Rektorzy poznańskich uczelni PROFESOR NADZWYCZAJNY DR HAB. INŻ. BOLESŁAW WOJCIECHOWICZ · - REKTOR POLITECHNIKI POZNAŃSKIEJ Urodził się dnia 2 stycznia 1927 r. w Postawach k. Wilna (Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich), w rodzinie mechanika samochodowego Bronisława Wojciechowicza i jego żony Anny z domu Osińskiej. Do 1939 r. ukończył sześcioklasową szkołę powszechną i rozpoczął naukę w gimnazjum ogólnokształcącym. W latach okupacji hitlerowskiej pracował dorywczo jako ślusarz-mechanik i kontynuował naukę w zakresie szkoły średniej. Po zakończeniu II wojny światowej przyjechał w czerwcu 1945 r. wraz z rodzicami do Polski i osiedlił się w Świebodzinie (woj. zielonogórskie), gdzie ukończył miejscowe Gimnazjum Ogólnokształcące. W latach 1946 -1950 Bolesław Wojciechowicz studiował na Wydziale Mechanicznym Szkoły Inżynierskiej w Poznaniu, uzyskując tytuł inżyniera, natomiast w latach 1954 - 1956 na Wydziale Mechanizacji Rolnictwa Politechniki Poznańskiej, gdzie uzyskał tytuł magistra inżyniera-mechanika. W 1%3 r. Rada Wydziału Mechanicznego Politechniki Krakowskiej nadała mu stopień doktora nauk technicznych, a w 1967 r. stopień doktora habilitowanego nauk technicznych. W dniu 12 stycznia 1672 r. uchwałą Rady Państwa Bolesław Wojciechowicz otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. W latach 1%9 -1972 pełnił funkcje prorektora do spraw nauki Politechniki Poznańskiej, a w dniu 1 października 1972 r. został powołany na stanowisko rektora. Bolesław Wojciechowicz pracował zawodowo od 1950 r. w Szkole Inżynierskiej w Poznaniu, a następnie na Politechnice Poznańskiej kolejno jako asy RektorzY poznańskich uczelnistent, starszy asystent, adiunkt, docent i profesor. W latach 1950 -1957 pracował jako wykładowca w Państwowym Liceum Mechanicznym i Elektrycznym w Poznaniu oraz Technikum Kolejowym. J ako projektant, weryfikator i konsultant (1959 - 1961) był zatrudniony w biurach projektowych, m. in. w Biurze Konstrukcyjnym "Bipromus". Od 1969 r. jest konsultantem Przemysłowego Instytutu Maszyn Rolniczych w Poznaniu w zakresie zagadnień trwałości i niezawodności maszyn i urządzeń rolniczych. Odbył studia specjalistyczne za granicą: w Wyższej Szkole Rolniczej w Pradze (1961) w dziedzinie badania maszyn oraz w Rostowskiej Fabryce Maszyn Rolniczych "Rossielmasz" (1967) w dziedzinie prognozowania niezawodności maszyn rolniczych. W latach 1956 -1970 pełnił obowiązki kierownika Katedry Eksploatacji i Pomiarów Maszyn, prodziekana Wydziału Mechanizacji Rolnictwa (1956 - 1960). Z dniem 15 września 1970 r. został powołany na stanowisko dyrektora Instytutu Maszyn Roboczych Politechniki Poznańs ki ej . Pierwsze lata pracy zawodowej Bolesława Wojciechowi cza w Katedrze Silników Spalinowych Szkoły Inżynierskiej (1950 - 1955), pod kierunkiem cenionego pedagoga i doświadczonego konstruktora-pomiarowca prof. Bolesława Orgelbranda, ukształtowały jego zainteresowania silnikami spalinowymi ciągnikowymi, a także agregatami ciągnikowymi i maszynami rolniczymi. Związane to było z powołaniem na Politechnice Poznańskiej (1955) Wydziału Mechanizacji Rolnidtwa, gdzie Bolesław Wojciechowicz podjął pracę naukowo-dydaktyczną w Katedrze Eksploatacji Maszyn Rolniczych i Ciągników (przemianowanej następnie na Katedrę Eksploatacji i Pomiarów Maszyn). Kierunek naukowy, któremu poświęcił się Bolesław Wojciechowicz, jest szczególnie ważny dla nowoczesnego przemy słu, zwłaszcza dla mechanizacji rolnictwa. Jego prace badawcze, wykonane w latach 1956 - 1958 (opublikowane 1959-1960) dotyczyły eksploatacji produkcyjnej maszyn rolniczych i ciągników, a szczególnie warunków pracy tych maszyn. W konsekwencji doprowadziły one do podjęcia problematyki tribologicznej stanowiącej odtąd główny nurt działalności naukowo-badawczej Bolesława Wojciechowicza. Dorobek naukowo-badawczy prof. dra Bolesława W ojciechowicza dotyczy czterech głównych problemów technicznych: l. Tarcia, zużycia i smarowania, 2. Trwałości i niezawodności, 3. Zastosowania w badaniach metod radioizotopowych oraz 4. Analiz ekonomicznych. N a szczególne wyróżnienie zasługują trzy pierwsze problemy. W zakresie teorii i badań procesów tarcia, zużycia i smarowania Bolesław Wojciechowicz dokonał szeregu opracowań, m. in. również tę problematykę porusza jego praca doktorska pl. Wpływ zanieczYszczenia ziarnami piasku na zużycie łożysk ślizgowych (1963) oraz praca habilitacyjna pl. Studia nad mechanizmem zużywania się pary ślizgowej w obecnoSCl zanieczYszczeń (1967). W tej ostatniej wniósł istotne elementy do poznania mechanizmu zużywania się pary ślizgowej z udziałem ziaren ściernych w oparciu o badania łożysk ślizgowych. Zbadał wpływ częstotliwości wymiany medium ściernego na intensywność zużycia oraz zjawiska towarzyszące zużyciu. Stosując metody izotopowe wyznaczył krzywe przebiegu i intensywności zużycia czopów i panwi. W wyniku późniejszych badań nad tymi problemami Bolesław Wojciechowicz opracował szereg referatów naukowych, które następnie wygłosił jako uczestnik kilku konferencji krajowych. Występował również na międzynarodowych zjazdach za granicą jako specjalista w dziedzinie zastosowań techniki jądrowej. Był m. in. w Pradze na sympozjum zastosowań izotopów w przemyśle i geofizyceuczelni (1966), w Smoljanie (Bułgaria), gdzie wygłosił referat na temat problemów przygotowania specjalistów z dziedziny radiografii izotopowej (1966), w Rydze mówił o zastosowaniu metod techniki jądrowej w przemyśle spożywczym w Polsce (1966). Brał również kilkakrotnie udział w posiedzeniach zespołu specjalistów do spraw badań przyśpieszonych maszyn i ciągników rolniczych Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Od roku 1957 prof. dr hab. Bolesław Wojciechowicz kieruje pracami zespołów, które na zapotrzebowanie przemysłu krajowego opracowują metodykę i projekty stanowisk badawczych. M. in. w zakresie badania zużycia gąsienic ciągnikowych produkowanych w Zakładach Mechanicznych "Gorzów" , łożysk w Poznańskiej Fabryce Łożysk Tocznych oraz badania par precyzyjnych pod kątem doboru tworzyw na elementy pomp paliwowych silników wysokoprężnych w Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski". Prowadzone przez zespół z udziałem Bolesława Wojciechowicza badania nad składem chemicznym stali i wpływem warunków obróbki cieplnej na własności stali łożyskowej doprowadziły do opracowania nowego składu chemicznego stali. Badania wykazały, że elementy toczne wykonane z doświadczalnego wytopu stali (ŁH15 N) posiadają prawie trzykrotnie większą trwałość zmęczeniową aniżeli identyczne elementy dotychczas stosowane. Dalsze badania dotyczą wpływu parametrów konstrukcyjnych i technologicznych łożysk tocznych na ich trwałość. Opracowana metoda pomiaru zużycia pozwala określić ubytki masy ele mentów łożysk tocznych w czasie pracy bez jej przerywania. Dotychczasowe wyniki badań wskazują, że wprowadzenie do produkcji łożysk tocznych stali według nowego składu chemicznego i zaleceń konstrukcyjno-technologicznych przyniosą naszej gospodarce krajowej poważne korzyści, 6 Kronika Miasta Poznaniam. in. pozwolą na znaczne zwiększenie eksportu łożysk tocznych. Wyniki innych badań zastosowano również w Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski", Fabryce Sprzętu Rolniczego "Pionier", w Zakładach Mechanicznych "Gorzów" i in. Kontakty nawiązane w 1959 r. z Sekcją Tarcia, Zużycia i Smarowania Komitetu Budowy Maszyn Polskiej Akademii Nauk, kierowaną przez prof. dra hab. Stefana Ziembę, pozwoliły Bolesławowi Woj ciechowiczowi na włączenie się do realizacji nakreślonych przez tę Sekcję zagadnień natury poznawczej i dla potrzeb praktyki. N a tle tej współpracy Bolesław Wojciechowicz rozbudował i zmodernizował własny warsztat naukowy, sięgnął po nowe metody badawcze. Stąd wynikła też współpraca ze specjalistami fizyki i techniki jądrowej, a w następstwie przeszkolenie w zakresie stosowania otwartych źródeł promieniowania w Wojskowej Akademii Technicznej (w zakładzie prof. dra Macieja Radwana). W 1962 r. prof. dr Bolesław Wojciechowicz zorganizował w Politechnice Poznańskiej laboratorium izotopowe (którym kierował do końca 1970 r.), przystosowane do wprowadzenia metod radioizotopowych w badaniach zużycia. Stworzenie warsztatu naukowego takiego typu umożliwiło adaptację metod i techniki izotopowej do rozwiązywania również innych problemów, m. in. w przemyśle spożywczym i budownictwie. Prof, dr hab. Bolesław W ojciechowicz obok uzdolnień do prowadzenia eksperymentalnych prac badawczych, wykazał duże umiejętności dostrzegania najnowszych tendencji rozwojowych i wyboru najbardziej odpowiednich kierunków oraz metod badań, niezbędnych dla rozwoju postępu technicznego. Opierając się o obiektywne wyniki badań, stosując nowoczesne zasady cybernetyki technicznej i probabilistyki, Bolesław Wojciechowicz zaprezentował się jako RektorzY poznańskich uczelni typ nowoczesnego pracownika naukowego i technika. Wokół problematyki tribologicznej oraz teorii badań w dziedzinie trwałości i nie - zawodności maszyn (dla których zagadnienia tarcia, zużycia i smarowania mają fundamentalne znaczenie) Bolesław Woj - ciechowicz starał się również skupić zainteresowanie najbliższych współpracowników oraz pracowników innych katedr obu Wydziałów Mechanicznych Politechniki Poznańskiej. Doprowadziło to do dalszej rozbudowy potencjału naukowego kierowanej przez niego Katedry oraz podjęcia przez pracowników innych jednostek (również poza Politechniką) prac związanych z tą problematyką. Efektem działalności kilkudziesięcioosobowej obecnie grupy pracowników naukowodydaktycznych i naukowobadawczych jest m. in. kilkanaście prac doktorskich obronionych i kilka prac doktorskich w toku. Ogólny dorobek naukowy prof. dra hab. inż. Bolesława Wojciechowicza obejmuje ponad czterdzieści pozycji (w tym sześć współautorskich) . N a ten dorobek składają się: dwie rozprawy, kilkadziesiąt artykułów i komunikatów naukowych opublikowanych w wydawnictwach krajowych i zagranicznych, dwa patenty oraz szereg prac o charakterze popularnonaukowym. Wspomnieć również należy o kilkunastu nie opublikowanych kompleksowych pracach badawczych wykonanych przez zespoły badawcze kierowane przez Bolesława Wojciechowicza dla potrzeb gospodarki narodowej. Prof. dr Bolesław Woj ciechowicz dużo czasu i uwagi poświęca działalności dydaktycznej i kształceniu kadry naukowej. Od 1950 r. prowadzi nieprzerwanie wykłady, ćwiczenia i seminaria z dyscyplin: silniki spalinowe, eksploatacja maszyn i ciągników rolniczych, trwałość i niezawodność maszyn i urządzeń mechanicznych. Pod jego kierunkiem wykonano ponad osiemdziesiąt prac dyplomowych, magisterskich i inżynierskich. Jest promotorem sześciu prac dok torskich zakończonych i kilku w opracowaniu. Prof. dr Woj ciechowicz uczestniczył w pracach nad aktualizacją i unowocześnieniem programów nauczania na Wydziale Maszyn Roboczych i Pojazdów oraz nad zmianą struktury organizacyjnej Politechniki Poznańskiej (1970). Utworzył zespół problemowy trwałości i niezawodności maszyn oraz urządzeń rolniczych i prowadził specjalistyczne seminaria naukowe; kierował zespołem pracowników Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Bydgoszczy zajmujących się zagadnieniami niezawodności urządzeń mechanicznych. W Politechnice Poznańskiej pełnił szereg funkcji organizacyjnych, m. in. przewodniczącego: komisji do spraw badań naukowych; zespołu opiniodawczego do spraw prac zleconych; komisji współpracy z przemysłem oraz komitetu redakcyjnego "Zeszytów Naukowych" i serii "Rozpraw"; był członkiem komisji rozwoju kadry naukowodydaktycznej . Jest członkiem dwóch komitetów naukowych Polskiej Akademii Nauk: Budowy Maszyn i Techniki Rolniczej, członkiem Komisji Szkoleniowej Państwowej Rady do spraw Pokojowego Wykorzystania Energii Jądrowej, Rady Naukowej Wojskowego Instytutu Techniki Pancernej i Samochodowej, Rady Naukowej Przemysłowego Instytutu Maszyn Rolniczych, członkiem zarządu oddziału Wojewódzkiego Naczelnej Organizacji Technicznej, członkiem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, przewodniczącym Komitetu Techniki Jądrowej Naczelnej Organizacji Technicznej w Poznaniu. Za długoletnią działalność naukową otrzymał trzykrotnie nagrodę ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego (1964, 1969 i 1972), nagrodę Państwowej Rady do Spraw Pokojowego Wykorzystania Energii Jądrowej (1966). W 1971 r. został laureatem Nagrody Zespołowej Miasta Poznania i Województwa Poznańskiego w dziedzinie nauki za rok 1970 za wybitne osiągnięcia w badaniach nad podniesieniem trwałości łożysk tocznych. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1969), Odznaką Tysiąclecia, Honorowymi Odznakami Miasta Poznania i "Za zasługi w rozwoju województwa poznań B"skiego" , złotymi odznakami Naczelnej Organizacji Technicznej i Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich. Jest członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej od 1968 r. Tadeusz Świtała NAGRODA LITERACKA IM. JANA KASPROWICZA ZA ROK 1972 Uchwałą Prezydium Rady Narodowej m. Poznania Z dnia 14 kwietnia 1972 r. ustanowiono Nagrodą Literacką im. Jana Kasprowicza, przyznawaną przez Prezydium co dwa lata za całokształt twórczości literackiej pisarzowi związanemu z Poznaniem. Kandydatów przedstawia zarząd Oddziału Związku Literatów Polskich wspólnie Z Wydziałem Kultury PrezYdium Rady Narodowej. Wręczanie nagrody następuje w rocznicę założenia Związku Literatów Polskich w Poznaniu, w dniu 8 maja. Na mocy tej Uchwały, Prezydium Rady Narodowej m. Poznania decyzją Z dnia 12 maja 1972 r. przyznało Nagrodę Literacką im. Jana Kasprowicza za rok 1972 Kazimierze Hłakowiczównie. KAZIMIERA IŁŁAKOWICZÓWNA Urodziła się dnia 19 sierpnia (a 6 sierpnia według kalendarza wschodniego) 1892 r. w Wilnie, w rodzinie inteligenckiej. Wcześnie osierocona przez oboje rodziców, została wzięta na wychowanie przez Zofię z Plater- Zyberków Tadeuszową Buynową, u której na wsi spędziła dzieciństwo, najpierw w Baltynie, później w Stanisławowie w guberni witebskiej, nieopodal Krasławia, Drui i Dyneburga (Dźwińsk, Daugawpils), na dzisiejszej Łotwie. Kształciła się w domu, egzaminy zdawała według programu gimnazjum rosyjskiego w Dźwińsku. Przez dwa lata uczęszczała jako ekstern na pensję Platerówny w Warszawie. W latach 1908 - 1909 kształciła się w Oxfordzie, w kolegium dla cudzoziemek, później w Londynie. W 1909 r. wyjechała z Anglii i po zdaniu matury w Petersburgu (łącznie z egzaminami z greki i łaciny czyli tzw. pełnej męskiej matury) udała się do Krakowa, gdzie zapisała się jesienią 1910 r. na Uniwersytet Jagielloński. W 1914 r. ukończyła studia wyższe w zakresie anglistyki i polonistyki i otrzymała absolutorium. Z wybuchem I wojny światowej (1914) wstąpiła do polskiej czołówki Wszechrosyjskiego Związku Ziemskiego i w latach 1915 -1917 była siostrą miłosierdzia w rosyjskiej służbie sanitarnej na pierwszej linii frontu. Opuściła front z powodu utraty zdrowia i podjęła pracę w drukarni w Piotrogrodzie (Petersburg) jako korektorka. W 1918 r. wróciła do Warszawy i rozpoczęła pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych jako młodszy referent. W maju 1926 r. powołana została do Ministerstwa Spraw Wojskowych na stanowisko osobistego sekretarza ministra. W 1936 r. wróciła do Ministerstwa Spraw Zagranicznych jako urzędnik do specjalnych poruczeń przy Gabinecie Ministra. Po wybuchu II wojny światowej {1939) ewakuowana została wraz z Ministerstwem Spraw Zagranicznych do Rumunii. Do listopada 1947 r. przebywała W Cluj (Siedmiogród), utrzymując się z udzielanych tam lekcji języków obcych. W grudniu tegoż roku powróciła do kraju i osiedliła się w Poznaniu. Pierwszy swój wiersz pl. Jabłonie wydrukowała w 1905 r. w "Tygodniku Ilustrowanym". W 1912 r. ukazał się jej debiutancki tom poezji Ikarowe loty. W 1914 r. opublikowała kolejny zbiór wierszy Wici. Wydane w trzy lata później w Piotrogrodzie (Petersburg) Kolędy polskiej biedy i Trzy struny wyrastają z jej wojennych przeżyć i doświadczeń. Dominuje w nich nuta patriotyczna. Następnie wydała pisaną prozą Bajeczną historię o królewiczu La-Fi-Czaniu, o żołnierzu i o dziewczynce Kio (pierwsze 1918 r., drugie - 1958, trzecie - 1973) i zbiór wierszy Śmierć Feniksa (1922), który stał się wydarzeniem literackim dużej miary. Rymy dziecięce (1923) ukazały się w ciekawym opracowaniu graficznym Karola Stryjeńskiego. Karol Szymanowski skomponował muzykę do wielu zamieszczonych w tym tomie utworów. Wydawnictwo Poznańskie wznowiło ten zbiór w 1972 r. W 1926 r. ukazały się Obrazy imion wróżebne. Wzbogacone o nowe utwory, wydane zostały ponownie w Poznaniu w latach 1957 i 1968 pod zmienionym tytułem Portrety zmzon. Następny tom Połów wydany w Warszawie (1926) został wysoko oceniony przez ówczesną krytykę i uznany za najlepszą książkę poetycką roku. W tym okresie w twórczości Kazimiery Iłłakowiczówny pojawia się nowa dziedzina: epika. Najpełniej przejawia się ona w Złotym wianku (1927), cyklu ballad i opowieści, stylizowanych przez autorkę na średniowieczne legendy. Następnie ukazały się kolejne tomy: Płaczący ptak (1927), Z głębi serca (1928), Zwierciadło nocy (1928), Czarodziejskie zwierciadełko. 