JAN SZAJEK
DZIESIĘĆ LAT PRACY PAŁACU KULTURY (1962-1972)
Zajęcia w pracowni rzeźby i ceramiki prowadzi Stefania Niedżwiecka
Poznański Pałac Kultury powołano do życia uchwałami Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 14 maja i Prezydium Rady Narodowej m. Poznania z dnia 14 grudnia 1962 r. Zatwierdzony wówczas statut określał charakter i zadania instytucji. M. in. stwierdzał: "Pałac Kultury jest państwową placówką upowszechnienia kultury i oświaty, której działalność służy realizacji polityki kulturalnej państwa i socjalistycznemu wychowaniu społeczeństwa. Główne cele realizuje przez: 1. U dzielanie pomocy programowej, instrukcyjno-metodycznej i organizacyjnej placówkom kulturalno-oświatowym oraz społecznemu ruchowi kulturalno-oświatowemu; podnoszenie kwalifikacji kadry kulturalno-oświatowej; inspirowanie oraz koordynowanie poczynań instytucji i organizacji społeczno- kulturalnych w tej dziedzinie; otaczanie szczególną troską placówek kulturalno-oświatowych prowadzących działał
Jan Szajek
ność instrukcyjno-metodyczną. 2. Organizowanie czynnego uczestnictwa mieszkańców miasta i województwa w różnorodnych formach działalności kulturalno-oświatowej i rozrywkowej, prowadzonych w ramach działalności własnej oraz przy współpracy z organizacjami społeczno-kulturalnymi, stowarzyszeniami i instytucjami upowszechniającymi wartości kulturalno-oświatowe. Statut określił również miejsce Pałacu Kultury w zespole instytucji kulturalno-oświatowych i wychowawczych" . Prawidłowe wykonanie zadań programowych i organizacyjnych Pałacu uwarunkowane było rozmiarami bazy lokalowej, środków finansowych oraz kadry pracowników. W pierwszym okresie działalności (1962 - 1963) kierownictwo Pałacu napotykało na duże trudności, które niej ednokrotnie wywoływały niepożądane zjawiska, krytycznie oceniane przez opinię społeczną. Jednym ze źródeł tych niepowodzeń był fakt, iż Pałac Kultury powstał z połączenia Wojewódzkiego Domu Kultury (podległego Ministerstwu Kultury), prowadzącego działalność instrukcyjno-metodyczną, oraz Młodzieżowego Domu Kultury (podległego Ministerstwu Oświaty), działającego wśród dzieci i młodzieży szkolnej. Pałac Kultury nie miał zatem gotowego wzorca programowo-organizacyjnego, w kraju nie istniała bowiem instytucja o podobnym charakterze, na której można by się wzorować. Znaczne trudności wynikały z niedoświadczenia organizatorskiego kadry instruktorskiej, z braku znajomości potrzeb środowiska, wolno przebiegającej integracji zespołu pracowników, którzy rekrutowali się z dwóch odrębnych instytucji, a także z powodu trudności lokalowych. Pałac Kultury przejmował bowiem stopniowo (i dotąd przejmuje) lokale zajmowane przez różnych użytkowników, co utrudnia dyrekcji opracowanie planu wykorzystania budynku w pracy kulturalno-oświatowej. W ciągu dziesięciu lat działalności (1962 -1972) kierownictwo Pałacu w trosce o sprawny i skuteczny przebieg działalności programowej dokonywało licznych zmian strukturalnych instytucji. W latach 1962 - 1963 struktura organizacyjna wykazywała wniesiony przez dwie instytucje podział na dwa piony: Dział pracy z dziećmi i młodzieżą (Młodzieżowy Dom Kultury) i Dział pracy z dorosłymi (Wojewódzki Dom Kultury). Jedyną wspólną komórką organizacyjną był Dział Administracyjny. Pod koniec 1963 r. dokonano próby zmian organizacyjnych; a myślą przewodnią nowej koncepcji była integracja działów pracy z dziećmi i dorosłymi. W ramach jednolitych komórek zamierzano prowadzić działalność w trzech kierunkach: pracę w stałych zespołach uczestników, formy imprezowe oraz poradnictwo dla kadr pracujących w placówkach kulturalno-oświatowych. Ta bardzo słuszna koncepcja napotykała w praktyce na szereg trudności i przy braku konsekwencji w działaniu dała tylko częściowe wyniki. Po raz trzeci dokonano reorganizacji w 1964 r. Utworzono jako odrębną komórkę Ośrodek Instrukcyjno - Metodyczny, który przejął całość pracy instrukcyjnej, szkoleniowej oraz poradnictwa. W latach 1970 - 1972 dokonano zmian w strukturze komórek organizacyjnych.
