ZDZISŁAW NOWICKI POZNAŃSKIE PRZEDSIĘBIORSTWO BUDOWNICTWA PRZEMYSŁOWEGO NR 1 W POZNANIU W LATACH 1945-1970 (szkic monograficzny) D zisiejsze Poznańskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego Nr l wywodzi się z niewielkiego zakładu budowlanego powołanego do życia w dniu l marca 1945 r. z siedzibą przy ul. Mielżyńskiego 26/27. Był to oddział warszawskiej spółdzielni budowlanej O' nazwie Społeczne Przedsiębiorstwo Budowlane *. Z dniem l marca 1949 r. Społeczne Przedsiębiorstwo Budowlane w Warszawie uległo likwidacji. Działający w Poznaniu oddział przekształcony został z dniem 11 marca 1949 r. w przedsiębiorstwo państwowe wyodrębnione o nazwie Społeczne Przedsiębiorstwo Budowlane z siedzibą przy ul. Zeylanda 12. Dyrektorem oddziału został inż. Brunon Niedbaiski, który pełnił te funkcje do dnia 30 września 1950 r. Wchodzący w skład Przedsiębiorstwa oddział elektryczny przekształcił się z dniem 19 czerwca 1949 r. w samodzielne przedsiębiorstwo pod nazwą Kierownictwo Grupy Robót Wrocławskiego Zjednoczenia Elektromontazowego z siedzibą przy ul. Drzymały 3a. Z dniem l kwietnia 1959 r. Kierownictwo usamodzielniło się; powstało w ten sposób Przedsiębiorstwo Robót Elektrycznych "Elektromontaż". W dniu l O grudnia 1948 r. przy ul. Cieszkowskiego 6 powstał oddział Krakowskiego Przedsiębiorstwa Budowy Fundamentów i Montażu Maszyn, którym kierował od początku inż. Jan Miksiewicz. Oddział został utworzony na bazie działającej w Poznaniu od dnia l maja 1946 r. Spółdzielni Inżynierskiej przy ul. Cieszkowskiego 6 (Libelta), która była oddziałem Krakowskiej Spółdzielni Inżynierskiej założonej w Rzeszowie pod koniec 1944 r. Podlegała ona Centralnemu Zarządowi Budownictwa Przemysłowego w Warszawie, a pośrednio Ministerstwu Przemysłu i Handlu. W porozumieniu z władzami" inż. Miksiewicz uzyskał przejściowo na siedzibę Przedsiębiorstwa dwa pawilony na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich. Równocześnie rozpoczęto remont kapitalny wypalonego budynku mieszkalnego o czterdziestu pomieszczeniach przy pi. Ratajskiego l (pi. Młodej Gwardii), który ukończono we wrześniu 1949 r. Wyremontowany budynek stał się biurowcem zarządu Przedsiębiorstwa, przemianowanego z dniem l kwietnia 1949 r. na Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego Nr 11. 1 Zarządzenie Centralnego Zarządu Zrzeszenia Przedsiębiorstw Budowlanych Ministerstwa Odbudowy z dnia 25 XI 1945 r. 2« Zdzisław Nowicki W tym czasie działało już siedem kierowniotw grup robót a mianOWICIe: Zarząd Nr l i 2 W Poznaniu, Nr 3 W Szamotułach, Nr 4 w Kaliszu, Nr 5 w Gorzowie, Nr 6 w Zielonej Górze i Nr 7 w Gnieźnie. Na koniec roku 1949 stan załogi w Przedsiębiorstwie wynosił około 3100 pracowników, w tym 600 umysłowych. Przedsiębiorstwo posiadało własną żwirownię i piaskownię w Obornikach, warsztaty naprawcze na Malcie, stolarnię mechaniczną w N aramowicach. W latach 1949 - 1950 Przedsiębiorstwo było generalnym wykonawcą budowy pawilonów i urządzeń dla Międzynarodowych Targów Poznańskich. Plan za rok 1949 został wykonany już w dniu 4 grudnia. Rok 1950 był rokiem dalszej stabilizacji załogi, zwiększonego dwukrotnie planu produkcyjnego i rozwoju organizacyjnego. Stan załogi wynosił około 3000 osób. W dniu 31 maja 1950 r. inż. Jan Miksiewicz przeniesiony został na stanowisko dyrektora naczelnego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego Nr 3 w Krakowie. Od dnia l czerwca do 31 grudnia 1950 r. Przedsiębiorstwem kierował Stanisław Piskozub. W dniu l stycznia 1951 r. Społeczne Przedsiębiorstwo Budowlane, kierowane przez inż. Brunona Niedbalskiego, połączone zostało z częścią Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego Nr 11 (Kierownictwa Grup Robót Nr l oraz Kalisz, Szamotuły, Gorzów i Zielona Góra). Jednocześnie powstało w Poznaniu Zjednoczenie Nr 2 Budownictwa Miejskiego, które przejęło część Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego Nr 11 (Kierownictwo Grupy Robót Nr 2 oraz biura przy pi. Młodej Gwardii, bazę materiałową przy ul. Majakowskiego na Malcie). Połączone przedsiębiorstwa otrzymały nazwę Poznańskie Przemysłowe Zjednoczenie Budowlane 2 z siedzibą przy ul. Zeylanda 12, które podporządkowane zostało Centralnemu Zarządowi Budownictwa Przemysłowego "Zachód" w Warszawie. Z dniem l stycznia 1957 r. Przedsiębiorstwo przeszło pod nadzór Poznańskiego Zarządu Budownictwa, który z dniem l lipca 1961 r. przemianowany został na Poznańskie Zjednoczenie Budownictwa. Rejon działania Przedsiębiorstwa ograniczono do miasta Poznania i województwa poznańskiego. Z dniem l lipca 1958 r. Przedsiębiorstwo otrzymało nazwę Poznańskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego z siedzibą przy ul. Ratajczaka 46 3 . Kierownictwo Przedsiębiorstwa w latach 1951 - 1970 spoczywało w rękach: Inz. Norberta Balcera (1 I 1951 - 30 XI 1951), Mariana Stawowego (1 XII 1951 - 6 IV 1953), Władysława Politowicza (7 IV 1953- 31 VII 1957), inż. Zygmunta Andrzejewskiego (15 X 1957 - 19 III 1963), inż. arch. Kazimierza Paczyńskiego (1 IV 1963 - 31 I 1966), mgr. inż. Leszka Ganowicza (1 II 1<&1) - 31 XII 1967), mgr. inż. Alfreda Batury (1 I 1968 - 31 I 1970), mgr. inż. Alojzego Łuczaka (od l II 1970). Funkcje naczelnych inżynierów pełnili: Stefan Kuczyński (1951), Marian Stawowy (1951 - 1953), Adam Tomczak (1953 - 1963), Leszek Ganowicz (1963 - 1966), Tadeusz Szczepański (1966 - 1968), Włodzimierz Marciniak (od 1969). Przedmiot działania Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego Nr l określony został Zarządzeniem Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z i960 r. Przedsiębiorstwo posiada osobowość prawną i działalność swoją opiera na zasadach rozrachunku gospodarczego 4 . Przedmiotem dzia 2 Zarządzenie Ministra Budownictwa Przemysłowego z dnia 26 XII 19 r. 3 Zarządzenie Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia l VI 1958 r. 4 Biuro Rejestru Przedsiębiorstw, Dział A, nr rej. 3933. DYREKTORZY Brunon Niedbaiski 1 III 1945 - 30 IX 1950 Jan Miksiewicz 1 I 1949 - 31 V 1950 Stainisław Piskozub 1 VI 1950 - 31 XI I 1950 siębiorstwa przy ul. Seweryna Mielzynskiego 27 w gmachu Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół NaukaaifiinnAn«.