszawie urządzenie zegarynki z zapisem optycznym TZMO-1 wraz z jednym stojakiem na pięćdziesiąt translacji. W październiku 1959 r. - automatyzując Biuro Zleceń, zainstalowano pulpit wyposażony w dwa magnetofony podłączone do numeru telefonu 018, pod którym trzydziestu klientów mogło jednocześnie zasięgać informacji o pogodzie, imieninach, wynikach gier liczbowych. Dnia 20 czerwca 1964 r. w centrali telefonicznej Śródmieście zainstalowano pod kierownictwem inż. Adama Ziemskiego i Józefa Spychalskiego nową zegarynkę Telekomunikacja w Poznaniu (1885 - 1975) Brygada Pracy Socjalistycznej w Wydziale Opłat - Ewidencja Telefonów. Od lewej: Janina Maj, Stefania Talaga, Irena Nowicka, Stanisława Kędzierska, Ewa Woźna Zespół Likwidacji Opłat. Od lewej: Teresa Wolska, Bogumiła Bąk, Iwona Kilan, Zofia Domagaiskamagnetyczną. Dotychczasowa została przekazana do dalszej eksploatacji w Zielonej Górze. Pod koniec 1964 r. oddano do eksploatacji Telefoniczny Automat Informacyjny. Do urządzenia tego włączono pięć służb informacyjnych; 912 - wyniki gier liczbowych; 913 - repertuar teatrów, kin, propozycje ,obiadów; 914 - program telewizji poznańskiej; 915 - odjazdy pociągów dalekobieżnych; 916 - prognoza pogody, dyżury szpitali, aptek i stacji benzynowych. Urządzenia te posiadające w pierwszym okresie czterdzieści pięć translacji wejściowych, zostały z dniem 28 grudnia 1966 r. rozbudowane do stu dwudziestu translacji. W lipcu 1962 r. w kabinie, w gmachu Urzędu Pocztowo- Telekomunikacyjnego Nr 2 zainstalowano pierwszy w Poznaniu głośniomówiący aparat telefoniczny samoinkasujący (wrzutowy). Został on wykonany w warsztacie Rejonowego U rzędu Telekomunikacyjnego przez wybitnego racjonalizatora Czesława Mantasa według jego projektu. Po upływie pierwszych powojennych lat pracy na odcinku odbudowy urządzeń i obiektów telekomunikacyjnych, które pozostaną w pamięci jako okres pełen entuzjazmu wynikającego z odzyskania wolności i możliwości kontynuowania pracy dla rozwoju Polski Ludowej, nastąpił okres pracy ustabilizowanej. Z dniem 1 września 1948 r. wprowadzono normy pracy we wszystkich technicznych komórkach U rzędu, od dnia 1 listopada 1948 r. premiowanie pracowników za wydajność pracy. Od dnia 1 kwietnia 1949 r. pracownicy techniczni oraz służb eksploatacyjnych (telefonistki, te1egrafistki) przystąpili do współzawodnictwa pracy, które w jednostkach telekomunikacyjnych resortu łączności na terenie Poznania kontynuowane jest nadal. W oparciu o opracowane regulaminy dla zespołów współzawodniczących, kontynuowane jest współzawodnictwo pomiędzy Dyrekcjami Okręgu Poczty i Telekomunikacji w skali krajowej o Sztandar Przechodni Prezesa Rady Ministrów i Centralnej Rady Związków Zawodowych; pomiędzy okręgowymi urzędami telekomunikacji międzymiastowej w skali krajowej oraz pomiędzy rejonowymi urzędami telekomunikacyjnymi (w tym Urzędem Telefonów Miejscowych w skali okręgu poznańskiego). Kontynuowano również współzawodnictwo wewnątrzzakładowe pomiędzy zespołami o proporce przechodnie, o tytuły Brygad Pracy Socjalistycznej, a także współzawodnictwo o tytuł najlepszego w zawodzie (najlepszego montera · - najlepszego usuwacza uszkodzeń, najlepszej telefonistki). Z dniem 1 września 1962 r. otwarta została pierwsza w Okręgu Poczty i Telekomunikacji Zasadnicza Szkoła Zawodowa dla Pracujących, w której rozpoczęło naukę osiemdziesięciu uczniów (po czterdziestu na wydziałach łączności i przenoszenia). Sale wykładowe znalazły pomieszczenie w gmachu Dyrekcji Okręgu Poczty i Telekomunikacji przy ul. Kościuszki 77, po opuszczeniu tych pomieszczeń przez Technikum Łączności, przeniesione do nowego budynku przy ul. Naramowickiej. Dyrektorem Zasadniczej Szkoły Zawodowej od początku jej uruchomienia po dzień dzisiejszy jest Stanisław Markiewicz. Pierwsi absolwenci opuścili szkołę dnia 24 czerwca 1965 r. Do końca roku 1974 szkołę opuściło 705 absolwentów, którzy zasilili szeregi poznańskich łącznościowców. Telekomunikacja w Poznaniu (1885 - 1975) Gmach Poczty Głównej przy ul. 23 Lutego narożnik Al. Marcinkowskiego (1975) HENRYK STORCZYK ADAM ZIEMSKI URZĄD TELEFONÓW MIEJSCOWYCH W LATACH 1966 - 1975 W ramach reorganizacji jednostek telekomunikacyjnych w Poznaniu, zarządzeniem Dyrekcji Okręgu Poczty i Telekomunikacji od dnia 1 stycznia 1966 r. utworzony został w Poznaniu U rząd Telefonów Miejscowych z siedzibą przy ul. Bułgarskiej 55. W ten sposób ujednolicono system organizacyjny służby telekomunikacyjnej w miastach wyłączonych. U rząd Telefonów Miejscowych wydzielony został z Rejonowego U rzędu Telekomunikacyjnego w Poznaniu, a zakresem działania objął: a. konserwację, remonty i obsługę techniczną urządzeń i obiektów telefonii miejscowej i radiofonii przewodowej; b. przyłączanie abonentów telefonicznych i radiofonii przewodowej oraz inkaso telefonicznych opłat abonentowych; c. konserwację, remonty oraz instalację i budowę urządzeń i obiektów telefonii miejscowej i radiofonii przewodowej na zlecenie osób trzecich; d. wykonywanie usług z zakresu megafonizacji; e. opracowywanie wniosków w zakresie potrzeb inwestycyjnych, wykonywanie inwestycji sposobem gospodarczym oraz nadzór nad inwestycjami przeznaczonymi do eksploatacji Urzędu. Jednocześnie, z organizacją komórek Urzędu, przejmowano środki trwałe i przedmioty