PLAN DZIELNICY JEŻYCE Tadeusz Galiński Zieleń stanowi 22% powierzchni dzielnicy. Na szczególną uwagę zasługuje naturalny kompleks leśny w północno-wschodniej części dzielnicy. Ten klin lasów komunalnych zajmuje powierzchnię 712,52 ha (14,6;0 powierzchni dzielnicy). Analiza drzewostanu lasów komunalnych wykazuje cztery podstawowe siedliskowe typy lasu: mieszany o składzie grabowo-sosnowo-dębowym z lipą i olszyną zajmuje 71 % ogólnej powierzchni lasów komunalnych dzielnicy: las świeży o składzie grabowo-bukowo-dębowym, bór mieszany z przewagą grabów, dębów i sosen; bór świeży, w zasadzie sosnowy z enklawami dębowymi. POŁOŻENIE I ANALIZA PRZESTRZENNA DZIELNICY Wieś J eżyce wymieniona w przywileju lokacyjnym Poznania w 1253 r. - zajmowała okolice dzisiejszego Rynku J eżyckiego i ul. Kościelnej. W 1896 r. J eżyce włączone zostały w granice administracyjne Poznania. W 1907 r. w granice administracyjne miasta włączono Sołacz i osiedle Wierzbak. W 1907 - 1911 r. powstaje na Sołaczu pierwsza w mieście kolonia willowa. Po II wojnie światowej (1939 - 1945) na Sołaczu rozwija się silnie szkolnictwo wyższej - staje się siedzibą Wyższej Szkoły Rolniczej. Wieś Winiary włączono w granice administracyjne Poznania w 1925 r., a Golęcin w 1933 r. Po wyzwoleniu w 1945 r. granice miasta zamknęły się od strony zachodniej przyłączeniem Ławicy i Krzyżownik, a od północnej - Psarskiego i Strzeszynka. Granicami administracyjnymi dzielnicy J eżyce są: od południa - ul. Świerczewskiego, od wschodu - ul. Roosevelta, Pułaskiego, Obornicka, od północy i zachodu granica miasta. Ze względu na charakter zagospodarowania, dzielnicę można podzielić na dwie główne części: 1. Część zainwestowana z wyróżniającymi się strefami: a. tzw. centrum o zabudowie wysokiej, skupiającej większość budynków wysokich i obiekty przemysłowe; b. Sołacz i Golęcin - o zabudowie willowej i domów jednorodzinnych z drobnymi enklawami budynków wysokich; c Wola"', Smochowice i Podolany - o zabudowie niskiej; 2. Część niezainwestowana, zajmująca duże zespoły leśne oraz trzy jeziora: Rusałka, Strzeszynek i Kiekrz. Charakterystyczne dla dzielnicy jest skupienie terenów mieszkaniowych w południowo-wschodnim jej krańcu. Na 12% powierzchni dzielnicy zamieszkuje 80% mieszkańców. Sposób użytkowania obszaru dzielnicy przedstawia tabela l. ROZWÓJ GOSPODARCZY Z chwilą wyodrębnienia dzielnicy w 1955 r. obszar zajmowany przez przemysł wynosił 24,2 ha. Stanowiło to 5,4% w stosunku do terenów przemysłowych miasta. Zatrudnienie kształtowało się w wysokości 10 200 osób. Struktura istniejących zakładów przemysłowych była dostosowana do drobnoi średniotowarowej produkcji okresu międzywojennego (1919 -1939) i wymagała adaptacji do nowych warunków gospodarczych. Rozwój zakładów przemysłowych odbywał się równolegle z przebudową ich struktury ekonomiczno-przestrzennej. Przekształcenie polegało na komasacji zakładów, specjalizacji i kooperacji produkcji, rozbudowie i modernizacji lub budowie nowych zakładów pracy. W 1955 r. istniały w dzielnicy 74 zakłady przemysłowe, w tym przemysłu państwowego planowanego centralnie 21, przemysłu państwowego planowanego terenowo - 9, przemysłu spółdzielczego planowanego centralnie - 3, przemysłu spółdzielczego planowanego terenowo - 41. Do największych zakładów przemysłu kluczowego istniejących w dzielnicy należą: Wielkopolska Fabryka Urządzeń Mechanicznych "Wiepofama" (ul. Dąbrowskiego 81/87), w latach 1952 - 1970 znacznie rozbudowana, zatrudniająca na dzień 31 XII 1970 r. ok. 1560 pracowników; Zakłady Graficzne im. Marcina Kasprzaka (ul. Wawrzyniaka 39), największa drukarnia Poznania i jedna z większych w polskim przemyśle poligraficznym, zatrudniająca ok. 1200 pracowników; Poznańskie Zakłady Przemysłu Odzieżowego "Modena" im. Komuny Paryskiej (ul. Kraszewskiego 21/25), zatrudniające ok. 2200 pracowników, w większości kobiety; Wielkopolsko-Lubuskie Zakłady Przemysłu Cukierniczego "Goplana" (ul. Wawrzyńca 11), rozbudowane i zmodernizowane w latach 1948 - 1962, zatrudniające 2770 pracowników; Zakłady Mięsne (ul. Wilkońskich), zatrudniające 630 pracowników. Lata 1956 -1965 charakteryzowały się dalszym intensywnym rozwojem. Powstały od podstaw: Poznańska Fabryka Wodomierzy i Gazomierzy "Powogaz" (ul. Janickiego), wzniesiona w latach 1957 -1960 i zatrudniająca około 700 pracowisików; Stacja Technicznej Obsługi Samochodów (ul. Dąbrowskiego), powstała w latach 1962 - 1964, zatrudniająca ok. 190 pracowników. Przy ul. Żeromskiego zbudowano w latach 1964 -1966 kompleks zakładów pracy dla inwalidów zrzeszonych w trzech spółdzielniach inwalidów. Zbudowano Chłodnię Składową (1962) przy ulicy Lutyckiej, która zatrudnia ok. 360 pracowników. Składy i magazyny usytuowane są zasadniczo w dwóch zespołach: Podolany o obszarze ok. 70 ha; w kompleksie tym znajduje się prawie dwadzieścia pięć baz zbudowanych w latach 1960 - 1970 zatrudniających 700 osób - oraz Wola, gdzie zlokalizowano pięć przedsiębiorstw. Na obszarze położonym w rejonie ulic Dąbrowskiego - Polskiej powstaje zespół Tadeusz Galiński Najwyższy wieżowiec mieszkalny w Poznaniu przy pi. Waryńskiego przemysłowy: Zakłady Motoryzacyjne, Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego, Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne z zajezdnią i warsztatami. LUDNOŚĆ Stan oraz ruch ludności dzielnicy w latach 1954 -1970 