ŁJ Siedziba Przedsiębiorstwa przy ul. Ratajczaka 46 rekcji Okręgowej Kolei Państwowych przy ul. Marchlewskiego łania Przedsiębiorstwa jest wykonywanie robót budowlano-montażowych, ze szczególnym uwzględnieniem budownictwa przemysłowego, związanych z tym instalacji przemysłowych, sanitarno-technicznych, elektrotechnicznych i innych robót. Przedsiębiorstwo w ramach zakładów produkcji pomocniczej wykonuje również wyroby gotowe oraz usługi na rzecz produkcji podstawowej. POTENCJAŁ PRODUKCYJNY I WAŻNIEJSZE OSIĄGNIĘCIA W wyniku działań wojennych i walk o wyzwolenie Poznania w 1945 r. uległo zniszczeniu 55%> budynków mieszkalnych, wiele fabryk, zakładów pracy, liczne obiekty użyteczności publicznej. Po wyzwoleniu miasta, w marcu 1945 r., załoga oddziału poznańskiego Społecznego Przedsiębiorstwa Budowlanego rozpoczęła działalność od odgruzowywania ulic i usuwania groźnych dla ruchu publicznego ruin, zabezpieczania w części uszkodzonych gmachów od dalszych szkód przez nakrywanie ich tymczasowymi dachami, budowania murów oporowych, ścian itp. oraz rozbiórek zniszczonych budynków i mostów. Wydobyte spod gruzów wraki sprzętu budowlanego i środków transportowych (samochody, betoniarki, średni sprzęt budowlany) po wyremontowaniu używane były przez załogę i przyczyniły się w pewnym stopniu do szybszej likwidacji zagrożeń i do prowadzenia planowych robót rozbiórkowych, a następnie do robót budowlanych. W pierwszej kolejności załoga Przedsiębiorstwa odgruzowała siedzibę Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych przy ul. Marchlewskiego. Robotami rozbiórkowymi, a potem budowlanymi w latach 1945 - 1947 kierowali inżynierowie: Kazimierz Pawlaczyk i Witold Spieszalski. Zdzisław Nowicki Marian Stawowy dyrektor l XII 1951 - 6 IV 1953 Pracownicy Przedsiębiorstwa odgruzowali Most Marchlewskiego, a następnie współpracowali w jego budowie; zabezpieczyli przed dalszymi uszkodzeniami i odbudowali zabytkowy gmach Biblioteki Raczyńskich. Z piwnic zabytkowego Ratusza usunięto wodę, a gmach nakryto tymczasowym dachem. Ratusz odbudowano w latach 1946 - 1950 pod kierownictwem Zdzisława Drozdowskiego. Wzruszającym momentem dla budowniczych tego obiektu była chwila umocowania piastowskiego orła na iglicy Ratusza. Pracownicy Przedsiębiorstwa zabezpieczyli przed zniszczeniem mury kościoła Bernardynów oraz rozebrali zniszczoną Wieżę Górnośląską na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich. W roku 1948 załoga Przedsiębiorstwa rozpoczęła budowę pierwszego domu akademickiego przy ul. Stalingradzkiej; kierownikiem budowy był inż. Edward Maćkowski. W 1949 r. przystąpiono do budowy dużego gmachu przy pi. Wolności 18 (aktualnej siedziby Wojewódzkiego Związku Gminnych Spółdzielni). Załoga Przedsiębiorstwa rozbudowała, względnie odbudowała w Poznaniu: Zakłady Przemysłu Gumowego "Stomil" (1952 - 1953), Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego (od 1958), Zakłady Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" (1954 - 1959 i od 1962), Poznańskie Zakłady Nawozów Fosforowych w Luboniu (1952 - 1959), Wielkopolską Fabrykę Urządzeń Mechanicznych "Wiepofama" (1957 - 1965), Wojewódzką Hurtownię Wyrobów Przemysłu Chemicznego przy ul. Michała (1962 - 1965), Wielkopolskie Zakłady Przemysłu Ziemniaczanego w Luboniu (1951 - 1957), Zakłady Przemysłu Cukierniczego "Goplana" (1953 - 1959 oraz 1964 - 1969), Zakłady Wytwórcze Ogniw i Baterii "Centra" (1960 - 1965), Fabrykę Kosmetyków "Lechia" (1962 - 1964). Przedsiębiorstwo było w latach 1951 - 1960 jedynym wykonawcą robót przemysłowych w Poznaniu i w województwie poznańskim. Budowało nowe fabryki, pro Przedborsko Bu dO Wnictwa Przem y . Slowcgo Nr _I m: =._111 Z;;;;;; ..:::. Odbudowa pierzei wschodniej Star, ego Rynku Fragment budowy siedziby Korni ltetu Wojewódzkiego Polskipi 7 i o J czej (1949) 3 Zjednoczon« Partii Robotni Zdzisław Nowickiwadziło odbudowę względnie rozbudowę istniejących zakładów przemysłowych, wznosiło obiekty użyteczności publicznej, szkoły, telewizyjne stacje przekaźnikowe, budowało obiekty sportowe i wystawowe. Wśród ważniejszych obiektów wybudowanych od podstaw w latach 1951 - 1970 wymienić należy: Poznańską Fabrykę Maszyn Żniwnych (1949 - 1952), Poznańską Fabrykę Wodomierzy i Gazomierzy "Powogaz" (1957 - 1962), Zakłady Produkcji Betonów "Pozbet" (1958 - 1960), Poznańskie Zakłady Elektrotechniczne "Alco" (1959 - 1963), Poznańską Fabrykę Łożysk Tocznych (1957 - 1966), Poznańską Fabrykę Maszyn i Aparatów Przemysłu Spożywczego "Pofamia" (1961 - 1964), Poznańskie Zakłady Wyrobów Korkowych (1958 - 1964), bazę materiałową i wytwórnię konstrukcji stalowych poznańskiego "Mostostalu" przy ul. Wołowskiej (1958-1964 i 1965-1967), Stację Przesypową Cementu (1963-1965), Wytwórnię Wód Gazowanych dla Poznańskich Zakładów Przemysłu Terenowego (1962 - - 1965), szkoły przy ul. Rawickiej i Szczepankowo, radiową stację przekaźnikową w Piątkowie (1961 - 1964), Technikum Energetyczne (1963 - 1964), Technikum Samochodowe (1963 - 1965), Technikum Łączności (1963 - 1965), hale targowe Międzynarodowych Targów Poznańskich (1954 - 1963), pływalnię krytą i baseny otwarte przy ul. Chwiałkowskiego (1957 - 1966), ośrodek rehabilitacyjny dla Akademii Medycznej (1963 - 1969), Wielkopolskie Zakłady Teletechniczne "Teletra" (1964 - 1967), warsztaty szkoleniowo-produkcyjne dla Zakładu Doskonalenia Zawodowego (1960 - 1962), Poznańskie Fabryki Mebli (1964-1968), Zakłady Remontowe Maszyn Budowlanych (1966 - 1968), Zakład Regeneracji Lamp Kineskopowych (1969 - 1970), bazę magazynowo-materiałową Zarządu Aptek Województwa Poznańskiego (1962 - 1965), sztuczne lodowisko przy ul. Północnej (1965 - 1967), Zakłady Koncentratów Spożywczych "Amino" (1968 - 1971), Zakłady Przemysłu Spirytusowego {i960 - 1964), Zakłady Farmaceutyczne "Polfa" (1963 -1969), bazę Przedsiębiorstwa