nietrwałe od Rejonowego Urzędu Telekomunikacyjnego. Urząd podzielono na komórki funkcjonalne oraz wydziały i inne samodzielne komórki wykonawcze. Działalnoś' Urzędu opierała się na ustalonym na dany rok planie techniczno-eko nomicznym. Opracowane plany i programy działania były przedstawiane na konferencji ekonomicznefo, gdzie po dyskusji i wniesieniu poprawek plany te były zatwierdzane. Centrale miejscowe dysponowały na dzień 1 stycznia 1966 r. pojemnością 23 100 numerów. Liczba abonentów wynosiła 22 996 co oznaczało średnio 5,2 abonentów na stu mieszkańców Poznania. Przeważał system central Siemensa (około 60%). Pozostałą część pojemności stanowiły centrale systemu Strowgera typu 32 AB produkcji polskiej (około 30%) oraz centrale ręczne (około 10%). Urząd dysponował 197 aparatami wrzutowymi telefonów ogólnodostępnych w tym siedemdziesięcioma w kabinach wolnostojących. Sieć telefoniczna, o ogólnej długości ponad 153 400 kilometrów żył, charakteryzowała się dużym udziałem sieci napowietrznej obejmującej 15% abonentów. Ponad 1400 abonentów było dołączonych za pomocą przestarzałych urządzeń zespołowych, co stwarzało poważne trudności w utrzymywaniu urządzeń w pełnej sprawności. Z tych powodów średni czas trwania jednego uszkodzenia wynosił dwadzieścia cztery godziny. W tym stanie telekomunikacji, przy istniejącym zapotrzebowaniu na telefony, U rząd położył duży nacisk na rozwój ilościowy urządzeń oraz poprawę sprawności działania. W Planie Pięcioletnim 1966-1970 pojemność central poznańskich wzrosła o 13 200 numerów, a liczba abonentów o 8643. Pozwoliło to zwiększyć liczbę telefonów na koniec 1970 r. - do 6,9 abonentów na stu mieszkańców (Tabela 2). W okresie tym rozbudowano centrale Jeżyce i Rataje oraz zbudowano trzy nowe centrale: Dębieć, Wilda i Grunwald. Rozbudowano i zmodernizowano sieć telekomunikacyjną, szczególnie w dzielnicy Wilda, gdzie zlikwidowano całkowicie przestarzałą sieć napowietrzną, tzw. stojaki dachowe. Modernizacja sieci pozwoliła prawie całkowicie zlikwidować urządzenia zespołowe typu 1/10. Liczba abonentów przyłączonych siecią napowietrzną zmalała do około 10%, co w dużej mierze pozwoliło zmniejszyć średni czas trwania jednego uszkodzenia do jedenastu godzin. Również w tym okresie wprowadzono do sieci telekomunikacyjnej pierwsze krzyżowe automatyczne centra »Według zasad określonych Ustawą z dnia 20 grudnia 1958 r. o samorządzie robotniczym, w Państwowym Przedsiębiorstwie "Polska Poczta, Telegraf i Telefon" w tym m. in. w Urzędach Telefonów Miejscowych organizowane są konferencje ekonomiczne. W skład konferencji ekonomicznej wchodzą: egzekutywa podstawowej organizacji partyjnej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, rada zakładowa, zarząd koła Związku Młodzieży Socjalistycznej, przedstawiciele stowarzyszeń naukowo-technicznych (do trzech osób), przodujący i zasłużeni pracownicy służb podstawowych (od trzech do siedmiu osób), kierownik zakładu pracy (urzędu). Głównymi celami konferencji ekonomicznych są: analiza i ocena działania zakładu i wytyczanie kierunków jego usprawniania; polepszenie warunków pracy i socjalno-bytowych załóg; mobilizacja załogi w kierunku wykonania podstawowych zadań planowych, poprawy jakości usług, jak też rozwoju socjalistycznego współzawodnictwa pracy; wyzwalanie twórczej inicjatywy pracowników. Fragment centrali telefonicznej systemu tradycyjnego Telekomunikacja w Poznaniu (1885 - 1975) Tabela 2 ABONENCI TELEFONICZNI W LATACH 1945 - 1974 Poj emność no- Liczba abonen- Liczba abonenminalna cen- t ów telefoni - t ów telefoni - Przyrost abonenRok tral telefmi- cznych (na ko- cznych na 100 tów w roku cznych niec roku) mieszkańców 1945 4 000 2 205 - 2205 1946 10 500 5 231 - 3026 1947 10 500 6 813 - 1582 1948 10 500 7 489 - 676 1949 10 500 8 074 - 585 1950 10 500 8 323 - 249 1951 11010 8 456 - 133 1952 11010 9 083 - 627 1953 11010 9 688 - 605 1954 13 010 10 080 - 392 1955 13 O 1 O 10 989 - 909 1956 13 O 5 O 11257 - 268 1957 13 050 12 933 - 1676 1958 13 450 13 519 - 586 1959 13 93 O 14 068 - 549 1960 21 13 O 16 962 - 2894 1961 21 13 O 18 997 - 2035 1962 21000 21012 - 2015 1963 21100 21645 - 633 1964 23 100 22 873 - 1228 1965 23 100 22 996 - 123 1966 29 240 24 581 5,56 1585 1967 29 240 26 140 5,85 1559 1968 33 840 28 394 6,21 2254 1969 33 900 29 973 6,51 1579 1970 36 300 31639 6,90 1666 1971 36 700 ' 33 408 6,96 1769 1972 41400 35 728 7,44 2320 1973 43 600 37 393 7,49 1665 1974 43 900 39 513 7,85 2120 1e cząstkowe typu KACC-100, co częściowo zmniejszyło niedobór telefonów na obszarze nowo budowanych osiedli. Liczba aparatów ogólnodostępnych wzrosła do 316 w 1970 r. przy minimalnym wzroście liczby kabin ulicznych. W roku 1970 został przyłączony do sieci telekomunikacyjnej trzydziestotysięczny abonent, którym został Kyszard Galiński zamieszkały na Osiedlu Jagiellońskim. Okres następnej pięciolatki 1971 - 1975 charakteryzował się dalszym wzrostem urządzeń i wprowadzeniem nowych rodzajów usług. Na koniec I półrocza 1975 pojemność central wynosiła 43 900 numerów. Przyrost pojemności od 1970 r. wyniósł 7600 numerów. Plan do końca roku 1975 przewiduje wzrost pojemności .centra1 o dalsze 7500 numerów po uruchomieniu nowej centrali na Winogradach. centrali telefonicznej elektronicznej Obsługa Biura