Od tego czasu większość działów merytorycznych prowadzi równocześnie działalność ze stałymi uczestnikami, włącza się do organizacji imprez oraz prowadzi działalność instrukcyjno-poradniczą dla instruktorów placówek kulturalno-oświatowych Poznania i województwa. Umożliwia to łączenie zagadnień teoretycznych z działaniem praktycznym. Taki układ organizacyjny zmierza do uczynienia z Pałacu jednego kompleksowego ośrodka instrukcyjno-metodycznego,' który mógłby 
Pracownia modelarstwa lotniczego. Zajęcia prowadzi Marian Dudziak
udzielać wszechstronnej pomocy poradniczej wszystkim placówkom kulturalno-oświatowym w województwie. W strukturze pracy Pałacu przewidziano następujące działy merytoryczne: N adzoru placówek kulturalno-oświatowych; Dokształcania i doskonalenia kadr kulturalno-oświatowych; Analiz i ocen pracy kulturalno-oświatowej; Fotografii i filmu; Imprez; Muzyki i tańca; Oświaty; Plastyki; Teatru; Techniki; Sekcję wydawniczą; Sekcję uczestnictwa oraz Bibliotekę repertuarowo-metodyczną.
Równocześnie ze zmianami organizacyjnymi, podejmowano wysiłki zmierzające do wypracowania właściwego modelu programowego, co w pierwszych latach pracy Pałacu było sprawą niełatwą i skomplikowaną. Zredagowany w 1964 r. program obejmował zagadnienia wynikające z trój kierunkowej działalności: pracy wychowawczej w stałych zespołach, działalności imprezowej oraz instrukcyjno-metodycznej. Większość komórek działalności merytorycznej nie była jednak przygotowana do wypełniania swoich zadań, toteż dały się zauważyć dysproporcje w ich wykonaniu. Jedynie Ośrodek Instrukcyjno- Metodyczny potrafił wypracować długofalowy program pracy w dziedzinie poradnictwa, instruktażu oraz szkolenia i doskonalenia kadr. W 1968 r. opracowano długofalowy program na lata 1968 - 1973, w którym kom od roku 1862 związany z działalnością Pałacu Kultury. Fotografia wykonana w roku 1970p1eksowo uwzględniono trójkierunkową merytoryczną działalność instytucji oraz ostateczne zagospodarowanie wszystkich pomieszczeń budynku. Program ten był konsekwentnie realizowany. Do osiągnięć Pałacu w latach 1962 - 1972 zaliczyć należy prowadzenie pracy ideowo-wychowawczej, polegającej na przygotowaniu uczestników do zaangażowanego udziału w życiu społecznym, do twórczego wykonywania pracy oraz aktywnego życia kulturalnego. Większość zamierzeń programowych odznaczała się ciekawymi formami i metodami pracy ideowo-wychowawczej. W pracy tej zwracano szczególną uwagę na następujące zagadnienia: wychowanie w duchu patriotyzmu i internacjonalizmu; ugruntowanie materialistycznego światopoglądu, racjonalistycznego myślenia i laickich form życia; stwarzanie warunków sprzyjających rozwojowi intelektualnemu - wyzwalaniu twórczych inicjatyw oraz emocjonalnego stosunku wobec socjalistycznej rzeczywistości; kształtowanie aktywnych postaw społecznych. Poza zadaniami nadrzędnymi, prowadzono działalność związaną z upowszechnieniem określonych wartości poznawczych, zróżnicowaną w metodach zależnie od 
tego, w jakim środowisku były upowszechniane, wśród uczestników stałych (pracowni, klubów, zespołów), uczestników imprez czy wśród aktywu kulturalno-oświatowego. DużA wagę przywiązywano do działalności rekreacyjnej, polegającej na zorganizowanych formach wypoczynku, rozrywki, sportu i turystyki.
DZIAŁALNOŚĆ ŚRODOWISKOWA PAŁACU KULTURY
Praca środowiskowa prowadzona była w Działach: Oświaty; Techniki; Muzyki i Tańca; Plastyki; Teatru; Imprez oraz w Kinie Pałacowym. Zmieniały się nazwy działów i zakres zadań. W miarę poszerzania się bazy, tworzono nowe pracownie i zespoły, inne zaś wskutek braku zainteresowania ulegały likwidacji. W 1962 r. Pałac rozpoczynał działalność posiadając dwadzieścia jeden pracowni i zespołów.