58 wróżb wierszem (1928) i Popiół i perły (1930). Hi Cykl Popiół i perły jest niezwykle interesujący, skupia bowiem w sobie wspomnienia z dzieciństwa pisarki, silnie zabarwione liryzmem, mieści w sobie pewną sumę przeżyć, z których każde staje się inspiracją twórczą, impulsem do napisania wiersza. Jest on jednocześnie cennym dokumentem psychologicznym. Ukazuje, jak przeżyte kiedyś, nieraz bardzo dawno, wydarzenie, odczute w kategoriach zwykłych i codziennych, z biegiem lat przekształca się w liryczne doznania, w poetycką materię, w wiersz. Trzy elementy stanowią dominantę twórczości Iłłakowiczówny, kształtują się i podporządkowują sobie na zasadzie równoznaczności. Jest to romantyczne, refleksyjne rozmiłowanie się poetki w pięknie swej ziemi ojczystej, kult rzeczy małych, drobnych, codziennych, polegający na tym, że są małe, codzienne, i że właśnie w nich, jak w okruchach soczewki, w wielkim zbliżeniu odbijają się obrazy życia w naturalnych kształtach i wymiarach. Trzeci element, to Laureaci nagród dążenie do czynu, do działania i związany z nim podziw i szacunek dla bohaterstwa. Z podziwu dla bohaterstwa i tradycji historycznej oraz z szacunku dla czynu zrodziły się cykle ballad bohaterskich o Władysławie Warneńczyku, o Barbarze Radziwiłłównie i Auguście oraz o Stefanie Czarnieckim. W Balladach bohaterskich (1934) poetka posługuje się stylizacją na prymityw, obficie czerpiąc z pieśni ludowej. Nie posługuje się przy tym jednolitą konwencją, ale w każdym z kilkudziesięciu poświęconych tej tematyce utworów odrębną formą. Różnią się od siebie wizją poetycką i budową frazy rytmicznej, strofiką, rymowaniem i techniką wersyfikacyjną. Ballady bohaterskie - to wytwór intelektu a nie serca, erudycji - nie wyobraźni. Są zimne i monumentalne, jak przystało pomnikom stawianym ku pokrzepieniu potomnych. W tym samym prawie czasie Kazimiera Iłłakowiczówna pisze i wydaje m. in. Wesołe wierszyki dla dzieci (1934), utwory zebrane w zbiorze zatytułowanym Słowik litewski (1936) oraz tom prozy Ścieżka obok drogi (1936). W latach okupacji (1939 - 1945) poetka wydaje w Budapeszcie (w powielanym maszynopisie) zbiór wierszy z lat 1936- 1941 pl. Wiersze bezlistne (1942). Tematyka większości zgromadzonych w tej książce utworów sprowadza się głównie do motywów zaczerpniętych z licznych podróży oraz patriotycznych i politycznych. Ośmio- i pół letni pobyt w Cluj i Kolozsvar wzbogacił twórczość poetki o nowe realia, zaczerpnięte z krajobrazu, zwyczajów i obyczajów Rumunii i Węgier. Po osiedleniu się w Poznaniu Kazimiera Iłłakowiczówna wydała w 1949 r. Wiersze wybrane 1912 - 1947 z pogłowiem Wilhelma Szewczyka, w 1954 r. Poezje 1940 -1954. W tomie tym zamieściła wiersze z cyklu To, co nie przepadło, Siedmiogrodzkie cekiny, Wiersze najnowsze i Wiersze religijne. W Poznaniu poetka ogłosiła w 1955 r. drukiem Wiersze religijne 1912 -1954 z przedmową Zbigniewa Pędzińskiego, a w Warszawie Wybór wierszY (1956) w wyborze Wacława Kubackiego; w tomie tym obok dawnych znalazły się nowe utwory, zamknięte w cyklu Wiersze rozproszone i Nowe wiersze. W dalszej kolejności ukazały się tomy prozy: Z rozbitego 10toplastikonu (1957), Niewczesne wynurzenia i Bajeczna opowieść (1958), zbiory wierszy Lekkomyślne serce i Wiersze dziecięce (1959) oraz Zwierzaki i zioła (1960). Niewczesne wynurzenia zawierają materiał bardzo różnorodny: korespondencję, wspomnienia, przemówienia, eseje, gawędy, odnoszące się do wielu okresów i rozmaitych problemów życia i twórczości autorki, wspomnienia z dzieciństwa oraz na gorąco odnotowane wrażenia z długiego, przymusowego pobytu pisarki w Siedmiogrodzie w latach 1939 - 1945. W roku 1962 minęło pięćdziesiąt lat od debiutu poetyckiego Kazimiery Iłłakowiczówny. Jubileusz ten zbiegł się z jej debiutem w zakresie dramatu. W tymże bowiem roku Teatr Polski w Poznaniu wystawił napisaną przez nią sztukę historyczną o wrocławskim biskupie N ankerze, walczącym o wolność Śląska, zatytułowaną Ziemia rozdarta. W 1964 r. ukazały się Wiersze 1912- 1959 w wyborze Pawła Hertza, w 1966 r. tom Szeptem, zawierający najnowsze wiersze zgrupowane w cyklach: Mała apokryfy, Bicze Z piasku, Szeptem, Leciutkie abecadło dla wycieczek po Poznaniu, WierszYki nałęczowskie oraz przekłady z języków obcych. W 1968 r. wydała własne wspomnienia z całego życia pl. Trazymeński zając. Księga dygresji, tom wierszy Liście i posągi, obrazujących piękno Wielkopolski, oraz w "Bibibliotece Poetów XX wieku" Poezje wybrane w wyborze Hieronima Michalskiego. Następnie opublikowany został zbiór teatraliów Rzeczy sceniczne (1969), w którym autorka zamieściła burleskę pisaną z myślą o teatrze lalkowym Banialuka o chuliganie, farsę obyczajową Kto wie, czYje będzie na wierzchu, dramat historyczny z przełomu XIII i XIV wieku pl. Ziemia rozdarta oraz miniaturę dramatyczną o królewiczu Kazimierzu pl. W wigilię cudu. W 1970 r. w Poznaniu wydano Jej wiersze dziecięce pl. Co dzieci wiedzą, w rok później wyszła w ramach serii "Poeci Polscy" miniaturowa książeczka zatytułowana Kazimiera Iłłakowiczówna oraz obszerny, dwutomowy wybór pl. Wiersze zebrane. W wyborze tym prezentowane są wiersze ze wszystkich dotychczas wydanych tomów w okresie sześćdziesięciu lat dzielących poetkę od debiutu, z wyjątkiem wierszy dziecięcych, poematów, ballad i kolęd. Wszystkie zamieszczone w tomie utwory są autoryzowane. Kazimiera Iłłakowiczówna swoje utwory publikowała także w prasie codziennej i w periodykach literackich. Przedrukowano je w ponad trzydziestu antologiach polskich i obcych. N a język czeski przełożono tom poezji Wici i Bajeczną historię o królewiczu La-Fi-Czaniu, o żołnierzu i o dziewczynce Kio, na bułgarski Ballady bohaterskie, na niemiecki i holenderski - Zwierzaki i zioła. Równolegle z oryginalną twórczością poetycką zajmuje się pracą przekładową. Przełożyła na język polski utwory m. in. pisarzy: Mac Cullagh (Prześladowanie chrześcijaństwa), Fryderyk Schiller (Don Carlos, infant hiszPański), Andrzej Ady (Wybór wierszy), Dale Carnegis (Jak uszczęśliwiać innych i samemu być szczęśliwym), Sandor Pet6fi (Wybór poezji), Lew Tołstoj (Anna Karenina, t. 1 - - 4), Sandor Lestyan (W Bukowińskiej PuszczY), Henryk Heine (Rabin Z Bacherach), Georg Buchner (Len c), J ohann Wolfgang von Goethe (Egmont), Henryk Boli (Chleb najwcześniejszych lat), Fryderyk Durrenmat (Obietnica), Emil Dickinson (Poezje). Oryginalna twórczość poetycka i prozatorska oraz przekładowa zyskały autorce w pełni uzasadnione uznanie krytyki. Pisali o niej nawybitniejsi krytycy i historycy literatury. Już w dwudziestoleciu międzywojennym (1919 -1939) Kazimiera Ił łakowiczówna należała do grona najwybitniej - szych polskich pisarzy współczesnych. Po dziś dzień zajmuje poczesne miejsce w poezji polskiej XX w. Kazimiera Iłłakowiczówna pochodzi jak twierdzą jej biografowie - z rodu tatarskiego osiadłego na Żmudzi. Odległe to sprawy, choć nieprzebrzmiałe. Poetka wyznała zresztą w wywiadzie opublikowanym w "Prosto z mostu" (1935), iż dlatego tylko mówi po polsku, bo nie umie po litewsku. Stąd wynika owa inność w reagowaniu na wiele zjawisk, odrębność w ich widzeniu i w poetyckim przekazie, co w wielu przypadkach zadecydowało o niepowtarzalności i doskonałości utworów tej pisarki. Odnosi się to w szczególności do wierszy z cyklu Połów i Zwierciadło nocy. Kraj rodzinny, kraj dzieciństwa i wczesnej młodości, wypełnia nie tylko sferę jej uczuć, ale także i myśli, wywarł przemożny wpływ na formowanie się ostatecznego kształtu artystycznego wielu jej wierszy. Rozlewne wersety, nie wygładzone, często chropowate rymy, dalekie od precyzyjnej doskonałości, bywa, że i pozornie niedbale dobrane, to tylko świadoma i celowa stylizacja na ludowy prymityw. U Iłłakowiczówny życie i twórczość są ściśle zespolone, zlewają się w jedną, nierozerwalną całość. Poetka czerpie z nagromadzonego przez lata zasobu faktów, z doznanych w przeszłości doświadczeń. Wie, że nie wyzwoli się spod przemożnego wpływu dziecięcych i młodzieńczych doznań, nie zagłuszy niczym tęsknoty za towarzyszącymi im wzruszeniami estetycznymi i emocjonalnymi. I dlatego stwierdza z rezygnacją, w której nie brak jednak świadomej dumy, że zwyciężyło w niej to, co umiłowała Laureaci nagródsercem, co ukryła głęboko w umyśle - pamięć o ziemi bliskiej, rodzinnej, ziemi serdecznie znajomej. W jednym ze swych wierszy pisze: . o. cokolwiek się stworzY - tytuł trzeba położYć: Dla swoich - nie dla obcych. I te słowa naj pełniej chyba wyrażają stosunek Kazimiery Iłłakowiczówny do poezji, którą tworzy, i do czytelników - dla których pisze. Za całokształt twórczości Kazimiera Iłłakowiczówna otrzymała Wileńską N agrodę Literacką (1930), Państwową N agrodę Literacką (1935). Wyróżnieniem dużej rangi było desygnowanie jej do pierwszego składu Polskiej Akademii Literatury. Poetka nominacji tej jednak nie przyjęła. Za działalność twórczą w Polsce Ludowej otrzymała nagrodę PEN-Clubu za twórczość przekładową (1954) oraz dwukrotnie: Nagrodę Miasta Poznania za rok 1956 i Miasta Poznania i Województwa Poznańskiego w dziedzinie upowszechniania kultury za rok 1967. Za całokształt dorobku twórczego ze szczególnym uwzględnieniem tomu poezji Szeptem otrzymała w 1967 r. N agrodę I stopnia ministra Kultury i Sztuki. Obok tych nagród literackich pisarka uzyskała m. in. następujące odznaczenia: rosyjski Medal Jerzego za odwagę, Medal Anny za ofiarność w służbie, Krzyż Kawalerski Francuskiej Legii Honorowej, Komandorię Korony Rumuńskiej, Krzyż Oficerski Polonia Restituta, Złoty Krzyż Zasługi oraz Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury. JerzY Mańkowskipoznaniaków EDMUND REJEK Nie myślał w dzieciństwie o kolejarskiej czapce, ale z pracą kolejową związany jest od dawna. Podobnie j ak jego ojciec - kolejarskiego zawodu nie wybierał, lecz związany z nim od trzydziestu trzech lat nie zamieniłby na żaden tony. Inż. Edmund Rejek ponad dziesięć lat pełni funkcję dyrektora Okręgu Polskich Kolei Państwowych w Poznaniu. Poza kierowaniem Okręgiem, w którym pracuje około pięćdziesięciu tysięcy kolejarzy w województwach: poznańskim i zielonogórskim, inż. Edmund Rejek pełnił w latach 1966 - 1972 funkcje przewodniczącego Wojewódzkiego Komitetu Frontu Jedności N arołdu. Urodził się dnia 5 listopada 1913 r. w Dortmundzie (Niemiecka Republika Federalna) jako starszy z dwóch synów Władysława Rejka i Magdaleny z domu Reszel. Przyjechał do Poiznania z rodzicami i bratem Stefanem w 1919 r. po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Trudno przywołać wspomnienia z lat dzieciństwa spędzonych poza ojczyzną. Pamięta jednak, iż w domu na obczyźnie powrót do rodzinnego kraju był zawsze tematem pierwszoplanowym. Rodzice wyemigrowali w roku 1911 z Krotoszyńskiego, skąd oboje pochodzili, w poszukiwaniu pracy. Ojciec - ślusarz, znalazł ją w Dortmundzie w zakładach Kruppa, matka zajmowała się gospodarstwem. Z Dortmundu rodzina Rejków przybyła do Poznania, gdzie ojciec przyuczył się nowego zawodu i został elektromonterem w elektrowni kolejowej. Od 1949 r. jest ona już nieczynna, ale w ciągu bez mała pięćdziesięciu lat działalności dobrze przysłużyła się stacji kolejowej. W 1920 r. Edmund Rejek zaczął uczęszczać do szkoły powszechnej przy ul. J arochowskiego, a po ukończeniu klasy trzeciej przeszedł do sześcioklasowej Szkoły Wydziałowej przy ul. Barwińskiego. Zdradzał zainteresowania matematyką, fizyką i rysunkami. N astępnym etapem nauki po ukończeniu Szkoły Wydziałowej była Państwowa Szkoła Budownictwa (1930). Edukację w tej uczelni poprzedziła roczna praktyka na budowie, co stanowiło warunek przyjęcia. Pracował jako praktykant u budowniczego Stanisława Hofmana, pod którego kierunkiem wznoszono gmachy: obecnego Liceum Ogólnokształcącego Nr 8 przy ul. Głogowskiej oraz sąsiadującej z nim Średniej Szkoły Sztuk Plastycznych (Państwowego Liceum Medycznego). Jeszcze dzisiaj, przechodząc tamtędy, Edmund Rejek wspomina niejedną cegłę ułożoną swoimi rękami. Sylwetki poznaniaków Byi naj młodszy w klasie, miał siedemnaście lat. Naukę traktował poważnie, wiedział, że solidna wiedza może otworzyć mu drogę do zawodu, do uzyskania interesującej i dobrze płatnej pracy. W szkole wykładali wówczas znaini w Poznaniu pedagodzy i fachowcy - m. im Lucjan Ballanstedt, Adolf Piller, Antoni Sziuman. Kiedy Edmund Rejek otrzymał dyplom Ukończenia Szkoły, był rok 1933. Budownictwo przeżywało okres dużego zastoju. Nie udało się absolwentowi o kwalifikacjach technika budownictwa znaleźć stałej, zgodnej z posiadaną wiedzą, pracy. Podejmował się dorywczych zajęć, m. in. pomagał architektom w opracowywaniu projektów. Wynagrodzenie bywało niewielkie, według "widzimisię'" zleceniodawcy, często wypłacane :po kilku tygodniach lub nawet miesiącach. Jednocześnie wspomina ten oikres jako dobrą, chociaż twardą szkołę życia, okres, w którym zdobył wiele ipraktyki, a także włączył się w społeczne życie poprzez pracę w ówczesnym Stowarzyszeniu Techników Rzeczypospolitej Polskiej. Zadaniem Stowarzyszenia była m. in. obrona interesów zawodowych oraz ułatwienie dalszego podnoszenia kwalifikacji zrzeszonym w nim fachowcom. W roku 1935 uzyskał iposiadę w Wydziale Komunikacyjno- Budo wlanym Urzędu Wojewódzkiego Poznańskiego. W zakres jego obowiązków wchodziła stała opieka (a więc konserwacje, nadzór, ewentualne przebudowy) nad budynkami państwowymi w mieście. Ten nadzór obejmował m. in. szkoły, sądy, gmachy uniwersyteckie. Młodemu technikowi funkcja ta stwarzała duże możliwości wykazania się wiedzą i umiejętnościami. Był to okres, w którym miasto miało fundusze na prowadzenie prac budo'Wlano-kanseirwacyjnych, a np. na utrzymanie i konserwację Żarniku fundusze łożył rząd. W dniu wkroczenia Niemców do Poznania w 1939 r. Edmund Rejek wraz z ojcem (matka już wtedy nie żyła) zamieszkiwali przy ul. Głogowskiej 73. Po pewnym czasie dowiedzieli się, iż ojciec - jako żołnierz Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 - znajduje się na liście osób, które będą wysiedlone z Poznania. W tajemnicy obaj opuścili więc mieszkanie i do połowy stycznia 1940 r. korzystali z gościny krewnych i znajomych. Kiedy niebezpieczeństwo wysiedlenia minęło, Edmund Rejek zgłosił się do Urzędu Zatrudnienia, który skierował go do pracy w Dyrekcji Kolejowej do tzw. grupy Inwentaryzacyjnej, której zadanie polegało na opracowywaniu planów inwentaryzacyjnych wszystkich budynków kolej owy eh w obrębie Poznania, łącznie ze szpitalem kolejowym oraz domami mieszkalnymi. Cala grupa pomiarowa składała się wyłącznie z Polaków. Ten fakt oraz pomoc polskiego personelu, zatrudnio