Numerów w centrali Łazarz. Od lewej: Urszula Hoffmann, Marla K10nowska, Genowefa Śliwińskaaaf. » 1,lfjP Redakcja Spis« telefonów m. Poznania. Od lewej: Joanna Stachowiak 1 Joanna Patela I'&ffS' -#*"*'* Wm' , , "0 · III S S ŚąU ,{iir .1 * *r mr. tmet Xi Telekomunikacja w Poznaniu (1885 - 1975) W 1972 r. wymieniono zużytą centralę Łazarz systemu Siemensa na nową produkcji polskiej, co w poważnym stopniu usprawniło współpracę central. Dnia 21 września 1972 r. oddano do użytku rozbudowaną część centrali Grunwald, a 7 lipca 1973 r. część centrali Rataje. Zbudowano też nową centralę pomocniczą o pojemności 1000 numerów na Winogradach, którą oddano do użytku 7 listopada 1973 r. Z nowych usług należy wymienić wprowadzenie automatycznych połączeń międzymiastowych w systemie "miasto-miasto". Usługa ta została wprowadzona po raz pierwszy dla abonentów tylko centrali Jeżyce pod koniec 1970 r. W latach 1971 - 1972 po dokonaniu przeróbek i uzupełnień central umożliwiono korzystanie z tej usługi pozostałym abonentom central Poznania. Obecnie abonenci mogą korzystać z następujących relacji automatycznych: Poznań-Warszawa (28 XII 1970); Katowice (25 II 1971); Szczecin (11 VI 1971); Kalisz (23 VII 1971); Łódź (24 IX 1972); Zielona Góra (10 V 1973); Wrocław (28 V 1973); Gdańsk (1 VII 1973); Mosina i Puszczykowo (28 VII 1973); Ostrów W1kp. (28 VIII 1973); Bydgoszcz (14 X 1974)". Zainstalowano publiczne aparaty wrzutowe strefowe, umożliwiające przeprowadzanie rozmów międzymiastowych w ruchu automatycznym do wszystkich miejscowości uprawnionych do tego ruchu. Pierwsze aparaty tego typu zostały uruchomione na początku czerwca 1973 r. z okazji Międzynarodowych Targów Poznańskich. N a koniec roku 1974 czynnych było w mieście 60 takich aparatów, z tego w kabinach ulicznych - 10, we wnękach ulicznych - 4, w lokalach publicznych - 29, w rozmównicach urzędów pocztowo-telekomunikacyjnych - 17. Dokonano również poważnego wysiłku dla udostępnienia społeczeństwu większej liczby aparatów publicznych wrzutowych do rozmów lokalnych. Liczba tych aparatów wzrosła w latach 1971 - 1975 o 436 i wynosi 752 sztuk. Poważnie wzrosła liczba ulicznych kabin telefonicznych z 79 do 157 sztuk. Usprawniono konserwację i usuwanie uszkodzeń w tych apratach przez wprowadzenie stanowisk kontrolnych i badaniowych dla dwustu aparatów (Tabela 3). W latach 1971 - 1975 U rząd rozwinął na szeroką skalę usługi konserwacji central telefonicznych abonenckich w zakładach pracy i instytucjach. Na koniec 1974 r. w konserwacji Urzędu znajdowało się 46% ogólnej pojemności central. W zakresie dochodów z usług U rząd zrealizował swoje zadania planowe w latach 1966 - 1974 ogółem w 100,-7%. Łączna wartość usług wykonanych w tych latach wyniosła 740 409,6 tys. zł, przy czym dochody z usług wzrastały systematycznie z roku na rok. W porównaniu z rokiem 1966 wzrost ten w roku 1974 wyniósł 329,9% tj. 146 006,3 tys. zł. Przydzielone na lata 1966 - 1974 fundusze na realizację zadań planowych wykorzystano w 99,1%. Oznacza to, że łączne środki niezbędne do wykonania wytyczonych zadań usługowo-produkcyjnych wyniosły 369,264,6 tys. zł. Wypracowany przez załogę Urzędu zysk wyniósł łącznie 371145 tys. zł, co stanowi przekroczenie planu o 2,3%. Warto jeszcze podkreślić, że wynik działalności uzyskany w 1974 r. był przeszło ośmiokrotnie wyższy od wyników roku 1966. u W związku z uruchomieniem pierwszego automatycznego połączenia z Poznania do Warszawy, na ręce Zdzisława Karpińskiego dyrektora Okręgu Poczty i Telekomunikacji w Poznaniu wpłynęło pismo z datą 3 II 1971 r. następującej treści: "W imieniu własnym i kierownictwa resortu składam obywatelowi dyrektorowi oraz całemu zespołowi inżynieryjno- technicznemu podziękowanie i wyrazy uznania za włożony trud, aktywność oraz dotrzymanie terminu uruchomienia telefonicznego ruchu międzymiastowego w systemie "miasto-miasto" z Poznania do Warszawy. Osiągnięcie to jest tym bardziej godne podkreślenia, że dotyczyło problemu trudnej adaptacji central miejscowych systemu Siemens do międzymiastowego ruchu automatycznego. Minister Łączności - Edward Kowalczyk". Tabela 3 STAN APARATÓW TELEFONICZNYCH WRZUTOWYCH (SAMOINKASUJĄCYCH) W LATACH 1965-1975 Rok Aparaty wrzutowe Kabiny uliczne Aparaty wrzutowe strefowe 1965 197 54 - 1966 218 57 - 1967 247 68 - 1968 . 255 68 - 1969 291 78 - 1970 323 79 - 1971 337 81 - 1972 390 95 3 1973 450 104 11 1974 759 139 60 · 1975* 825 157 73 · do dnia 30 IV 1975 W latach 1966-1974 Urząd przyłączył 15 715 nowych płatnych abonentów telefonicznych, wykonując zadanie planowe w tym zakresie w 105,9%. W latach 1966-1974 zainstalowano 543 telefoniczne aparaty wrzutowe. Trzeba jednak niestety stwierdzić, że notuje się ciągle dużą liczbę dewastacji aparatów i kabin telefonicznych. Przedstawione w ogólnym zarysie pomyślne efekty działalności gospodarczej U rzędu osiągnięto przy niewielkim stosunkowo wzroście faktycznego zatrudnienia w latach 1966 - 1974, wynoszącym zaledwie 10,8% od roku 1967 tylko 6,1%. Dodać należy, że od wielu lat Urząd boryka się z poważnymi kłopotami w zakresie zatrudnienia. Z roku na rok niedobór pracowników wynosi średnio trzydzieści osób, szczególnie w służbach koniserwacji i remontu kabli miejscowych, remontu instalacji oraz konserwacji central telefonicznych