Liczba ich systematycznie powiększała się i na koniec 1972 r. przekroczyła sześćdziesiąt. Wiele zespołów, pracowni i klubów osiągnęło dobre wyniki wychowawcze i artystyczne, zdobyło wiele cennych nagród i wyróżnień krajowych i zagranicznych, wydatnie pomogło uczestnikom w ukierunkowaniu ich zainteresowań i w wyborze zawodu. Działalność na rzecz środowiska obejmowała zajęcia z uczestnikami stałymi (w pracowniach, klubach i zespołach) oraz z uczestnikami imprez masowych. Kształtowanie się liczby uczestników pracowni, zespołów i klubów było jednym z najciekawszych zagadnień w latach 1962 - 1972. Stan uczestników świadczył przecież o zasięgu działalności społeczno-wychowawczej placówki. Dane liczbowe dotyczące liczby stałych uczestników w pracowniach, zespołach i klubach zawiera Tabela 1. J ak wynika z tej Tabeli, wyraźny wzrost liczby stałych uczestników nastąpił w końcu 1967 r. Związane to było ze wzrostem liczby pracowni i zespołów przystosowanych do bezpośredniej pracy z dziećmi i młodzieżą do lat osiemnastu. W tym okresie nie notuje się więc wzrostu liczbowego uczestników dorosłych. N ależy tu zaznaczyć, że do końca 1967 r. w danych liczbowych ujmowano również ok. 850 uczestników Społecznego Ogniska Artystycznego działającego przy Pałacu Kultury. Znaczne poszerzenie zasięgu oddziaływania Pałacu przypada zatem na lata 1970 - 1972. Odtąd w większym stopniu zaczęto kierować się przy naborze nie tylko kryterium liczbowym, ale także chęcią pozyskania młodzieży uzdolnionej, której zainteresowania i talenty mogłyby być rozwijane. Dużą wagę przywiązywano też do rekrutacji młodzieży o cechach przywódczych w celu przygotowania jej do pracy z rówieśnikami w miejscach zamieszkania (na placach gier, w świetlicach komitetów blokowych). W rezultacie ukształtował się profil, w którym wśród uczestników Pałacu Kultury najliczniejszą grupę - ponad 60% - stanowią dzieci i młodzież do lat osiemnastu. Liczba ok. 4800 stałych uczestników Pałacu Kultury jest imponująca. Takiej liczby stałych uczestników nie zrzesza żadna podobna instytucja kulturalno-oświatowa w kraju. Analizując stan uczestnictwa w poszczególnych typach pracowni, stwierdzono duże zainteresowanie działami artystycznymi. Niektóre pracownie, np. malarstwa i grafiki, rzeźby i ceramiki, rękodzieła artystycznego, tańca scenicznego i gimnastyki artystycznej, nie mogą od lat sprostać zadaniom wynikłym z wielkiego napływu dzieci i młodzieży, zwłaszcza ze szkół podstawowych. Podobnie przedstawia się sytuacja w niektórych pracowniach technicznych, np. modelarstwa samochodowego, okrętowego i lotniczego, do których uczęszcza młodzież wyższych klas szkół podstawowych i szkół średnich. Świadczy to m. in. o dobrze prowadzonej pracy wychowawczej, 
Jan Szajek
"Widowisko pt. Kołodziej Czas zorganizowane w Gieczu pow. Środa przez Pałac Kultury ramach obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego we wrześniu 1%3 r. Od azie.iieclu lat, w niedzielne przedpołudnia w Sali Wielkiej odbywają się "Spotkania z piosenką". Fotografia przedstawia fragment dwusetnego spotkania 
o stosowaniu ciekawych form i metod oraz o dużym zaangażowaniu grupy instruktorów. Duże liczby stałych uczestników świadczą o tym, że Pałac, posiadający znajomość zainteresowań, potrafił zaproponować właściwy zestaw klubów, pracowni i zespołów.
FORMY DZIAŁALNOŚCI WŚRÓD STAŁYCH UCZESTNIKÓW PAŁACU KULTURY
Działalność wśród uczestników stałych koncentrowała się w pracowniach, zespołach i klubach upowszechniających określone działy nauki, sztuki i techniki. Plany pracy różnicowano pod względem metod i form w zależności od wieku i stopnia przygotowania uczestników; wynikały one z programów, w których przewidziano trzyletni staż dla uczestnika. Dla zaspokojenia zainteresowań poznawczych młodzieży utworzono w pracowniach grupy specjalistyczne. Zakres działania grup wymagał od uczestników samodzielności, inicjatywy i umiejętności przekazywania wartości nabytych w toku doskonalenia specjalistycznego. Grupy skupiały młodzież zdolną, o sprecyzowanych już zainteresowaniach, często związanych z wyborem przyszłego zawodu. Zespoły skupiały głównie dzieci i młodzież, przejawiającą zdolności artystyczne.
Poprzez stosowanie odpowiedniej polityki repertuarowej i kontakty z zawodowymi placówkami artystycznymi, przygotowywano uczestników do prawidłowego odbioru sztuki, przeżywania jej, oceniania i wartościowania. Dążono do pogłębiania estetycznej wrażliwości, poszerzania wiedzy teoretycznej i podnoszenia umiejętności praktycznych.