nego w szpitalu przy ul. Orzeszkowej, umożliwiły Edummdowi Rejkoiwi l jego kolegom regularne słuchanie radia i kolportowanie informacji o sytuacji na frontach i w świecie. Z nasłuchu powstawały konspiracyjne ulotki powielane i kolportowane, m. to. wśród kolejarzy, z tego okresu wspomina tragiczny epizod: N a przełomie października i listopada 1944 r. podczas nocnego dyżuru Niemcy przyłapali na notowaniu wiadomości radiowych i aresztowali jego kolegów z grupy inwentaryzacyjnej: Bolesława Dłużniewskiego i stolarza Aleksandra Smogura. Deportowano ich do obozu zagłady pod Szczecinem. Znaleźli się przed zakończeniem wojny na hitlerowskim trampie, zbombardowanym przez "Luftwaffe" i obaj zginęli. Po śmierci ojca Edmund założył własny dom. Poślubił w dniu 25 kwietnia 1941 r. Genowefę Lejman, z małżeństwa tego urodziło się czwoiro dzieci. Najstarsza córka, Bogusława, ukończyła Wydział Budownictwa Politechniki Poznańsikiej i podjęła pracę w Poznańskich Ośrodkach Sportu, Turystyki i Wypoczynku, gdzie nadzorowała m. in. budowę Obiektów rekreacyjnych, wśród nich oddanej do użytku w dniu 22 lipca 1972 r. pływalni w parku im. Jana Kasprowicza. Syn Zbigniew ukończył Wydział Mechaniczny Politechniki Poznańskiej i związał się z Zakładami N aprawczymi Taboru Kolejowego, w których pracuje w Dziale Organizacji Produkcji. Druga cóirka, Halina pracuje w zjednoczeniu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, a naj młodszy - Grzegorz, jest uczniem Technikum Ekonomicznego. W dniu 23 lutego 1945 r. czerwona flaga zawisła nad ruinami Cytadeli, obwieszczając miastu koniec ponurej okupacji hitlerowskiej. W kilku dzielnicach ofiarni mieszkańcy Poznania przywracali już od trzech tygodni porządek, usuwali gruzy, organizowali życie miasta. Był wśród nich 'także Edmund Rejek. Pracownicy grupy inwentaryzacyjnej, jeszcze pod gradem szrapneli, przystąpili do odgruzowywania budynku Dworca Głównego, do porządkowania rozległych terenów stacji. Przydawała się znajomość obiektów kolejowych, odtwarzano stan majątku kolejowego, inwentaryzowano z pamięci, bo okupant tuż przed ucieczką spalił wszystkie plany na stosie ułożonym na rampie zachodniej. W kilka tygodni po wyzwoleniu miasta powierzono Edmundowi Rejkowi trudne zadanie odbudowy spalonych budynków kolejowych na węźle poznańskim. Zorganizował tzw. duży rejom budynków, wairsztaty, werbował rzemieślników różnych specjalności. Wkrótce do prac budowlanych przystąpiło ponad pięciuset fachowców. W szybkim tempie odbudowane zostały nastawnie, warsztaty, parowozównie. Przystąpiono do remontu budynków mieszkalnych dla kolejarzy przy ulicach Długosza, Kolejowej, Qpalenlckiej, Przybyszewskiego l in. N a odbudowanie czekał m. in. prawie doszczętnie wypalany budynek Dworca Głównego. Robota paliła się kolejarzom w rękach, pokonywali rozliczne trudności; po trzech latach, w dniu l czerwca 1948 r., można było zaprosić podróżnych do odbudowanego gmachu Dworca Głównego. Do roku 1S48 funkcję dworca spełniał drewniany budynek na placu przed obecnym dworcem, zestawiony jesienią 1945 r. ze starych baraków. W dniu l października 1948 r. dyrekcja Okręgowa Polskich Kolei Państwowych wprowadziła się do reprezentacyjnego gmachu przy ul. Marchlewskiego, wzniesionego od fundamentów po zniszczeniach wojennych. W diniu l maja 1949 r. Edmund Rejek awansował na stanowisko kierownika Działu Budynków, a władze zwierzchnie powierzyły mu rówinoicześnie odbudowę obiektów w całym okręgu. W 1952 r. - kolejny awans: funkcja zastępcy naczelnika do 'spraw budynków Zarządu Drogowego w Dyrekcji Okręgowej. Z dniem l stycznia 1955 r. powierzono Edmundowi Rejkowi kierownictwo oddziału nowo utworzonego Biura Projektów i Studiów Kolejowych w Poznaniu. Był następnie przez szereg lat - do końca marca 1962 r. - dyrektorem tej placówki. Piraca zawodowa l społeczna była bardzo absorbująca, ale ibyły szanse, więc Edmund Rejek skorzystał z nich i wrócił w 1954 r. do nauki: w grudniu 1957 r. uzyskał na Politechnice Poznańskiej dyplom inżyniera budownictwa. Od dnia l kwietnia 1962 r. inżynier Edmund Rejek pracuje ma stanowisku naczelnego dyrektora Okręgu Polskich Kolei Państwowych w Poznaniu. Jego sukcesy - jako iszefa Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych - mierzą się m. ta. osiągnięciami poznańskiego Okręgu. Dyrekcja należy do czołowych okręgów Polskich Kolei Państwowych. Trzy razy zdobywała pdelWsize miejsce w miiędzyokręgowym współzawodnictwie, a pięć razy drugie. W ciągu dziesięciolecia 1962 - 1972 wybudowano i zmodernizowano na obszarze poznańskiej Dyrekcji dwadzieścia cztery dworce, zelektryfikowano linie Poznań"'Kutno i Poznań-Wrocław, zbudowano obwodową linię dla ruchu towarowego wokół Poznania, przebudowano szereg węzłów kolejowych, rozwinęła się znacznie sieć obiektów socjalnych dla pracowników, nastąpił poważny rozwój służby zdrowia. Uwaga dyrektora Rejka koncentruje się aktualnie m. in. na pracach elektryfikacyjnych na linii Kluczbork-Ostrów-"'Pozmań oraz na budowie wielkiego szpitala kolejowego w Puszczykówku. Edmund Rejek obowiązki zawodowe łączy z aktywną pracą społeczną l polityczną, którą rozpoczął w marcu 1946 r. wstępując do szeregów Polskiej Partii Robotniczej. Od dnia 15 kwietnia 1966 r. pełnił funkcje przewodniczącego Wojewódzkiego Komitetu Frontu Jedności Narodu w Poznaniu, z dniem 11 lutego 1972 r. został przewodiniczącym połączonych Komitatów Frontu Jedności Narodu Województwa i Miasta. Wobec iznacznego przeciążenia obowiązkami społecznymi, zrezygnował z dniem 18 grudnia 1972 r. z funkcji przewodniczącego l pełni funkcję zastępcy. Wiadomo, iż nie ma żadnego ważnego dla kraju i jego obywateli wydarzenia, w którym nie uczestniczyliby aktywiści Frontu Jedności Narodu - przedstawiciele ogólnopolskiej organizacji, zespalającej wysiłki społeczeństwa dla budowy pomyślnego jutra Polski. W 1972 r. naród w powszechnych wyborach powołał nowy Sejm VI kadencji. Ten rok był zatem dla wszystkich ogniw Frontu Jedności N arodu, a więc i dla Wojewódzkiego Komitetu Frontu Jedności Narodu w Poznaniu, któremu przewodniczył Edmund Rejek - szczególnie pracowity. Obfitował w wiele spotkań wyborców Wielkopolski i Poznania, na których podsumowano dorobek Sejmu poprzedniej kadencji, zwrócono uwagą na najpilniejsze probierny nurtujące kraj, na potrzeby poszczególnych regionów, wysuwano postulaty, radzono nad sprawami żywo obchodzącymi całe społeczeństwo. Po konsultacjach z przedstawicielami wielu środowisk, Font Jedności N arodu zaproponował listy kandydatów ma posłów, a jago komitety organizowały spotkania z nimi, aby wszyscy wyborcy mogli poznać tych, którzy wziąć mieli na siebie zaszczyt i obowiązek reprezentowania ich w organie najwyższym władzy ustawodawczej. W centrum zainteresowania wojewódzkich władz i aktywu Frontu Jedności Narodu - stoją aktualnie takie zagadnienia, jak wychowanie młodzieży, ochrona naturalnego środowiska człowieka, zadrzewienie kraju, sprawa współżycia i dobro obywateli realizowane poprzez rozwój różnych form samoirządu mieszkańców. Przy Wojewódizkim Koimitecie Frontu Jedności Narodu działa np. Wojewódzka Rada do Spraw Ośrodków Wiedzy Obywatelskiej. Przedmiotem zainteresowania Wojewódzkiego Komitetu Frontu Jedności Narodu są także sprawy Wolnego czasu dzieci i młodzieży, m. in. rekreacji w miejscu zamieszkania, problemy wypoczynku po pracy, działalności Społecznych Komisji Pojednawczych. Co roku w całym kraju, w każdym województwie, mieście, wsi, osiedlu - wykonuje się liczne czyny społeczne, którym ipatronuje także Front Jedności Narodu. Życiowy dorobek człowieka mierzy się m. Sylwetki poznaniakówin. dowodami uznania władz państwowych, organizacji, w których działa. Inż. Edmund Rejek posiada liczne dowody uznania za wieloletnią solidną pracę. Bada Państwa udekorowała go Srebrnym Krzyżem Zasługi (1952), Złotym (1956), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1964), a z okazji Święta 22 Lipca 1972 r. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Posiada tytuł "Zasłużonego Kolejarza PBL", Medal X-leda, Medal Brązowy i Srebrny "Za zasługi dla obronności kraju". Władze Poznania wyróżniły go Odznaką Honorową Miasta Poznania, władze Wielkopolski - Odznaką Honorową "Za zasługi w rozwoju województwa ipoznańsikiego". Podobne wyróżnienia spotkały go ze strony władz województwa zielonogórskiego. Maria Pabel SESJA RADY NARODOWEJ M. POZNANIA POŚWIĘCONA SPRAWOM OCHRONY ŚRODOWISKA CZŁOWIEKA W dniach 5 i 6 października 1972 r. w sali posiedzeń przy pi. Koleglaekim 17 obradowała na XXVI Sesji Bada Narodowa m. Poznania. Głównym tematem posiedzenia były sprawy ochrony środowiska człowieka. W sesji, obok radnych l maukowców-specjalistów, uczestniczyli: minister Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska Jerzy Kusiak, posłowie: Józef Drzewiecki, Stanisław Furgał , Mirosława Jenek i Edward Sieradzki, sekretarz Wojewódzkiego Komitetu Frontu Jedności Narodu Jan Nemoudry, przedstawiciele Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski", Zakładów Metalurgicznych "Pomet" , Fabryki Maszyn Żniwnych, Fabryki Wodomierzy i Gazomierzy "Powogaz", Zakładów Elektrochemicznych "Aloo-Centra" . Otwarcia sesji dokonał stały przewodniczący obrad, radny Marian Paluchowski. Wniosek o przyjęcie protokółu z przebiegu poprzedniej Sesji zgłosiła radna Urszula Milczyńska. Rada przyjęła także zaproponowany porządek dzienny obrad. PIERWSZY DZIEŃ OBRAD (5 X 1972) Na początku obrad interpelacje i wnioski zgłosili radni: Wacław W i l c z y ń s k i w sprawie: l. Szerszego udostępnienia mieszkańcom Poznania, i w dogodniejszych godzinach, krytej pływalni przy ul. Wronieckiej oraz sztucznego lodowiska "Bogdanka"; 2. Zapewnienia w budżecie miasta na 1973 r. środków finansowych na wykonanie rozjazdów tramwajowych na ważnych dla ruchu kołowego skrzyżowaniach ulicznych. Przyczy - niłoby się to w poważnym stopniu do usprawnienia komunikacji miejskiej, zwłaszcza w sytuacjach awaryjnych; radny Wiktor Kozł o w s ki - w sprawie dokonane] przez Dyrekcję Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w dniu 29 września 1972 r. zmiany trasy linii autobusowej 56, łączącej Dębieć z Zabikowam. Autobusy linii 56 przemierzały trasę z Lubenia do Dębca przez Górczyn. W rezultacie zmiany pasażerowie zmierzający z Żabikowa do Dębca muszą przesiadać się na Górczynie i płacić powtórnie za przejazd. W imieniu Klubu Radnych przy Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski", interpelant wniósł o przywrócenie dawnej trasy autobusu 56; radny Marian M i koł a j c z y k - w sprawie kombinatu ogrodniczego Państwowego Gospodarstwa Rolnego w N aramowicach. Powołany on został w 196) r. uchwałą Rady Narodowej m. Poznania w celu zwiększenia produkcji warzyw, owoców i mleka dla mieszkańców Poznania. Dla zapewnienia pełnej realizacji tej uchwały, niezbędne jest przyspieszenie inwestycji m. in.: a. Zakończenie budowy zakładu szklarniowego o powierzchni 21,6 ha; b. Zbudowanie kwaszami kapusty i ogórków o przerobie 5CXX) ton rocznie; c. Zbudowanie przy ul. N araimowickiej przechowalni-chłodni warzyw z paczkowainią o pojemności 2500 ton rocznie; d. Przydzielenie kombinatowi dalszych gruntów w obrębie miasta dla zwiększenia areału upraw warzywnych i rozbudowy działu ogrodniczego w Szczepankowie; e. Przekazanie nieużytków powstałych po dawnym forcie IV, przeprowadzenie ich rekultywacji i przeznaczenie pod uprawy warzyw gruntowych, a także nieużytków pomiędzy obecnym a starym korytem Warty; f. Przewidzieć w latach 1976-1980 likwidację ogrodów działkowych przy ul. Lechickiej i zagospodarować je pod uprawy; g. Ułożyć nawierzchnię ul. Michałowo, umożliwiającą szybki transport warzyw ze Szcze Sprawozdania pamkowa, oświetlić ul. N aramowicką; h. Zbudować mową mleczarnię o przerobie 150 - 200 tys. 1. mleka, zasilaną w ciepło i parę z elektrociepłowni Karolin. W następnym punkcie porządku dziennego rozpatrywano sprawozdanie z przebiegu irealizacji uchwały Rady Narodowej z dnia 3 marca 1970 r. w sprawie pracy z młodzieżą. Zostało ono opracowane przez Kuratorium Okręgu Szkolnego Poznańskiego l dostarczone radnym w "Biuletynie Informacyjnym" Nir 4. Według sprawozdania, postanowienia uchwały w dziedzinie wychowania przedszkolnego i szkolnego nie zostały w pełni wykonane. W 1970 r. do 114 przedszkoli uczęszczało 49% ogólnej liczby dzieci w wieku od lat trzech do sześciu. W 1971 r. wskaźnik ten zwiększył się do 50,5%, natomiast w roku szkolnym 1972/1973 opieką przedszkolną objęto 64,8% dzieci, to jest o 0,2% mniej niż zakładała uchwała. Funkcje opiekuńczo-wychowawcze szkół były przedmiotem szczególnego zainteresowania nadzoru pedagogicznego rad narodowych wszystkich szczebli. Znalazło to wyraz w doborze tematyki inspekcyjnej i wizytacyjnej. Od 1971 r. nastąpiła pewna poprawa w znajomości sytuacji wychowawczej podopiecznych ze strony szkoły, a to dzięki działalności zespołów wychowawczych, które dokonują analiz działalności szkół w zakresie opieki i wychowania i postulują środki zaradcze. W roku szkolnym 1971/1972 czynnych było w Poznaniu 78 świetlic w szkołach podstawowych, w tym 65 z dożywianiem, 5 w szkołach specjalnych, 8 w liceach ogólnokształcących oraz 14 w szkołach zawodowych. Ogółem do 105 świetlic »uczęszczało ponad 15 (XX) chłopców i dziewcząt. Świetlice szkół podstawowych dostosowały godziny pracy do potrzeb środowiska i przedłużyły zajęcia do godziny 16.00, a nawet do 18.00. Są one w stanie zapewnie opiekę wszystkim dzieciom, których rodzice wyrażają na to zgodę. Z dniem l maja 1972 r. został zwiększony wymiar godzin zajęć wychowawców w świetlicach szkół zawodowych. Pakt ten wywołał przejściowe trudności. Podwyżka uposażeń nauczycieli i wychowawców będzie miała zasadniczy wpływ na stabilizację kadry wychowawców. Doskonaleniem wychowawców zajmuje się Okręgowy Ośrodek Metodyczny, który opracował wieloletni program dokształcania. W roku szkolnym 1970/1971 trzydzieści osób ukończyło roczny kurs pedagogiki opiekuńczej. Szkoleniem objęto także ponad sześćdziesięciu nauczycieli szkół specjalnych. Kuratorium zaleciło rozwijanie w szkołach małych form dożywiania, głównie w ramach akcji "szklanka mleka" oraz większej popularyzacji posiłków .regeneracyjnych, przygotowywanych przez zakłady gastronomiczne. Zpowodu trudności transportowych w roku szkolnym 1971/1972 tylko cztery szkoły korzystały z usług Poznańskich Zakładów Gastronoimicznych, które serwowały 430 obiadów dziennie. Realizując uchwałę VIII Sesji Rady N arodowej, Kuratorium położyło duży nacisk na rozwój kół zainteresowań, przyjmując jako minimum osiem kół w szkole podstawowej i dziesięć w szkole średniej. Preferuje się rozwój kół technicznych w szkołach ogólnokształcących oraz przedmiotowych i artystycznych w szkołach zawodowych. W pracy z uczniami zdolnymi, powołano przy wildeckim Młodzieżowym Domu Kultury Młodzieżowe Towarzystwo Przyjaciół Nauk, którego wydziały specjalistyczne zlokalizowano w czterech szkołach średnich ogólnokształcących i zawodowych. Od 1963 r. działa w Poznaniu "punkt opieki nad stancjami uczniowskimi". Placówka ta prowadzi aktualny rejestr stancji, kontroluje warunki pracy i nauki wychowanków, a w przypadku stwierdzonych nieprawidłowości podejmuje środki zaradcze. Wszyscy uczniowie mieszkający na stancjach mogą korzystać z wyżywienia w bursach l internatach. Liczba stancji zwiększyła się z 625 w 1970 r. do 825 w 1972 r., a liczba młodzieży w nich zamieszkałej z 1402 do 1625. Zagospodarowaniem czasu wolnego dzieci i młodzieży zajmują się wszystkie szkoły i placówki opiekuńczo-wychowawcze oraz liczne instytucje i organizacje społeczne. Na szkolny model organizacji czasu wolnego składają się różnorodne zajęcia masowe adresowane do całej młodzieży (sesje popularnonaukowe, wieczory dyskusyjne, widowiska teatru szkolnego, seanse filmowe, wieczorki towarzyskie, odczyty, prelekcje, spotkania z ciekawymi ludźmi, zajęcia