VI MIĘDZYNARODOWY KONKURS SKRZYPCOWY (lI - 26 XI 1972) W OBIEKTYWIE JERZEGO UNIERZYSKIEGO Sąd Konkursowy VI Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im, Henryka Wieniawskiego w pierwszym dniu przesłuchań III etapu (21 XI 1972) Im - ZYCIE KULTURALNE IV MIĘDZYNARODOWY KONKURS LUTNICZY IM. HENRYKA WIENIAWSKIEGO (4 - 14 V 1972) W DNIACH od 4 do 14 maja 1972 r. odbywał sie. w Muzeum Instrumentów Muzycznych IV Międzynarodowy Konkurs Lutniczy im. Henryka Wieniawskiego, impreza o najwyższej randze światowej. Konkurs skupił, jak w soczewce, liczne problemy współczesnego lutnictwa, przyczynił się do rozpoznania aktualnego stanu twórczości lutniczej w świecie, podjął ambitną próbę jej prawidłowego ukierunkowania. Konkursom Lutniczym, powołanym do życia w 1957 r. z inicjatywy poznańskiego środowiska muzycznego i Stowarzyszenia Polskich Artystów Lutników, przypadła doniosła rola stworzenia szerokiej płaszczyzny konfrontacji i wymiany doświadczeń między lutnikami oraz pielęgnowania i odradzania najlepszych tradycji sztuki lutniczej. Wzięły one na siebie część odpowiedzialności za rozwój światowego lutnictwa; znaczenie ich jest tym większe, że konkursy poznańskie - obok konkursów w Liege w Belgii - są jedynymi tego rodzaju imprezami na świecie, przy czym ich program, zasięg i rozmiary są znacznie szersze. Na IV Konkursie znalazło się ogółem 158 instrumentów z dwudziestu państw: z Argentyny, Austrii, Belgii, Bułgarii, Czechosłowacji, Francji, Holandii, Japonii, Jugosławii, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, N emieckiej Republiki Federalnej, Polski, Portugalii, Rumunii, Stanów Zjednoczonych Ameryki Płn., Szwajcarii, Turcji, Węgier, Włoch i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Po raz pierwszy uczestniczyli w Konkursie lutnicy: Austrii, Jugosławii i Szwajcarii, a po raz czwarty - Bułgarii, Czechosłowacji, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Niemieckiej Republiki Federalnej, Polski, Stanów Zjednoczonych Ameryki Płn., Węgier, Włoch i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Przed rozpoczęciem prac jury wycofano cztery instrumenty; dwa nadeszły do Poznania uszkodzone, dwa inne - zgodnie z regulaminem - wycofał lutnik z Niemieckiej Republiki Demokratycznej, który po wysyłce instrumentów do Poznania został desygnowany na miejsce chorego jurora Helmutha Seidla. Kilka instrumentów nadeszło do Poznania po rozpoczęciu Konkursu. Ostatecznie do zasadniczej oceny konkursowej przedstawiono jurorom 154 instrumenty. W oparciu o doświadczenia trzech poprzednich konkursów, udoskonalono zasady ocen, zapewniające maksymalnie obiektywne kryteria. Jeszcze przed rozpoczęciem Konkursu zespół naukowców-akustyków pod kierownictwem dr Heleny Harajdowej poddał wszystkie instrumenty badaniom elektroakustycznym. Wyniki tych badań przekazano sądowi konkursowemu jako materiał pomocniczy do oceny dźwiękowej instrumentów w I etapie. Te wstępne zabiegi przeprowadzono w historii Konkursu po raz pierwszy; do Edmund Grabkowski Uroczyste otwarcie IV Międzynarodowego Konkursu Lutniczego im. Henryka Wieniawskiego w Sali Renesansowej poznańskiego Ratusza (4 V 1972). Stoją od lewej: przewodniczący Pre· zydium Rady Narodowej m. Poizinanla dr Stanisław Cozaś, przewodniczący Komitetu Organizacyjnego mgr Jerzy Łangowski, dyrektor Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego im. Heniryka Wieniawskiego Edmund Grabkowski, przewodniczący Sądu Konkursowego dr Włodzimierz Kamiński wodzą one preferowania dźwiękowych walorów instrumentów. Tendencja ta dominowała w pracach sądu konkursowego we wszystkich etapach Konkursu i znalazła wyraźne odbicie w jego końcowych wynikach. Uroczysta inauguracja Konkursu odbyła się dnia 4 maja 1972 r. w Sali Odrodzenia poznańskiego Ratusza w obecności przewodniczącego Prezydium Rady N arodowej Miasta Poznania Stanisława Cozasia, zastępcy kierownika Wydziału Propagandy i Kultury Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Jana Janasa, zastępcy dyrektora Zespołu do Spraw Teatru i Muzyki Ministerstwa Kultury i Sztuki Jerzego Gabrysia, przedstawicieli korpusu dyplomatycznego, jurorów, obserwatorów i dziennikarzy oraz reprezentantów środowiska muzycznego Poznania. Otwarcia konkursu dokonał przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Międzynarodowych Konkursów im. Henryka Wieniawskiego, zastępca przewodniczącego Prezydium Rady Narodowej m. Poznania, Jerzy Łangowski, który w swym przemówieniu podkreślił wysoką rangę konkursów, organizowanych w stolicy Wielkopolski. "Fakt, że jury oceniać będzie rekordową liczbę