i aparatów wrzutowych (Tabela 4). Osiągnięcie poważnych wyników ekonomicznych przy stale zwiększających się zadaniach i niewielkim wzroście zatrudnienia było możliwe dzięki znacznemu wzro Tabela 4 ZATRUDNIENIE W URZĘDZIE TELEFONÓW MIEJSCOWYCH W LATACH 1966-1974 Procent wykonania Rok Plan Wykonanie planu 1966 520,0 518,7 99,7 1967 550,0 542,0 98,5 1968 567,5 559,0 98,5 1969 574,0 568,0 98,9 1970 588,5 582,5 98,9 1971 600,5 573,0 95,4 1972 606, O 552,0 91,1 1973 607,0 573,0 94,4 1974 598,0 575,0 96,1 <(e Telekomunikacja w Poznaniu (1885 - 1975)f\: Brygada monterska. Od lewej: Leon Olejniczak, Stanisław Feng1er, Waldemar Tuliszka, Janusz Pajchrowski, Bolesław Tomczak, Zygfryd Wilczyński, Marian Machińskit '.:' .... '/ć''ł «fe/\l WSMstowi wydajności pracy, który w roku 1974 wyniósł 288% w stosunku do poziomu wydajności pracy osiągniętej w roku 1966. Tak duży wzrost wydajności następował w miarę rozwoju postępu technicznego oraz wskutek ofiarności załogi i dzięki jej postawie społeczno-politycznej. Już w pierwszym roku swego istnienia, dzięki wytężonej pracy załogi, Urząd wykonał pomyślnie podstawowe zadania. Przyłączono 1585 nowych płatnych abonentów telefonicznych, a plan dochodów wykonany został w 100,1%. Znaczny nacisk położono na poprawę jakości świadczonych usług i podniesienie kultury obsługi klienta. Od początku też aktyw kierowniczy łączył jakość urządzeń i świadczonych usług z planami finansowymi. Zwracał też uwagę na zmniejszenie kosztów własnych, co prowadziło do wygospodarowania nadwyżek, które przeznacza się na inwestycje oraz polepszenie warunków pracy i socjalno-bytowych pracowników. Osiągnięcia lat 1967 - 1971 w zakresie dochodów z usług kształtowały się następująco: zadania planowe wykonane zostały w 102%. Oznacza to, że łączna wartość wykonanych usług wyniosła 285 777,2 tys. zł, przy czym dochody wzrastały systematycznie z roku na rok, osiągając w roku 1971 wzrost o 39,6% tj. o 19 235,6 tys. zł w stosunku do dochodów z roku 1967. W roku 1971 wypracowano zysk o 55,6% większy niż w roku 1967. Kwota zysku osiągniętego w roku 1971 wynosiła 26 125,5 tys. zł. Zadania planowe w zakresie przyłączenia nowych abonentów telefonicznych wykonano w 101,5%, przyłączając 8534 abonentów. Osiągnięcia ekonomiczne w latach 1967 - 1971 nastąpiły przy niewielkim wzroście zatrudnienia (o 5,7%) i zawdzięcza się je wzrostowi wydajności pracy (wskaźnik wzrostu 33%). Dane liczbowe za rok 1972 pozwalają stwierdzić, że działalność gospodarcza U rzędu była właściwa, co umożliwiło uzyskanie założonych w zakładowym p1anie- techniczno-ekonomicznym efektów. Roczny plan dochodów został zrealizowany w ciągu trzech kwartałów roku w 82,4%. W związku ze zmianą z dniem 1 października 1972 r. taryfy telekomunikacyjnej, Dyrekcja Okręgu Poczty i Telekomunikacji zwiększyła Urzędowi plan dochodów o 15 200 tys. zł. W wyniku tak znacznego podwyższenia planu nastąpiło obniżenie spodziewanych ponadplanowych dochodów, Niemniej plan wykonano z nadwyżką wynoszącą 1461,2 tys. zł tj. w 101,7%. W roku 1972 przyłączono 2320 nowych abonentów telefonicznych, wykonując plan roczny w tym zakresie w 103,4%. Dodatnie wyniki działalności w roku 1972 Urząd osiągnął przy znacznym niedoborze w zatrudnieniu, wynoszącym na koniec roku aż czterdziestu sześciu pracowników. Dochody z usług w roku 1973 w stosunku do wykonania w roku 1972 miały wzrosnąć o 48,9% (bez wzrostu zatrudnienia) przy kosztach wyższych od wykorzystanych w roku 1972 o 12,4%. Wysokie tempo rozwoju działalności U rzędu zmusiło do szukania lepszych rozwiązań organizacji pracy. Trudności zostały pokonane. Wyniki ukształtowały się korzystnie. Przekroczono plan dochodów z usług o 2,3%; zrealizowano w 168,6% plan przyłączenia nowych abonentów telefonicznych. Zadania planowe na rok 1974 były jeszcze trudniejsze. Plan dochodów był wyjątkowo napięty, zwłaszcza po zwiększeniu go w drugim półroczu przez jednostkę nadrzędną. Ustalając plan liczono na wysokie dochody z rozmów licznikowych prowadzonych w ruchu automatycznym. Te założenia jednak zawiodły. Aktywna postawa i rzetelna praca załogi, podejmowanie zobowiązań i czynów społecznych oraz niektóre posunięcia techniczno-organizacyjne przyczyniły się do wykonania planu dochodów z usług w 98,3% a plan przyłączania nowych abonentów telefonicznych zrealizowano w 105% (Tabela 5). Tabela 5 DOCHODY Z USŁUG W LATACH 1966-1974 (W TYS. ZŁ) Rok Plan Wykonanie Procent wykonania planu 1966 44 200 44 254,3 100,1 1967 47 990 48 511,5 101,1 1968 51800 52 477,1 101,3 1969 55 900 56 416,6 100,9 1970 60 450 60 624,9 100,3 1971 65 600 67 747,1 103,3 1972 88 000 89 461,2 101,7 1973 127 667 130 656,3 102,3 1974 193 512 190260,6 98,3 Działalność gospodarcza Urzędu jest ściśle powiązana z działalnością konferencji ekonomicznej. Porządek obrad odbywających się w Urzędzie posiedzeń konferencji ekonomicznych, a także narad służbowych, przewiduje każdorazowo analizę przebiegu realizacji zadań planowych, wniosków ekonomicznych oraz stosowanie środków zaradczych. Tematyka konferencji ekonomicznych obejmuje również takie istotne zagadnienia, jak rozwój współzawodnictwa pracy, analiza skarg i wniosków, zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy, absencja chorobowa, a także przyczyny powstawania wypadków przy