przedstawia tabela 2. Liczba mieszkańców na dzień 31 XII 1970 wynosiła 106 000 osób (łącznie z czasowo zameldowanymi). Wzrost liczby ludności dzielnicy następował drogą przyrostu naturalnego bądź też drogą migracji z innych dzielnic lub z terenów leżących poza granicami administracyjnymi miasta. N a zasoby mieszkaniowe dzielnicy składa się pięć podstawowych rodzajów zabudowy: śródmiejska o wysokim wskaźniku intensywności; osiedlowa-wielorodzinna o wysokim wskaźniku intensywności; zabudowa o niskiej intensywności na terenach nieuzbrojonych; zabudowa o niskiej intensywności na terenach uzbrojonych; zabudowa zagrodowa-wiejska. Zabudowa śródmiejska o wysokim wskaźniku intensywności (4 - 6 kondygnacji) powstała w XIX wieku. Gęstość zaludnienia dochodzi w jej obrębie do 1700 mieszkańców na hektar. W wyniku przeprowadzonego szacunku stwierdzono, że około dJYo tej zabudowy osiągnęło do końca 1970 r. 90% amortyzacji technicznej. 160 budynków przeznaczono do rozbiórki. Zabudowa śródmiejska odznacza się dużym procentem mieszkań wieloizbowych, często zamieszkałych przez kilka rodzin. Zwarty sposób zabudowy nie odpowiada współczesnym wymaganiom, uniemożliwia prawidłowe oświetlenie i przewietrzanie mieszkań, urządzanie zieleńców i placów zabaw dla dzieci. Lata 1945 - 1955 były okresem odbudowy po zniszczeniach wojennych i budowy budynków plombowych. W końcu tego okresu rozpoczęła się budowa osiedli wielorodzinnych, będących inwestycjami Rady Narodowej, spółdzielczości mieszkaniowej i zakładów pracy. Kolejno powstały w dzielnicy osiedla: 1. Ogrody w rejonie ulic Przybyszewskiego, Engelstrema, Szamotuiskiej, Dąbrowskiego. Oddano tu do użytku 313 mieszkań o 1110 izbach (16 493 m 2 powierzchni użytkowej); 2. Bonin, w którym do końca 1970 r. zbudowano 560 mieszkań o 1165 izbach (20 793 m 2 powierzchni użytkowej). W latach 1971 - 1975 planuje się dalszy rozwój tego osiedla przez wybudowanie dwóch budynków jedenastokondygnacyjnych. Inwestorem obu osiedli jest Poznańska Spółdzielnia Mieszkaniowa; 3. N ad Wierzbakiem, gdzie do końca 1970 r. Wieżowiec mieszkalny na osiedlu N ad Wierzbakiem Tadeusz Galiński Pfiff · >. ' . . Blok mieszkalny na osiedlu Ogrody (ul. Przybyszewskiego)oddano do użytku 391 mieszkań o 1039 izbach (13147 m 2 powierzchni użytkowej); 4. Mylna, ograniczona ulicami: J eżycką i Kościelną, składające się z 286 mieszkań (797 izb) o powierzchni użytkowej 10 853 m 2 . Inwestorem obu osiedli jest Spółdzielnia "Osiedle Młodych"; 5. pi. Waryńskiego, wybudowane przez Spół Tabela l POWIERZCHNIA DZIELNICY JEŻYCE Lp. Rodzaj zagospodarowania % l Przemysł, magazyny 1,5 2 Mieszkalnictwo 11,0 3 U sługi 1,2 4 Komunikacja 3,0 5 Zieleń 22,0 6 Tereny ogrodniczo-rolne 39,0 7 Wody 5,4 8 T ereny inne 16,9 100, Odzielnie Mieszkaniową "Grunwald", składające się z 167 mieszkań (490 izb) o 7857 m 2 powierzchni użytkowej; 6. "USO" (Urbanowska-Słowiańska-Obornicka), budowane przez tę samą spółdzielnię. Do końca 1970 r. oddano tam do użytku Tabela 2 STAN ORAZ RUCH LUDNOŚCI Zmiany przy:Qy li Migracja Rok Razem w t yrn : w stosunku z innych ze z terenu mężczyźni kobiety do roku miast WSl miasta ubiegłego Poznania 1 2 3 4 5 6 7 8 1954 68 489 31450 37 039 2309 1137 4678 1955 75 261 34 890 4 O 371 + 6772 1808 1336 5011 1956 74 505 34 42 O 40 085 - 756 1474 472 4586 1957 75 567 34 903 40 664 + 1062 847 253 5248 1958 78 910 36 850 42 060 + 3343 986 380 6759 1959 81 394 37 664 43 73 O +2484 830 341 5074 1960 82 133 38 19 O 43 943 + 739 754 435 4222 1961 82 783 38 594 44 189 + 650 1139 801 3980 1962 82 986 38 728 44 258 + 203 589 393 3613 1963 82 754 38 754 44 170 - 232 636 449 2475 1964 83 182 38 728 44 454 + 428 483 416 3467 1965 86 650 40 739 45 911 + 3468 2303 526 2832 1966 87 216 4 O 963 46 253 + 566 1182 334 2182 1967 93 293 43 268 5 O 025 + 6077 1789 1302 3093 1968 94 467 43 758 50 709 + 1174 1088 555 3443 1969 94 255 43 675 5 O 62 O - 172 626 332 1195 Dane zawarte w tabeli uwzględniają tylko osoby zameldowane na pobyt stały 1027 mieszkań (2461 izb) o powierzchni użytkowej 35 440 m 2 . Osiedle będzie rozbudowywane w latach 1971 - 1975. W latach 1961 -1965 przyrost izb w ramach budownictwa wielorodzinnego w dzielnicy wyniósł 5890 (tabela 3). Tabela 3 PRZYROST IZB MIESZKALNYCH W LATACH 1955 - 1965 Liczba Powierzchnia Lp. Inwestor użytkowa 2 mieszkań izb w m 1 Rada Narodowa 273 740 13 292 2 Zakłady pracy 576 1346 2 O 127 3 Spółdzielczość mieszkaniowa 840 2304 35 802 4 Budownictwo indywidualne (s zacunkowo) 300 1500 30 000 Razem: 1989 5890 99 221 Tadeusz Galiński Stan zasobów mieszkaniowych dzielnicy na koniec 1965 r. wynosił 19 142 mieszkania o 58 897 izbach, natomiast w 1968 r. 20 847 mieszkań o 63 283 izbach. Głównym inwestorem stała się spółdzielczość mieszkaniowa (tabela 4). Tabela 4 PRZYROST IZB MIESZKALNYCH W LATACH 1966 - 1970 Liczba Powierzchnia Lp. Inwestor użytkowa w m 2 mieszkań izb l Zakład pracy 53 162 2 317 2 Spółdzielczość mieszkaniowa 2650 6458 98 737 3 Budownictwo indywidualne 349 1564 31 524 Razem: 3052 8184 132 578 W 1967 r. przeprowadzono analizę planów budownictwa domków jednorodzinnych na terenach uzbrojonych, w wyniku której stwierdzono, iż na ogólną liczbę 2294 działek budowlanych blisko 50% stanowiły działki zabudowane domkami jednorodzinnymi. Ruch ten nadal się rozwija. Bocznie wydaje się ok. sto pozwoleń na budowę tego typu domów. Zabudowa