instrumentów nadesłanych z dwudziestu państw - stwierdził Jerzy Łangowski - świadczy o rosnącej popularności tej wielkiej imprezy". Mówca zapewnił, że miasto stworzy uczestnikom Konkursu najlepsze warunki pracy i pobytu w Poznaniu oraz życzył lutnikom sukcesów, jurorom owocnej pracy oraz miłego pobytu w Poznaniu, wszystkim gościom, LutniczY N astępnie przemawiał przewodniczący sądu konkursowego dr Włodzimierz Kamiński, który podziękował Ministerstwu Kultury i Sztuki oraz władzom miejskim za pomoc w przygotowaniach; podkreślił, że Konkurs stawia duże wymagania konstruktorom skrzypiec, żądając łączenia w ich dziełach walorów formalnych z dźwiękowymi. Podczas inauguracji przemówił także juror Walter Voigt (Niemiecka Republika Federalna), który przekazał Komitetowi Organizacyjnemu Złoty Medal Stowarzyszenia Lutników Niemieckich jako nagrodę dla jednego z laureatów Konkursu. Bezpośrednio po uroczystości otwarcia w Sali im. Marcina Groblicza Muzeum Instrumentów Muzycznych odbyło się inauguracyjne posiedzenie jury. Przybyłych powitał dyrektor Muzeum Narodowego prof. dr Kazimierz Malinowski, po czym Wiceprzewodniczący Sądu Konkursowego, francuski lutnik Jean Bauer ocenia konkursowe sknzyipoe Edmund Grabkowski Ostatnia próba skrzypiec konkursowych z towarzyszeniem orkiestry symfonicznej w auli U niwersytetu im. Adama Mickiewicza. Fragmenty Koncertów Skrzypcowych d-moll Henryka Wieniawskiego i Jana Brahmsa wykonywała Wanda Wierabicka-Woźniak. Orkiestrą Filharmonii Poznańskiej dyrygował Ranajid Czajkowski (13 V 1972) przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Jerzy Łangowski przekazał przewodnictwo jury Włodzimierzowi Kaminskiemu. Jury wybrało wiceprzewodniczącym Jeana Bauera (Francja) i sekretarzem -. doc. Zenona Płoszaja. Na sekretarza technicznego powołano Alfreda Labogę. Jury zatwierdziło regulamin pracy i akceptowało zgłoszone nagrody pozaregulaminowe. Program I etapu przewidywał pracę w dwóch fazach. W pierwszej jurorzy- lutnicy dokonali przeglądu nadesłanych instrumentów i wyeliminowali dwadzieścia jeden skrzypiec, które nie odpowiadały warunkom regulaminu i nie posiadały przekonywających cech artystycano-mistrzowskich. Natomiast jurorzy-skrzypkowie po sprawdzeniu walorów dźwiękowych wyeliminowanych skrzypiec jedne z nich przywrócili do udziału w Konkursie. Do drugiej fazy I etapu dopuszczono zatem 134 instrumenty. Przez następne dwa dni (5 - 6 maja) w Sali im. Marcina Groblicza wszystkie te skrzypce zostały poddane pierwszej próbie dźwiękowej. Na każdych laureat V Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego, Michał Grabarczyk, grał identyczny tekst: gamę w dwóch oktawach na każdej strunie, początek Sarabandy z Partity d-moll Jana S. Bacha oraz fragment pierwszej części Koncertu fis-moll Henryka Wieniawskiego. Na posiedzeniu w niedzielę dnia 7 maja jury po dyskusji dopuściło 81 instrumentów do udziału w II etapie. Polegał on na indywidualnej pracy jurorów nad po LutniczY szczególnymi instrumentami, przy czym jurorzy-lutnicy oceniali ich wartości lutnicze, a skrzypkowie walory użytkowo-artystyczne. Po trzydniowej ocenie odbyło się kolejne posiedzenie jury, na którym zdecydowano dopuścić do ostatniego etapu szesnaście instrumentów, które otrzymały najwyższą liczbę punktów. Od początku Konkursu, dla zapewnienia pełnej anonimowości, instrumenty występowały pod godłami nadanymi im przez, twórców. W III etapie dla wykluczenia możliwości sugerowania się poznanymi w dotychczasowym przebiegu Konkursu walorami instrumentów, dokonano notarialnej zamiany godeł na liczby. Od tej chwili jurorzy zdani byli wyłącznie na słuch. W III etapie przewidziano dwie publiczne próby. Kameralna próba odbyła się w Sali im. Marcina Groblicza. Dla uniknięcia rozpoznania skrzypiec, skrzypaczka wykonująca test grała za parawanem. Grała ona solo fragment Kaprysu Nr 24 Niccoló Paganiniego, oraz Poloneza D-dur Henryka Wieniawskiego z towarzyszeniem fortepianu. N a finałowych skrzypcach grała Wanda Wierzbicka-Woźniak. Przy fortepianie towarzyszył jej Jan Jański. Wobec wysokiego poziomu dźwiękowego przegrywanych instrumentów jury uznało za konieczne przeprowadzenie dodatkowego przesłuchania w warunkach kameralnych. Odbyło się ono dnia 13 maja w godzinach przedpołudniowych Jury IV Konkursu Lutniczego podczas przesłuchań III etapu w auli Uniwersytetu im. Adama Minkiewicza (13 V 1972). siedzą od lewej: Włodzimierz Kamiński, Jadwiga Kaliszewska, Jean Bauer, Wladimir Bystrożyński, Renato Scrollavema 8» Edmund Grabkowski Przewodniczący Sądu Konkursowego dr Włodzimierz Kamiński ogłasza