sportowe, krajoznawstwo l turystyka, prace społecznie użyteczne i wiele innych) oraz zespołowe - w kołach zainteresowań. Wydział Kultury przeprowadził, weryfikację świetlic komitetów blokowych. Według stanu na dzień l stycznia 1972 r. istniały w Poznaniu 23 świetlice spełniające minimum wymogów stawianych placówkom kultuiralno-oświatowym. Stosownie do postanowień uchwały utworzono w budżetach dzielnicowych rad narodowych tytuły umożliwiające finansowanie placówek kulturalnych przy samorządzie mieszkańców. W tein sposób zapewniono środki na utrzymania czystości, zakup opału i opłacenie oświetlenia. Finansowane są imprezy kulturalno-oświatowe, zakup sprzętu i inne wydatki. Kuratorium wydało decyzje, które umożliwiły udostępnienie 55 boisk szkolnych dla dzieci i młodzieży w caasie, gdy nie odbywają się na nich obowiązkowe zajęcia szkolne. Przy projektowaniu nowych osiedli. mie szkamiowych Wydział Budownictwa, Urbanistyki i Architektury zapewnia tereny rekreacyjne zgodnie z obowiązującymi normami. W odniesieniu do terenów dawniej zabudowanych, przeznacza się na miejsca rekreacji place po wyburzeniach. Warunki dojazdu młodzieży do szkół nie uległy poprawie, lecz pogorszyły się po likwidacji bursy przy ul. Noskowskiego. Do szkół w Poznaniu dojeżdża codziennie ponad 9:XX) chłopców i dziewcząt. Opiekę nad tą młodzieżą sprawują dwie -młodzieżowe świetlice dworcowe: kolejowa i autobusowa. Nie są one w stanie zapewnić odpowiednich warunków spędzania czasu wszystkim dojeżdżającym uczniom. W zakresie organizacji wypoczynku Kuratorium opracowało program, który przewiduje, iż w 1975 r. wszystkie dzieci w wieku objętym szkołą podstawową oraz SJjo uczniów szkół średnich objętych ibędzie akcją letnią. U chwała zobowiązywała do utworzenia w każdej dzielnicy wypożyczalni sprzętu turystycznego i sportowego oraz tworzenia podobnych wypożyczalni w szkołach. Z uwagi na trudności lokalowe ten punkt uchwały nie został wykonany. Jedynie dzielnica Stare Miasto ma własną wypożyczalnię. W celu skoordynowania szkolnego ruchu turystyczno-krajoznawczego Kuratorium wydaje kalendarz imprez obowiązujących w danym roku szkolnym. Brogiram działania w zakresie opieki nad młodzieżą społecznie niedostosowaną Kuratorium opracowało już w 1970 r. W 1971 r. wydziały oświaty i kultury przeprowadziły rejestrację młodzieży niepracującej . Zarejestrowano 80 osób, w tym 36 bez ukończonej szkoły podstawowej. Podjęto szereg środków zaradczych. Kontrola zachowania się młodzieży w miejscach publicznych przeprowadzana jest przy współudziale Milicji Obywatelskiej, pracowników sądownictwa, przedstawicieli organizacji młodzieżowych i społecznych. Podobną akcję przeprowadza się na kolei i w autobusach. U zyskiwane tą dirogą uwagi i spostrzeżenia przekazywane są szkołom i wydziałom oświaty. Od 1965 r. przy milicyjnej izbie dziecka czynna jest studencka grupa pedagogiczna Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej. Aktualnie pracuje w niej czternaście osób. Działalność grupy sprowadza isię do kontroli zachowania młodzieży w miejscach publicznych oraz doraźnej interwencji wychowawczej. W ostatnim okresie studenci pełnią dyżury w izbie dziecka, udzielają korepetycji. Dzięki staraniom Kuratorium oraz Wydziału Oświaty i Kultury Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej Wilda został uruchomiony nowy Dom Dziecka przy ul. Pamiątkowej (1972). Liczba miejsc w domach dziecka jest nadal nie wystarczająca szczególnie po likwidacji Domu Dziecka w Chairtowie. Dla wyrażenia stanowiska Komisji Oświaty i Nauki wobec sprawozdania, głos zabrali radni: Urszula Milczyńska i Aleksander Wilkoseewski. Radna Urszula Milczyńska przypomniała na wstępie, iż w 1971 r. zgłosiła interpelację w sprawie przyspieszenia budowy przedszkoli w N owej Dzielnicy Mieszkaniowej " Rataj e" . Po interpelacji, w stosunkowo krótkim terminie, oddano do użytku przedszkole w zaadaptowanych na ten cel kilku izbach mieszkalnych. Było to rozwiązanie doraźne. Na dKień l października 1972 r. do przedszkoli, w których łączna liczba miejsc wynosiła 620, przyjęto ogółem 740 dzieci. Około stu dzieci umieszczono w innych przedszkolach N owego Miasta, zaś kilkaset czeka na przyjęcie. Sytuacja budzi niezadowolenie matek. Według założeń w 1973 r. ma być oddane do użytku przedszkole na Osiedlu Rzeczypospolitej. Do tej pory jednak nie urządzono tam nawet placu budowy. Poważna jest także sytuacja w szkołach. Istnieją cztery szkoły, w których nauka odbywa się na dwie, a nawet na trzy zmiany (Szkoła Podstawowa Nr 46). Przewiduje się oddanie w dniu l września 1973 r. do użytku budynku szkolnego na Osiedlu Manifestu Lipcowego. Na podstawie obserwacji przebiegu robót można izaryzykować twierdzenie, że obiekt ten nie będzie oddany do użytku w tym terminie. Na Osiedlu Jagiellońskim zakończono budowę bloków mieszkalnych, ale przedszkoli i szkół na tym osiedlu nie ma. Podobnie przedstawia się sytuacja na osiedlu powstającym po drugiej stronie ulicy Ostrowskiej. Radny Aleksander Wilkoszewski przypomniał, że w okresie ostatnich czterech lat Rada N arodowa uchwaliła dwa dokumenty odnoszące się do spraw prawidłowych warunków nauczania i wychowania: z dnia 6 grudnia 1%8 r. w sprawie kierunków rozwoju oświaty na lata 1969 - 1975 oraz z dnia 3 marca 1970 r. "w sprawie wychowania i pracy z młodzieżą, zgodnie z postanowieniami uchwały z 1970 r. Komisja Oświaty i Nauki powzięła w dniu 26 listopada 1971 r. uchwałę, zalecającą utworzenie przy Kuratorium Okręgu Szkolnego Poznańskiego Komisji dla koordynacji pracy w placówkach wychowania pozaszkolnego. U chwała Komisji nie została urzeczywistniona. Po zapoznaniu się ze sprawozdaniem Kuratorium Okręgu Szkolnego Poznańskiego Komisja występuje z następującymi wnioskami: l. Koordynację w sprawach opieki nad młodzieżą niedostosowaną społecznie, nie pracującą i nie uczącą się, winien przejąć członek Prezydium Rady Narodowej m. Poznania przy współudziale prezydium Komisji Oświaty i Sprawozdania Nauki; 2. Powinno nastąpić ścisłe współdziałanie Kuratorium Okręgu Szkolnego Poznańskiego z Wydziałem Kultury Prezydium Rady Narodowej m. Poznania w sprawach pracy pozaszkolnej młodzieży; 3. Konieczne jest ustalenie, jaka jest aktualna liczba młodzieży w Poznaniu nie pracującej i nie uczącej się; 4. Kuratorium dołoży starań, aby w Poznaniu powstały ośrodki szkolno-wychowawcze. Tę sprawę miała na uwadze Komisja Oświaty i Nauki przy rozpatrywaniu projektu budżetu na rok 1973; 5. Należy powołać w zasadniczych szkołach zawodowych osobne klasy lub kursy przysposabiające do zawodu młodzież nie uczącą się i nie pracującą. Informację o pracy Prezydium Bady N arodowej w drugim i trzecim kwartale 1972 r., którą radni otrzymali przed Sesją, Bada przyjęła jednomyślnie. Następnie Bada podjęła jednomyślnie uchwałę w sprawie dodatkowych kredytów w budżecie jednostkowym miasta na rok 1972 z nadwyżki budżetowej w roku 1971. Sekretarz Prezydium, radny Józef Świtaj, zreferował projekt uchwały, w sprawie zatwierdzenia uchwały Prezydium o powołaniu Stanisława Piotrowicza ma stanowisko kierownika Wydziału Zatrudnienia. U chwała powzięta została jednomyślnie. Sekretarz Prezydium zapoznał Badę z treścią informacji o zmianach na stanowiskach kierowniczych w Prezydium Bady i w jednostkach podległych w okresie mIędzysesyjnym, którą Bada przyjęła do wiadomości. Z kolei Bada przystąpiła do rozpatrywania projektu uchwały w sprawie zwolnienia od wymiaru podatku wyrównawczego od przychodów z niektórych specjalistycznych działów produkcji rolnej. Głos w tej sprawie zabrał radny Jan Nalepka, który, występując w imieniu Komisji Rolnictwa i Leśnictwa, wniósł o dokonanie poprawki w l, a mianowicie, aby zwolnieniem od podatku wyrównawczego objąć również uprawy prowadzone w szklarniach ogrzewanych. "Z uzasadnienia do projektu uchwały - stwierdził radny Nalepka - wynika, że ceny na materiały budowlane oraz opał wzrosły, a zatem zwiększyły się również koszty produkcji warzyw. Podobne uchwały podjęły rady narodowe Wrocławia i Krakowa oraz innych miast wydzielonych, zwalniając zupełnie od podatku wyrównawczego uprawy warzyw pod szkłem. Należy przypomnieć, iż przyrost wysokich szklarni w Poznaniu jest mniejszy niż zakładał plan". N awiązując do zgłoszonej przez radnego N alepkę poprawki Komisji Rolnictwa i Leśnictwa radny Świtaj wyjaśnił, że - zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi ohniżenie stawek podatku wyrównawczego należy do właściwości prezydium dzielnicowej rady narodowej. Jeśli w grę wchodzi całkowite zwolnienie od podatku wyrównawczego, to wówczas kompetentna w podejmowaniu decyzji jest Bada Narodowa. W latach poprzednich, po zastosowaniu pewnych ulg podatkowych, obserwowano zwiększenie się produkcji warzyw i kwiatów na rynku poznańskim, co świadczyło o tym, że prowadzona w tym względzie polityka była słuszna. "Przedkładając projekt uchwały w obecnej wersji - mówił dalej radny Świtaj - Prezydium wychodziło z założenia, że jakkolwiek należy dążyć do zwiększenia produkcji warzyw i kwiatów, nie można dopuścić do tego, aby niektóre grapy zawodowe osiągały nadmierne zyski. Podatek wyrównawczy winien być utrzymany, co nie przesądza, że w przyszłości w tym względzie sytuacja nie ulegnie zmianie. Należy dodać, iż Prezydium podejmie odpowiednie kroki zmierzające do zwiększenia zaopatrzenia mieszkańców miasta w warzywa, co znajduje wyraz w rozbudowie kombinatu ogrodniczego w N aramowicach". Radny Wacław Wilczyński poparł stanowisko Zespołu Radnych Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, zreferowane przez radnego Józefa Świtają, maj ąc na uwadze, iż całkowite zwalnianie od podatku nie stwarza właściwego porządku prawnego. Byłoby wskazane, aby Prezydium Rady zwróciło się do innych prezydiów rad narodowych o udzielenie informacji na temat polityki podatkowej w stosunku do osób trudniących się uprawą warzyw i kwiatów. Gdyby okazało się, że w tym zakresie istnieją różnice, celowe byłoby wystąpienie z odpowiednim wnioskiem do właściwych organów centralnych. Po wyczerpaniu listy dyskutantów, przewodniczący obrad poddał pod głosowanie wniesioną przez Komisję Rolnictwa i Leśnictwa poprawkę do l projektu uchwały w sprawie zwolnienia od podatku wyrównawczego przychodów z niektórych specjalistycznych działów produkcji rolnej. Za wnioskiem Komisji padł jeden głos, zaś przeciwko głosowali wszyscy obecni na sesji radni. N astępnie odbyło się głosowanie nad projektem uchwały, w wyniku którego Rada powzięła uchwałę większością głosów przy jednym wstrzymującym się. Projekt uchwały w sprawie zmian w składach osobowych niektórych stałych Komisji Bady zreferował przewodniczący Komisji Mandatowej, radny Stanisław N owak. Rada w wyniku przeprowadzonego głosowania jednomyślnie przyjęła uchwałę, na mocy której radny Wacław Wilczyński odwołany został na własną prośbę z funkcji przewodniczącego Komisji Przemysłu i Zatrudnienia, a na jego miejsce powołany został radny Henryk Kędziora; z funkcji członka Komisji Oświaty i Nauki z powodu wyjazdu za granicę odwołany został Józef Cegła. Obrady nad głównym punktem porządku dziennego rozpoczęły się po przerwie ok. godz. 17.00. Radni otrzymali przed sesją obszerne opracowanie Prezydium Rady i Poznańskiego Komitetu Ochrony Środowiska Człowieka pt. Problemy ochrony środowiska człowieka w Poznaniu. Składało się ono z dwóch części: poglądów ośrodka naukowego na problematykę ochrony środowiska człowieka oraz z materiałów szczegółowych. W części pierwszej wypowiedzieli się: doc. dr habilitowany Tadeusz Rudnicki (dyrektor Instytutu Nauk Fizjologicznych Akademii Medycznej) na temat niektórych biologicznych aspektów zagrożenia naturalnego środowiska człowieka; doc. dr habilitowany Tadeusz Dziubek (wicedyrektor Instytutu Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej Akademii Rolniczej) na temat wpływu zakładów przemysłowych na skażenia naturalnego środowiska; doc. dr Stanisław Dąbrowski (kierownik Kliniki Psychiatrycznej Akademii Medycznej) - w sprawie hałasu jako czynnika dezorganizującego zdrowie psychiczne; dr Józef Rynarzewski (pracownik naukowy Zakładu Badawczo- Doświadczalnego Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji) w kwestii źródeł wody dla perspektywicznego i kierunkowego zaopatrzenia Poznania w wodę. Część II opracowania zawierała podstawy prawne działania, a mianowicie oceny zaopatrzenia miasta w wodę i zanieczyszczeń wód powierzchniowych; zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego; stanu zieleni miejskiej oraz opinie komisji Poznańskiego Komitetu Ochrony Środowiska Człowieka. Referat wprowadzający wygłosił zastępca przewodniczącego Prezydium Rady N arodowej, radny Zbigniew Rudnicki. "Prezydium Rady i Poznański Komitet Ochrony Środowiska Człowieka - powiedział na wstępie radny Zbigniew Rudnicki - prezentują po raz pierwszy, w kompleksowym ujęciu, problemy ochrony środowiska człowieka. Podjęcie tematu wynika ze społecznej potrzeby naświetlenia szkodliwych dla zdrowia mieszkańców czynników oraz sposobów przeciwdziałania im. "Procesy uprzemysłowienia i urbanizacji, czyili szybkiego rozwoju miast, są elementem warunkującym rozwój naszego kraju, a tym samym i dobrobyt społeczeństwa. Są to więc procesy, których z uwagi na społeczny interes nie można zahamować. Paradoksalność sytuacji polega na tym, że człowiek zapewniając szybki rozwój gospodarki, prowadzi do działań wywierających ujemny wpływ na niego samego. Znajdujemy się w takim punkcie rozwoju cywilizacji współczesnej, kiedy człowiek zmuszony jest strzec proporcji między działaniami i skutkami tych działań, a nade wszysitko zachować równowagę iw przyrodzie. Świadoma działalność musi polegać na eliminowaniu, a co najmniej ograniczaniu nega 7 Kronika Miasta'Poznania tywnych skutków rozwoju cywilizacji - niekorzystnych dla zdrowia człowieka i dla pełnej sprawności psychofizycznej przyszłych pokoleń" . Prezydium Rady powołało w czerwcu 1972 r. Poznański Komitet Ochrony Środowiska Człowieka. W jego skład weszli wybitni naukowcy, działacze społeczni, przedstawiciele organizacji społecznych i zawodowych. W ramach Komitetu działają cztery komisje - do spraw ochrony: wód; powietrza atmosferycznego; zieleni oraz komisja do walki z hałasem. Przewodniczącymi komisji są pracownicy naukowi poznańskich uczelni i instytutów. W ten sposób zapewniono nauce odpowiednią pozycję we wszystkich poczynaniach Komitetu. Zakres uprawnień i obowiązków Komitetu jest niezwykle szeroki, m. in. funkcje koordynacyjne, opiniodawcze, propagandowe, łącznie z wnioskowaniem długofalowej polityki w dziedzinie ochrony środowiska i oceną działalności jednostek administracyjnych, gospodarczych, organizacji naukowych i społecznych. "Problemy ochrony środowiska człowieka - to problemy ogólnoświatowe - mówił dalej radny Zbigniew Rudnicki. - Toteż do rozstrzygnięć koncepcyjnych w tych zasadniczych dla współczesnego człowieka sprawach, muszą czynnie włączyć .się rządy i fachowe wyspecjalizowane organizacje międzynarodowe. Pro gram ochrony środowiska człowieka w naszym kraju jest realizowany w ramach zadań państwowych. W układzie centralnym znajdujemy się w końcowym stadium opracowania planu zagospodarowania przestrzennego kraju, w tym również rozwoju wielkich miast i aglomeracji przemysłowych. Pod nadzorem Polskiego Komitetu Ochrony Środowiska Człowieka opracowywany jest kompleksowy program ochrony środowiska do roku 1990. "Bezpośrednio po obradach Sesji, Poznański Komitet Ochrony Środowiska Człowieka i jednostki organizacyjne Prezydium przystąpią do praktycznej realizacji wytycznych programowych. W realizacji zadań liczymy na zaangażowanie radnych. Nadzieje wiążemy z obywatelskim zaangażowaniem dyrekcji przedsiębiorstw oraz postawą społeczeństwa. "Działania na rzecz ochrony środowiska człowieka w naszym mieście - powiedział na zakończenie radny Rudnicki - nie są wymierzone przeciw zakładom