niska na terenach nieuzbrojonych skupia się na Smochowicach. i Podolanach, położonych w znacznej odległości od centrum dzielnicy. Zabudowa Smochowic następuje na podstawie opracowanego planu ogólnej dyspozycji terenu oraz planu szczegółowego - "Smochowice l". Wykonawcą jest Spółdzielnia Budowlano- Mieszkaniowa "Jeżyce", która buduje od 1966 r. osiedle tanich domków jednorodzinnych na podstawie opracowanego przez spółdzielnię planu. Obejmuje on 196 działek, na których do końca 1970 r. spółdzielnia zbudowała 66 mieszkań w budynkach bliźniaczych (330 izb) o powierzchni użytkowej 5610 m 2 . SZKOLNICTWO Dzielnica jest siedzibą Wyższej Szkoły Rolniczej. W związku ze stopniowym wzrostem liczby studentów, uczelnia dla zapewnienia właściwych warunków dydaktyki i pracy naukowej jest rozbudowywana. Do rangi Wyższej Szkoły Pedagogicznej podniesione zostało z dniem l IX 1969 r. Studium Nauczycielskie Nr l przy ul. Szamarzewskiego 89. Sieć szkół średnich w dzielnicy tworzą: 4 Liceum Ogólnokształcące i Liceum dla Pracujących przy ul. Swojskiej 6, Zasadnicza Szkoła Zawodowa przy Wielkopolsko- Lubuskich Zakładach Przemysłu Cukierniczego "Goplana" przy ul. Wawrzyńca 11, Technikum Energetyczne im. Aleksandra Zawadzkiego przy ul. Dąbrowskiego 163, Liceum Medyczne Pielęgniarstwa przy ul. Szamarzewskiego 99, Zespół Szkół Rolniczych przy ul. Golęcińskiej 9, Zasadnicza Szkoła Zawodowa i Technikum dla Pracujących przy Wielkopolskiej Fabryce Urządzeń Mechanicznych "Wie po fama". 4 Liceum Ogólnokształcące dysponuje szesnastoma salami wykładowymi, ośmioma pracowniami, laboratorium języków nowożytnych, salą gimnastyczną, ogrodem geograficzno-astronomicznym, świetlicą, kuchnią i jadalnią oraz wybudowanymi w czynie społecznym urządzeniami do wychowania fizycznego. Stan organizacyjny szkolnictwa podstawowego na dzień 31 XII 1970 r. sprowadzał się do siedemnastu szkół podstawowych. W dniu l IX 1970 r. rozpoczęło w nich naukę 10 654 uczniów. Nastąpił spadek liczby uczniów w stosunku do rokupoprzedniego o 761, zmalała również liczba oddziałów z 369 do 322. Polepszyły się warunki pracy i nauki. Szkoły dysponują 209 izbami lekcyjnymi oraz 71 pracowniami. Wszystkie szkoły są dobrze wyposażone w pomoce naukowe. W szkołach pracowało 452 nauczycieli, z których 392 posiadało dodatkowe kwalifikacje (tabela 5). Tabela 5 SZKOŁY PODSTAWOWE Liczba Liczba Rok szkolny szkół uczniów Rok szkolny szkół uczniów 1954/55 10 7 125 1962/63 14 12 299 1955/56 10 7855 1963/64 15 12 492 1956/57 12 10 251 1964/65 15 12 492 1957/58 12 10 289 1965/66 17 12 241 1958/59 12 11257 1966/67 17 12 809 1959/60 13 II 979 1967/68 19 12 934 1960/61 14 12 344 1968/69 19 12 259 1961/62 14 II 876 1969/70 17 11415 Na dzień 31 XII 1970 r. czynne były dwadzieścia dwie placówki przedszkolne, w tym siedemnaście państwowych (tabela 6). Opieką przedszkolną objętych było 1846 dzieci, na ogólną liczbę 5052, co stanowiło 36"'/0 dzieci w wieku przedszkolnym. Warunki lokalowe przedszkoli dzielnicy są trudne. Na dwadzieścia dwa przedszkola, tylko dwa posiadają sale do zabaw ruchowych i ćwiczeń gimnastycznych. W pozostałych wszystkie zajęcia odbywają się w sali, w której dzieci leżakują i spożywają posiłki. Szczupła powierzchnia ogrodów nie pozwala na przystosowanie ich do. potrzeb przedszkoli. Mimo trudnych warunków lokalowych działalność wychowawcza w przedszkolach przebiegała prawidłowo. Przedszkola dysponują aparatami projekcyjnymi, radiowymi, magnetofonami, adapterami. Tabela 6 PLACÓWKI PRZEDSZKOLNE W LATACH 1954 - 1970 Liczba Liczba Rok placówek dzieci Rok placówek dzieci 1954 14 1283 1967 20 1730 1957 15 1428 1968 21 1817 1962 16 1519 1969 22 1826 1963 17 1569 1970 22 1846 19 6 17 1640 We wszystkich jeżyckich szkołach podstawowych komitety rodzicielskie prowadzą dożywianie dzieci. Dla usprawnienia akcji powołano komisje do spraw dożywiania, których zadaniem jest m. in. wyposażenie stołówek szkolnych w urządzenia i sprzęt kuchenny, ustalanie wysokości opłat za posiłki, kwalifikowanie i zwalnianie uczniów od opłat. Pierwszeństwo w przyjęciu uczniów do dożywiania w pół Tadeusz Galińskiinternacie lub w świetlicy mają półsieroty, dzieci z rozbitych małżeństw, rodziców pracuj ących (pełnopłatne). Stosowane są trzy formy dożywiania: śniadania wydają wszystkie szkoły: gorące napoje (mleko, kawa, herbata, kakao) oraz pieczywo (bułki, chleb, drożdżówki, pączki). Z tej formy dożywiania korzysta ok. 3000 dzieci; obiady wydaje dziesięć szkół. Korzystają z nich również uczniowie szkół sąsiednich, ogółem 980; podwieczorki wydają dwie szkoły. Posiłki składają się z pieczywa i napojów. Z tej formy dożywiania korzysta ok. stu uczniów. Tabela 7 WYDATKI NA REMONTY KAPITALNE SZKÓŁ W LATACH 1958 - 1970 (w tys. zł) Rok Kwota Rok Kwota 1958 535 1965 1340 1959 830 1966 1980 1960 1400 1967 3260 1961 1330 1968 2688 1962 1751 1969 4111 1963 1520 1970 3185 1964 1470 Systematycznie przeprowadza się we wszystkich szkołach remonty kapitalne i bieżące. Wielkość kwot przeznaczonych na te cele obrazuje tabela 7. Wydatkowanie tak poważnych środków budżetowych pozwoliło w pełni zmodernizować jeżyckie szkolnictwo oraz wyposażyć je w pomoce naukowe łącznej wartości 12 000 000 zł. KULTURA, SPORT I WYPOCZYNEK W latach 1954 - 1970 dzielnica zmieniła znacznie profil kulturalny, wiele zmieniło się na korzyść dzięki aktywności społecznego ruchu