Hydrogeologicznego przy ul. Wilczak (1966 - 1969), obiekty poznańskiego "Centrum" - etap pierwszy (1965- 1968), supersam przy ul. Kantaka (1967 - 1969), Wydział Mechaniczny Politechniki Poznańskiej (1968 -1971), zaplecze Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego przy ul. Głogowskiej (1960 -1963) oraz kilkaset ważnych obiektów przemysłowych na obszarze województwa poznańskiego, takich jak: Huta Aluminium w Koninie, Odlewnia Żeliwa Szarego w Śremie, Szpital Powiatowy w Kominie, Wytwórnia Konstrukcji Stalowych "Mostostal" w Słupcy. W roku 1968 Przedsiębiorstwo przystąpiło do budowy w Sazavie (50 km na południe od Pragi) Huty Szkła Technicznego "Sklamy Kavalier" 5. Tabela l ZATRUDNIENIE W LATACH 1951 - 1970 Liczba zatrudnionych: Rok umysłowych fizycznych , mężczyzn ko biet 1951 3429 217 73 1956 2947 283 91 1960 2324 370 120 1965 1943 353 140 1970 1751 452 156 s W dniu 6 sierpnia 1968 r. został zawarty kontrakt pomiędzy Centralą Handlu Zagranicznego Budownictwa "Budimex" w Warszawie a przedsiębiorstwem Handlu Zagranicznego Przedsiębiorstwo jest od 1961 r. największym przedsiębiorstwem budownictwa przemysłowego w Poznaniu. Stan zatrudnienia w latach 1951 - 1970 obrazuje Tabela l. Produkcja podstawowa Przedsiębiorstwa obejmowała rocznie od czterdziestu do osiemdziesięciu placów budowy, z czego 60% stanowiły budowy zlokalizowane w Poznaniu. W Planie Pięcioletnim 1966 - 1970 wartość wykonanych prac mieści się w granicach od 270 do 300 min zł przerobu rocznie, a kubatura obiektów oddawanych wynosiła ponad milion metrów sześciennych. Wartość wykonania podstawowych zadań Przedsiębiorstwa w latach 1951 - 1970 wyniosła 3 873 000 000 zł, z tego l 404 500 000 zł w Planie Pięcioletnim 1966 - 1970. Przerób finansowy w latach 1951 - 1970 obrazuje Tabela 2. Tabela 2 PRZERÓB FINANSOWY W LATACH 1951 - 1970 CIV TYS. ZŁ) Rok Plan Wykonanie Procent wykonania 1951 94 500 107 104 113/3 1956 135 O O O 119 624 88/6 1960 215 O O O 230 412 107/2 1965 255 000 255 763 100/3 1969 300 000 297 791 99/3 1970 371 600 373 123 100/4 Ze względu na charakter robót, Przedsiębiorstwo zatrudniało głównie pracowników w następujących zawodach: betoniarz, zbrojarz, cieśla, murarz, spawacz, ślusarz, malarz, posadzkarz i szklarz. Ponad 80% załogi stanowili pracownicy zamiejscowi dojeżdżający do pracy, tzw. chłopo-robotnicy, którzy zdobyli w przedsiębiorstwie wykształcenie zawodowe. Od 1960 r. organizowano kursy dla murarzy, betoniarzy, zbrojarzy, operatorów sprzętu i spawaczy, w zależności od aktualnych potrzeb Przedsiębiorstwa. W latach 1965- 1970 kursy zawodowe ukończyło 437 pracowników, zdobywając świadectwo robotnika wykwalifikowanego względnie uzupełniło swe kwalifikacje zawodowe. W Przedsiębiorstwie obowiązywał system wynagradzania akordowego. Pracownicy otrzymywali wynagrodzenie za wykonaną robotę zgodnie z obowiązującymi cennikami robót akordowych. Charakter robót (duże masy i ilości) sprawił, że załoga Przedsiębiorstwa w latach 1965 - 1970 miała najwyższe zarobki w Poznańskim Zjednoczeniu Budownictwa, a wynosiły one średnio na jednego pracownika 50 000 zł rocznie, tj. ponad 4000 zł miesięcznie. Od roku 1965 rozwijał się ożywiony ruch różnych form współzawodnictwa pracy. Miał on na celu zwiększenie wydajności pracy, poprawę jakości i obniżkę kosztów Czechosłowacji "Strojexport" w Pradze ma budową Huty Szkła Technicznego "Sklarny Kavalier" w Sazavie. Poznańskie Zjednoczenie Budownictwa na wykonawcę wyznaczyło Poznańskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego Nr l. Roboty rozpoczęto w dniu 6 grudnia 1%8 f., a zakończono przed terminem - w grudniu 1972 f. Załoga poznańska wykonała sześćdziesiąt różnych obiektów o łącznej kubaturze cm (XX) m'. Wartość robót kontraktowych wyniosła 8,5 miliona rubli. Głównym kierownikiem budowy był inż. Sylwester Brukarczyk, a jego zastępcami: inż. Henryk Roman i inż. Aleksander Bentkowski. Zdzisław Nowicki . . . 1. . 11111* Przygotowania eto budowy Mostu Marchlewskiego w roku 1950produkcji, poprawę gospodarki materiałowej, poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy oraz warunków socjalnych, rozszerzenie i wprowadzanie postępu technicznego, polepszanie organizacji pracy i rytmiczności produkcji. W ramach wewnątrzzakładowego współzawodnictwa pracy istniało dziewięć form współzawodnictwa o tytuł: przodującej budowy; zakładu; brygady pracy socjalistycznej; oddziału pracy socjalistycznej; przodownika i zasłużonego przodownika pracy socjalistycznej; brygady bazwypadkowej ; wzorowego magazyniera; najlepszego w zawodzie; wzorowego działu; wzorowej sekcji. N ajbardziej popularną formą było współzawodnictwo o tytuł brygady pracy socjalistycznej. Rozwój tej formy współzawodnictwa obrazuje Tabela 3. Na koniec Tabela 3 BRYGADY PRACY SOCJALISTYCZNEJ Rok nadania tytułu Liczba nadanych tytułów Liczba członków 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 11 14 16 7 13 11 111 70 95 42 77 73grudnia 1970 r. tytuł brygady pracy socjalistycznej posiadało sześćdziesiąt plęC brygad, w których skład wchodziło 501 pracowników. Cztery brygady posiadały Złotą Odznakę, a dziewięć Srebrną Odznakę. Jako pierwsza uzyskała zaszczytny tytuł brygada Czesława Michałowicza (1967), a drugą Eugeniusza Skorupskiego (1968). Pierwszą budową, która zdobyła tytuł oddziału pracy socjalistycznej, była budowa Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego przy ul. Przemysłowej. Jej kierownikiem był inż. Georgis Giannopulos. Natomiast budowa poznańskiego "Centrum I" przy ul. Czerwonej Armii zdobywała trzy lata pod rząd (1965 - 1967) tytuł najlepszej budowy Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego Nr l. Kierownikiem budowy był inż. Sylwester Brukarczyk, a jego zastępcą mgr inż. Anna Misiak. W latach 1964 - 1970 dwudziestu czterech pracowników Przedsiębiorstwa wyróżniono Złotą Odznaką, a pięćdziesięciu trzech Srebrną Odznaką Brygady Pracy Socjalistycznej. Tytuł Przodownika Socjalistycznej Pracy w tym okresie zdobyło czterdzieści pięć osób. Osiągnięcia