Tabela I
UCZESTNICY PAŁACU KULTURY W LATACH 1962 - 1972 (DANE NA DZIEŚ 31 GRUDNIA) 1967 1970 1972 i
Ogółem I w tym: l Liczba pracowni, uczestnicy do lat powyżej lat zespołów, osiemnastu osiemnastu kI ub ów 3175 2268 907 22 3979 3142 837 45 4266 2814 1452 48 4817 2732 2085 61
Rok
Szczególnie duże osiągnięcia w latach 1962 - 1972 zanotowały pracownie: Pracownia historii i sztuki w Dziale Oświaty, prowadzona od początku przez doświadczonego instruktora Ninę Antkowiak, pod względem profilowym i zakresu pracy nie miała równej sobie w kraju. Interesujący program oraz właściwe metody pracy instruktora sprawiły, że pracownia ta zawsze cieszyła się dużą popularnością i uzyskiwała bardzo dobre wyniki dydaktyczne. Zespół filatelistów w Dziale Oświaty, prowadzony przez instruktora Bernarda Stępczyńskiego, może poszczycić się wielokrotnie zdobywanymi medalami i wyróżnieniami na wystawach krajowych i zagranicznych. 
Jan Szajek
Zajęcia rekreacyjne. W roku 1971 w turnieju "O złotą piłkę" wzięło udział ponad sto "dzikich" drużyn piłkarskich
Pracownia rzeźby w Dziale Plastyki i Ceramiki, od początku prowadzona przez artystę-plastyka Stefanię Niedźwiecką, cieszyła się zawsze popularnością wśród przedszkolaków, młodzieży szkolnej oraz dorosłych. Wielu z tych uczestników zawdzięcza wybór zawodu tej pracowni i instruktorowi. Znaczny procent uczestników przez kilka lat w ramach zajęć uprawiał modelowanie w glinie drobnych form rzeźbiarskich i ceramicznych. Pracownia uczestniczyła w wystawach krajowych i zagranicznych, zdobywając cenne nagrody i wyróżnienia. N p. w 1967 r. wielu uczestników otrzymało nagrody za prace rzeźbiarskie w konkursie organizowanym przez Towarzystwo Przyjaźni Po1sko- Indyjskiej oraz w konkursach organizowanych przez Muzeum Archeologiczne w Poznaniu w latach 1966 i 1970. Pracownia malarstwa i grafiki dla dzieci w Dziale Plastyki posiada wieloletnie tradycje i pracowała pod kierunkiem doświadczonych artystów-plastyków, m. in. Jana Berdyszaka, Małgorzaty Musierowicz, Ireny Psarskiej i Józefa Reichela. Żadnego roku nie mogła pomieścić wszystkich zainteresowanych. Wychowankowie pracowni zostali laureatami wielu nagród, m. in. światowego konkursu organizowanego w New Delhi pod patronatem Organizacji Narodów Zjednoczonych. Byli to: Andrzej Krzywiak (1970), Monika Lamęcka (1971), Agnieszka Karczewska (1972).
W tym konkursie również pracownia uzyskała nagrodę zespołową. W 1972 r. uczestnicy uzyskali pięć spośród dziesięciu nagród w konkursie zorganizowanym przez UNI CEF, Telewizję Polską i Telewizję Wiedeń. Prace dzieci eksponowane były na wielu wystawach, m.in. w Galerii Sztuki Dziecka w Toruniu. Pracownia malarstwa i grafiki dla amatorów plastyków w Dziale Plastyki pracuje od 1967 r. Skupiała około dwustu dorosłych uczestników o zróżnicowanym 
Pracownia modelarstwa okrętowego. Z grupą najwierniejszych modelarzy instruktor Edward Komudawieku i różnych zawodach, których łączą zainteresowania plastyczne jako forma wypoczynku po pracy. Uczestnicy brali udział w plenerach organizowanych specjalnie dla mich przez Pałac, z dużym powodzeniem eksponowali swe prace na wojewódzkich przeglądach twórczości amatorskiej. Pracownia modelarstwa lotniczego w Dziale Techniki jest prowadzona przez wytrawnych instruktorów: Henryka Zawala i Mariana Dudziaka. W latach 1962 - 1972 przez pracownię przeszło ponad półtora tysiąca uczestników, których zapoznawano teoretycznie i praktycznie z budową modeli zwykłych i redukcyjnych statków powietrznych, z historią lotnictwa sportowego. Najcenniejszym osiągnięciem instruktorów jest fakt, iż wielu uczestników Pracowni wybrało zawód związany z lotnictwem i zostało cenionymi fachowcami. Pracownia zaliczana jest do najlepiej zorganizowanych w kraju. Pracownia modelarstwa okrętowego w Dziale Techniki, kierowana przez instruktorów: Edwarda Komudę, Andrzeja Czarczyńskiego (wychowanka pracowni) oraz Adama Dźwikowskiego - kierującego filią pracowni w Szkole Podstawowej Nr 84, posiada duże osiągnięcia wychowawcze oraz w zakresie programowania marynistyki. Wyniki uzyskiwane na zawodach ogólnokrajowych sprawiły, że miesięcznik "Morze" określił poznańską placówkę Pałacem Kul tury Morskiej.
Wyróżnić należy również pracownię e1ektro-radiotechniki kierowaną przez Mariana Lehmana, Zdzisława Przanowskiego oraz Zbigniewa Małacha. W pracowni tej wielu młodych ludzi uzyskało cenioną kartę licencyjną krótkofalowca. W dziale muzyki i tańca na szczególne wyróżnienie zasługuje popularny Zespół Pieśni i Tańca "Wielkopolska", założony w 1958 r. przez Zarząd Miejski Związku 
Jan Szajek
Pracownio techniczne Pałacu Kultury często organIZUją pokazy w placówkach terenowych.