kulturalnego, przybyło szereg nowych ośrodków kulturalnych. Ponieważ liczba zawodowych placówek kulturalnych jest niewielka: jeden teatr - "Teatr Nowy" (378 miejsc) i trzy kina: "Bałtyk", "Rialto", "Pancerniak" (łącznie 1800 miejsc), ogromna rola przypada zakładowym domom kultury, klubom i świetlicom. Tabela 8 BUDŻET REFERATU KULTURY W LATACH 1962 - 1969 (w tys. zł) Rok Kredyty Dofinansowanie Razem Wykonanie 1962 84 225 339 330 1963 130 150 280 280 1964 130 56 186 184 1965 130 39 169 169 1966 130 108 238 237 1967 130 250 380 374 1968 130 578 708 654 1969 130 480 610 566 Rozwój placówek zakładowych napotykał jednak na początku na duże trudności, wynikające z administracyjnej zależności od związków zawodowych i od dyrekcji zakładów, co często odbierało im samodzielność działania. Nieźle prosperujące placówki kulturalne w "Goplanie", "Wiepofamie" i "Powogazie" zostały zlikwidowane w 1963 r. Próby stworzenia, począwszy od roku 1964, placówek międzyzakładowych nie przyniosły pozytywnych rezultatów. Mimo tych kłopotów, baza kulturalna w dzielnicy rozszerzyła się. Obok naj dłużej działających w dzielnicy placówek, takich jak: Dom Kultury Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego, Dom Kultury przy Poznańskich Zakładach Przemysłu Odzieżowego im. Komuny Paryskiej, Klub Oficerski Ośrodka Szkolenia Służb Kwatermistrzowskich im. Mariana Buczka oraz Dom Harcerza, powstało szereg nowych, m. in. Kluby: "Kwadrat", "Nowa Przyroda", Osiedlowy Dom Kultury "Wierzbak" . Są to placówki rozległe, prowadzące urozmaiconą działalność. Osobną grupę stanowią świetlice działające przy komitetach blokowych, które zaczęły powstawać 1962 r., kiedy to utworzono pierwszą w mieście świetlicę przy ul. Szamarzewskiego 56. Liczba ich doszła w 1966 r. do dwunastu. Ze względu na złe warunki lokalowe i nierozwiązany problem fachowej kadry wychowawczo-instruktorskiej, przeprowadzono weryfikację tych placówek. Większość z nich zamieniona została na siedziby komitetów blokowych. W 1970 r. pracowało w dzielnicy pięć dobrze działających świetlic komitetów blokowych. Obok klubów i świetlic, ważną rolę w życiu kulturalnym dzielnicy odgrywają biblioteki, a wśród nich filie Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Edwarda Raczyńskiego. W 1954 r. w dzielnicy istniały trzy filie dysponujące księgozbiorem nie przekraczającym 20 000 tomów. W 1969 r. liczba filii wzrosła do dziesięciu, a tomów do 62 000. Większość filii korzysta z ciasnych pomieszczeń. Mimo kłopotów, wszystkie placówki pracują dobrze, urządzają ciekawe imprezy. Stan bibliotek związkowych w latach 1954 - 1970 zwiększył się z dwóch do sześciu, zwiększyła się również liczba punktów bibliotecznych z pięciu do dwudziestu pięciu. Dużą pomocą w działalności placówek kulturalno-oświatowych są klubo-kawiarnie "Ruch", których do 1969 r. powstało w dzielnicy trzynaście, głównie w ośrodkach kulturalnych, zakładach pracy i ośrodkach wypoczynkowych. Ośrodkami życia kulturalnego stają się w miesiącach letnich tereny rekreacyjne, w które najbogatsza w Poznaniu jest dzielnica Jeżyce. Zagospodarowano i wybudowano szereg ośrodków wypoczynkowych, w których organizuje się doraźne lub cykliczne imprezy rozrywkowe na wolnym powietrzu. Zasadniczym czynnikiem, warunkującym rozwój kultury, jest budżet, jakim dysponuje Referat Kultury Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej (tabela 8). Sportem wyczynowym zajmują się w Dzielnicy Gwardyjski Klub Sportowy "Olimpia" (1948), mający siedem sekcji wyczynowych oraz czterdzieści dwa koła krzewienia kultury fizycznej; J acht- Klub Wielkopolski (1933); Jacht Klub "Szkwał" (1945) przy Zarządzie Dzielnicowym Związku Młodzieży Socjalistycznej; Klub Żeglarski "Mewa" przy Poznańskich Zakładach Przemysłu Odzieżowego im. Komuny Paryskiej; Klub Sportowy "Leśnik" (1937) - łucznictwo; Ludowy Klub Sportowy "Cwał" (jeździectwo). Kluby oraz szkoły mogą prowadzić szeroką działalność, ponieważ w dzielnicy znajdują się Stadion Gwardyjskiego Klubu Sportowego "Olimpia", dziesięć boisk do siatkówki, osiem boisk do koszykówki, trzynaście boisk do piłki ręcznej, siedem kortów tenisowych, hala sportowa i siedemnaście sal szkolnych, trzy kąpieliska, basen pływacki otwarty i sześć przystani żeglarskich oraz tor jeździecki. Większość tych obiektów sportowych została zbudowana w latach 1954 - 1970. 4 Kronika m. Poznania Tadeusz Galiński Zainicjowane w 1960 r. spartakiady rozwijały się z roku na rok (tabela 9). Sportem masowym zajmują się ogniska statutowe Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej. Najbardziej ożywioną działalność wśród ognisk zakładowych prowadzą - Tabela 9 ROZWÓJ SPARTAKIAD W LATACH 1962 - 1969 Liczba zespołów uczeRok Liczba stniczących w systemaosobostartów tycznych rozgrywkach zespołowych 1962 8 200 1963 14 O O O - 1964 90 000 - 1965 150 000 - 1966 369 O O O - 1967 - 126 1968 - 348 1969 - 856 ogniska "Wiepofama" i "Drukarz". Dzielnicowy Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki obok działalności koordynującej jest organizatorem imprez sportowych i turystycznych o zasięgu środowiskowym, wojewódzkim lub ogólnopolskim: Turniej hokeja na lodzie organizowany z okazji rocznicy wyzwolenia m. Poznania; Spartakiada Dzieci i Młodzieży; Maraton pływacki "Wpław przez Kiekrz"; Regaty motorowodne na jeziorze Rusałka. We współzawodnictwie spartakiadowym (obejmującym sport masowy i wyczynowy) w Wielkopolsce, Dzielnicowy Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki od 1965 r. zajmuje wysoką pozycje: 1965 - III miejsce, 1966 - I miejsce, 1967 - III miejsce, 1968 - III miejsce, 1969 - II miejsce. W dzielnicy działa dziewiętnaście kół Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. Istnieją ośrodki wypoczynkowe: Strzeszynek, Rusałka, Krzyżowniki, w których wypoczywa większość mieszkańców Poznania. W 1969 r. otwarto wypożyczalnię sprzętu turystycznego. Tabela 10 DOTACJE NA CELE SPORTOWO-TURYSTYCZNE W LATACH 1962 - 1969 Rok Kredyty Dofinansowano Razem Wykonanie 1962 381 668 381 668 348 677 1963 320 000 - 320 000 303 221 1964 250 000 - 250 000 249 000 1965 288 000 - 288 000 278 000 1966 300 000 - 300 000 299 000 1967 350 000 - 350 000 349 03 O 1968 350 000 400 000 750 000 747 085 1969 464 500 418 000 883 500 877 402 Ośrodek wypoczynkowy Międzynarodowych Targów Poznańskich nad jeziorem w Kiekrzu Motel w Strzeszynku Tadeusz Galiński :.-.::,:::? 'V:-:::':':':--': ' . ........ - -".,.,.,... . . .. y. -: ;,\ . .r''';/;', BMHHHR Biegi przełajowe w 1969 r. o puchar Klubu Sportowego "Olimpia" Spartakiada dzielnicowa na stadionie Klubu Sportowego ..Olimpia" 12 X 1968 r. 'tli'iiihiiiiinilMi AAA . .AA ,. , Start do maratonu "Wpław przez Kiekrz" (19 VII 1%7 T.; Prowadzenie szerokiej działalności w dziedzinie kultury fizycznej 1 turystyki jest możliwe dzięki dotacjom z nadwyżek budżetowych (tabela 10). SŁUŻBA ZDROWIA W 1954 r. istniało kilka miejskich placówek służby zdrowia i korzystanie z usług leczniczych było bardzo utrudnione, a samo leczenie przebiegało w sposób chaotyczny. O właściwym rozwoju służby zdrowia można mówić, że datuje się z chwilą powstania Przychodni Obwodowej w 1957 r. W 1954 r. opiekę lekarską nad mieszkańcami dzielnicy sprawowało około 30 placówek zdrowia, a pod koniec 1970 r. 181 jednostek, obsługiwanych przez 862 pracowników, w tej liczbie 210 lekarzy medycyny i dentystów. W 1954 r. w dzielnicy nie istniała przychodnia obwodowa, nie było też żadnej przychodni rejonowej. Opiekę lekarską nad mieszkańcami sprawowało siedmiu lekarzy rejonowych i dwie pielęgniarki. Gabinety lekarskie zlokalizowane były w dwóch punktach dzielnicy, przy ul. Dąbrowskiego 12 (w pomieszczeniach sklepowych) i na Sołaczu (w prywatnym mieszkaniu). W lecznictwie dziecięcym pracowało czterech lekarzy w dwóch poradniach dla dzieci przy ul. Słowackiego 43 i przy pi. Spiskim. W 1957 r. powstała Przychodnia Obwodowa przy ul. Mickiewicza 31. W 1958 r. uruchomiono poradnię dla dzieci przy ul. Słowackiego 28, w której obecnie czynnych jest sześć rejonów pediatrycznych. W 1959 r. powstała Przychodnia Rejonowa Tadeusz Galińskiprzy ul. Botanicznej l, w skład której weszły poradnie: ogólna, dla dzieci, dla kobiet oraz gabinety zabiegowe. W 1960 r. uruchomiono Przychodnię Rejonową przy ul. Dąbrowskiego 29, którą następnie przeniesiono na ul. Słowackiego 43. W skład tej przychodni wchodzą poradnie ogólne, dla kobiet i gabinety zabiegowe. W 1962 r. uruchomiono poradnie: ogólną, dla dzieci oraz gabinet zabiegowy na Osiedlu Psarskim. W 1963 r. uruchomiono Przychodnię Rejonową na Podolanach z poradniami: ogólną, dla dzieci, stomatologiczną i gabinetem zabiegowym. W 1964 r. powstała Przychodnia Rejonowa przy ul. Dąbrowskiego 279, a w TOKM 1968 oddano do użytku Przychodnię Rejonową Nad Potokiem 17. W 1970 r. liczba mieszkańców na jeden rejon ogólny nie przekraczała 3500, a podstawowa opieka zdrowotna sprawowana była przez dwadzieścia sześć poradni ogólnych, czternaście poradni dla dzieci, osiem rejonów ginekologicznych oraz siedem gabinetów zabiegowych. W 1954 r. istniała jedna poradnia okulistyczna zatrudniająca jednego lekarza-okulistę. W 1956 r. powstała poradnia chirurgiczna wspólna dla J eżyc i powiatu poznańskiego oraz poradnia laryngologiczna. W 1957 r. uruchomiono poradnie neurologiczną, reumatologiczną, urologiczną oraz poradnię skórno-wenerologiczną. W 1958 r. powstała poradnia kardiologiczna oraz poradnia reumatologiczna dla dzieci. W 1961 r. uruchomiono poradnię nadżerkową. W 1965 r. powstała poradnia poradnia zdrowia psychicznego, w 1968 r. - poradnia ortopedyczno-rehabilitacyjna oraz poradnia wad postawy dla dzieci, w 1969 r. - poradnia konsultacyjno-pediatryczna dla dzieci i młodzieży. Poradnie specjalistyczne były początkowo czynne w niewielkim wymiarze godzin tygodniowo i nie mogły sprostać potrzebom mieszkańców dzielnicy. W 1970 r. czynnych było piętnaście poradni specjalistycznych czynnych od trzech do dziesięciu godzin dziennie. W 1954 r. nie istniały żadne działy pomocnicze, dopiero w 1958 r. uruchomiono bardzo skromne laboratorium analityczne, pracownię elektrokardiograficzną, gabinet fizykoterapii, w którym był tylko dział światłolecznictwa. W 1970 r. w gabinecie fizykoterapii poszerzono usługi o dział wodolecznictwa. W 1959 r. uruchomiono pracownię rentgenowską. W 1954 r. istniała jedna poradnia stomatologiczna przy ul. Dąbrowskiego 12, zatrudniająca ośmiu lekarzy-dentystów, obsługujących mieszkańców J eżyc i Starego Miasta. W 1957 r. uruchomiono poradnię dentystyczną przy ul. Kraszewskiego 8. W 1959 r. powstaje poradnia chorób błon śluzowych, a w 1960 r. poradnia ortodontyczna. We wszystkich poradniach rejonowych uruchomiono równocześnie gabinety stomatologiczne. W 1970 r. w lecznictwie