we współzawodnictwie międzyzakładowym zarówno w Poznańskim Zjednoczeniu Budownictwa, jak i w resorcie budownictwa obrazuje Tabela 4. Zdjęcie przedstawia montaż belek stalowych na wlezy poznańskiego Ratusza na wysokości ok. 40 ni nad ziemią. Roboty prowadzone na wysokości tzw. cśmioboku; wyjątkowo skomplikowane, ponieważ poszczególne przęsła belek trzeba było łączyć specjalnymi stalowymi nitami (dziś tego typu konstrukcję spawa się elektrycznie lub acetylenem). Robotami kierował inż. Jan Rymar. Konstrukcję stalową wieży zaprojektował i jej wykonanie nadzorował Lucjan Ballenstedt. Więzary stalowe wciągano ręcznie linami. Waga niektórych elementów dochodziła do 1200 kg. Rusztowanie miało wysokość 44 m. Roboty przy odbudowie Ratusza nadzorowali m. in. architekt Roger Sławski, inż. Jan Sawicki, technik nadzoru Tadeusz Szumiński. Robotami budowlanymi kierował budowniczy Zdzisław Drozdowski Zdzisław Nowicki Tabela 4 WSPÓŁZA WODNICTWO MIĘDZYZAKŁADOWE Rok Poznańskie Zjednoczenie Budownictwa Resort budownictwa I miejsce 11 miejsce oraz proporzec 1 dyplom uznania oraz nagroda V miejsce 1968 I miejsce I miejsce w skali przedsiębiorstw budownictwa przemysłowego I miejsce 11 miejsce II miejsce 1970 POSTĘP TECHNICZNY Przedsiębiorstwo ulepszało systematycznie technologię robót budowlano-montażowych. W pierwszych latach po wyzwoleniu wszystkie roboty budowlane - począwszy cd wykopów poprzez wznoszenie murów i tynkowanie - wykonywano ręcznie, siłą ludzkich mięśni. Nawet zaprawę i beton urabiano ręcznie, a następnie (podobnie jak cegły) wnoszono na barkach na piętra - do stanowisk pracy. Głównym dostawcą materiałów budowlanych na place budowy były wozy konne. W 1946 r. zakupiono pierwsze samochody, przeważnie po kapitalnym remoncie, m. in. marki opel, berliet, porzucone przez wycofujące się wojska niemieckie, a które w czasie działań wojennych uległy awariom i brak było do nich części zamiennych. Sytuacja w dziedzinie mechanizacji robót budowlanych zaczynała się stopniowo poprawiać od 1950 r. Na placach budowy Przedsiębiorstwa pojawiły się pierwsze spychacze, dźwigi samochodowe, transportery, dźwigi przyścienne, które w znacznym stopniu ułatwiały pracę, a dzięki ich zastosowaniu można było szybciej budować. W latach 1952 - 1954 po wybudowaniu bazy materiałowej Przedsiębiorstwa przy ul. Głogowskiej 248/274 zlokalizowano tam również bazę sprzętu i transportu. Przedsiębiorstwo otrzymało nowy sprzęt: koparki, spychacze, dźwigi, zgarniark:', żurawie wieżowe, walce kołowe, kompresory, betoniarki, transportery, windy przyścienne, pompy do wody, silniki. Mimo sporych przydziałów sprzętu i niezaprzeczalnego rozrostu bazy, stanowił on nadal "wąskie gardło" Przedsiębiorstwa, a dostawy nie pokrywały zwiększających się potrzeb, zwłaszcza w sezonie budowlanym (marzec - listopad). Wskaźnik usprzętowienia w stosunku do zadań produkcyjnych Przedsiębiorstwa był niski, hamował tempo robót i utrudniał przestrzeganie cykli produkcyjnych. W roku 1961 zaledwie 75% potrzeb transportowych pokrywała własna baza transportu, aczkolwiek dysponowała ona ponad dwustu pojazdami silnikowymi (w tym osiemdziesiąt wywrotek) oraz stu trzydziestoma przyczepami samochodowymi o nośności od trzech do dziesięciu ton. Z dniem l stycznia 1962 r. baza transportu Przedsiębiorstwa weszła w skład wyodrębnionego samodzielnego przedsiębiorstwa pod nazwą Poznańskie Przedsiębiorstwo Transportowe Budownictwa Nr 2 6 . Koncentracja sprzętu transportowego w jednej placówce złagodziła znacznie deficyt środków transportowych. · Zarządzenie Ministra Budownictwa Przemysłu Materiałów Budowlanych. DYREKTORZY « i I I iii liii Władysław Politowicz 7 IV 1953 - 31 VII 1957 Zygmunt Andrzejewski 15 X 1957 - 19 III 1963 Kazimierz Paczyński 1 IV 1963 - 31 I 1966 Zdzisław Nowicki Na tej samej zasadzie z dniem l marca 1969 r. przekazano sprzęt ciężki nowo utworzonemu, samodzielnemu Wielkopolskiemu Przedsiębiorstwu Sprzętowemu Budownictwa: siedem koparek o pojemności łyżki 0,5 m 3 , trzynaście spycharek, pięć żurawi wieżowych i jeden żuraw samojezdny wieżowy, pięć sprężarek, zgniatarkę oraz trzydzieści dwie inne maszyny. Po przekazaniu pozostało w Przedsiębiorstwie dwadzieścia dziewięć maszyn, w tym dziewięć koparek, trzy spychacze, dwa żurawie wieżowe i sześć żurawi samojezdnych. W 1970 r. Przedsiębiorstwo otrzymało trzy nowe żurawie samochodowe oraz kilkadziesiąt maszyn średnich. W 1956 r. załoga opanowała nową technologię wznoszenia obiektów z elementów prefabrykowanych żelbetowych lub stalowych. Postęp objął także roboty wykończeniowe, np. mechaniczne malowanie i tynkowanie. Roboty ziemne wykonywały potężne koparki podsiębierne i przedsiębierne oraz ciężkie spychacze. Materiały budawlane na place budowy dowożono specjalnymi samochodami samowyładowczymi oraz dłużycami (stal, detale prefebrykatów żelbetowych i stalowych). W latach 1958 - 1968 Przedsiębiorstwo wyspecjalizowało się w sprężaniu elemen Budowa obiektów dla Akademii Rolniczej tów kablobetonowych. Po raz pierwszy w historii Przedsiębiorstwa metodę tę zastosowano przy montażu dachu hali wystawowej nr 16 Międzynarodowych Targów Poznańskich (1958), a dalej: dach hali głównej Poznańskich Zakładów Produkcji Betonów przy ul. Dziekańskiej, magazynów Centrali Chemicznej przy ul. Michała i in. Sprężanie kablobetonu polega na naciąganiu prętów pewną siłą oraz kotwieniu ich w sprężynowym elemencie żelbetowym. Siła przenosi się na beton bądź przez przyczepność strun do betonu, bądź przez urządzenie kotwiące kabla w czole sprężanego elementu. Naciąg kabli - zbrojenia sprężonego wykonuje się po zabetonowaniu i stwardnięciu betonu. Zbrojenie przeciąga się przez pozostawiony w belce podłużny kanał albo wkłada przed betonowaniem do formy w odpowiedniej powłoce (w metalowej rurce), aby nie dopuścić do bezpośredniego kontaktu stalowych drutów ze świeżym betonem. To izolowanie prętów zbrojenia umożliwia ich swobodne przesuwanie podczas naciągania. Zbrojenie składa się z wiązki drutów stalowych układanych we