N a zdjęciu, przygotowanie do pokazu modeli latających w Państwowym Gospodarstwie Rolnym Wieszczyczyn w maju 1968 roku
Młodzieży Socjalistycznej, pracujący pod długoletnim kierownictwem artystycznym choreografa Romana Matysiaka oraz Chór Dziewczęcy "Skowronki", założony w 1952 r. w Młodzieżowym Domu Kultury, pracujący pod kierownictwem artystycznym Mirosławy Wróblewskiej. W latach 1962 - 1972 dzięki wysokiemu poziomowi artystycznemu do już zdobytego uznania w kraju dołączyły sukcesy artystyczne zagraniczne, m. in. w Bułgarii, Czechosłowacji, Niemieckiej Republice Demokratycznej, Niemieckiej Republice Federalnej i na Węgrzech. Chór Męski "Arion" posiada sześćdziesięcioletni dorobek, w latach 1962 - 1972 pracował pod kierownictwem artystycznym Witalisa Dorożały a od dwóch lat Leszka Bojona. Do sukcesów artystycznych chóru w ostatnim okresie zaliczyć należy m. in. zajęcie I miejsca na Ogólnopolskim Festiwalu Pieśni Zaangażowanej (1970) oraz I miejsca na Międzynarodowym Festiwalu Chórów w Szczecinie (1971). W latach 1962 - 1972 w Pałacu Kultury powstało kilka innych zespołów, które uzyskały wysoki poziom artystyczny i organizacyjny. Spośród tych zespołów na wyróżnienie zasługuje utworzona w roku 1965 orkiestra, która ukształtowała swój profil artystyczny o wyraźnym charakterze rozrywkowym, czego wyrazem jest np. cykl koncertów pL "U śmiech za uśmiech", przeznaczonych dla starszego pokolenia. Założycielem zespołu i kierownikiem jest Jan Teresiński.
Zespół towarzyskiego tańca turniejowego założony został w roku 1963 przez Jerzego Hellego. Z inicjatywy Zespołu organizowane są co roku Ogólnopolskie Turnieje Tańca Towarzyskiego. Wysoki poziom artystyczny uzyskał także Zespół 
Gimnastyki Artystycznej pracujący pod kierownictwem Olgi Kuźmińskiej 1 Zofii Kozłowieckiej. Wiele dziewcząt z Zespołu przeszło do Klubu Sportowego "Energetyk", w którym stały się czołowymi gimnastyczkami Polski. Wspomnieć również należy o sukcesach Zespołu Dudziarzy, pielęgnującego folklor wielkopolski w stylizowanych wykonaniach. Zespół jest dwukrotnym laureatem Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu nad Wisłą.
W strukturze organizacyjnej Pałacu Kultury od początku jego istnienia uwzględniana była działalność klubowa. Kluby zrzeszały ludzi różnych środowisk, kategorii wieku i zainteresowań, miłośników dziedzin nauki, polityki, sztuki, techniki, zbieraczy. Powstawały też kluby w oparciu o pracownie, dla tych osób, które po zdobyciu wiedzy przewidzianej programem pracowni zapragnęli specjalizować się. Powstały Kluby: Krótkofalowców, Żeglarski, Mody, Młodego Racjonalizatora. Klub Miłośników Teatru zrzeszający ok. 350 członków (od 1964) zajmował się popularyzacją teatru, organizował spotkania z teatrologami i aktorami, recitale aktorskie, dyskusje premierowe. Z inicjatywy Klubu urządzano corocznie Przeglądy Teatrów Małych Form, koncerty pt. "Z kwiatkiem dla aktora". W roku 1970 utworzono teatr inicjatyw "Przy kominku". Prezesami Klubu byli kolejno Czesław Dąbrowski, Stanisław Olejniczak, Piotr Sowiński.