pracy, nie chodzi o ściganie, ale o świadome współdziałani e" . iN astępnie głos zabierali członkowie Poznańskiego Komitetu Ochrony Środowiska Człowieka. Doc. dr Czesław Grabarczyk, przewodniczący Zespołu do Spraw Ochrony Wód powiedział m. in. "Słynny już tzw. raport sekretarza generalnego Organizacji Narodów Zjed Sprawozdanianoczonych U Thanta z dnia 26 maja 1969 r. ("Człowiek i jego środowisko") uwrażliwił szeroką opinię publiczną. Wyrazem tego jest niespotykane zainteresowanie problemami ochrony środowiska człowieka przez specjalistów różnych dyscyplin nauki l techniki, polityków i działaczy gospodarczych. "Przykładem czynnego. . zaangażowania władz w problemy ochrony środowiska człowieka jest posiedzenie specjalne Rady Narodowej Miasta Poznania. N a podkreślenie zasługuje fakt, że problematyka ochrony środowiska człowieka w Poznaniu ma chlubną tradycję, szczególnie w dziedzinie podstaw naukowych. Pierwszym inicjatorem ochrony przyrody jako odrębnej gałęzi nauki był w 1928 r. czeski badacz. Jego idea rozwijana była w Polsce głównie przez /profesora Uniwersytetu Poznańskiego Adama Wodłczik?, który opublikował pracę pt. Ochrona przyrody - nową gałęzią wiedzy (1933) oraz był inicjatorem i organizatorem kilku palików narodowych, m. to. Wielkopolskiego. "J akkolwiek środowisko poznańskie szczyci się bogatymi tradycjami w dziedzinie naukowych podstaw ochrony przyrody, nie ma ono odpowiednich tradycji w zakresie inżynierii sanitarnej. Politechnika Poznańska nie kształci specjalistów o pełnych kwalifikacjach inżynierii sanitarnej. Toteż duży procent inżynierów pracujących w tej dziedzinie to przekwalifikowani inżynierowie innych specjalności. Instytut Inżynierii Komunalnej Politechniki Poznańskiej boryka się z nieprawdopodobnymi trudnościami lokalowymi i poważnym deficytem kadry naukowej, który wymaga importu specjalistów z innych miast akademickich" . N astępnie przemawiał doc. dr Wojciech Dzięclołowskl, przewodniczący Zespołu do Spraw Ochrony Powietrza. Powiedział on m. in. "W ramach Poznańskiego Komitetu Ochrony Środowiska Człowieka Komisja nasza zajęła się zebraniem materiałów o stanie zanieczyszczenia powietrza w Poznaniu. Zawierają one podstawowe informacj e i mogą stanowić podstawę do dalszego działania w zakresie zapobiegania temu zjawisku. "Na podstawie obserwacji i dostępnych materiałów, sytuację w Poznaniu uznać należy za przeciętną, a zanieczyszczenia mieszczące się w normie dla miast. Jednak niektóre dzielnice Poznania są silnie zanieczyszczone pyłami i gazami. Przyczyną jest przede wszystkim działalność ok. sześćdziesięciu zakładów przemysłowych, z których każdy emituje do atmosfery więcej niż dwadzieścia ton pyłów rocznie. ,yOprócz zanieczyszczeń typowych dla wszystkich większych aglomeracji miejskich powietrze atmosferyczne zatruwane jest związkami fluoru, wydzielanymi przez Fabrykę N awozów Fosforowych w Luboniu. "N a podstawie dotychczasowej pracy Ko» misji można sformułować następujące wnioski ogólne: l. Wzrost zanieczyszczenia powietrza w Poznaniu powodowany jest przez zakłady przemysłowe. Niektóre z tych zakładów nie widzą możliwości ograniczenia emisji zanieczyszczeń w najbliższych latach; 2. Duży udział w szczególnie szkodliwym zanieczyszczaniu powietrza mają pojazdy mechaniczne. Problem ten jest tym ważniejszy, że przewidywany jest dalszy, szybki wzrost motoryzacji; 3. Sytuację pogarszają niewłaściwe paliwa stosowalne do ogrzewania. W piecach przystosowanych do koksu używa się węgla; 4. N a odcinku ochrony powietrza atmosferycznego rysują się pewne realne możliwości poprawy. Np. Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej powołało dział do spraw ochrony środowiska. Podobne komórki powstały w innych przedsiębiorstwach. Jest to inicjatywa zasługująca na podkreślenie, a zarazem wskazjąca na docenianie tych zagadnień przez same przedsiębiorstwa". Doc. dr Aleksander Łukasiewicz, przewodniczący Zespołu do Spraw Ochrony Zieleni stwierdził m. In.: "W obrębie miasta zieleń będzie spełniała należycie wszystkie swe funkcje jedynie wówczas, gdy będzie zajmowała odpowiednio duży obszar, będzie racjonalnie rozmieszczona i utrzymywana w dobrym stanie. Uwzględniając te kryteria. Komisja do Spraw Ochrony Zieleni przedstawia własne propozycje w zakresie ochrony i rozwoju zieleni miasta Poznania. Z uwagi na to, że zieleń miejska wraz z terenami zielem produkcyjnej stanowi około 60% powierzchni m. Poznania, proponuje się na przyszłość powołanie na jednego z zastępców głównego architekta miasta specjalisty do spraw zieleni oraz powołanie samodzielnego Zarządu Terenów Zieleni i oddzielnego Przedsiębiorstwa Budowy Zieleni. "W obrębie śródmieścia istnieje największy deficyt zieleni, stąd też należy dążyć do utrzymania nawet najmniejszych jej skrawków oraz wykorzystać wszelkie możliwości jej powiększenia. Ze "względu ma ważną funkcję, jaką pełni ta zieleń w ciągu całego roku, nie powinno się z niej W żadnym przypadku rezygnować, n p. na korzyść parkingów. "W związku z rozbudową miasta w kierunku wschodnim, zachodzi pilna potrzeba uporządkowania doliny Warty od N aramowic aż do Dębiny. W zakresie zieleni peryferyjnej należy nadal kontynuować klinowo-pierścieniowy kierunek rozwoju oparty na naturalnej konfiguracji terenu i istniejących ciekach wodnych. Z punktu widzenia ochrony środowiska człowieka należy wnikliwie rozpatrywać sprawy lokalizacji ośrodków rekreacyjno-wypoczynkowych, tak aby nie ucierpiały na tym podstawowe funkcje zieleni. Jako zasadę należałoby przy tym przyjąć, że tereny szczególnie cenne, jak np. brzegi wód, powinny być ogólnie dostępne. "W związku z brakiem pracowników ze średnim wykształceniem ogrodniczym, postuluje się utworzenie w rejonie Poznania Technikum Ogrodniczego ze specjalnością terenów zieleni. Konieczne jest opracowanie aktów prawnych dotyczących terytorialnej ochrony zieleni, jak również ustalenie zasad rekompensaty za jej izniszczenie". Przewodnicząca zespołu do Walki z Hałasem, prof. dr Halina Ryffert, powiedziała m. in.: "Hałas jest zjawiskiem destrukcyjnym, które towarzyszy rozwojowi techniki l postępowi cywilizacji. Przede wszystkim - hałas stanowi zagrożenie zdrowia, gdyż działa destrukcyjnie nie tylko na słuch, ale i na cały system nerwowy człowieka. Hałas jest tym elementem, który powoduje mniejszą wydajność i efektywność pracy, dekoncentrację, powstawanie wielu błędów oraz wypadków przy pracy, jak również wypadków drogowych. "Najbardziej radykalne i sensowne byłoby eliminowanie źródeł hałasu w miejscu jego powstawania. Hałasy, zwłaszcza przemysłowe, są związane z licznymi źródłami, bardzo głośnymi, i dlatego samo ich eliminowanie jest sprawą niesłychanie trudną. Jest to jednak możliwe, na przykład przez zmianę technologu produkcji. Kompromisowym wyjściem jest ograniczenie zasięgu działania hałasu. Do najczęściej stosowanych środków ograniczających hałas w zakładach przemysłowych zaliczyć należy obudowę stanowisk pracy, izolowanie pracownika od urządzeń szczególnie powodujących hałas, np. przez wprowadzenie automatyzacji. Są to oczywiście tylko półśrodki. Jeśli chodzi o profilaktykę społeczną, to winna ona polegać na uświadamianiu społeczeństwa o skutkach hałasu oraz szerzeniu kultury współżycia. "Sporządzono mapę akustyczną Poznania, która ukazuje stan zagrożenia w Poznaniu. W wyniku pomiarów okazało się, że istnieją w mieście duże centra hałasów, znacznie przekraczające dopuszczalne inormy. Mapa będzie wykorzystana przy weryfikacji założonych w planach urbanistycznych Poznania tras komunikacyjnych, usytuowania osiedli mieszkaniowych, obiektów, które wymagają specjalnej ciszy, jak szkoły, szpitale itp. "Z materiałów tych wynikają również pewne wskazówki co do potrzeby modernizacji urządzeń komunikacyjnych i ich staniu technicznego. Pozwoli to na uzyskanie odpowiednich danych o wzmaganiu się hałasu ulicznego oraz na wyciągnięcie właściwych wniosków co do układu ulic, sposobu stawiania budynków, techniki budowlanej, materiałów budowlanych, izolacyjności mieszkań i innych sp ra w. N astępnie przewodniczący obrad, radny 7* Marian Paluchowski, udzielił głosu zastępcy przewodniczącego Komisji Gospodarki Komunalnej, Mieszkaniowej i Komunikacji, radnemu Zygmuntowi Józefczakowi, który przedstawił stanowisko Komisji w odniesieniu do omawianych zagadnień. "Ochrona środowiska człowieka na skutek postępującego uprzemysłowienia, urbanizacji i mechanizacji życia - powiedział na wstępie radny Zygmunt Józefczak - nabrała we współczesnym świecie szczególnego znaczenia. J ak to wynika z przedstawionego raportu, Poznań należy do miast w kraju, w których zanieczyszczenie powietrza, wody i nadmierr ny hałas przekraczają dopuszczalne normy. Do niedawna panowała świadomość, że powietrze atmosferyczne jest nieskończenie wielkim odbiornikiem odpadków gospodarki człowieka, do którego można wydalać nie ograni - czone ilości wszelkich substancji. Minął już jednak bezpowrotnie okres, w którym można było problem ten traktować w ten sposób. Powietrze atmosferyczne, j ak wiemy, podlega ochronie prawnej. "Stały l systematyczny wzrost zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w Poznaniu, konieczność skutecznego przeciwdziałania temu zjawisku, spowodowały podjęcie U chwały Prezydium Rady Narodowej z dnia 19 sierpnia 1966 r., która wśród głównych źródeł zanieczyszczania miasta wymienia szereg zakładów pracy. Zostały one wezwane do zastosowania 'skutecznych środków przeciwdziałania przez instalowanie urządzeń odpylających; uzupełnienie urządzeń zabezpieczających powietrze przed zanieczyszczeniem; usprawnienia posiadanych urządzeń przeciwdziałających emisji pyłów; podłączanie zakładów do elektrociepłowni i wykorzystanie jej energii w miejsce własnych źródeł ogrzewczych. "Od 1966 r. Komisja Gospodarki Komunalnej, Mieszkaniowej i Komunikacji niejednokrotnie zajmowała się zagadnieniem ochrony powietrza i realizacją tej uchwały. Stwierdzić trzeba zwłaszcza, po wspólnej kontroli z delegaturą Najwyższej Izby Kontroli, że uchwała w wielu zakładach pracy nie jest przestrzegana. Zdajemy sobie sprawę, że istnieją duże trudności w jej realizacji wywołane brakiem urządzeń do pochłaniania zanieczyszczeń powietrza. Popieramy wnioski i program działania zawarty w przedstawionych materiałach na dzisiejszą sesję, a dotyczący ochrony powietrza atmosferycznego w naszym mieście" . "Niejednokrotnie z tej mównicy - mówił dalej radny Józefczak - mówiliśmy o rozbudowie i budowie ujęć wody dla miasta, urządzeniach do oczyszczania ścieków, budowie nowej oczyszczalni. N a posiedzeniu Komisji w br. dyskutowaliśmy nad programem budowy l rozbudowy urządzeń wodnych Sprawozdania, i oczyszczania do 1975 r. To też wnioski Komisji są zbieżne z wnioskami prezentowanym:ii w materiałach sesyjmych. "Intensywny rozwój przemysłu, transportu[ i komunikacji w mieście spowodował, że z roku na rok wzrasta hałas przemysłowy i komunalny, który ujemnie wpływa na życie: i zdrowie mieszkańców. Zatem celowe i uzasadnione jest to, że i w tym kierunku podjęliśmy zdecydowaną walkę o jego ograniczenie. "W ubiegłym roku Komisja wspólnie z Komisją Rolnictwa i Leśnictwa dokonała przeglądu zieleni miejskiej i doszła do wniosku, że pomimo stosunkowo dobrego rozwoju przestrzennego zieleni m. Poznania pogorszył si znacznie w ostatnich latach jej stan jakościowy. Jedną ;z przyczyn tego jest potęgujące się skażenie środowiska miejskiego, chemiczna walka z gołoledzią. Komisja stawia wniosek o 'bezwzględny zakaz stosowania środków chemicznych do zwalczania śniegu i gołoledzi w okresie zimy. "W prezentowanych nam materiałach podane są podstawy prawne działania w zakresie: ochrony środowiska człowieka. Wynika z nich" że ma tych, którzy nie podporządkowują się ustawom, dopuszczają się zanieczyszczeń powietrza i wód, organy administracyjne mogą nakładać grzywny. Czy złotówki z grzywien przywrócą miastu czyste powietrze, zniszczoną[ zieleń, zanieczyszczoną wodę? Dyrekcje i samorządy robotnicze fabryk winny zrozumieć, iż podjęcie walki o ochronę środowiska człowieka w mieście nie jest wymierzone przeciwko nim, a chodzi nam wszystkim o to, by ograniczyć do maksimum i likwidować ujemny wpływ i działanie zakładów produkcyjnych i jednostek miejskich na zdrowie mieszkańców. "Komisja opiniuje pozytywnie zawarte w prezentowanych materiałach «zadania i wytyczne programowe» uważając je za program ogólny w zakresie ochrony środowiska człowieka. Widzimy pilną potrzebę powołania przy Prezydium Bady Narodowej m. Poznania organu administracyjnego dla ochrony środowiska człowieka oraz wyposażenia tego organu w wysoko kwalifikowane kadry, niezbędną aparaturę pomiarową i laboratoria". Jako ostatni zabrał głos Bogumił Brycki - przewodniczący Poznańskiego Komitetu Studentów Polskich do Spraw Ochrony Środowiska. Omówił on różnorodne formy działalności Zrzeszenia Studentów Polskich, w których na czoło wybija się działalność w siedemdziesięciu pięciu kołach naukowych skupiających pomad czterystu studentów. Plany badawcze kół są ściśle związane z potrzebami społeczno-gospodarczymi kraju. Poznańscy studenci od wielu lat realizują program mający na celu zapobieganie dalszej degradacji środowiska człowieka. W ramach oddziału Poznańskiego Polskiego Komitetu Młodzieży studenckiej do Spraw Ochrony Środowiska Człowieka działa zespół prelegentów, którego członkowie wygłaszają pogadanki w szkołach średnich i podstawowych. Dyskusję w gronie studenckim umożliwia Klub Dyskusyjny «Człowiek i Środowisko». "Pomimo szerokich form działania - powiedział Bogumił Brycki - jako organizatorzy studenckiego ruchu naukowego odczuwamy pewną lukę w swojej pracy, a mianowicie zbyt mały krąg działania studentów na rzecz swojego miasta. Komitet zorganizował w bieżącym roku po raz pierwszy obóz naukowy, którego wyniki będą służyły Poznaniowi. Głównym założeniem obozu było zbadanie doliny Warty ma odcinku od Lubonia do Czerwonaka w celu jej rekreacyjnego wykorzystania dla mieszkańców Poznania. Przeprowadzono pomiary w najważniejszym punkcie, a mianowicie wokół Poznańskich Zakładów Nawozów Fosforowych w Luboniu. Grupa akustyków opracowała mapę akustyczną Wielkopolskiego Parku Narodowego przydatną do celów rekreacyjnych. Komitet oczekuje propozycji pod adresem studenckiego ruchu naukowego. "W 1973 r. przypada dwudziesta piąta rocznica śmierci wybitnego polskiego naukowca, prof. dra Adama Wodlczki. Polski Komitet Młodzieży Studenckiej do Spraw Ochrony Środowiska wystąpił iz inicjatywą uczczenia tej rocznicy. W celu upamiętnienia postaci tego uczonego Komitet proponuje nadanie Wielkopolskiemu parkowi Narodowemu imienia Adama Wodlczki oraz nazwanie jego imieniem jednej z ulic Poznania". Na zakończenie pierwszego dnia obrad powołano komisję redakcyjną uchwały. DRUGI DZIEŃ OBRAD (6 X 1972) Od godziny 9.00 do godziny 12.00 obrady przebiegały w zespołach specjalistycznych: do Spraw Ochrony Powietrza; Ochrony Wód; Ochrony Zieleni oraz Walki z Hałasem. Wznowienie obrad plenarnych nastąpiło o godzinie 12.00. Otwierając posiedzenie, przewodniczący obrad radny Marian Paluchowski poinformował, iż do porządku dziennego wprowadzona została informacja o przygotowaniach do obchodów 30-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Następnie udzielił głosu przewodniczą cym zespołów specjalistycznych, którzy przedstawili sprawozdanie z przebiegu obrad tych zespołów. Doc. dr Stefan Kozarski, przewodniczący zespołu do Spraw Ochrony Wód, w obradach którego zabierało głos -trzynaście osób powiedział: "Na posiedzeniu Komisji uchwalono wnioski o konieczności podjęcia badań nad fluorowaniem wody i jego wpływem na zdrowie człowieka; podjęcia kroków w celu stworzenia stref ochronnych przy zbiornikach wód zamkniętych i wodach otwartych przed szkodliwym wpływem środków chemicznych stosowanych w rolnictwie; nawiązanie współpracy Poznańskiego Komitetu Ochrony Środowiska z