pracy oraz podział funduszu nagród itp. Wszystkie wysuwane przez konferencję ekonomiczną wnioski zmierzały do poprawy i usprawnienia organizacji i stylu pracy, lepszego zaopatrzenia w materiały oraz zabezpieczenia wykonania planu na trudnych odcinkach robót. Warto też podkreślić, że dla zapewnienia operatywnego nadzoru nad działalnością gospodarczą Urzędu i dla podejmowania w porę odpowiednich środków w celu usuwania nieprawidłowości w wykonaniu planu - od 1969 r. istnieje obowiązek opracowywa Telekomunikacja w Poznaniu (1885 - 1975) nia comiesięcznych informacji operatywnych o wykonaniu ważnych zadań planowych i informowania załogi w tym zakresie. Poważny wpływ na realizację zadań planowych ma współzawodnictwo pracy. Urząd bierze udział we współzawodnictwie pomiędzy rejonowymi urzędami telekomunikacyjnymi w okręgu poznańskim. Istnieje także współzawodnictwo wewnątrzzakładowe, które w znacznym stopniu zwiększa realizację podstawowych zadań, gdyż obejmuje duży procent załogi. Stosowane są dwie formy współzawodnictwa: indywidualne o tytuł najlepszego pracownika (technika, montera); zespołowe, w którym uczestniczą pracownicy wydziałów, oddziałów posiadających kilka równorzęddnych kolumn czy zespołów pracowniczych. W ramach współzawodnictwa zespołowego w latach 1966 - 1974 na czołowych miejscach, zdobywając najczęściej proporce przechodnie, uplasowały się następujące zespoły: w Wydziale Opłat Telefonicznych: zespół III kierowany przez Czesławę Kuberską i zespół II kierowany przez Irenę Sosnowską. We współzawodnictwie pomiędzy centralami telefonicznymi: zespół centrali Jeżyce kierowany przez Henryka Tomiaka i zespół centrali Rataje kierowany przez Kazimierza Popławskiego. W dzielnicowych biurach napraw wyróżniały się Biuro N apraw Śródmieście kierowane przez Tadeusza Szymańskiego i Biuro N apraw Rataje kierowane przez Stanisława Grobysa. W kolumnach kablowych i remontowych - kolumna kierowana przez Stanisława Poh1a i Zygmunta Kucharskiego, a następnie Zygmunta Srokę. W kolumnach instalacyjnych - kolumna kierowana przez Zdzisława Szeląga, a następnie Zygmunta Kucharskiego oraz Andrzeja Serokę. W kolumnach konserwacji central abonenckich - kolumna kierowana przez Romualda Pożywiłko i Władysława Starostę. W ramach współzawodnictwa indywidualnego o tytuł najlepszego w zawodzie wyróżnieni zostali: tytułem najlepszego pracownika warsztatu: Wacław Grondkowski, Walerian Orwat i Mieczysław Te1ążka; najlepszego usuwacza uszkodzeń: Bolesław Majchrzak i Zygmunt Śliwiński; najlepszego konserwatora: Jerzy Waligóra i Mieczysław Wojtasz; najlepszego montera instalacji telefonicznych: Jerzy Czubala, Jan Smoczyński i Bolesław Tomczak. Zasady i kryteria różnych form współzawodnictwa wewnątrzzakładowego są stale aktualizowane w celu powiązania ich z bieżącymi potrzebami Urzędu. W każdym roku kalendarzowym uchwałę o przystąpieniu do współzawodnictwa podejmuje konferencja ekonomiczna. Wśród współzawodniczących jednostek telekomunikacyjnych w okręgu poznański Urząd Telefonów Miejscowych zajmował lokaty we współzawodnictwie międzyzakładowym ujęte w tabeli 6. Ważną rolę odgrywa postęp techniczny, a w nim ruch racjonalizatorski skupiony w Zakładowym Klubie Techniki i Racjonalizacji. Poszukiwanie nowych doskonalszych urządzeń oraz metod pracy przysporzyło Urzędowi oraz całemu resortowi po Tabela 6 LOKATY WE WSPÓŁZAWODNICTWIE Rok Miejsce Rok Miejsce 1967 II 1971 II 1968 I 1972 I 1969 ffl 1973 vn 1970 I 1974 IIważnych korzyści ekonomicznych, poprawiło też jakość urządzeń 1 świadczonych usług. Klub Techniki i Racjonalizacji kierowany do końca 1974 r. przez Czesława Mantasa, a obecnie przez Ryszarda Krzyżanka i doradcą technicznego mgra lnz. Bogdana Fąferka może pochwalić się dużymi osiągnięciami w dziedzinie postępu technicznego i wynalazczości. Osiągnięcia Klubu w ostatnich latach wysoko zostały ocenione przez Dyrekcję Okręgu Poczty i Telekomunikacji. W ramach prowadzonego współzawodnictwa w okręgu Klub zajmował pierwsze miejsce w latach 1968 - 1970 i 1973. W okresie ostatnich dziesięciu lat racjonalizatorzy złożyli projekty wynalazcze, które usprawniły pracę konserwowanych urządzeń łączności oraz przyczyniły się do wcześniejszego oddania do użytku obiektów inwestycyjnych łączności. Do czołowych racjonalizatorów należą mgr inż. Ryszard Dzięcie1ewski, mgr inż. Bogdan Fąferek, inż. Henryk Konopiński, Czesław Mantas, Henryk Tomiak, inż. Adam Ziemski. Wśród kobiet - racjonalizatorek pierwsze miejsce zajmuje Bożena Marcinkowska. Projekty racjonalizatorskie zespołu mgra inż. Ryszarda Dzięcie1ewskiego umożliwiły przystosowanie central głównych systemu Strowgera Jeżyc, Rataj, Wildy i Dębca oraz centrali międzymiastowej Poznań do realizacji międzymiastowego ruchu w układzie miasto-miasto w relacji Poznań-Warszawa. Projekt racjonalizatorski inż. Adama Ziemskiego po rozpracowaniu umożliwił Urzędowi zabudowę dwustu sztuk nowych abonentów w dzielnicy Wilda. Racjonalizator Kazimierz Popławski w złożonym projekcie wynalazczym rozpracował problem uruchomienia trzeciej centrali typu KACC-100 NN na Osiedlu Warszawskim. Bożena Marcinkowska rozwiązała współpracę central automatycznych w Puszczykowie, Mosinie i Zabikowie z centralami automatycznymi Poznania, a rozwiązanie wynalazcze inż. Henryka