Klub Literacki skupił młodych twórców i miłośników literatury w cyklicznych imprezach, m. in. na wieczorach prób literackich, prezentacji arkuszy poetyckich, koncertach poetycko-muzycznych, spotkaniach z literatami przy kominku. Do ciekawszych imprez organizowanych przez klub zaliczyć należy turnieje poetyckie "O zieloną wazę" organizowane wspólnie z redakcją "Gazety Poznańskiej". Dużo pracy w organizację klubu włożył Jerzy Grupiński. Klub Organizatorów Wolnego Czasu wykształcił profil swojej działalności w latach 1970 -1972. Polega ona na pracy z młodzieżą o zdolnościach przywódczych z klubów i świetlic komitetów blokowych poprzez organizowanie imprez instruktażowych oraz finalnych po eliminacjach w świetlicach lub na podwórkach. Z inicjatywy Klubu urządza się turnieje "O złotą piłkę". Dyskusyjny Klub Filmowy, dzięki inicjatywie instruktorów Jacka J aroszyka oraz Mirosławy Mielcarek, propagował kulturę filmową, zwłaszcza w "Roku Filmu w Wielkopolsce". Klub posiada bibliotekę specjalistyczną, galerię plakatu filmowego, urządza cykliczne imprezy muzyki filmowej. Przeradza się w ośrodek kultury filmowej. Podkreślenia wymaga zorganizowana w 1969 r. wspólnie z Komisją Historyczną Organizacji Młodzieżowych Sala Tradycji Ruchu Młodzieżowego, w której prowadzona jest żywotna działalność społeczno-polityczna. W oparciu o ekspozycję Sali pracuje Klub Myśli Współczesnej. Salę zwiedza miesięcznie ponad 2000 chłopców i dziewcząt. Nauczyciele odbywali tu lekcje wychowania obywatelskiego. Zorganizowano wiele spotkań byłych działaczy z aktywem organizacji młodzieżowych. Wśród stałych uczestników Pałacu Kultury odmienną rolę spełnia Ośrodek Związku Harcerstwa Polskiego, dysponujący liczną kadrą społecznych instruktorów. Prowadził on nie tylko pracę wychowawczą wewnątrz organizacji, lecz poprzez szkolenie i instruktaż przygotowywał funkcyjnych do pracy w drużynach harcerskich miasta.
DZIAŁALNOŚĆ IMPREZOWA
Jednym z kierunków pracy wychowawczej Pałacu od chwili jego powstania były imprezy masowe dla dzieci, młodzieży i dorosłych. W pierwszych latach działalności (1963 - 1965) koncentrowano uwagę na imprezach dla dzieci i młodzieży. Organizo
Jan Szajek
wano turnieje gier sportowych (w tych latach działał Klub Kapitanów Powórkowych), konkursy z różnych dziedzin wiedzy i sztuki oraz koncerty. Od początku 1964 r. prowadzono cykliczne imprezy oświatowe dla młodzieży szkolnej, takie jak: "Spotkania przyrodnicze" (wspólne z Zarządem Miejskim Ligi Ochrony Przyrody) oraz "Spotkania geograficzne". Bogatą oprawę nadano imprezom organizowanym z okazji Międzynarodowego Dnia Dziecka oraz Dni Oświaty Książki i Prasy. Bardzo popularne i cenne społecznie z uwagi na swój poznawczy charakter są imprezy noworoczne organizowane od zimy 1964/1965 dla dzieci w wieku szkolnym. Imprezy te dostarczały dzieciom oprócz zabawy wiele przeżyć estetycznych. Każda z imprez podporządkowana była jednemu tematowi. Np. "Bajeczny samowar" (1967) nawiązywał do 50 rocznicy Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej, "N owoczesne manewry" do 25 rocznicy powstania Ludowego Wojska Polskiego (1968), "Piękna nasza Polska cała" do srebrnego jubileuszu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1969), "Kosmiczne swawole" do Roku Kopernikowskiego (1971), "Był sobie król - książkowy mól" do Międzynarodowego Roku Książki (1972).
Od 1964 r. organizowano popularne niedzielne "Spotkania z piosenką". Duże zainteresowanie młodzieży świadczyło o trafności wyboru tej formy imprezowej. "Spotkania z piosenką" wylansowały licznych piosenkarzy. Do popularności imprezy przyczynili się konferansjerzy Nina Dobrowolska i Jerzy Garniewicz. Od zarania działalności Pałac był organizatorem wielu udanych imprez i koncertów organizowanych z okazji uroczystości państwowych, festiwali i konkursów. Z czasem stał się też organizatorem wielu imprez o zasięgu ogólnopolskim, m. in.