wspólnym kanale. Wiązkę tę nazwano kablem, a beton w ten sposób sprężony - betonem kablowym. Naciąg kabla wykonuje się przy pomocy pras opierających się na czole belki, po czym kabel kotwiony jest przez zaklinowanie go w zakończeniach czołowych belki. Kanały kabli zapełnia się zaprawą cementową, wprowadzaną pod ciśnieniem za pomocą specjalnej pompy tłoczącej. Przedsiębiorstwo jest jedynym w kraju wykonawcą zabezpieczeń antykorozyjnych metodą Vusokret, na licencji czeskiej firmy "Vusokret". Metoda ta polega na obrzucaniu dowolnych elementów żelbetowych (względnie ceglanych) betonem pod wysokim ciśnieniem, przy pomocy specjalnego urządzenia podawczego, w którym znajduje się tzw. komora mieszania betonu. Dzięki wysokiej marce betonu (300, 400 lub 500) szybko uzyskuje się projektowaną wytrzymałość danego elementu statycznego (tj. nadproża, słupów, rygli, belek). Obiekty wznoszone są z elementów żelbetowych lub prefabrykowanych, wykonywanych przez własny Zakład Produkcji Pomocniczej przy ul. Głogowskiej 248/274, względnie inne zakłady produkcji elementów w różnych stronach kraju. Od 1960 r. wykonuje się obiekty przemysłowe z betonów monolitycznych w deskowaniach ślizgowych i przestawnych. Deskowaniem ślizgowym wykonano m. in. silosy do cementu na stacji przesypu przy ul. Bałtyckiej, silosy zbożowe w Wągrowcu, zbiorniki tlenku glinu dla Huty Aluminium w Malińcu pod Koninem, silosy piasku odlewniczego i szyb windowy na budowie Odlewni Żeliwa Szarego w Śremie, szyby windowe w gmachu Wydziału Elektrycznego Politechniki Poznańskiej przy ul. Kórnickiej i in. Betonowanie metodą ślizgową polega na betonowaniu ciągłym dzięki stałemu (skokami) podnoszeniu szalunku przy pomocy specjalnych hydraulicznych podnośników (z dołu) względnie naciągów elektrycznych (z góry). Zaletą tego deskowania jest wysokie tempo robót i duża dokładność pionu ścian. Skok (posuw w górę) deskowania ślizgowego wynosi od 10 do 20 cm. Zgodnie z technologią robót - wykonywanie elementów tą metodą odbywać się musi bez przerwy - od początku do zakończenia betonowania elementu. Wymaga to specjalnej organizacji pracy na budowie. Do ważniejszych osiągnięć w dziedzinie postępu technicznego należy niewątpliwie zaliczyć sprężanie struną ciągłą zbiorników tlenku glinu w Hucie Aluminium metodą "Pająk 2". Jest to nawijarka karuzelowa do sprężania okrągłych silosów struną ciągłą o przekroju 5 mm. Polega ona na opasywaniu (raz przy razie) żelbetowych okrągłych zbiorników, silosów o różnej wysokości (do 40 m wysokości) struną ze stali wysokogatunkowej. Metoda ta zabezpiecza zbiorniki od ewentualnego znisz 3 Kronika Miasta Poznania Zdzisław Nowickiczenia przez tzw. parcie (przy maksymalnym napełnieniu zbiorników). "Struna" na zbiorniku pokryta jest "Vusokretem". Za wykonanie tego zadania zespół w składzie: mgr inż. Leszek Ganowicz, mgr inż. Tadeusz Szczepański, mgr inż. Jerzy Hein, mgr inż. Marian Szalbierz, budowniczy Seweryn Banasiewicz otrzymali Nagrodę Miasta Poznania i Województwa Poznańskiego w dziedzinie budownictwa za rok 1967. Zróżnicowana działalność Przedsiębiorstwa stwarza szerokie możliwości dla ruchu wynalazczego. O wykorzystaniu tej możliwości przez pracowników świadczy zgłoszenie w latach 1966 - 1970 ok. dwustu pomysłów racjonalizatorskich. Ich zastosowanie przyniosło prawie 11 500 000 zł oszczędności. Np. średnia oszczędność przypadająca na każdy przyjęty do zastosowania projekt racjonalizatorski wynosiła 82 660 zł, a jedna złotówka wypłacona racjonalizatorom przynosiła średnio efekt ekonomiczny w wysokości 9 zł. Wyróżniającymi się racjonalizatorami w latach 1966 - 1970 byli: Leszek Bruk, Sylwester Brukarczyk, Żelisław N yga i Florian Wyremblewski. Tytuły zasłużonego racjonalizatora produkcji posiadali: Sylwester Brukarczyk, Jan Tomaszewicz i Florian Wyremblewski. Jako najciekawsze projekty racjonalizatorskie wymienić należy: Projekt zmian konstrukcyjnych stropów kablobetonowych na gęstożebrowe (1966). Przyniósł on oszczędności ponad 4 000 000 zł, co pozwoliło skrócić cykl na budowie "Centrum" i uprościło skomplikowaną technologię wykonania. Jego twórcami byli: inż. Sylwester Brukarczyk, mgr inż. Marian Szalbierz, mgr inż. Jan Wieczorkiewicz, mgr inż. Edward Wylęgała. Projekt zmian technologii wykonania fundamentów pod młot MPM 3000 (1964). Dzięki temu projektowi wyeliminowano ściankę szczelną "Larsen", a fundament został wykonany metodą podkopu systemem studniarskim przy użyciu noża wbetonowanego w ścianki wanny żelbetowej. Twórcami byli: budowniczy Leszek Bruk i mgr inż. Edward Wylęgała. Projekt uniwersalnego podkładu żelbetowego dla torów żurawi wieżowych (1967) mgra inż. Zelisława Nygi, mgra inż. Andrzeja Puczniewskiego i technika Zbyszka Smoczyńskiego przyczynił się do znacznej oszczędności deficytowego drewna i przyniósł oszczędności w wysokości 650 000 zł. N ajbardziej dynamicznym okresem wynalazczości był rok 1967. Zgłoszono aż 102 projekty racjonalizatorskie, których zastosowanie przyniosło oszczędności w wysokości 3 300 000 zł. Liczbę zgłoszonych projektów w latach 1966 - 1970 przedstawia Tabela 5. Tabela 5 PROJEKTY RACJONALIZATORSKIE ZGŁOSZONE W LATACH 1966 - 1970 Rok Liczba zgłoszonych Roczna wartość efektu projektów w zł 1966 17 2 062 000 1967 102 3 330 000 1968 42 3 504 000 1969 38 2 600 000 1970 53 3 670 000 Przedsiębiorstwo posiada ponadto jeden patent nr 59 740 z dnia 12 stycznia 1970 r. na podnośnik hydrauliczny przeznaczony do podnoszenia deskowań ślizgowych. Stacja przesypu cementu przy ul. Bałtyckiej Autorami są: mgr inż. Andrzej Puczniewski, mgr inż. Zelisław Nyga, mgr inż. Woj _ v ciech Spalony. SPRAWY BYTOWO-SOCJALNE Dla polepszenia warunków mieszkaniowych pracowników wybudowano z własnych funduszy w latach 1956 - 1964 dwa budynki mieszkalne przy ul. Ratajczaka (34 mieszkania) oraz ul. Czerwonej Armii (57 mieszkań). W 1970 r. zawarto umowę z Poznańską Spółdzielnią Mieszkaniową, na mocy której przystąpiono do budowy (poza planem Przedsiębiorstwa) przy ul. Lodowej, jednego budynku o 