jego odpowiednikami w woj. poznańskim, łódzkim i katowickim; powołania międzyuczelnianego instytutu do nadań nad ochroną środowiska; przygotowania tematyki prac badawczych dot. ochrony środowiska dla wyższych uczelni Poznania, zleconych przez Prezydium Rady Narodowej m. Poznania" . Przewodniczący Zespołu do Spraw Ochrony Powietrza doc. dr Wojciech Dzięciołowski powiedział, iż w dyskusji zabrało głos dwanaście osób. Na tej podstawie Komisja opracowała następujące wnioski: l. Należy szerzej wykorzystać środki masowego przekazu do informowania społeczeństwa o zagadnieniach ochrony powietrza i środowiska, szczególnie w pobliżu konkretnych punktów zagrożenia; 2. Wystąpić do Ministerstwa Komunikacji o ograniczenie czynności związanych z obsługą parowozów w rejonie Dębca. N ależy także przenieść Krajową Spółdzielnię Komunikacyjną. Problem numer jeden stanowi lokalizacja zakładów garmażeryjnych; 3. N ależy wystąpić do Ministerstwa Oświaty i Wychowania o powołanie szkół średnich przygotowujących uczniów do pracy w zagadnieniach ochrony środowiska. Szkoły te należałoby zorganizować w miejsce szkół innych typów, których absolwenci nie są tak pilnie potrzebni ze społecznego punktu widzenia; i. Zagadnienia ochrony środowiska powinny być rozpatrywane kompleksowo we wstępnych fazach projektowania. Istnieje pilna konieczność powołania organu, kompetentnego dla. tej sprawy. Więcej do powiedzenia powinien mieć inspektor sanitarny; 5. W celu poprawienia czystości powietrza, a tym samym i środowiska, należy weryfikować procesy technologiczne produkcji. Zatwierdzenie nowej technologii powinno mieć miejsce po wyborze wariantu najmniej szkodliwie oddziaływaj ącego na środowisko. Przewodniczący Zespołu do Spraw Ochrony Zieleni, doc. dr Aleksander Łukasiewicz, przedstawił problemy, wnioski i uwagi zgłoszone przez dwunastu dyskutantów: Kontynuowanie akcji zadrzewień na wszystkich możliwych i dostępnych terenach; propago wanie zagadnień ochrony zieleni przez masowe środki przekazu i organizacje społeczne i młodzieżowe; egzekwowanie realizacji projektów zieleni przy kompleksowym odbiorze inwestycji; maksymalne przyspieszenie urządzeń i adaptacji terenów izielemi dla celów masowej rekreacji; w związku z dynamicznym rozwojem motoryzacji propagowanie budowy nowoczesnych, wielostanowiskowych parkingów. Jako ostatnia składała sprawozdanie przewodnicząca Zespołu do Walki z Hałasem, prof. dr Halina Ryffert. Zreferowała ona wnioski i uwagi trzynastu dyskutantów: Podkreślenie potrzeby intensywnego działania w zakresie organizacji zwalczania hałasów komunalnych i osiedlowych, powołanie instytucji odpowiedzialnej za koordynację prac w zakresie walki z hałasem; potrzeba współpracy organów rad narodowych ze środowiskami lekarskimi i naukowymi; doskonalenie norm obowiązujących dla hałasów komunalnych; włączenie w maksymalnym stopniu organów Milicji Obywatelskiej jako organu kontroli oraz wyposażenie ich w odpowiednią aparaturę; konieczność doprowadzenia do uchwalenia ustawy sejmowej dotyczącej walki z hałasem. W dyskusji jako pierwszy zabrał głos J anusz Rydlewicz - przedstawiciel Komisji Finansów i Planu Gospodarczego. Poinformował on, że Komisja, włączając się czynnie do prac związanych z ochroną środowiska człowieka, przeanalizowała plan społeczno-gospodairczy rozwoju Poznania w latach 1971-1975 oraz projekty planu i budżetu na rok 1973 oraz porównała preliminowane nakłady z potrzebami przedstawionymi w materiałach na sesję. Sprawą pierwszoplanową jest opracowanie wieloletniego preliminarza kosztów uwzględniającego potrzeby według stopnia ważnoscl. Preliminarz ten winien obejmować kompleksowo przedsięwzięcia do realizacji niezależnie od tego, czy ich wykonanie i finansowanie będzie leżało w gestii planu centralnego czy terenowego. Prezydium Rady N arodowej winno w poszczególnych resortach zabiegać o realizację wskazanych zadań i bieżąco kontrolować ich postęp. N astępnie mówca przedstawił kilka szczegółowych spraw dotyczących wody, powietrza, hałasu i zieleni. Aktualna zdolność produkcyjna wodociągów i lewobrzeżnej oczyszczalni ścieków nie jest wystarczająca. Nowe ujęcie wody oraz rozbudowa oczyszczalni nie zostały ujęte w planach Inwestycyjnych 1971-1975. Warta przyjmuje ścieki całego obszaru przemysłowego Częstochowy, Zawiercia, Myszkowa. W związku z tym walkę o czystą wodę należy prowadzić na całym biegu rzeki. Prezydium Rady powinno zwrócić się do władz, na których terenie następuje zanie Sprawozdania czyszczenie rzeki, z żądaniem poczynienia takich zabiegów, aby główne źródło wody dla Poznania miało na granicy miasta czystą wodę. Wiele można zrobić w tym zakresie na obszarze samego miasta, bowiem nie zawsze skutecznie korzysta się z aktów prawnych w celu zmuszenia zakładów pracy, zatruwających wodę, do budowy odpowiednich urządzeń ochronnych. Prezydium winno skutecznie egzekwować instalowanie i prawidłowe eksploatowanie -urządzeń oczyszczających ścieki i gazy odlotowe. Paweł Górski - członek Komisji Budownictwa powiedział, iż jego zdaniem większość działań, jakie podejmują ludzie przy realizacji określonego celu polega na działaniach technicznych czyli użytkowaniu maszyn i mechanizmów działających także na niekorzyść człowieka. Stąd celowe byłoby stworzenie komórki przy Prezydium Rady Narodowej, która zajęłaby się całokształtem spraw związanych z ochroną środowiska człowieka, na czele której stałby główny specjalista-technik. To samo dotyczy procesów technologicznych, które - nieprawidłowo zaprojektowane - przynoszą olbrzymie straty. Zachodzi potrzeba bieżącej kontroli · sposobów dostosowania urządzeń technicznych w danej chwili do środowiska. Jerzy Kusiak - minister Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska stwierdził, iż wyniki obrad sesji będą przydatne i pożyteczne w związku z zamierzeniami, jakie podejmowane są na szczeblu centralnym. Dorobek sesji jest bogaty, m. in. również dlatego, iż do problemów ochrony środowiska człowieka podchodzono w Poznaniu z powagą od wielu lat. Zagadnienia ochrony środowiska nabrały poważniejszego znaczenia społecznego i politycznego. W społeczeństwie burżuazyjnym próbuje się mówić o ochronie środowiska a . ' Jednocześnie uprawia politykę ludobójstwa. Popełniane z rozmysłem zbrodnie imperialistów są desperackimi próbami podtrzymywania ich panowania klasowego, w artykule zamieszczonym w tygodniku "Die Zeit" omówiono ostatnio ok. czterdziestu różnych metod zachowania środowiska, lecz nie poruszono ani jednego problemu wielkiego przemysłu, mimo że głównie on zagraża środowisku człowieka. W warunkach socjalistycznego budownictwa sytuacja wygląda zupełnie inaczej. O doniosłości tego problemu świadczy, iż sprawy ochrony środowiska znalazły się w uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Nia 'lata 1971 -1975 nakłady na ochronę środowiska w kraju wzrosną do 61 miliardów zł (5/« ogółu nakładów inwestycyjnych). I dlatego też podjęta została decyzja o utworzeniu nowego 'resortu, który ma w tym zakresie wiodącą rolę do spełnienia. Ochrona środowiska powinna się zaczynać w momencie, kiedy decyduje isię o nowych inwestycjach, pociągnięciach ekonomicznych i organizacyjnych. "Rozpoczęto już prace - mówił dalej J erzy Kusiak - nad nowymi normatywami urbanistycznymi, które 'uwzględniałyby w nowo wznoszonych osiedlach więcej zieleni, lepiej rozwiązane zagadnienia komunikacji wewnątrzosiedlowej, odizolowanie osiedli od hałasu i zadymienia. Prace te będą poddane społecznej dyskusji i najpóźniej w następnym planie pięcioletnim wejdą w życie. Pracuje się nad nowymi przepisami prawa budowlanego. "Istnieje potrzeba opracowania kompleksowej ustawy o ochronie środowiska. U stawa ta będzie obejmowała całość problematyki ochrony środowiska, będzie ona także ogólną podstawą prawną dla stworzenia całego systemu przepisów w tym zakresie. Ureguluje ona wiele zagadnień organizacyjnych w ochronie środowiska, focmy prawne, środki działania, delegacje prawodawcze w zakresie ochrony roślin, zwierząt, parków narodowych, pomników przyrody. Instytut Nauk Prawnych skierował uwagę na te zamierzenia. "Przeprowadzane są prace nad nową metodologią wiązania ochrony środowiska z planami rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, z uwzględnieniem elementów takich, jak: prognozowanie, plany perspektywiczne, plany wieloletnie, roczne. Po raz pierwszy w planie gospodarczym na rok 1973 wprowadzono rozdział «ochrona naturalnego środowiska człowieka» i w planie budżetowym wydzielono osobne środki. Zamierzenia Ministerstwa Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska obejmują następujące sprawy: l. Pełna inwentaryzacja stanu zagrożenia i dewastacji środowiska. W zakresie ochrony wody zostaną skoncentrowane środki, przede wszystkim na południu kraju, w najibardziej uprzemysłowionych regionach. Dla całego systemu rzek Warty i Wisły jest opracowany program; 2. Pełna inwentaryzacja szkodliwości poszczególnych ośrodków przemysłowych w celu podjęcia odpowiednich środków organizacyjnych i technicznych; 3. Stworzenie stałej ogólnokrajowej sieci kontrolno-poimiarowej ochrony wód i ipowietrza atmosferycznego; 4. Opracowanie planu przedsięwzięć technicznych, niezbędnych dla ochrony i kształtowania środowiska" . "Zamierzenia te - podkreślił na zakończenie Jerzy Kusiak - nie mogą być realizowane bez ścisłego współdziałania i pomocy ze strony rad narodowych". Następnie, w imieniu komisji redakcyjnej projektu uchwały, głos zabrał radny Stanisław Andrzejewski, który przedstawił projekt uchwały w sprawie kierunków działania wdziedzinie ochrony środowiska. W glosowaniu Rada podjęła uchwałę jednomyślnie. Zgodnie z zapowiedzią, informację o przygotowaniach do jubileuszu 30-leeia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej złożył przewodniczący Prezydium, radny Stanisław Cozaś. Jubileusz będzie przeglądem osiągnięć politycznych, gospodarczych i kulturalnych Polski Ludowej. Ma on także ukazać rolę i znaczenie naszej Ojczyzny we wspólnocie socjalistycznej w świecie. W związku z 30-leciem całe miasto musi być poddane generalnemu porządkowi. Wszystkie jednostki kontrolne przystąpią do działania aby systematycznie na wszystkich odcinkach podnieść porządek. Prowadzone są prace nad nowym oświetleniem miasta, oznakowamieni ulic, podświetleniem znaków. "Poznań - podkreślił na zakończenie Stanisław Cozaś - musi być wzorem ładu, porządku i czystości, dotonze pracującego- handlu, usług, oświaty, dobrze zagospodarowanych przedszkoli i żłobków, dobrze pracujących zakładów przemysłowych, miastem -walczącym o ochronę środowiska i zieleni". Z kolei przystąpiono do udzielania odpowiedzi na zgłoszone interpelacje i wnioski radnych. Antoni Karwacki - dyrektor Zjednoczenia Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej udzielił wyjaśnień na interpelacje radnego Wacława Wilczyńskiego w . sprawie budowy rozjazdów tramwajowych. Wniosek ten zostanie włączony do realizacji i w kolejnych etapach zaplanowanych przedsięwzięć będzie wykonany. Opracowano projekt przebudowy trzech skrzyżowań: Dąbrowskiego- Przybyszewskiego, Przybyszewskiego-Grunwaldzka, MarchlewskiegoAGwardii Ludowej. W odpowiedzi na Interpelację radnego Wiktora Kozłowskiego w sprawie linii autobusowej nr 56 (na Dębcu, Górczynie i Żabikowie) i po przeprowadzonej wspólnej z dyrektorem Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego kontroli, Antoni Karwacki stwierdził, iż ,nie można udzielić odpowiedzi ostatecznej, bowiem "prowizorki", które trwały przez okres budowy wiaduktu górczyńskiego spowodowały określone przyzwyczajenia pewnych grup ludzi ikorzystających z komunikacji. Kompleks komunikacyjny na Górczynie jest oddawany etapami. O pełnym i prawidłowym ukształtowaniu komunikacji w tym rejonie będzie można mówić dopiero po [zbudowaniu ul. Leszczyńskiej i podjazdu z Czechosłowackiej na wiadukt. Przywrócenie do układu linii 56 wg trasy sprzed 29 września br. byłoby cofnięciem się w zakresie usprawnienia komunikacji dla wszystkich mieszkańców tego rejonu. Od dnia 9 października komunikacja na tym odcinku będzie poddana obserwacjom. Dyrekcja Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego zwróci się do radnego Kozłowskiego bezpośrednio i z niezadowolonymi pasażerami przeprowadzi rozmowy na miejscu. Przewodniozący Poznańskiego Komitetu Kultury Fizycznej, Jerzy Kiszyński, udzielił wyjaśnień na interpelacje radnego Wacława Wilczyńskiego w sprawie udostępnienia mieszkańooim miasta w szerszym zakresie i dogodniej szych godzinach krytej pływalni przy ul. Wronieckiej oraz sztucznego lodowiska "Bogdanka". Poinformował, iż aktualnie Poznań posiada dwie kryte pływalnie oraz jedno lodowisko. Plan godzin na tych obiektach nie satysfakcjonuje nikogo z zainteresowanych. Wykorzystanie tych obiektów jest maksymalne, przekraczające obowiązujące normatywy. Pływalnia przy ul. Wronieckiej jest wykorzystywana: od godz. 6.30 do 15.00 przez wyższe uczelnie i szkoły, od godz, 15.00 do 21.00 - kluby sportowe. Dla publiczności basen przeznaczony jest w ciągu dziesięciu godzin tygodniowo: w piątki w godzinach od 20.00 do 21.00, w soboty od 17.30 do 21.30 i w niedziele od 15.30 do 18.30. Sytuacja ulegnie poprawie dopiero w 1973 r., kiedy zostanie oddany do użytku mowy basen kryty. Wojewódzki Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki przeprowadził analizę wykorzystania pływalni krytych oraz rozdziału godzin dla poszczególnych zakładów, instytucji i społeczeństwa i o wynikach tych badań radny Wilczyński zostanie powiadomiony. Na tym porządek sesji został wyczerpany i przewodniczący obrad radny, Marian Paluchowski, zamknął posiedzenie. Marian Genowefia Tt Sprawozdania ANEKS ZADANIA I WYTYCZNE PROGRAMOWE W DZIEDZINIE OCHRONY ŚRODOWISKA W POZNANIU Lp. Nazwa placówki Zakresl 2 rl Prezydium Rady ogólny Narodowej m. Poznaniaochrony wód Wyszczególnienie Termin Powoła odrębny dla m. Poznania organ administracyjny dla ochrony środowiska człowieka Wystąpi do Ministerstwa Gospodarki Terenowej 1 Ochrony Środowiska o: Skoordynowanie przedsięwzięć mąją- 1973 cych na celu przywrócenie rzece N er (z uwagi na wpływ tej rzeki na jakość wody w Warcie) stanu czystości, odpowiadającego co najmniej I I I klasie czystości wód powierzchniowych. Możliwe to będzie do osiągnięcia przede wszystkim przez budowę oczyszczalni ścieków dla m. Łodzi Podjęcie kroków zmierzających do 1973 utrzymania I i II klasy czystości wód Warty poprzez budowę oczyszczalni ścieków ujętych w planach inwestycyjnych do 1978 r. w miastach leżących w zlewni rzeki Warty Zapewnienie ochrony wód Warty pod 1973 względem jakościowym, a przede wszystkim ilościowym, poprzez zabezpieczenie budowy zbiorników retencyjnych w J eziorsku oraz Wielowsi Klasztornej do 1985 r. Zabezpieczenie dostatecznych ilości " bieżąco środków finansowych na rozbudowę ujęć wody oraz budowę nowych odcinków sieci wodociągowej w Poznaniu Zabezpieczenie w Planie Pięcioletnim 1973 - 1975 1971 - 1975 odpowiednich środków finansowych na rozpoczęcie: rozbudowy istniejącej oczyszczalni ścieków; budowy nowej centralnej oczyszczalni ścieków, budowy lewobrzeżnego kolektora górnej strefy oraz dalszych kolektorów kanalizacyjnych Powołanie przy odpowiedniej jednostce organizacyjnej laboratorium kontrolne-j powietrzawalki z hałasem Sprawozdania go do ciągłego badania stanu zanieczyszczeń ścieków i zbiorników wodnych na obszarze Poznania Spowoduje wystąpienia do kompetentnych jednostek organizacyjnych o wyznaczenie odpowiedniego wykonawcy do przeprowadzenia remontu kapitalnego rurociągu przesyłowego ścieków (znajdującego się w stanie awaryjnym) na odcinku od przepompowni do oczyszczalni Prezydium Rady Narodowej m. Poznania wystąpi do: Ministerstwa Górnictwa i Energetyki o zabezpieczenie odpowiedniego zaopatrzenia Poznania w paliwo powodujące najmniejsze zanieczyszczenia atmosfery, względnie o podjęcie badań zmierzających