Festiwalu Kapel Ludowych (1969), Ogólnopolskiego Turnieju Tańca Towarzyskiego (1971 i 1972), Ogólnopolskiej Giełdy Programowej Domów Kultury (1972). Uczestniczył też aktywnie w imprezach organizacji młodzieżowych jako współorganizator. Do wartościowych imprez organizowanych w ostatnich latach należą m. in.: "Koncerty przy świecach", "Koncerty na piątkę", "Poezja i muzyka" oraz koncerty "Młodzież społeczeństwu Poznania", organizowane wespół z Kuratorium Okręgu Szkolnego Poznańskiego, koncerty "Po dobrej pracy - dobra rozrywka", organizowane wspólnie z Wojewódzką Radą Związków Zawodowych i redakcją "Ekspressu Poznańskiego" oraz "Poznańskie muzykalia", organizowane wespół z Zarządem Wojewódzkim Związku Młodzieży Socjalistycznej. W okresie wakacyjnym działalność podstawowa była skierowana na formy rekreacyjne, obejmowała szczególnie dzieci i młodzież pozostające latem w mieście. Dla nich organizowano imprezy rozrywkowo-turystyczne. Formy konkursowe tej akcji pozwalały na włączenie do udziału wielu ośrodków pracy pozaszkolnej (komitety blokowe, place gier i zabaw, półkolonie, grupy podwórkowe itp.) Ustaloną tradycję posiadają również organizowane podczas lata obozy wędrowne po różnych regionach kraju. Odrębną formą działalności Pałacu były wystawy. W latach 1962 - 1972 zorganizowano wiele wystaw samodzielnych lub przy współpracy innych instytucji. Zawsze były one związane z programem wychowawczym Pałacu, a adresowane do różnych środowisk, szczególnie do młodzieży. Najczęściej wystawy ujmowane były w cykle podporządkowane aktualnym wydarzeniom w kraju i na świecie. Przykładem może tu być cykl "Podróże po świecie", który miał na celu zainteresowanie zwiedzających problemami współczesnego świata; prezentowano prace artystów plastyków i fotografików oraz amatorów, twórców ludowych, zbiory kolekcjonerów. Ukazywano na wystawach również działalność Pałacu (dorobek pracowni i zespołów). Od roku 1965 liczba wystaw systematycznie wzrastała: Oddano bowiern do użytku Salę Wielką, a wraz z nią salon wystawowy oraz dwa obszerne halle. Przeciętnie orga
nizowano rocznie czterdzieści ekspozycji. Systematycznie też wzrastała liczba zwiedzających, np. w rpku 1967 wystawy zwiedziło 160 000 osób, w roku 1970 - 345 000 osób, w roku 1972 - 340 000 osób. Wystawa "Poznań literacki" (1963) ukazywała dorobek pisarzy poznańskiego środowiska. W tym samym roku zorganizowano wystawę "Współczesnej twórczości ludowej Wielkopolski". W roku 1964 do największych wystawo charakterze społeczno-politycznym należały: "Osiągnięcia Polski Ludowej' oraz "Pamiętny wrzesień". W roku 1965 - m. in. "Dzieje pisma" oraz wystawa eks librisów plastyków poznańskich. Dużym wydarzeniem roku 1966 była otwarta w grudniu ekspozycja o dużych walorach ideowo-wychowawczych "Wietnam w walce i pracy". W roku 1967 - wystawa artystów plastyków warszawskich pt. "Wrażenia z pobytu w ZSRR", oraz monograficzna pt. "Międzynarodowe Konkursy im. Henryka Wieniawskiego" (Pałac jako współorganizator). W roku 1968 - rewelacją była wystawa fotograficzna z okazji Święta Kobiet pt. "One". W roku 1969 - wystawa scenografii teatralnej w Niemieckiej Republice Demokratycznej oraz monograficzna pt. ,,50 lat Opery Poznańskiej" (Pałac był współorganizatorem). Wyróżnić też należy wystawy pt.
"Plakat polityczny w 25-1eciu PRL" (1970) oraz "Człowiek - Świat - Polityka" (1971). W M y m 1972 zorganizowano światową wystawę fotografiki pt. "Kobieta", którą zwiedziło ponad 50 000 osób. Od 1966 r. odbywają się w Pałacu przeglądy nowości wydawniczych. Organizowano szereg imprez towarzyszących ekspozycjom: spotkania z autorami, wyświetlanie filmów, koncerty itp. Programowaniem oraz organizacją wystaw zajmowała się Krystyna Wiśniewska.
DZIAŁALNOŚĆ INSTRUKCYJNO- METODYCZNA
Działalność instrukcyjno-metodyczna Pałacu obejmowała miasto i województwo i prowadzona była w czterech dziedzinach: 1. Dokształcanie i doskonalenie kadry kulturalno-oświatowej; 2. Merytoryczny nadzór i poradnictwo dla aktywu społeczno - kulturalnego; 3. Opracowywanie metodycznych doświadczeń z działalności kultura1no-oświatowej; 4. Organizowanie lub współorganizowanie imprez służących celom metodycznym pracy z kadrą kulturalno-oświatowa. Realizacji tych zadań towarzyszyło gromadzenie dokumentacji. Akcja szkoleniowa przeznaczona była dla organizatorów życia kulturalno-oświatowego w klubach wiejskich, instruktorów amatorskich zespołów artystycznych, pracowników powiatowych domów kultury oraz aktywu młodzieżowego. Na kursokonferencjach specjalistycznych z nauczycielami omawiano repertuar oraz metodykę pracy z recytatorami, z teatrami poetyckimi, analizowano zagadnienia inscenizacji. Analizowano specyfikę pedagogiki i dydaktyki artystycznej w pracy z zespołami dziecięcymi. Różne formy szkoleniowe adresowane były do działaczy organizacji młodzieżowych oraz instruktorów zespołów artystycznych i miały na celu inspirację repertuarową. Ośrodek Instrukcyjno- Metodyczny zyskał uznanie władz resortowych za pracę z kadrą kulturalno-oświatowa. Wyrazem tego uznania było powierzenie Pałacowi Kultury organizacji konferencji, seminariów o zasięgu ogólnopolskim.