stomatologicznym zatrudnionych było piędziesięciu czterech lekarzy dentystów. Gabinety stomatologiczne zorganizowane były w pięciu przychodnich rejonowych i osiemnastu szkołach. Czynny był ambulans ruchomy dla dzieci przedszkolnych. Gabinety lekarskie urządzone były w dziewiętnastu szkołach i trzynastu przedszkolach. W higienie szkolnej zatrudnionych było ogółem dwudziestu dwóch lekarzy i dwadzieścia cztery pielęgniarki. W przemysłowej służbie zdrowia zatrudnionych było trzydziestu lekarzy medycyny, dziewięciu lekarzy dentystów i pięćdziesiąt siedem osób personelu średniego, z których przeważającą liczbę stanowiły pielęgniarki. Dzielnica dysponowała 495 miejscami w sześciu żłobkach dziennych i w jednym żłobku tygodniowym. Działalność w zakresie opieki społecznej i zawodowej rehabilitacji inwalidów z roku na rok osiągała coraz lepsze rezultaty. Objawiało się to nie tylko w przeznaczeniu na te cele coraz wyższych dotacji budżetowych, ale także w coraz większym zakresie form pomocy. Dotacje budżetowe wzrosły od 1954 r. z 250 000 zł do 2 101 000 w 1970 r., zaś zakres świadczeń podniósł się z dwóch form świadczeń, które obejmowały tylko zasiłki pieniężne i zwolnienia z opłat za świadczenia lekarskie, do form zaspokajających nieomal wszystkie potrzeby łudzi starych: bony stołówkowe, towarowe, żywnościowe, opałowe, pralnicze i kąpielowe, bilety do teatrów i kin, świadczenia w postaci: pomocy sąsiedzkiej, przydzielenia pomocy domowych i opiekunek Polskiego Czerwonego Krzyża, wczasów wypoczynkowych i organizowania spotkań towarzyskich. Te dwie ostatnie formy pomocy stanowią najbardziej atrakcyjną formę pomocy społecznej, pozwalają nie tylko oderwać się od do tych - czasowego otoczenia i środowiska, ale także pozwalają zregenerować siły zdrowotne. W 1967 r. został uruchomiony Państwowy Dom Rencistów Nr 2 przy ul. Wawrzyniaka 45 (86 miejsc). W 1854 r. w dzielnicy znajdowały się trzy szpitale: Szpital Miejski im. Franciszka Raszeji, Klinika Położniczo-Ginekologiczna przy ul. Polnej i Szpital Przeciwgruźliczy przy ul. Szamarzewskiego. W latach 1954 -1960 powstały: Wojewódzka Przychodnia Specjalistyczna przy ul. Słowackiego, Wojewódzka Przychodnia Przemysło- wa dla miasta i województwa poznańskiego przy ul. Poznańskiej. W latach 1961- 1969 nastąpiła dalsza rozbudowa zakładów leczniczych. Zostały oddane do użytku: Ośrodek Walki z Gruźlicą przy ul. Szamarzewskiego, Klinika Psychiatryczna, Klinika Pediatryczna przy ul. Świerczewskiego. HANDEL, USŁUGI I RZEMIOSŁO Sieć handlowo-usługowa nie stanowiła nigdy najmocniejszej strony dzielnicy. Liczba sklepów od samego początku była niewystarczająca. Sytuację pogarszał fakt, że były to przeważnie sklepy o szczupłej powierzchni. Sklepy handlowe i punkty usługowe zlokalizowane są głównie wzdłuż ul. Dąbrowskiego i Kraszewskiego. Rzemieślnicze warsztaty usługowe mieszczą się w większości na zapleczu domów mieszkalnych przy głównych ciągach handlowych. W 1957 r. dzielnica posiadała sto dziewięćdziesiąt siedem sklepów uspołecznionych, jedenaście zakładów żywienia zbiorowego, sześćset czterdzieści trzy warsztaty rzemieślnicze oraz sto trzydzieści sześć zakładów usługowych uspołecznionych. Uspołecznione były kioski i stragany na targowisku Rynku J eżyckiego, największym i najbardziej uczęszczanym w Poznaniu. Handel prywatny był do 1957 r. dość rozległy, posiadał mianowicie osiemdziesiąt pięć sklepów i sto sześćdziesiąt trzy stragany. Znaczna liczba sklepów prywatnych czynna była w oficynach wzdłuż ulicy Dąbrowskiego. W latach 1957 -1961 uspołeczniona sieć handlowa wzbogaciła się o trzydzieści dziewięć sklepów, otwartych w nowych budynkach mieszkaniowych. Dążąc do polepszenia warunków handlu, rozpoczęto powiększanie powierzchni sklepowej przez łączenie dwóch lub nawet trzech sklepów sąsiadujących ze sobą. W latach 1961- 1965 przybyły dalsze dwadzieścia trzy nowe sklepy, w większości samoobsługowe, o dużej powierzchni i ładnym wnętrzu. Jednym z największych jest sklep przy ul. Dąbrowskiego 109 o powierzchni 341 m 2. Sieć gastronomiczna poszerzyła się dopiero w'latach 1961-1965 o czternaście zakładów. Otwarto cztery kawiarnie ("Merkury", "Uśmiech", "Marago" i "Ewa") i trzy restauracje ("Botaniczna", "Merkury" i "Oaza"). Z uwagi na niewłaściwe rozmieszczenie sklepów, zwłaszcza w centrum, zdarzały się skupiska handlowe tej samej branży. W celu przeprowadzenia modernizacji i przebranżowienia w latach 1961 - 1965, połączono kilka sklepów w jeden tworząc bardziej nowoczesne placówki handlowe. W latach 1965 - 1969, zgodnie z wnioskami ludności oraz w oparciu o Program Wyborczy Frontu Jedności Narodu, dużą uwagę zwrócono na peryferia dzielnicy, Tadeusz Galiński Przewodniczący Prezydium Rady Narodowej m. Poznania Jerzy Kusiak (w środku) zwiedza wystawę fotogramów Marii Herkt (z lewej) w Dzielnicowym Domu Kultury przy Zakładach Motoryzacyjnych. Z lewej Mirosława Kusiakowa (grudzień 1%8 r.)które wzbogaciły się o jedenaście sklepów, w tym siedem ogólnospożywczych, cztery zakłady gastronomiczne oraz dwa zakłady usługowe. Na Podolanach uruchomio'nu w pawilonie wybudowanym przez Powszechną Spółdzielnię Spożywców sklep tzw. powszechny. Smochowice otrzymały sklep ogólnospożywczy i bar gastronomiczny; Winiary sklep ogólnospożywczy przy ul. Plebańskiej i bar kawowy przy ul. Koronnej. Na Sołaczu powstało "centrum handlowe" położone