90 mieszkaniach, z czego 60% mieszkań otrzyma załoga. Pierwszy hotel robotniczy o 157 miejscach zorganizowano w latach 1947 - 1948 przy ul. Palacza 132. Nowy obiekt hotelowy typu barakowego o 121 miejscach oddany został do użytku w 1966 r. przy ul. Majakowskiego 20. Został on wybudo Zdzisław Nowicki Budynek mieszkalny zbudowany przez załogę Przedsiębiorstwa przy ul. Czerwonej Armiiwany w pobliżu wznoszonych obiektów dla Politechniki Poznańskiej i korzystają z niego głównie pracownicy tego placu budowy. Ludziom w hotelach stworzono dobre warunki wypoczynku po pracy zawodowej, a także możność podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Hotele posiadają świetlice, sale telewizyjne, czytelnie. Dla osób uczęszczających na różne kursy zawodowe wygospodarowano specjalne pomieszczenia na kreślarnie. Na koniec 1970 r. blisko 30% mieszkańców hoteli podnosiło kwalifikacje zawodowe w Zasadniczej Szkole Zawodowej i Technikum Budowlanym dla Pracujących Poznańskiego Zjednoczenia Budownictwa oraz na kursach organizowanych przez Ośrodek Doskonalenia Zawodowego. W hotelach działają sekcje zainteresowań, m. in. modelarstwa w drewnie, fotograficzna, muzyczna, kulturalno-oświatowa. Istniała także do 1970 r. sekcja nauki języków obcych. W listopadzie 1951 r. powstał z inicjatywy Haliny Winowicz amatorski zespół teatralny. Utalentowanymi aktorami-amatorami okazali się murarze: Marcin Roth i Franciszek Rąbalski; komikiem - tokarz Rajmund Nowak. Jan Soldenhoff (Jan Zdrojewski) członek tego zespołu wstąpił w 1955 r. do szkoły aktorskiej w Łodzi. Obecnie jest znanym aktorem teatrów warszawskich. Za sztukę Tysiąc walecznych wystawioną na Ogólnokrajowym Festiwalu Sztuk Współczesnych w Warszawie (1952) zespół otrzymał pierwszą nagrodę ministra Kultury i Sztuki, a w 1953 r. na przeglądzie sztuk radzieckich - wyróżnienie za Poemat pedagogiczny Makarenki. W 1965 r. przy hotelu robotniczym przy ul. Palacza powstał zespół muzyczny. W 1968 r. powstały dwa zespoły muzyczne na budowie eksportowej w Sazavie. J eden z nich, mianowicie "Orkany", wystąpił z koncertem z okazji Święta 22 Lipca w ośrodku Kultury Polskiej w Pradze (1970). Dla załogi oddano do użytku w marcu 1961 r. po przebudowie i remoncie dom sanatoryjny "Śnieżka" w Cieplicach Śląskich (pow. Jelenia Góra). Corocznie z wypoczynku w Cieplicach Śląskich korzystało ok. 250 pracowników. W tym samym roku urządzono ośrodek campingowy "Delfin" (z częścią gospodarczą) nad morzem w Mrzeżynie Gryfickim (koło Kołobrzegu). Może z niego korzystać 160 osób jednocześnie. Kuchnia od 1965 r. przystosowana została do wydawania całodziennego wyżywienia. Przeciętnie z wypoczynku korzysta blisko 900 osób rocznie. Ponadto od 1966 r. Przedsiębiorstwo dysponuje ośrodkiem campingowym w Kalencyku k. Czaplinka (woj. koszalińskie). Pracownicy Przedsiębiorstwa korzystają z wczasów w ośrodkach Funduszu Wczasów Pracowniczych. Ponadto w ramach wymiany z czechosłowackim inwestorem budowy huty "Sklarny Kavalier" korzystali z wczasów w letniskowej okolicy nad rzeką Sazava. W latach 1969 - 1970 z wypoczynku skorzystały 292 rodziny (blisko 900 osób). Pierwszą kolonię letnią dla kilkudziesięciorga dzieci pracowników Przedsiębiorstwa zorganizowano w 1948 r. w Boszkowie k. Leszna. W 1950 r. stałą placówką ko Fragment uroczystości pożegnania długoletnich pracowników (23 V 1970) Zdzisław Nowicki lanijną wybudowano dla 120 dzieci w Szarcu k. Trzcianki. W ośrodku tym organIzowano kolonie przez pięć lat. Przez następne sześć lat dzierżawiono obiekt szkolny i internaty ad Ministerstwa Rolnictwa i Leśnictwa w Białej (1955 - 1956), w Rychliku (1957), Warcinie (1958 - 1960). W latach 1961 - 1964 korzystano z internatu Szkoły Specjalnej w Szklarskiej Porębie Średniej. Od 1965 r. Przedsiębiorstwo utrzymuje stałą placówkę kolonijną w Świnoujściu dla 130 dzieci. Ogółem w latach 1948 - 1970 na kolonie wyjechało 5860 dzieci, a w 1970 r. na kolonii w Świnoujściu przebywało blisko 500 dzieci. W celu zapewnienia dzieciom jak najlepszych warunków, od 1956 r. Rada Robotnicza i Zakładowa przeznaczają specjalne fundusze na dodatkowe wyżywienie. Dla dzieci pracowników Przedsiębiorstwa organizuje się równlez wczasy wypoczynku zimowego oraz spotkania z okazji N owego Roku, podczas których wręczane są podarunki i paczki ze słodyczami. Wielu dawnych pracowników jest już na emeryturze lub rencie. Kierownictwo Przedsiębiorstwa utrzymuje z nimi kontakt. Do tradycji należą spotkania z aktywem Przedsiębiorstwa, Podstawowej Organizacji Partyjnej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Rady Zakładowej i Robotniczej. Przedsiębiorstwo przeznacza corocznie część funduszu zakładowego na pomoc materialną dla starszych kolegów. Na koniec grudnia 1970 r. Koło Emerytów liczyło 150 członków. W latach 1960-1970 na pomoc materialną dla byłych pracowników wydatkowano rocznie średnio po sto tysięcy złotych. BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY. SZKOLENIE Przedsiębiorstwo dużo uwagi przykłada do odpowiedniego poziomu zaplecza socjalnego na budowach. Urządzenia zaplecza są przed zagospodarowaniem na placu budowy odbierane przez specjalną komisję odbioru, w której skład wchodzą przedstawiciele Związku Zawodowego i dyrekcji Przedsiębiorstwa. W Przedsiębiorstwie - jako pierwszym w Poznaniu - wprowadzono w grudniu 1965 r. wydawanie w okresach zimowych posiłków regeneracyjnych. W wyniku systematycznej pracy w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wydatkowania sporych kwot na te cele zmniejszyła się liczba wypadków przy pracy (Tabela 6). Kursy bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników fizycznych i ka Tabela 6 WYDATKI NA BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENĘ PRACY (W ZŁOTYCH) Rok p l an f inansovvy Wykonanie 1965 2 830 000 2 443 000 1966 3 000 000 3 914 000 1967 3 100 000 4 185 000 1968 3 285 000 3 959 600 1969 3 500 000 4 054 000 1970 3 700 000 4 678 900dry inżynieryjno-technicznej I, II i III stopnia w latach 1965 - 1970 ukończyło 2068 osób (Tabela 7). Dla załogi urządzono specjalistyczne kursy podwyższające kwalifikacje w zawodach: murarz, zbrojarz, betoniarz, operator. Dla chętnych zorganizowano kurs kierowców samochodowych dający prawo jazdy; ukończyło go 230 pracowników. DYREKTORZY ..,."