Konopińskiego umożliwiło współpracę central automatycznych Swarzędza i Kórnika. Zespół racjonalizatorski Czesława Mantasa opracował stanowisko kontrolno-pomiarowe do kontroli pracy automatów samoinkasujących na obszarze Poznania. W ciągu dziesięciu lat istnienia U rzędu zakładowy ruch racjonalizatorski zgłosił 285 pomysłów, których zastosowanie dało efekty ekonomiczne w wysokości około 30 min zł. Struktura organizacyjna U rzędu w ciągu dziesięcioletniego okresu istnienia ulegała przeobrażaniom, polegającym m. in. na łączeniu komórek, zmianie podziału czynności czy powstawaniu zupełnie nowych komórek. Jest bowiem rzeczą zrozumiałą, że uruchamianie nowych inwestycji (urządzeń i obiektów), zmiany obowiązujących przepisów, zwiększające się i bardziej różnorodne zadania gospodarcze wymagają usprawnień organizacyjnych. Wszystkie ważniejsze zagadnienia związane z życiem i rozwojem urzędu były wnikliwie analizowane i omawiane na posiedzeniach i konferencjach, podczas których w dysuksji przedstawiciele zarówno administracji, jak i podstawowej organizacji partyjnej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, rady zakładowej i Związku Młodzieży Socjalistycznej zgłaszali swoje spostrzeżenia, wnioski i zastrzeżenia. We wspólnym wysiłku rodziły się programy rozwoju gospodarczego Urzędu, widoczne i odczuwalne stawały się efekty gospodarcze działalności naszego zakładu, następowała poprawa higieny i bezpieczeństwa pracy oraz warunków socjalno-bytowych załogi. Postawa załogi Urzędu - w trudnych często warunkach - sprawiła, że efekty gospodarowania są naprawdę duże. Doświadczenia nabyte w minionym dziesięcioleciu pozwolą z pewnością lepiej i trafniej programować działania Telekomunikacja w Poznaniu (1885 - 1975) na dalsze lata oraz skuteczniej rozwiązywać i zwalczać trudności i przeszkody napotykane w drodze do pełnej realizacji i przekraczania zadań planowych. Od początku 19)66 r. do chwili obecnej pojemność central miejscowych wzrosła o 90% (bez centrali Winogrady), liczba abonentów o 75%, a gęstość telefonów o 50%. Jednakże potrzeby mieszkańców Poznania są znacznie większe i zdarza się, że niektórzy abonenci czekają po kilka lat na zainstalowanie telefonów. W celu zaspokojenia potrzeb zakupiono we Francji (1972) dwie licencje: na produkcję central elektronicznych systemu Citedis oraz na produkcję central krzyżowych systemu Pentaconta. Produkcję central Citedis (nazwa polska E-lO) podjęto w Wielkopolskich Zakładach Te1ee1ektronicznych "Teletra" w bieżącym roku. Pierwsza z tych central uruchomiona została na Winogradach. i Dnia 17 maja 1975 r., w czasie odbywającego się z okazji Międzynarodowego Dnia Telekomunikacji spotkania u dyrektora Okręgu Poczty i Telekomunikacji Antoniego Karwackiego, kierownik nowo budowanej centrali elektronicznej Winogrady mgr inż. Ryszard Dzięcie1ewski złożył meldunek o włączeniu tego dnia do próbnej eksploatacji dwudziestu pięciu abonentów - mieszkańców Osiedla Przyjaźni. Dyrektor Okręgu w imieniu własnym i zebranych podziękował wszystkim pracownikom centrali, którzy przyczynili się do tego osiągnięcia, a także życzył jak najlepszych wyników w pracy i szybkiego przyłączenia dalszych abonentów do tej nowoczesnej - pierwszej w kraju centrali elektronicznej. W związku z reformą administracyjną kraju - wynikła konieczność reorganizacji służb pocztowo-telekomunikacyjnych. Na podstawie Zarządzenia Ministra Łączności z dniem 1 lipca 1975 r. utworzony został Wojewódzki Urząd Telekomunikacyjny, który zasięgiem swojej działalności objął teren województwa poznańskiego w jego nowych granicach. U rząd ten powstał z dotychczasowego U rządu Telefonów Miejscowych oraz Rejonowego Urzędu Telekomunikacyjnego w Poznaniu, które zakończyły swoją działalność z dniem 30 czerwca 1975 r. Dyrektorem Wojewódzkiego Urzędu Telekomunikacji mianowany został mgr inż. Henryk Storczyk. WOJCIECH PĘDOWSKI WARUNKI SOCJALNE W LATACH 1966 - 1975 Równolegle z osiągnięciami gospodarczymi Urzędu w latach 1966 -1975, szły w parze osiągnięcia w dziedzinie poprawy warunków pracy i socjalno-bytowych. Staraniem administracji, podstawowej organizacji partyjnej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i rady zakładowej, w pierwszej połowie roku 1966 uruchomiono punkt zbiorowego żywienia, z którego początkowo korzystało czterdziestu pracowników. Z czasem punkt ten przekształcił się w stołówkę, z której korzystało prawie stu pracowników. Wygospodarowano także pomieszczenie na urządzenie bufetu. W ostatnich latach natomiast załoga korzysta ze stołówki Poznańskich Zakładów Te1eelektronicznych "Teletra" znajdującej się w pobliżu Urzędu, bufet zaś z powodzeniem prosperuje dalej. Właściwie prowadzona przez administrację polityka finansowa połączona ze znacznymi efektami ekonomicznymi U rzędu pozwalała z roku na rok przeznaczać znaczniejsze fundusze na modernizację siedziby Urzędu, pomieszczeń biurowych i socjalnych. Stworzono załodze znośne warunki pracy. Gruntownie przebudowano i zmodernizowano biurowiec B, warsztaty teletechniczne, pomieszczenia dla pracowników oddziału konserwacji central, zespołu megafonizacji oraz konserwacji aparatów wrzutowych; stworzono właściwe warunki pracy pracownikom central telefonicznych, kolumn kablowych i oddziału wykonawsta robót. W obiekcie na