przy ul. Nad Wierzbakiem. Ponadto uruchomiono pawilon ogólnousługowy przy ul. Wojska Polskiego. Znaczny wzrost liczby sklepów na peryferiach był możliwy dzięki zmianie przepisów o możliwości zaangażowania na budowę przez handel środków obrotowych. W latach 1965 - 1969 wybudowano i uruchomiono ogółem piętnaście pawilonów handlowych. Na koniec 1970 r., mieszkańcy dzielnicy posiadali dwieście dziewięćdziesiąt siedem sklepów o ogólnej powierzchni 20 900 m 2. Mimo znacznego przyrostu powierzchnia sklepów była niewystarczająca, bowiem na tysiąc mieszkańców przypadało 217,7 m 2 podczas gdy norma wynosi 300 m 2 . DROGI, ZIELEŃCE, OŚWIETLENIE Dzielnica posiada sieć drogową o powierzchni 2140 tys. m 2 . Z tego według stanu na dzień l czerwca 1964 r. 757 000 2 m dróg o nawierzchni ulepszonych i l 388 000 m' nieumocnionej . Prawie dwie trzecie sieci drogowej wymagało pilnej modernizacjii dostosowania do potrzeb współczesnego ruchu kołowego i pieszego. Centrum dzielnicy posiadało nawierzchnię asfaltową bądź z kostki bazaltowej, na peryferiach zaś (Podolany, Psarskie, Smochowice, Wola) nie było jeszcze chodników. Zorganizowanie Dzielnicowego Rejonu Dróg i Zieleni w 1962 r. stworzyło warunki do zahamowania procesu dekapitalizacji, poprawy stanu technicznego i modernizacji urządzeń drogowo-mostowych. O rozwoju tego przedsiębiorstwa świadczą cyfry. W 1958 r. służba drogowa dzielnicy liczyła pięciu pracowników, w 1964 r. - dwudziestu siedmiu, w 1970 r. - sześćdziesięciu czterech. Nakłady na utrzymanie dzielnicowej służby drogowej w latach 1963 - 1970 ilustruje tabela 11. Od 1962 r. rozpoczynają się społeczne czyny drogowe. Społeczeństwo J eżyc, szczególnie rejonów peryferyjnych, aktywnie włączyło się do prac drogowych. Pod hasłem "Suchą nogą przez Poznań" rozpoczęto w 1962 r. budowę chodników bitumicznych na ulicach, które nie posiadały trwałej nawierzchni. Plan przewidywał położenie do końca 1967 r. na wszystkich ulicach peryferyjnych trwałych jednostronnych chodników bitumicznych. Akcja ta, zakończona zgodnie z programowymi założeniami, przyniosła 19,5 km. chodników, m. in. w dwunastu ulicach na Podolanach, czternastu ulicach w Smochowicach i siedmiu ulicach w Sytkowie. Eksperyment drogowy przyniósł dobre efekty ekonomiczne i społeczne, stając się wzorem dla innych dzielnic. Dzielnicowy Rejon Dróg i Zieleni wykonywał zadania roczne systematycznie i z nadwyżką. Wzrastały również nakłady finansowe na jego działalność - od 2 min zł w 1963 r., do 3,2 min zł w 1970 r. Obok remontów i konserwacji jezdni i chodników prowadzono przebudowę ciągów komunikacyjnych. W latach 1961 - 1964 nowe nawierzchnie asfaltowe bądź asfalto-betonowe otrzymało dwadzieścia jeden ulic, w tym m. in. Kościelna, Piękna, Wielkopolska, N ad Wierzbakiem, Nowina, Źródlana. W latach 1965 - 1969 nowe nawierzchnie otrzymały ulice: Szpitalna, Litewska, Polna, Drzymały, Gorczyczewskiego, Floriana, Żeromskiego. Dzielnica posiada 115 ha zieleni. Jest to największy obszar zieleni w porównaniu z pozostałymi dzielnicami i zajmuje on ponad 10% całego obszaru dzielnicy. Kompleksy leśne, parki jeziora sprawiają, że J eżyce posiadają statystycznie najwyższy wskaźnik zieleni na jednego mieszkańca. Dla upiększenia i ujednolicenia ciągów ulicznych w dzielnicy przystąpiono w 1963 r. do likwidacji ogrodów, przed posesjami. Usunięte zostały stare, nieestetyczne, częstokroć walące się parkany. Zastąpiono je otwartymi pasami zieleni. W latach 1961 -1965 zmodernizowano zieleńce na ulicach: Słowackiego, Kochanowskiego, Przybyszewskiego, Sienkiewicza, Mickiewicza. Akcja rozbudowy terenów zielonych podjęta została na szeroką skalę w 1962 r. Powstały m. in. skwery przy ul. Wąskiej, Poznańskiej, Nad Wierzbakiem, Przybyszewskiego, Nad Bogdanką o łącznej powierzchni 23 300 m 2 . W czynach społecznych powstały dwadzieścia dwa skwery i sześćdziesiąt pięć trawników przydomowych. Rok 1963 przyniósł przyrost terenów zielonych o ponad 26 000 m 2. W 1964 r. obszar terenów zielonych powiększył się o dalsze 30 000 m 2 , wzbogacając dzielnicę o takie obiekty jak pętla jeżycka, ul. Golęcińska i al. Wielkopolska. Nowe oświetlenie otrzymały przede wszystkim ulice objęte planem remontów kapitalnych dróg. W 1963 r. istniały jeszcze siedemdziesiąt cztery lampy gazowe. W 1966 r. wraz z zainstalowaniem oświetlenia jarzeniowego w ulicy Wojska Polskiego, znikły z dzielnicy ostatnie lampy gazowe. Stały wzrost punktów świetlnych w dzielnicy obrazuje tabela 12. Proporcjonalnie wzrastały wydatki na energię elektryczną. N owe oświetlenie w latach 1961 -1965 otrzymały pięćdziesiąt trzy ulice, w latach 1965 - 1969 zmodernizowano oświetlenie trzydziestu siedmiu ulic. Tadeusz Galiński REMONTY KAPITALNE Remonty kapitalne budynków stanowiły poważny problem w gospodarce komunalnej i mieszkaniowej. W związku z tym były otoczone szczególne troską Prezydium. Stan techniczny budynków był w początkowym okresie wysoce niedostateczny, głównie z powodu dużej liczby budynków starych, wybudowanych przed 1910 r., niewłaściwego administrowania i remontów bieżących, niewystarczających kredytów na remonty kapitalne. Tabela 11 WYDATKI NA DROGI PUBLICZNE W LATACH 1961 - 1969 Wydatki Zakres robót w m 2 Wydatki Zakres robót w m 2 Rok Rok w tys. zł jezdnie chodniki w tys. zł jezdnie chodniki 1961 42 962 17 640 1966 2420 26 336 26 919 1962 46 471 35 