..-..,.. Leszek Ganowicz 1 I I 1966 - 31 XI I 1967 Alfred Batura 1 I 1968 - 15 II 1970 Alojzy Łuczak o d 1 I I 1970 Zdzisław Nowicki Tabela 7 SZKOLENIE NA KURSACH BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY W LATACH 1965 - 1970 Liczba Drzeszkolonych na kursach Rok Razem I stopnia II stopnia I I I stopnia 1965 82 - 56 138 1966 140 - 90 230 1967 237 57 84 378 1968 270 36 105 411 1969 307 20 98 425 1970 326 40 120 486 Ogółem 1362 153 553 2068 W latach 1965 - 1970 z personelu inżynieryjno-technicznego podwyższało kwalifikacje 37 osób. W okresie tym ukończyło: szkołę średnią - 17, Politechnikę Poznańską - 9, Wyższą Szkołę Ekonomiczną - 5, inne wyższe uczelnie (kursy magisterskie i doktoranckie) 6 osób. ORGANIZACJE POLITYCZNO-SPOŁECZNE Podstawowa Organizacja Partyjna Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Przedsiębiorstwie liczy ponad dwustu członków i kandydatów i należy do najliczniejszych wśród przedsiębiorstw budowlanych i montażowych Poznania. Sekretarzami byli: Albin Sznajder (1950 - 1951), Wiktor Dałkowski (1952 - 1954), Tadeusz Cieślak (1954 - 1956), Kazimierz Maćkowiak (1956 - 1958), Janusz Tomkiewicz (1958 - 1960), Franciszek Bajerlain (1961 -1962), Wacław Michalak (od 1963). Z inicjatywy Podstawowej Organizacji Partyjnej organizowane były zebrania załogi, na których omawiano węzłowe sprawy produkcji, odbywały się odczyty na aktualne tematy gospodarcze, polityczne i międzynarodowe. Organizacja partyjna była inicjatorem szeregu czynów społecznych na rzecz miasta (np. w parku na Cytadeli) oraz zobowiązań dotyczących skracania cykli budowy wielu ważnych dla regionu i Poznania inwestycji. Podstawowa organizacja partyjna wiele uwagi poświęca sprawom właściwego zabezpieczenia materiałowego budów, warunkom socjalno-bytowym oraz terminowemu wykonawstwu robót. Przy Przedsiębiorstwie działa Koło Zakładowe Związku Młodzieży Socjalistycznej. Liczy ono blisko stu członków. Jest szkołą przyszłych działaczy partyjnych. Słynie z szeregu inicjatyw. Objęło ono m. in. patronat nad budową "fabryki domów" w Suchym Lesie. Od 1963 r. istnieje Koło Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa, liczące 115 członków. Jego przewodniczącym jest inż. Aleksander Sawiński. Na zebraniach koła omawiane są wnioski racjonalizatorskie, wygłaszane są referaty, prelekcje ilustrowane przeźroczami. W latach 1965 - 1970 dla pracowników Przedsiębiorstwa Koło zorganizowało kilkadziesiąt wyjazdów specjalistycznych do różnych przedsiębiorstw i na place budów, w tym dwa do Sazavy, gdzie zapoznawano się z metodami pracy, technologią produkcji itp. W maju 1957 r. powołano w Przedsiębiorstwie Radę Robotniczą. Rozpatrywała ona węzłowe sprawy natury gospodarczej i organizacyjnej na wszystkich odcinkach pra C20łówka Społecznego Przedsiębiorstwa Budowlanego w pochodzie pierwszomajowym w roku 1946. Za transparentem kroczą od lewej: kierownik wydziału budowlanego inż. Edward Kurzawski, kierownik wydziału zaopatrzenia Czesław Wechczyński, dyrektor oddziału Społecznego Przedsiębiorstwa Budowlanego inż. Brunon Niedbaiski, jego zastępca Dionizy Madejewski, kierownik robót inż. Kazimierz Klekotta. Pochód znajduje się na wysokości dzisiejszego Ronda Kopernika. Po lewej - gmach kina "Bałtyk"cy Przedsiębiorstwa, a w czerwcu 1958 r. powołana została do życia Konferencja Samorządu Robotniczego. Funkcję przewodniczącego Rady kolejno sprawowali: Witold Giedrowicz (1957 - 1959), Bolesław Gendera (1960 - 1962), Florian Wyremblewski (1962 -1965), Jerzy Kabaciński (od 1966). Węzłowe zagadnienia działalności Przedsiębiorstwa ogmawiane są na kwartalnych Konferencjach Samorządu Robotniczego. Rada Zakładowa przy Przedsiębiorstwie powstała w 1950 r. W 1954 r. powołano zakładową komisję rozjemczą. Przewodniczącymi Rady byli kolejno: Wacław Michalak (1952 - 1956), Franciczek Godyński (1956 - 1961), Jan Szeffner (1961 - 1962), Kazimierz Maćkowiak (od 1962). Zasługą Rady Zakładowej jest m. in. stworzenie dobrych warunków socjalno-bytowych na budowach, w hotelach robotniczych, Rada Zakładowa szczególną uwagę zwracała na społeczno-produkcyjne inicjatywy załogi, upowszechnianie współzawodnictwa pracy, podnoszenie kwalifikacji zawodowych załogi (zwłaszcza wśród młodych robotników), właściwego podziału nagród, premii, poszanowania własności społecznej. Dba o ciągłą poprawę warunków pracy, przestrzeganie przepisów bhp, rozwój masowego kwalifikowanego sportu, kultury fizycznej oraz turystyki. Z inicjatywy Rady Zakładowej urządzono szereg wycieczek do najciekawszych zakątków naszego kraju oraz otoczono patronatem szkołę podstawową przy ul. Chudoby w Poznaniu. Zdzisław Nowicki Posiedzenie kolektywu kierowniczego Przedsiębiorstwa. Siedzą od lewej: Tadeusz Henski (naczelny inżynier), Alojzy Łuczak (dyrektor), Bogdan Menke (I sekretarz Komitetu Zakładowego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej), Janusz Łagodziński (przewodniczący Rady Robotniczej) i Józef Globisz Zorganizowano Koło Emerytów skupiające byłych pracowników, dla których urządzane są spotkania z wręczaniem nagród i upominków. Rada Zakładowa ze swoich funduszy opłaca byłym pracownikom wczasy we własnych ośrodkach wypoczynkowych, w sanatorium, ułatwia bezpłatne korzystanie z ambulatorium lekarskiego. Załatwia dla nich ponadto zapomogi bezzwrotne, bilety kolejowe wolnego przejazdu. Otacza opieką sieroty, dla których ufundowała pięć książeczek mieszkaniowych, każda z wkładem 10 000 zł. W dwudziestopięcioletniej historii Przedsiębiorstwa było ono szereg razy odznaczane i wyróżniane. Otrzymało Sztandar Prezesa Rady Ministrów i Przewodniczącego Rady Związków Zawodowych (1959) oraz dwukrotnie Sztandar Przechodni Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych i Zarządu Głównego Związku Zawodowego Pracowników Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych (1960 i 1966), siedmiokrotnie Przedsiębiorstwu przyznawano miano najlepszego w Poznańskim Zjednoczeniu Budownictwa. W roku 1964 zostało udekorowane Honorową Odznaką Miasta Poznania. Wielu pracowników Przedsiębiorstwa otrzymało wysokie odznaczenia państwowe za wybitne zasługi. Krzyże Kawalerskie Orderu Odrodzenia Polski otrzymali: Alfred Batura, Karol Kasprzak, Alojzy Łuczak, Wacław Michalak, Kazimierz Paczyński, Stanislaw Ratajczak, Józef Rau, Adam Szwedkowski, Marian Musiał, Witold Giedrowicz. Osiemnastu pracowników zostało odznaczonych Złotym Krzyżem Zasługi. 