wskroś nowoczesnej centrali telefonicznej Winogrady stworzono jednocześnie pracownikom wydziału urządzeń instalacyjnych właściwe warunki pracy. W roku 1967 powstał plan perspektywiczny działalności na rzecz poprawy warunków pracy i socjalno-bytowych pracowników, który zrealizowano ze znacznym wyprzedzeniem. Przebudowana i zmodernizowana (1970) świetlica w siedzibie U rzędu znacznie ożywiła działalność kulturalno-oświatowa wśród pracowników. Świetlicę urządzono według projektu artysty-plastyka i wyposażono w aparaturę elektroakustyczną. Znalazły w niej miejsce biblioteki: beletrystyczna (rady zakładowej) i techniczna (Urzędu). W świetlicy rada zakładowa oraz zarząd zakładowy Związku Młodzieży Socjalistycznej organizują odczyty, szkolenia oraz turnieje np. tenisa stołowego, brydża sportowego. Świetlica służy również jako miejsce spotkań aktywu partyjnego i związkowego oraz załogi na uroczystościach. Systematycznie rok w rok administracja Urzędu, podstawowa organizacja partyjna i rada zakładowa organizują spotkania z byłymi pracownikami, którzy po wielu latach pracy w resorcie łączności przeszli na zasłużoną emeryturę. Po pokonaniu okresowych trudności, udało się w pewnym sensie rozwiązać problem wypoczynku załogi. W latach 19S6 - 1970 mogliśmy zapewnić wczasy pracownicze ok. 80% członków załogi. Od 1970 r. sytuacja zmieniła się zdecydowanie na korzyść. Pracownicy Urzędu wraz z rodzinami korzystają z wczasów w ośrodkach wypoczynkowych resortu łączności oraz ośrodkach i domach Funduszu Wczasów Pracowniczych. Urząd od szeregu lat otrzymuje skierowania na wczasy indywidualne i rodzinne do ośrodków campingowych w Skorzęcinie, Lubniewicach, Boszkowie i innych, do domu wypoczynkowego w Kiekrzu, wybudowanego kosztem wielu milionów złotych. Poza tym w wielu atrakcyjnych miejscowościach województwa poznańskiego i wrocławskiego, pracownicy mają do dyspozycji znaczną liczbę pokoi gościnnych w urzędach pocztowo-telekomunikacyjny eh, z których chętnie korzystają. Od początku roku 1966 do końca roku 1974 z popularnej formy wypoczynku na różnego rodzaju wczasach, skorzystało 421 pracowników indywidualnie oraz 483 pracowników razem z rodzinami. Co roku organizowano dla dzieci pracowników różnego rodzaju kolonie, obozy letnie i zimowe. Osiągnięcia lat 1966 - 1975 były dziełem załogi skupionej wokół podstawowej organizacji partyjnej, rady zakładowej i organizacji młodzieżowej. Podstawowa organizacja partyjna Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej stała się w Urzędzie czynnikiem mobilizującym załogę do podejmowania coraz większych i śmielszych zamierzeń. Inicjatywy te znajdowały wśród pracowników podatny grunt. Na czele podstawowej organizacji partyjnej w nowo powstałym w roku 1966 Urzędzie Telefonów Miejscowych stał Antoni Jahołkowski. W roku 1967 I sekretarzem wybrany został Ryszard Brzeziński, który funkcję swą pełnił przez cztery kadencje i w roku 1975 przekazał ją Andrzejowi Kiełmińskiemu. Organizacja partyjna wspólnie z radą zakładową były inicjatorami szeroko rozwiniętego w Urzędzie ruchu współzawodnictwa pracy (indywidualnego i zespołowego) Telekomunikacja w Poznaniu (1885 - 1975)oraz ofiarnie podejmowanych przez załogę czynów społecznych na rzecz zakładu pracy, dzielnicy i miasta. Wiele tysięcy godzin załoga naszego Urzędu przepracowała przy budowie Parku- Pomnika Braterstwa Broni i Przyjaźni Po1sko- Radzieckiej na Cytadeli, zieleńców wokół sali sportowo-widowiskowej Arena, porządkowaniu i upiększaniu miasta, budowie odcinka wschodniego Trasy E-8 i Trasy Hetmańskiej. Wiele tysięcy godzin pracownicy Urzędu pracowali przy budowie i rozbudowie urządzeń socjalnych, budowie ośrodków wypoczynkowych, porządkowaniu i upiększaniu obiektów itp. Zawsze można było w przeszłości i obecnie liczyć na załogę Urzędu. Było to wynikiem zawsze dobrze układającej się współpracy między podstawową organizacją partyjną, radą zakładową, organizacją młodzieżową i administracją Urzędu. Działalność rady zakładowej nie ograniczała się tylko do organizowania czynów społecznych i ruchu współzawodnictwa wewnątrzzakładowego. Z inicjatywy rady powstały w Urzędzie organizacja Ligi Kobiet - skupiająca pod koniec 1974 roku pięćdziesiąt członkiń, Towarzystwo Przyjaźni Po1sko- Radzieckiej (112 członków), zakładowe koło Stowarzyszenia Energetyków Polskich liczące 36 członków, koło Polskiego Towarzystwa Turystyczno- Krajoznawczego liczące ponad sześćdziesięciu członków. Przez okres dwóch pierwszych kadencji radą zakładową kierowało prezydium w składzie: Wojciech Pędowski (przewodniczący), Lubomiła Mrówka (sekretarz) i Bolesława Mroczoszek (skarbnik). W roku 1973 członkowie związku zawodowego powierzyli funkcję przewodniczącego Zdzisławowi Szelągowi a w roku 1975 wybrali na to stanowisko Jerzego Re1ewicza. Gmach Dyrekcji Okręgu Poczty 1 Telekomunikacji przy ul. Kościuszki Organizacja Związku Młodzieży Socjalistycznej skupiała w połowie 1975 roku 46 członków. Zawsze ofiarnie włączali się oni do wszystkich poczynań podstawowej organizacji partyjnej i związkowej a często byli inicjatorami wielu imponujących czynów. Z inicjatywy Związku rozwinął się w U rzędzie ruch współzawodnictwa pracy o tytuł Brygady Pracy Socjalistycznej. Do roku 1973 w Urzędzie współzawodniczyło o ten tytuł czternaście