Z problematyką dokształcania i doskonalenia kadry kulturalno-oświatowej wiązała się prowadzona przez Pałac działalność wydawnicza. Pałac wydawał różnorodne materiały metodyczne, informacyjne i repertuarowe dla potrzeb ruchu społeczno- kulturalnego. Temu celowi służył wydawany przez Ośrodek Instrukcyjno- Metodyczny Pałacu Kultury (od 1964) miesięcznik a następnie kwartalnik pt. "Naszal Kronika Miasta Poznania 
Jan Szajek
Kronika". Wydawnictwa repertuarowo-metodyczne obejmowały: repertuar dla dzieci i młodzieży na dni obchodów, rocznic, świąt okolicznościowych, wybór poezji współczesnej wraz z komentarzem metodycznym dot. zasad komponowania programów, repertuar gier i zabaw dla klubów i świetlic, repertuar obrzędowy ("Dożynki WielkopoIskie"), poradnik repertuarowo-metodyczny, scenariusze wieczorów oświatowych i teatralnych. Od roku 1972 ukazują się dwa wydawnictwa periodyczne: kwartalnik pL "Orientacje", zawierający m. in. omówienia pracy i doświadczeń konkretnych placówek kulturalno-oświatowych w mieście i województwie oraz scenariusze form pracy kulturalno-oświatowej; zeszyty "Biblioteki Repertuarowo-Metodycznej". W tym cyklu wydano m. in. "Kinematograf 75", który zawiera materiały repertuarowo-metodyczne dla kadry prowadzącej Dyskusyjne Kluby Filmowe. Wydawnictwa udostępniane są bezpłatnie placówkom kulturalnym w Wielkopolsce, działaczom społecznym i organizacjom społeczno-kulturalnym oraz uczestnikom akcji dokształcania kadry kulturalno-oświatowej. Istotną rolę w działalności poradniczo-instruktażowej Pałacu Kultury pełniły imprezy metodyczne w formie spotkań w ramach Wojewódzkiego Klubu Instruktora i Wojewódzkiej Sceny Amatora. Były one pokazem wyników pracy artystycznej najlepszych zespołów połączonym z dyskusją, inicjowaną w gronie instruktorów. Pokazy metodyczne były jedną z najlepszych i wypróbowanych metod kształtowania umiejętności instruktorów i w zasadzie każda akcja szkoleniowa była związana z szeregiem imprez metodycznych. Dziesięcioletnia działalność Pałacu Kultury, jego doświadczenia i osiągnięcia, jak również świadomość istniejących jeszcze niedomogów i braków pozwoliły aktualnie pracującemu kierownictwu na, sformułowanie długofalowego programu, zmierzającego do intensyfikacji oddziaływania instrukcyjno-metodycznego, zwłaszcza na powiatowe i zakładowe Domy Kultury. Wielki wkład pracy w rozwój Pałacu Kultury wniosła kadra oddanych i ofiarnych pracowników. Do nich zaliczyć należy pracowników i kierowników, którzy działali w pierwszych latach: Wiesław Bogusławski, Franciszek Kowalewski, Dzierżymir Jankowski, Hanna Rubas, Krystyna Wojciechowska, Marian Zejd1ewicz oraz długoletnich pracowników: Jerzy Dabert, Adam G1apa, Wiesława Kaczmarkiewicz, Barbara Kliks, Krystyna Nowakowska, Helena Pietrasik, Piotr Szczechowiak, Aleksandra Wojciechowska. Pierwszym dyrektorem Pałacu Kultury był Witalis Maniszewski (1 V 1963 - 31 VII 1967). Od dnia 1 sierpnia 1967 r. funkcję dyrektora objął Jan Szajek. Funkcje zastępców dyrektora w .ciągu lat pełnili: Do spraw i n s t r u k c y j n o - m e t o - d y c z n y c h - Dzierżymir Jankowski (1963-1968), Ryszard He1ak (1969-1970), Henryk Rakoczy (1971 - 1972). Od dnia 1 maja 1972 r. - Maksymilian Prill; do spraw ś r o d o w i s k o w y c h: Wiesław Bogusławski (1963-1964), Krystyna Wojciechowska (1964 - 1967), a od dnia 1 września 1967 r. - Halina Grześkowiak; do spraw a d m i n i s t r a c y j n y c h: Marian Mniejżyński (1963 -1968), Anze1m Kozik (1968 - 1973), od dnia 1 maja 1973 r. - Bogdan Wolny.
Na zakończenie należy również odnotować znamienny fakt, że Pałac Kultury stał się w Poznaniu uznanym miejscem konferencji, zjazdów, sympozjów naukowych ogólnopolskich i międzynarodowych. Ten fakt oraz również szeroka własna działalność programowa wymagały sprawnego i operatywnego działania administracji. Pod tym względem duży wkład pracy w działalność instytucji wnieśli: Zofia Frankiewicz, Stanisław Jastrząb, Anze1m Kozik, Prakseda Podlewska i wiele innych osób.