285 pracowników Przedsiębiorstwa wyróżnionych zostało za długoletni staż pracy Honorową Odznaką Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego Nr l. To honorowe odznaczenie wprowadzono w 1968 r. specjalną uchwałą Konferencji Samorządu Robotniczego. Wielu dyrektorów, naczelnych inżynierów i zastępców dyrektorów do spraw środków produkcji powołano na stanowiska spośród załogi Przedsiębiorstwa. Są to: Norbert Balcer, Leszek Ganowicz, Jan Dynowski, Marian Stawowy, Adam Tomczak. Zenon Nowak, Wojciech Kobylański, Zbigniew Gendera, Marian KrzyWkowski. Spośród pracowników Przedsiębiorstwa rekrutują się dyrektorzy Zjednoczeń: Leszek Ganowicz (dyrektor techniczny), Jerzy Cieśliński (dyrektor do spraw ekonomicznych), Jerzy Hein (naczelny inżynier Zjednoczenia Budownictwa Przemysłowego ,.Zachód" we Wrocławiu) oraz bratnich przedsiębiorstw budowlanych: Alojzy Konie czka (naczelny dyrektor Konińskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego), Bazyli Rakiewicz (naczelny inżynier Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego Nr 4), Marian Szalbierz (zastępca naczelnego inżyniera w Poznańskim Przedsiębiorstwie Budownictwa Przemysłowego Nr 2), Bogusław Otlewski (naczelny inżynier Leszczyńskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego), Edward Wylęgała (naczelny inżynier Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego Nr 2), Marian Stawowy (dyrektor Technikum Budowlanego i Zasadniczej Szkoły Budowlanej Poznańskiego Zjednoczenia Budownictwa w Poznaniu), Franciszek Bajerlain (dyrektor Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego Nr 5), Jan Pietrzykowski (dyrektor Poznańskiego Przedsiębiorstwa Robót Inżynieryjnych), Jerzy Wojczyński (naczelny inżynier Poznańskiego Przedsiębiorstwa Instalacji Przemysłowych), Zbigniew Szemis (dyrektor Jeleniogórskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego w Jeleniej Górze), Janusz Chojnacki (dyrektor ekonomiczny Przedsiębiorstwa Budownictwa Rolniczego w Przeźmierowie) . Na kierowniczych stanowiskach produkcyjnych pracuje wiele kobiet: Aleksandra Dzięciołowa, Anna Misiak, Barbara Rogoziecka, Maria J erzyńska, Mirosława Kozak, Danuta Wiewiórowska, Aleksandra Otto, Joanna Skweres, Elżbieta Wierzbicka, Barbara Kollat, Maria Andrzejewska. W Przedsiębiorstwie działa pięć kierownictw grupy robót. Kierownikami grup robót (w dniu 31 grudnia 1970 r.) byli: Witold Giedrowicz, Józef Jastrzębski, Stanisław Kędzior, Andrzej Kubik, Rajmund Szymarek; kierownikami budów samodzielnych: Sylwester Brukarczyk, Jan Wieczorkiewicz, Franciszek Kollat, Zbigniew Woźniak. Sukcesy produkcyjne dwudziestopięciolecia działalności zostały osiągnięte trudem, poświęceniem i pracą całej ofiarnej załogi. Wielu pracowników dokształcało się nie tylko na wyższych uczelniach, ale również w szkołach średnich, zawodowych oraz na różnego rodzaju kursach dokształcających. Wśród skonsolidowanego trzonu załogi wytworzyło się przywiązanie do swego zakładu pracy, o czym świadczy fakt, że trzydziestu dwóch pracowników to ludzie od samego początku pracujący w tym Przedsiębiorstwie. Są nimi: Aleksander Blaszka (stolarz), Piotr Dziadykiewicz (cieśla). Bolesław Gendera (kierownik Działu Transportu), Antoni Glina (blacharz), Bronisław Grygier (portier), Lech Jaśkiewicz (szklarz), Antoni Janicki (blacharz), Ignacy Kaczmarek (starszy mistrz), Karol Kasprzak (starszy mistrz budowy), Jan Krzysztofiak (robotnik), Stanisław Krzyżański (blacharz), Florian Kujawa (stolarz), Wincenty Kiister (robotnik), Edmund Langner (portier), Szczepan Ludwiczak (robotnik), Stanisława Matuszczak (sprzątaczka) , Wacław Michalak (dekarz), Antoni Zdzisław Nowicki Nowak (operator), Antonina Pijanowska (referent ekonomiczny), Władysław Płóciennik (cieśla), Józef Płatkiewicz (stolarz), Szczepan Podeszwa (portier), Franciszek Podeszwa (mistrz budowy), Antoni Rosiński (ślusarz), Edward Rosiński (ślusarz), Adam Sławek (blacharz), Wincenty Urbaniak (stolarz), Edmund Waśkowiak (betoniarz), Roch Zarembski (stolarz), Andrzej Stachowiak (kierownik stolarni), Józef Szachowiak (dekarz), Sylwester Napierała (robotnik). W 1970 r. Przedsiębiorstwo obchodziło jubileusz dwudziestopięciolecia działalności. Z tej okazji odbyła się w dniu 9 grudnia uroczysta Konferencja Samorządu Robotniczego oraz okolicznościowa akademia w Teatrze Polskim (15 grudnia). Przybyli na nią przedstawiciele załogi obchodzącej jubileusz, delegacje przedsiębiorstw współpracujących, młodzież szkół opiekuńczych oraz budowlanych. Referat okolicznościowy wygłosił dyrektor - mgr inż. Alojzy Łuczak. Jako następny głos zabrał dyrektor Poznańskiego Zjednoczenia Budownictwa, inż. Jerzy Brązert, który podkreślił ogromny wkład załogi poznańskiej "przemysłówki" w dzieło odbudowy, a później rozbudowy naszego miasta i kraju. W imieniu Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej życzył ofiarnej załodze dalszych sukcesów w pracy zawodowej oraz pomyślności w życiu osobistym. Przemawiali także: zastępca przewodniczącego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu mgr Andrzej Śliwiński oraz zastępca przewodniczącego Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania Jerzy Łangowski. Wielu zasłużonych pracowników odznaczonych zostało przez zastępcę przewodniczącego Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania Odznakami Honorowymi Miasta Poznania.