do eliminowania związków szkodliwych dla środowiska znajdujących się w paliwach energetycznych Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego o spowodowanie uruchomienia produkcji i unifIkację urządzeń do odpylania spalin, szczególnie dla urządzeń poniżej 1 Gcaljh. Podejmie uchwałę regulującą w ujęciu administracyjno- prawnym zagadnienia walki z hałasem na obszarze Poznania, w przypadku braku formalnego uregulowania tego problemu przez władze centralne Powoła przy Katedrze Akustyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza komórkę naukowo-badawczą do badań związanych z wpływem hałasu na środowisko człowieka, współdziałającą z Akademią Medyczną oraz Stacją Sanitarno- Epidemiologiczną w Poznaniu. Dla nowo powstałej komórki zabezpieczy odpowiednie warunki lokalowe i środki finansowe na wyposażenie w niezbędną aparaturę badawczą Podejmie odpowiednie decyzje zmierzające do ograniczenia hałasu w komunikacji na obszarze miasta, m. insukcesywnie do 1973 rzieleni Poznański ogólnym Komitet Ochrony Środowiska Człowiekaochrony wódochrony powietrza Organ Prezydium ogólnym Rady Narodowej m. Poznania do spraw Ochrony Środowiska Człowiekaochrony Sprawozdania poprzez: sukcesywne wprowadzanie taboru cichobieżnego; stopniowe eliminowanie komunikacji z centrum miasta; systematyczną modernizację nawierzchni ulic i torowisk Wystąpi do Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska o przyspieszenie prac nad przygotowaniem ustawy o terenach zieleni z uwagi na brak zasadniczych podstaw prawnych do działania w tym zakresie Zabezpieczy na najbliższe lata odpowiednie środki finansowe, wynikające z obowiązujących potrzeb i wskaźników kosztów konserwacji zieleni Spopularyzuje za pomocą środków masowego przekazu zagadnienia związane z ochroną środowiska człowieka na obszarze Poznaniaod 1972 Spowoduje pogłębienie współpracy uczelni i instytutów naukowych Poznania z zakładami pracy oraz organami wykonawczymi Rady Narodowej, mającymi wpływ na środowisko Poczyni starania o zainicjowanie produkcji łatwych w obsłudze urządzeń uzdatniających wodę, przystosowanych do studni indywidualnych Rozpropaguje wspólnie z Naczelną Organizacją Techniczną wprowadzenie w starej zabudowie Poznania ogrzewania akumulacyjnego, przede wszystkim w biurach i urzędach Powoła odpowiedni zespół do prowadzenia studiów klimatycznych dla danego o bszaru miasta, wykorzystywanych przy lokalizowaniu osiedli mieszkaniowych 1 zakładów pracy Podejmie kroki zmierzające do ograniczenia ujemnego wpływu zakładów, stwarzających najpoważniejsze zagrożenia dla środowiska człowieka w Poznaniuod 1973od 1973od 1973od 1973 Wyegzekwuje przeprowadzenie mo der- 1973 - 1975 Sprawozdaniawód nizacji, rozbudowy i budowy lokalnych urządzeń do wstępnego oczyszczania ścieków w zakładach przemysłowych, w szczególności sąsiadujących z ujęciami wody w Poznaniu W nawiązaniu do uchwały Prezydium 1973 - 1974 Rady Narodowej m. Poznania z dnia 4 IX 1970 r., zobowiąże zakłady przemysłowe do zorganizowania właściwego nadzoru nad gospodarką wodno-ściekową, m. in. przez powołanie odpowiedniej służby 1 wyposażenie zakładów w niezbędną dokumentację techniczną Zapewni systematyczny nadzór nad czy- od 1973 stością wód i kontrolę ścieków odprowadzających do odbiorników na obszarze Poznania Zobowiąże inwestorów i użytkowników 1974 - 1975 ośrodków rekreacyjnych na obszarze Poznania do budowy wspólnych, wysokosprawnych, lokalnych oczyszczalni ścieków Wyegzekwuje od zakładów przemysłowych powszechne instalowanie pełnosprawnych urządzeń odpylającychochrony powietrzawalki z hałasemzieleniod 1973 Powoła służby pomiarowo-kontrolne, zajmujące się pomiarami emisji zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego przez zakłady przemysłowe Rozważy problem związany z narastającym rozwojem motoryzacji w aspekcie zanieczyszczania spalinami śródmiejskich ciągów komunikacyjnych oraz wyda odpowiednie zalecenia w tym zakresie Zobowiąże zakłady przemysłowe na obszarze Poznania do ścisłego przestrzegania wytycznych Uchwały nr 169 Rady Ministrów z dnia 12 VIII 1971 r. wsprawie wzmożenia walki z hałasem i wibracjami w zakładach pracy Zobowiąże zakłady przemysłowe i instytucje posiadające nie zagospodarowane tereny do bezzwłocznego ich zazielenienia roślinnością trwałą (drzewa, krzewy) Spowoduje włączenie lasów państwood 1973 Sprawozdanial 2 3 1 4 5 wych i prywatnych, położonych w granicach m. Poznania, do lasów komunalnych 32 Zaleci kontynuowanie obsadzania ziele- 1973 nią (drzewa, krzewy) terenów przezna - czonych na ten cel, ze szczególnym uwzględnieniem tras komunikacyjnych i innych obiektów wymagających izolacji 33 Wydział Organi- ochrony Przeanalizuje i zasygnalizuje odpowied- 1972 zacyjno- Prawny powietrza nim organom ustawodawczym koniePrezydium Rady czność nowelizacji U stawy z dnia 24 IV Narodowej m. 1966 r. o ochronie powietrza atmosferyPoznania cznego, szczególnie w zakresie orzecznictwa karnc-administracyjnego 34 Wydział Budow- ogólnym Uwzględni przy opracowywaniu planów od 1972 nictwa, U rbanis- perspektywicznego zagospodarowania tyki i Architektu- przestrzennego m. Poznania wszystkie ry aspekty wynikające z ochrony środowiska człowieka 35 ochrony U stali miejsca do wywozu zdezynfeko- 1972 wód wanych osadów ściekowych pochodzących ze szpitali zakaźnych 36 ochrony Zaleci jak najwyższe odprowadzanie od 1972 powietrza do atmosfery (poprzez budowę odpowiednio wysokich kominów) zanieczyszczeń, pochodzących z większych zakładów przemysłowych i zawierających duży udział związków siarki 37 U stali odpowiednie strefy ochronne wo- od 1972 kół uciążliwych zakładów przemysłowych na obszarze Poznania 38 walki z Wydzieli na obszarze Poznania (możli- od 1973 hałasem wie w każdej dzielnicy) strefę (rezerwat) ciszy i spokoju 39 Podejmie wnikliwą, bieżącą analizę loka- od 1972 lizacji osiedli mieszkaniowych i budynków użyteczności publicznej, przewidzianych do budowy w mieście, w aspekcie zabezpieczenia przed szkodliwym działaniem hałasu 40 zieleni Zabezpieczy zachowanie odpowiedniej od 1974 proporcji terenów zieleni w stosunku do terenów zagospodarowanych innym tworzywem urbanistycznym, w oparciu o badania naukowe oraz opinie Komisjil 2 3 4 1 5 do Spraw Zieleni Poznańskiego Komitetu Ochrony Środowiska Człowieka 41 Wydział Zdrowia ochrony Wobec różnych poglądów dotyczących od 1972 i Opieki Społecz- wód wpływu związków fluorowych na organej nizm człowieka, podejmie odpowiednie badania w celu rozstrzygnięcia zagadnienia celowości fluorowania wody w Poznaniu 42 Zapewni właściwą eksploatację urządzeń 1973 do wstępnego oczyszczania ścieków w szpitalach zakaźnych Poznania oraz doprowadzi do szybkiego zakończenia bu. budowy chlorowni w Szpitalu Dziecięcym przy ul. Nowowiejskiego 43 ochrony Podejmie długofalowe badania zmierza- od 1973 powietrza jące do ustalenia korelacji między zanieczyszczeniem powietrza a zapadalnością na pewne typy chorób w poszczególnych rejonach miasta 44 Zasygnalizuje władzom centralnym po- 1972 trzebę normatywnego określenia progu szkodliwości związków występujących w powietrzu atmosferycznym dla zdrowia i życia człowieka 45 Dostosuje się ściśle do zaleceń i instruk- do 1973 cji resortu zdrowia w sprawie ograniczenia w Poznaniu wskazań rentgenowskich w celu zmniejszenia promieniowaniajonizującego 46 unieszko- Winien spowodować wzmożenie badań 1973 dliwiania naukowych w zakresie: pozostałości pespestycy - tycydów w żywności; skażenia wód i głedów by pestycydami; stosowania pestycydów w zabiegach sanitarnych; bezpieczeństwa pracy z pestycydami 47 Wydział Rolnict- zagroże- Przeprowadzi wspólnie z Wydziałem od 1973 wa i Leśnictwa nia pesty- Zdrowia i Opieki Społecznej skuteczny cydami nadzór nad techniką stosowania pestycydów i zapobiegania zatruwaniu produktów spożywczych, wody, gleby i powietrza 48 Kuratorium zieleni Rozważy możliwość powołania w rejo- 1973 Okręgu Szkolnego nie Poznania Technikum Ogrodniczego Poznańskiego ze specjalizacją terenów zieleni, co w znacznym stopniu rozwiązałoby prob 1 2 3 4 J 5 lem średniego nadzoru technicznego w mieście i województwie 49 Miejskie Zjedno- zieleni U stali organizację służby zieleni w mieś- 1973 czenie Gospodar- cie, gwarantującą prawidłową działalki Komunalnej ność techniczno-administracyjną oraz i Mieszkaniowej stwarzającą warunki organizacyjno- techniczne dla zwiększenia mocy przerobowej jednostek wykonawczych 50 Przyspieszy planowaną realizację budo- 1973 wy nowych, stałych baz dzielnicowych rejonów dróg i zieleni, gajówek oraz modernizację zaplecza produkcji materiału roślinnego i specjalistycznego parku maszynowego 51 unieszko- Podejmiejak najszybsze i skuteczne dzia- od 1973 dliwiania łanie dla zabezpieczenia unieszkodliwiaodpad - nia odpadków stałych poprzez: lokalików sta- zację odpowiedniej liczby wysypisk łych i właściwe ich przygotowanie pod względem wymogów techniczno-sanitarnych; budowę urządzeń, najpóźniej po 1980 r., do termicznego unieszkodliwiania odpadków stałych 52 Miejskie Przedsię- ochrony Opracuje ostateczny projekt stref ochro- do 1974 biorstwo Wodo- wód ny sanitarnej ujęcia wody ciągów i Kanali - zacji w Poznaniu 53 Dokona, wspólnie z Instytutem Gospo- do 1975 darki Komunalnej, rozeznania zasobów wód gruntowych na obszarze Poznania 54 Przeprowadzi analizę w zakresie możli- 1973 wości wprowadzenia zamkniętych obiektów wód chłodniczych w zakładach przemysłowych oraz wykorzystania rezerw wody bezbarwnej w istniejących studniach głębinowych na obszarze Poznania 55 Zaleci wykorzystanie publicznych stud- 1973 ni awaryjnych (głębokich) dla celów zieleni miejskiej i zakładów pracy oraz do polewania ulic 56 Zapewni budowę publicznych studni a- do 1975 waryjnych w dzielnicach miasta wykazujących niedobory tych studni 57 Podejmie, wspólnie z Instytutem Gospo- 1973 darki Komunalnej w Poznaniu, modelowe badania dotyczące wyboru aktualnie najlepszych technologii uzdatniania wody rzecznej 58 Wzmoże kontrolę gospodarki ściekowej 1973 w zakładach, przemysłowych oraz po uzyskaniu podstaw prawnych, zwiększy skuteczność tej kontroli przez stosowa - nie bardziej dotkliwych i progresywnych kar 59 Rozważy możliwość przyspieszenia bu- 1972 dowy kolektora swarzędzkiego oraz kolektorów , ,g" i , ,gg", w celu poprawy czystości wody w jeziorze Malta 60 Miejskie Przedsię- zieleni W oparciu o wieloletni program obsa- od 1973 biorstwo Zieleni dzeń rozszerzy uprawę drzew, krzewów i roślin kwietnikowych, dostosowaną do wzrastających potrzeb oraz do coraz trudniejszych warunków klimatyczno-glebowych miasta 61 Okręgowy Inspek- ochrony Spowoduje podłączenie maksymalnej li- sukcesyw - torat Paliwowo- powietrza czby budynków mieszkalnych, urządzeń nie od 1975r. - Energetyczny w i instytucji oraz zakładów przemysłoPoznaniu wych do nowych elektrociepłowni 62 Zapewni, w porozumieniu z Wielkopol- od 1974 skimi Okręgowymi Zakładami Gazownictwa w Poznaniu, podłączenie niebezpiecznych pod względem zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego obiektów przemysłowych do sieci gazu ziemnego, dostarczanego z Ostrowa Wlkp. Kronika budowy KRONIKA BUDOWY NOWEJ DZIELNICY MIESZKANIOWEJ "RATAJE" W LATACH 1970 - 1971 ROK Rok 1970 zamkną! realizację Planu Pięcioletniego 1966 - 1970. W Poznaniu w tym pięcioleciu, po wielu trudnościach związanych z rozruchem budowy, osiągnięte zostało jedno z podstawowych zadań planu: uruchomienie największego w mieście placu budowy (a także jednego z największych iw kraju), na którym wraz z zorganizowanym zapleczem produkcyjnym zapewniono potokową i rytmiczną realizację programu budownictwa mieszkaniowego. O szybkim tempie budowy N 0 wej Dzielnicy Mieszkaniowej "Rataje" świadczy liczba oddanych do użytku 16 441 izb (5329 mieszkań) dla ok. 19 cm osób. W dniu 28 kwietnia 1970 r. Uchwałą Rady Narodowej m. Poznania nadane zostały zespołom mieszkaniowymi C następujące nazwy: C-l - Osiedle Oświecenia; C-2 - Osiedle Powstań Narodowych; C-3 - Osiedle J agiellońskie; C-4 - Osiedle Rzeczypospolitej; C-5 - Osiedle Bohaterów II Wojny Swiatowej; C-6 - Osiedle Manifestu Lipcowego. INWESTYCJE KOMUNALNIE A. Woda Założenia planu budowy na rok 1970 nie przewidywały żadnych inwestycji związanych z ogólnomiejską siecią wodociągową. B. Kanalizacja Dla osiągnięcia dalszej poprawy warunków wodno-gruintowych terenów budowlanych Osiedla Bohaterów II Wojny Światowej, przedłużony został o 343 m kanał deszczowy "Obrzyca". Budowa tego odcinka kanału zakończona została w grudniu, a koszt budowy wyniósł l 427 (XX) zł. Ponadto kontynuowano budowę kolektora "G". N a wykonanie tego zadania przeznaczono w 1970 r. kwotę 11300 cm zł. Budowa kolektora "G" wyprzedzała harmonogram robót. Wykonany na koniec roku przerób wyniósł 15 003 (XX) zł. Wykonawcą sieci kanalizacyjnej jest Poznańskie Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych "Hydrobudowa" 9c. Drogi Założenia planu inwestycyjnego na rok 1970 zakładały kontynuowanie budowy korpusów filarów C - D i rozpoczęcie montażu konstruk cji pasma jezdni na przęsłach A - B l B- C - mostu przez rzekę Wartę, stanowiącego część nowoprojektowanej Trasy Hetmańskiej. N a zrealizowanie tego programu rzeczowego zapewniano nakłady finansowe w wysokości 11000 cm zł. Generalny wykonawca tej budowy, Płockie Przedsiębiorstwo Robót Mostowych, podobnie jak w latach poprzednich wykonało planowany zakres rzeczowy l finansowy ze znaczną nawyżką. Wartość wykonanych robót wyniosła 14 340 cm zł, co stanowi 11),4% w stosunku do nakładów planowanych. D. Magistrala cieplownicza Doprowadzenie cieplika do wszystkich osiedli mieszkaniowych Dolnego Tarasu zapewnione zostało z sieci magistralnej centralnego ogrzewania zbudowanej w roku 1969. N atomiast w roku 1970, zgodnie z założeniami planu, kosztem 5 364 cm zł zakończono budowę odgałęzienia o długości 1613 m. Generalnym wykonawcą tej inwestycji było Poznańskie Przedsiębiorstwo Robót Budownictwa Lądowo- i Wodno-Inżynieryjnych "Hydrobudowa" 7. II. INWESTYCJE ZAKŁADÓW ENERGETYCZNYCH POZNAN-MIASTO A. Adaptacja Elektrowni "Garbary" na elektrocieplownię w roku 1970 kontynuowano rozbudowę urządzeń grzejnych i zgodnie z założeniami planu, kosztem 3 916 cm zł, zwiększona została moc Elektrociepłowni "Garbary" do 115 G/cal. Rozbudowa elektrociepłowni łącznie z modernizacją urządzeń przebiegała zgodnie z założeniami programu docelowego przewidującymi całkowite zakończenie robót w 1973 r. i osiągnięcie docelowej mocy w granicach 170 - 19) G/cal. B. Energia elektryczna Program inwestycyjny na rok 1970 zakładał wyposażenie urządzenia sześciu trafostacjioraz budowę linii średnich napięć łącznej długości 9:x) m. Zadania te zostały zrealizowane w 100% kosztem 9:x) (XX) zł. Ponadto rozpoczęta została budowa stacji rozdzielczej o mocy 20 MY A dla obsługi Górnego Tarasu. Do dnia 31 grudnia 1970 r. wykonano roboty wartości 2 222 (XX) zł. III. INWESTYCJE WIELKOPOLSKICH OKRĘGOWYCH ZAKŁADÓW GAZOWNICTWA N a rok 1970 nie planowano żadnych inwestycji z uwagi na to, że istniejąca sieć rozdzielcza zapewnia dostawę gazu dla wszyst kich zespołów mieszkaniowych zlokalizowanych wzdłuż ul. Zamenhofa. IV. INWESTYCJE DYREKCJI OKRĘGOWEJ POCZT I TELEGRAFÓW W roku 1970 kontynuowano rozbudowę sieci telekomunikacyjnej w poszczególnych osiedlach mieszkaniowych, w których zakończono realizację obiektów kubaturowych i bezpośrednio po ukończeniu robót nad ukształtowaniem terenu. Zgodnie z założeniami planu wykonane zostały: przyłącza kablowe do budynku nr 53 w zespole mieszkaniowym A-3, dokończono budowę sieci magistralnej i rozdzielczej w zespole mieszkaniowym A-l na Osiedlu Piastowskim oraz w części zachodniej Osiedla Jagiellońskiego (między ul. Krzywoustego a Wioślarską); rozpoczęto i zaawansowano w blisko 20% SIec magistralną w pozostałej, wschodniej części Osiedla J eglellońskiego. Łączna wartość wykonanych robót wyniosła 1009 (XX) zł. Podłączenia abonentów do sieci