Brygad Pracy Socjalistycznej. W roku 1974 powstały dalsze dwie brygady. Pierwszym przewodniczącym zarządu zakładowego Związku Młodzieży Socjalistycznej w U rzędzie Telefonów Miejscowych był Stefan Cieciura. W roku 1968 członkowie organizacji młodzieżowej powołali na przewodniczącego Jerzego Re1ewicza. Od 1971 r. funkcje przewodniczącego pełni Zbigniew Stefaniak. ANEKS KIEROWNICY URZĘDU TELEKOMUNIKACYJNEGO W POZNANIU ORAZ CENTRAL MIEJSKICH W LATACH 1919 - 1975 URZĄD TELEKOMUNIKACYJNY 1 X 1919 - 31 III 1927 1 IV 1927 - 31 XII 1937 1 I 1938 - 10 IX 1939 4 II 1945 - 4 III 1945 5 III 1945 - 31 VIII 1945 1 IX 1945 - 30 VI 1951 1 VII 1951 - 30 IV 1953 1 V 1953 - 31 V 1955 1 VII 1955 - 28 II 1957 1 III 1957 - 31 XII 1960 1 I 1961 - 31 XII 1965 1 I 1966 Franciszek Gomerski inż. Henryk Majewski inż. Jan Rybarski Kazimierz Fudament inż. Jan Rybarski Kazimierz Fundament Leon Affe1dt Bronisław Wróblewski Czesław Mantas inż. Antoni Niedospał Marian Bandurski mgr inż. Henryk Storczyk Centrale ŚRÓDMIEŚCIE 1 V 1945 - 31 XII 1948 1 I 1949 - 30 VI 1959 1 VII 1959 - 31 XII 1962 1 I 1963 -16 II 1966 17 II 1966 Kazimierz Linke Zygmunt Adamski Marian Ciesielski Józef Spychalski Jan Ty1 Telekomunikacja w Poznaniu (1885 - 1975) ŁAZARZ 18 II 1945 - 31 VI 1950 1 VII 1950 - 30 IV 1952 1 V 1952 - 31 III 1953 1 IV 1963 - 30 V 1954 1 VI 1954 Kazimierz Sobkowiak Benedykt Korzeniewski Walenty Rybarczyk Zenon Majchrzak Bernard Antowski JEŻYCE 1 IV 1960 Henryk Tomiak RATAJE 1 XII 1960 Kazimierz Popławski GRUNWALD 1 III 1966 Józef Po1aczyk WILDA 1 V 1868 Te1esfor Skrzypczak DĘBIEĆ 1 VII 1970 Zdzisław Wojciechowski WINOGRADY 1 I 1875mgr inż. Ryszard Dzięcie1ewski LISTA ZASŁUŻONYCH PRACOWNIKÓW TELEKOMUNIKACJI W POZNANIU W LATACH 1945 - 1975 Zygmunt Adamski Leon Affe1dt Mirosława Affe1dt Wincenty A1ankiewicz Konstanty Anioła Bernard Antowski Teodor Antowski Olgierd Baczyżma1ski Sylwester Badaszewski Marian Bandurski Michał Banecki Tomasz Bartkowiak Roman Błoch Wiktor Błoch Antoni Bogacz Stanisław Bonicki Wiktor Borak Henryk Borowczyk Ryszard Brzeziński Stanisław Budny Stanisław Cichy Jan Cie1ecki Marian Ciesielski Franciszek Chodziak Piotr Czerwiński Irena Dąbrowska Stanisław Dekarski Zenon Dekiert Franciszek Derengowski Teofil Dolny Wiktor Dolny inż. Leon Dorabiała Franciszek Dratwiński mgr inż. Ryszard Dziecielewski mgr inż. Bogdan Fąferek Feliks Fojud Kazimierz Fundament Walenty Gałęski Walenty Gerke Bronisława Goćwińska Franciszek Gomerski Władysław Golisch Stanisław Grobys Marian Grochowina Walenty Grocki Leon Grupińsfci mgr inż. Czesław Hryniewiecki Stanisław J ankowiak Tadeusz J anowiecki Henryk J arecki Maksymilian Jawiński mgr Zdzisław Karpiński inż. Zdzisław Kaźmierczak Edmund Kęsy Mieczysław Kieliszewski Stefan Kiziorek Stanisław Klimentowski Czesław Kmieciak inż. Henryk Konopiński Karol Kołaczyk inż. Jan Kołodziejczak Władysław Kostro Wincenty Kostrzewski Józef Kowalak Stanisław Krawiec Józef Krokowski Julian Kubczak Stanisław Kubiak Kazimierz Kujawa Leon Kujawa Józef Kujawiński Henryk Kuśnierek Leon Kwiatek Marian Laskowski Kazimierz Linke Jerzy Lis lnz. Witold LisakowsM inż. Olgierd Lubawy Poznaniu (1885 - 1975) Antoni Ludwiczak Michał Łancewicz Włodzimierz Łuczak Marian Machiński inż. Henryk Majewski Czesław Mantas Krystyna Mańczak Bożena Marcinkowska Stefan Marcińczak Józef Marczak Kazimierz Marras Stanisława Michalak Bolesława Mroczoszek Stefan Mrozek Lubomiła Mrówka Ludwik Napierała Tadeusz N ejmański Jan Neumann inż. Antoni Niedospał Kazimierz Nowacki Marian N owak Stanisław Nowakowski Irena Nowicka mgr Marian Obarski Stanisław Obst Stanisław Oporowski Monika Ormińska Roman Palacz Tadeusz Palicki Bernard Paprzycki Leon Pewiński Wojciech Pędowski Paweł Piotr Stefan Płatek Antoni Płóciennik Benedykt Polus Kazimierz Popławski Joanna Poprawska Janina Przybysz Mieczysław Przybysz Franciszek Ratajczak Stefan Rem1ein mgr lnz. Mieczysław Roh10ff Wojciech Roj Walenty Rybarczyk inż. Jan Rybarski Adam Rypiński Walentyna Seil Leon Skorzanek Józef Skrukwa Telekomunikacja w Poznaniu (1885 - 1975)lnz. Henryk Smoczyński Kazimierz Sobkowiak Mieczysław Sobkowiak inż. Józef Spychalski Władysław Starosta Marian Stasiewski mgr inż. Henryk Storczyk Wacław Studziński Franciszek Szczepaniak Zdzisław Szeląg inż. Władysław Szubert Władysław Szubiński Stefan Szulc Emilia Szymańska mgr Bogdan Szymański Roman Szymczak Jan Szwarc Zygmunt Śliwiński Stefania Talaga Henryk Tomiak Stanisław Trąpczyński Jan Ty1 . Józef Werkowski Bolesław Wichniarek Stanisław Wolny Jan Wołoszyk Bronisław Wróblewski Feliks Wysiadły inż. Adam Ziemski Antoni Zys mgr Władysława Żurawik Spotkanie kierownictwa Urzędu z długoletnimi pracownikami: Stoją od lewej: (rząd pierwszy) Stefan Szulc, Stanisław Budny, dyrektor Henryk Storczyk, Władysław Szubiński, Henryk Tomiak, Franciszek Jankowski, Tadeusz Palicki, Władysław Spychalski, Stefan Remiein. Rząd drugi: I sekretarz podstawowej organizacji partyjnej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Ryszard Brzeziński, zastępca dyrektora Adam Ziemski, Wojciech Roj, Antoni Ludwiczak, Antoini Zys, Stanisław Grobys, Leonard Jarmuszkiewicz. Rząd trzeci: Józef Weber, Walenty Orwat, zastępca dyrektora Michał Marchiewicz, Michał Banecki. Fotografia wykonana w maju 1969 roku 1: m