telekomunikacyjnej następowały bezpośrednio po wykonaniu sieci rozdzielczej i przebiegały sprawnie. V. WYTWÓRNIA PŁYT WIELKOWYMIAROWYCH POZNAŃSKIEGO PPRZEDSIĘBIORSTWA BUDOWLANEGO NR 2 W 1970 r. globalna produkcja wytwórni wyniosła 47 548 m S prefabrykatów o wartości 67,5 milionów zł. Zadania te zostały wykonane przez załogę liczącą 2JJ7 pracowników w toku trzyzmianowej pracy zakładu. Wyprodukowana ilość prefabrykatów odpowiada założonej docelowo wydajności Wytwórni i zapewnia budowę ok. 6:XX) izb mieszkalnych. Podkreślić należy, że Wytwórnia zbudowana została w latach 1965 - 1967 jako obiekt o charakterze półstałym, dla wyłącznej ohsługi budowy osiedli mieszkaniowych w N owej Dzielnicy Mieszkaniowej "Rataje". Jest to zakład pracy nadal nowoczesny, o dużym stopniu zmechanizowania produkcji i prototypowej technologii. Podstawowymi urządzeniami Wytwórni są fonmy bateryjne. Obsługa tych form oraz kontrola procesu technologicznego są w znacznym stopniu zautomatyzowane. Praca wytwórni jest systematycznie udoskonalana poprzez zastosowanie nowatorskich rozwiązań ruchu racjonalizatorskiego. W 1970 r. wprowadzono do procesu produkcyjnego m. in. następujące ulepszenia: uruchomiono nową spawarkę osiemnastopunktową z mechanicznym przesuwem siatek zbrojenia; zmodernizowano formy do produkcji biegów schodowych, nadproży oraz elementów wentylacyjnych. Wytwórnia posiada do swej dyspozycji nowocześnie wyposażone laboratorium, dobrze urządzone szerokie zaplecze socjalno-usługowe dla potrzeb załogi. Spośród dobrze pracującej załogi wyróżniły się szczególnie Brygady Pracy Socjalistycznej: Kazimierza Dąbrowskiego, Franciszka Kubiaka i Henryka Szczepańskiego. Kierownikiem Wytwórni jest nieprzerwanie od chwili jej uruchomienia mgr in. Henryk Szyc. VI. INWESTYCJE BUDOWNICTWA MIESZKANIOWEGO A. Dokumentacja prawna W drugiej połowie roku, ze znacznym opoznieniem w stosunku do potrzeb i terminów uzbrojenia terenu, zlikwidowana została w całości bocznica kolejowa przebiegająca przez Osiedle Rzeczy pospolitej. z opóźnieniem, które nie wywołało jednakże zakłóceń w wykonaniu inwestycji mieszkaniowych, przekazano generalnemu wykonawcy pozostałą część 8 Kronika Miasta Poznania terenów pod budowę Osiedla Manifestu Lipcowego oraz wydzieloną część pod budowę Osiedla Bohaterów II Wojny Światowej. Dokumentacja projektowo-kosztory B. sowa W dziedzinie bieżących zadań inwestycyjnych większość prac projektowych związana była w 1970 r. z opracowaniem dokumentacji Kronika budowy Parking przed budynkiem nr 9 na Osiedlu Jagiellońskim w N owej Dzielnicy Mieszkaniowej "Rataje" (1970) realizacyjnej dla Osiedla Bohaterów II Wojny Światowej. Projekt wstępny Osiedla zatwierdzony został Uchwalą Prezydium Rady Narodowej m. Poznania z dnia 16 stycznia 1970 r. Przystąpiono do opracowania założeń techniczno-ekoinamieznych dla Osiedla Oświecenia oraz Powstań Narodowych, których budowa ma się rozpocząć w 1972 ir. Na podstawie przyjętego w dniu 30 stycznia 1970 r., w wyniku konkursu najlepszego rozwiązania przestrzennego Górnego Tarasu, przystąpiono do opracowania planu szczegółowego. Wyniki tego konkursu opublikowane zostały w "Kronice Miasta Poznania", R. 1971 nr 3, s. 142-145. C. Przebieg robót na budowach Osiedli: Piastowskiego, Jagiellońskiego, Rzeczypospolitej, Bohaterów II Wojny Swiato wej i Manifestu Lipcowego Podstawowe założenia planu inwestycyjnego na rok 1970 określały globalne zadania finansowe w wysokości 262 200 (XX) zł oraz przewidywały oddanie do użytku 5231 izb mieszkalnych. W stosunku do zadań wykonanych w 1969 r. zadania finansowe wzrosły o 10,9'/i,natomiast program oddawanych do użytku efektów był niższy o 823 izby. Mimo zmniejszenia liczby izb - co nastąpiło w wyniku ograniczenia zakresu stanów surowych 1969 r., a ibyło to następstwem przestawienia wytwórni prefabrykatów do realizacji nowych projektów z serii rozwojowej budynku pięciokondygnacyjnego - oddawanie gotowych efektów do użytku przebiegało nierytmicanie (Tabela l). Na dzień l stycznia 1970 r. tylko jeden budynek zaawansowany był w stanie zamkniętym, jeden w 35%, a w pozostałych siedemnastu budynkach (w tym również obiekty wykonywane w cyklu trzyletnim) zaawansowanie znajdowało się w stanie zerowym. Problem zapewnienia odpowiedniego zapasu obiektów w stanie surowym zamkniętym (nawet kosztem częściowego ograniczenia w jednym roku liczby budynków oddawanych do użytku), uwzględniony został w założeniach planu na 1970 r. i w wyniku pomyślnego przebiegu realizacji tych założeń został rozwiązany. Przebieg wykonania robót w 1970 r. odznaczał się ponadto poprawą jakości robót, ponad trzykrotnie większym przyrostem podstawowych urządzeń soejalno-"'usługowych (w porównaniu z 1969 r.), utrzymaniem niezbędnego Tabela 1 RYTMIKA WYKONANIA IZB GOTOWYCH DO UŻYTKU W1970 r. Kwartał Liczba oddanych Procent wykonania Lp. do użytku izb planu rocznego l I 1048 20,0 2 II 1066 20,4 3 III 735 14,0 4 IV 2390 45,7 Razem: 5239 100, 1 wyprzedzenia w uzbrojeniu terenów oraz potokowym i sprawnym zazielenianiem osiedli. D. Efekty mieszkaniowe W 1970 r. zgodnie z założeniami planu oddano do użytku czternaście budynków mieszkalnych, które wraz z jednym mieszkaniem wykonanym w budynku szkoły podstawowej zawierają 1626 mieszkań (5239 izb) o łącznej powierzchni użytkowej 73 849 m 2 . Strukturę oddanych do użytku mieszkań przedstawia Tabela 2. E. Obiekty i urządzenia socjalno-usługowe Program zakładał oddanie w 1970 r. łącznie 8041 m 2 powierzchni użytkowej podstawowych obiektów socjalno-usługowych. zbudowano obiekty o powierzchni 7795 m 2 , co stanowi 96,9% założonego programu. Nie ukończono budowy klubu osiedlowego (pawilon nr 57) w zespole mieszkaniowym A-3 na Osiedlu Piastowskim, z powodu zmian wprowadzonych do dokumentacji projektowej w trakcie budowy obiektu. Przekazane do użytku obiekty: siedem lokali handlowych - 2091 m 2 , sześć lokali usługowych - 883 m 2 , lokal gastronomiczny - 111 m 2 , agencja pocztowa - 107 m 2 , cztery sale zainteresowań, świetlice i inne urządzę'" nia - 238 m 2 , przychodnia lekarska - 708 m*> apteka - 387 m 2 , szkoła podstawowa - 327(}> m 2 . S tan ilościowy całej sieci urządzeń socjalno- usługowych na dzień 31 grudnia 1970 r. w porównaniu z wielkościami normatywnymi przedstawia Tabela 3. Podkreślić należy, iż poza najbardziej odczuwalnym przez mieszkańców niedoborem miejsc w przedszkolach i żłobkach, dodatkowych utrudnień przysparzał fakt, że wszystkie do roku 1970 zbudowane lokale handlowe,. gastronomiczne i usługowe zlokalizowane zostały na Osiedlu Piastowskim. Taka kolejność budowy pozwoli jednak wcześniej zakończyć kompleksowo budowę zespołów mieszkaniowych. Niekorzystną sytuację w rozmieszczeniu sieci handlowo-usługowej łagodzi się poprzez uruchamianie ma okres przejściowy w Tabela' 2 STRUKTURA MIESZKAŃ ODDANYCH DO UŻYTKU W 1970 r. Kategoria Liczba Lp. mieszkań mieszkań Procent l M-l 14 0,9 2 M-2 - 210 12,9 3 M-3 576 35,4 4 M-4 606 37,4 5 M-5 155 9,5 6 M-6 65 4,0 Razem: 1626 100, O Kronika budowy Osiedle Rzeczypospolitej w N owej Dzielnicy Mieszkaniowej "Rataje". Z prawej: budynek nr 27 (elewacja zachodnia), oddany do użytku w 1971 r. W głębi - budynek nr 25 (1970) "blokach mieszkaniowych placówek tymczasowych, -urządzanych w kioskach względnie w przystosowanych odpowiednio dla tego celu pomieszczeniach pomocniczych, projektowanych jako sale zainteresowań (w suterenach), Tabela 3 PODSTAWOWE URZĄDZENIA SOCJALNO-BYTOWE W 1970 r. Stan na dzień 31 XII 1970 r. zakres Powinno być Procent Jednostka Lp. Rodzaj urządzeń zrealizo- według normatywu: zaspokojenia miary wany dolna górna potrzeb granica granica l Handel m 2 2691 2483 3274 108,4 82,2 2 Gastronomia 5» 405 382 573 106, O 70,7 3 U sługi »> 883 1910 2865 46,2 30,8 4 Przychodnie lekarskie liczba l l 100, O 5 Apteki S» l l 100, O 6 Szkoły podstawowe >)> 3 3 100, O 7 Przedszkola 5» 2 4 50,0 8 Żłobki b> l 2 50,0 VII. STANY SUROWE W BUDOWNICTWIE MIESZKALNYM I SOCJALNO-USŁUGOWYM A. Budownictwo mieszkalne Założenia programu budownictwa mieszkaniowego w stanie surowym i wyniki realizacji tego odcinka zadań osiągnięte ma koniec 1970 r. przedstawia Tabela 4. Jak wynika z jej danych, zadania zostały dość znacznie przekroczone. Wszystkie ponadplanowe budynki o łącznej liczbie 1485 izb rozpoczęte zostały na Osiedlu Rzeczypospolitej. Na podkreślenie zasługuje osiągnięta średnia zaawansowania stanów surowych. Jest ona prawie dwukrotnie wyższa od zaawansowania na koniec 1969 r. (14,2»/0). Dzięki temu, po raz pierwszy od rozpoczęcia budowy N owej Dzielnicy Mieszkaniowej "Rataje", przygotowany został front robót zapewniający rytmiczne wykonywanie planów w roku następnym. B. Budownictwo socjalno-usługowe W stosunku do potrzeb oraz do zakresu zadań wykonanych w latach poprzednich, program budowy urządzeń socjalno-usługowych w stanie surowym na 1970 r. został ograniczony z powodu braku mocy produkcyjnej generalnego wykonawcy i uwzględniał jedynie kontynuowanie budowy urządzeń Wbudowanych o powierzchni 1318 m S na Osiedlu Piastowskim oraz rozpoczęcie budowy Szkoły Podstawowej Nr 49 na Osiedlu Rzeczypospolitej. Program ten został wykonany ze znacznym odchyleniem w stopniu zaawansowania budynku Szkoły Podstawowej Nr 49, która na dzień 31 grudnia 1970 r. zamiast planowanych 45% osiągnęła l7V». Szkoła Podstawowa Nr 49 zbudowana została w technologii uprzemysłowionej, na podstawie nowego projektu zamiennego charakteryzującego się lepszym rozwiązaniem funkcjonalnym w stosunku do budynków szkolnych zbudowanych na Osiedlu Piastowskim w latach 1967-1969c. Roboty niekubaturowe Program robót niekubaturowych ustalony został w planie na 1970 r. w wysokości 22 (XX) (XX) zł, co stanowi 8,4°/« ogólnej kwoty planowanych do przerobu nakładów na roboty budowlano-montażowe. Za wyjątkiem opóźnienia w uzbrojeniu terenu na Osiedlu Bohaterów II Wojny Światowej, pozostałe zadania programu wykonane zostały w pełnym zakresie. W roku 1970 wykonano ważniejsze i o szerszym zasięgu roboty: zespoły mieszkaniowe A-l i A-2 na Osiedlu Piastowskim - dokończenie małej architektury oraz w czynie społecznym założono zieleńce; Osiedle J agiellońskie - część A (między ul. Krzywoustego a Wioślarską) - wykonano małą architekturę oraz w czynie społecznym założono zieleńce, a w części B (na wschód od ul. Wioślarskiej) - wykonano przyłącza do budynku oraz częściowo małą architekturę; Osiedle Rzeczypospolitej - wykonano przyłącza budynków do sieci osiedlowej oraz drogi tymczasowe i częściowo małą architekturę; Osiedle Manifestu Lipcowego zakończono budowę ciągów głównych sieci kanalizacji sanitarnej, deszczowej i wodociągowej oraz rozpoczęto sieć gazową o łącznej wartości 6 400 (XX) zł; Osiedle Bohaterów II Wojny Światowej - rozpoczęto (15 X) ciąg główny kanalizacji sanitarnej i deszczowej. Przerobiono (do 31 XII) (ID (XX) zł. Budowa dróg stałych w 1970 r. ograniczona była jeszcze do niezbędnego minimum, w celu uniknięcia dewastacji gotowych nawierzchni przez ciężki sprzęt budowlany. Zgodnie z wprowadzoną w 1968 r. zasadą, dla potrzeb budowy oraz mieszkańców w okresie przejściowym, do momentu ukończenia wszystkich obiektów kubaturowych, w zespołach mieszkaniowych wykonywane są drogi tymczasowe z przenośnych płyt żelbetowych. Tabela 4 PROGRAM STANÓW SUROWYCH BUDOWNICTWA MIESZKANIOWEGO I JEGO WYKONANIE W 1970 r. Lp. VVyszczególnienie Planowany zakres Wykonano na dzień 31 XII 1970 r. l Liczba budynków 10 15 2 Liczba izb 4182 5667 3 Średnie zaawansowanie 36,2% 27,2% Osiedle Jagiellońskie w N owej Dzielnicy Mieszkaniowej "Rataje". Budynek nr 10, oddany do użytku w 1970 r. Elewacja zachodnia, widok z ulicy Zamenhofa D. Zadania finansowe N akłady na roboty budowlano-montażowe planowane na 1970 r. wynosiły łącznie 262 200 (XX) zł. Wartość wykonanego przerobu wyniosła natomiast 258 lm (XX) zł - co stanowi 98,4'/« nakładów planowanych. Jest to najlepszy wynik finansowy i produkcyjny od początku budowy N owej Dzielnicy Mieszkaniowej "Rataj e". W 1969 r. zadania finansowe wykonane zostały w 89%. »wota niewykorzystanych nakładów wynosiła 23 (XX) (XX) zł. Wykonany w 1970 r. zakres robót niekubaturowych dotyczył w znacznej części zagospodarowania terenu i łącznie z pracami zrealizowanymi w czynie społecznym przez mieszkańców wyraźnie przyczynił się do podniesienia wyglądu estetycznego terenów nowo zabudowanych, w tym szczególnie Osiedla Piastowskiego i zachodniej części Osiedla J agiellońskiego. Ponadto roboty niekubaturowe w Osiedlu Manifestu Lipcowego zapewniły niezbędne wyprzedzenie uzbrojenia terenu pod program budowy w stanach surowych w 1971 r. ROK 1971 I. INWESTYCJE KOMUNALNE A. Woda Założenia planu budowy na rok 1971 nie przewidywały żadnych inwestycji związanych z ogólnomiejską siecią wodociągową. B. Kanalizacja Założenia planu inwestycyjnego na 1971 r. przewidywały kontynuowanie budowy kolektora sanitarnego "G" i zapewniały na ten cel 15 561000 zł. Wykonanie tej inwestycji przebiegało - już w 1970 r. z wyprzedzeniem. Zakończona została dnia 15 czerwca 1971 r. w skróconym o siedem miesięcy terminie. N akłady poniesione w 1971 r. wyniosły 21214 (XX) zł. Całkowita wartość wykonanego zadania wyniosła 42 (XX) zł, a długość - 2,3 km. Wykonawcą kolektora "G" było Poznańskie Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych "Hydrobudowa" 9. Ponadto w IV kwartale 1971 r. przystąpiono do budowy koleiktora deszczowego "Piaśmica". Wykonano roboty o wartości 5 802 (XX) zł. Wykonawcą jest "Hydrobudowa" 9c. Drogi W 1971 r. kontynuowano roboty konstrukcyjne mostu przez Wartę w ramach nowo projektowanej Trasy Hetmańskiej. Wykonano w całości planowany zakres robót, obejmujący dokończenie budowy korpusów C I D , montaż konstrukcji pasma jezdni oraz pobudowanie przepustów dla kolektorów. Wartość wykonanych w 1971 r. robót wyniosła 14 484 (XX) zł, co w stosunku do nakładów planowanych stanowi 108%. D. Magistrale cieplownicze W 1971 r. przystąpiono do opracowania założeń techniczno-ekonomicznych budowy odgałęzienia magistrali ciepłowniczej dla potrzeb Górnego Tarasu. II, INWESTYCJE ZAKŁADÓW ENERGETYCZNYCH POZNAŃ-MIASTO A. Adaptacja elektrowni "Garbary " na elektrocieplownię Program inwestycyjny na 1971 r. zakładał zakończenie podstawowych robót adaptacyjnych elektrowni "Garbary" na elektrociepłownię. Zadanie to zostało w pełni "wykonane. Wartość wykonanych robót wyniosła 2 439 (XX) zł, natomiast moc grzejna elektrociepłowni została zwiększona ma sezon ogrzewczy 1971/ /1972 do 120 G/cal. Roboty wykonane zostały przez następujących wykonawców: Przedsiębiorstwo Montażu Elektrowni i Urządzeń Przemysłowych "Energomontaż" Warszawa; Przedsiębiorstwo Robót Energetycznych "Elektrobudowa" Katowice; Zakłady Automatyki Przemysłowej w Ostrowie Wielkopolskim i Przedsiębiorstwo Robót Izolacyjnych "Izokor" Płock. Wykonanie koordynowały Zakłady Energetyczne Poznań-Miasto, sprawując jednocześnie funkcję inwestora bezpośredniego. B. Energia elektryczna N a rozbudowę sieci i urządzeń energetycznych zapewniono w planie na 1971 r. nakłady w wysokości 11000 000 zł. W ramach nakładów wykonano: kosztem ponad miliona zł wyposażono osiem trafostacji osiedlowych o łącznej mocy 2,1 MYA; kosztem 680 (XX) zł pobudowano linie średnich napięć doprowadzających energię elektryczną do trafostacji o łącznej długości 2 km; kosztem 9 238 (XX) zł kontynuowano budowę stacji rozdzielczej o mocy 20 MVA, projektowanej jako główmy punkt zasilania w energię elektryczną. III. INWESTYCJE WIELKOPOLSKICH OKRĘGOWYCH ZAKŁADÓW GAZOWNICTWA Program inwestycyjny na 1971 r. zakładał rozbudowę rozdzielczej sieci gazowej nakładem 1100 (XX) zł. Prace rozpoczęte zostały w maju. Do końca roku wykonano: kosztem 282 (XX) zł roboty budowlane stacji redukcyjno-pomiarowej przy ul. Wioślarskiej; kosztem 118 (XX) zł doprowadzono gazociąg do stacji; kosztem 778 (XX) zł rozpoczęto budowę nitki gazociągu w dwóch dalszych ulicach.