270 1967 2600 47 676 26 639 1963 2250 39 582 21660 1968 2800 31479 26 101 1964 2343 50 389 19 170 1969 3200 47 791 22 980 1965 2345 27 666 22 406 W latach 1955 - 1960 kredyty na remonty kształtowały się w granicach 6 000 000 zł rocznie. Prawie wszystkie budynki stare wymagały remontów, toteż "polityka remontowa" zmuszała do tego, aby objąć nią jak największą liczbę budynków poprzez wykonanie remontów najważniejszych elementów budynku jak: wymiana pokrycia dachowego, rynien i rur spustowych, izolacja przeciwwilgociowa, odgrzybienie oraz remonty pomieszczeń wspólnej użyteczności. Remonty te ograniczały się w zasadzie do robót zewnętrznych. Tabela 12 WYDATKI NA OŚWIETLENIE W LATACH 1961 - 1969 Liczba Liczba Rok Wydatki punktów Rok Wydatki punktów świetlnych świetlnych 1961 1684 1966 2940 2692 1962 - 1890 1967 2957 2737 1963 2059 2550 1968 2970 2760 1964 2446 2597 1969 3150 2962 1965 2930 2632 Z roku na rok kredyty się zwiększały, szczególnie od 1966 r. Wtedy można było już przeprowadzać remonty kapitalne w sposób kompleksowy. Wykonywano poza robotami zewnętrznymi, odnowieniem elewacji budynków, roboty wewnętrzne jak: podłogi, piece, tynki, okna, również przebudowę mieszkań - polegającą na dzieleniu pomieszczeń, wygospodarowaniu dodatkowych kuchenek, podziały mieszkań ze wspólnych na samodzielne, modernizację, np. podłączenie instalacji gazowej, wodno-kanalizacyjnej, dobudowę ubikacji ustępowych względnie umieszczanie ich we wnętrzach mieszkalnych itp. Coraz szczegółowiej przeprowadzano typowanie budynków do remontu: komisyjnie z udziałem administracji, komitetu blokowego, rzeczoznawców i przedstawicieli Prezydium. Najemcy wpisywali swoje potrzeby remontowe do ankiet rozpatrywanych podczas oględzin. N a podstawie protokołów z tych oględzin Dzielnicowy Zarząd Budynków Mieszkalnych opracował dokumentację kosztorysową. Wykonanie remontów powierzane było w 1962 r. Miejskiemu Przedsiębiorstwu Remontowo-Budowlanemu. Od 1963 r. dla wykonania remontów kapitalnych w dzielnicy powołano Dzielnicowe Przedsiębiorstwo Remontowo-Budowlane. Od tej pory daje się zauważyć poprawę poziomu remontów. CZYNY SPOŁECZNE Program Wyborczy na lata 1965 - 1969 zakładał obok konserwacji terenów zielonych już istniejących, szczególnie skwerów i placów zabaw, modernizację terenów parkowo-leśnych, a więc skoncentrowanie kapitalnych remontów i inwestycji na takich obiektach jak Park Sołacki, Lasek Golęciński, Ogród Botaniczny, tereny nad jeziorami Rusałka, Strzeszyńskie i Kiekrz. Tabela 13 CZYNY SPOŁECZNE W LATACH 1962 - 1969 (w tys. zt) Rok Wartość czynów Dotacja finansowa społecznych państwa 1962 9 363 1108 1963 14 520 746 1964 26 683 2986 1965 15 637 2929 1966 17 004 2542 1967 15 854 2700 1968 17 004 3154 1969 18 089 3419 Razem: 134159 19 584 Postulowane przez mieszkańców zbudowanie trwałych nawierzchni asfaltowych w Parku Sołackim i Ogrodzie Botanicznym oraz wzdłuż strumyka Wierzbak - zostało wykonane. Przebudowano także asfaltowe drogi dojazdowe do ośrodków wypoczynkowych nad jeziorami Kierskim i Strzeszyńskim. Rozpoczęto zagospodarowanie Lasku Golęcińskiego oraz modernizację zielonych brzegów Rusałki. Początkiem czynów społecznych zorganizowanych i planowanych był rok 1962. Wartość czynów społecznych oraz pomoc państwa przedstawia tabela 13. Warto przypomnieć, że od 1962 - 1969 na drodze społecznego działania powstały następujące obiekty trwałe w dzielnicy: sześćdziesiąt cztery place gier i zabaw, chodniki o nawierzchni bitumicznej o ogólnej długości 24 tys. mb., położone na pięćdziesięciu dziewięciu ulicach peryferyjnych, chodniki z płyt betonowych na sześćdziesięciu trzech ulicach dzielnicy, ulice o trwałej nawierzchni o powierzchni 48 tys. m 2 , boiska szkolne i place rekreacyjne przyszkolne w dziewiętnastu szkołach, sieci wodociągowe w ulicach: Hangarowa, Rodziewiczówny, Narewska, Star Tadeusz Galiński Tabela 14 DOCHODY DZIELNICY JEŻYCE W LATACH 1955 - 1959 (w tys. zl)w tym: Dochody Podatki Podatki U działy Dotacje Rok Ogółem z gospodarki z gospodarki i opłaty w podatku z budżetu uspołecz- nieuspo- od ludności od wyna- miasta nionej łecznionej grodzeń l 2 3 4 5 6 7 1955 3 486 80 11 3 289 1956 10 629 73 3 530 l 810 1957 20 724 54 12 862 3 572 4 000 1958 30 174 17 811 5 096 l 632 1959 34 105 4 744 11 186 7 493 3 574 1960 39 147 12 216 11 137 7 280 4 169 1961 55 889 6 808 21 818 13 321 11089 1962 92 825 18 927 43 067 13 448 1062 7 358 1963 90 192 20 195 41 622 13 474 7 067 1964 87 482 27 032 39 833 13 444 5 064 1965 103 099 33 222 44 609 13006 5 178 4 750 1966 109 565 32 980 46 808 13 294 11217 1967 122 016 36 875 50 839 13 886 13 486 3 499 1968 143 173 49 570 57 265 14 587 15 144 2 748 1969 147 251 47 971 57 770 15 043 1409 Uwagi: l. Kwoty wykazane obejmują dochody jakie uzyskano za dany rok budżetowy wg stanu na dzień 31 grudnia; 2. Kwoty wykazane w kol. 3 obejmują wpływy uzyskane z: przemysłu, budownictwa, leśnictwa, obrotu towarowego, gospodarki komunalnej i mieszkaniowej oraz różnej działalności gospodarczej; 3. Kwoty wykazane w kol. 4 obejmują wpływy z podatków miejskich, podatku dochodowego i obrotowego od rzemiosła oraz innych źródeł opodatkowania; 4. Kwoty wykazane w kol. 5 obejmują wpływy z podatku od cen napojów alkoholowych, dodatków za zwłokę oraz podatku od organizacji społecznychtowa, Przelot, Idzikowskiego i Grudzieniec; sieć gazowa w ulicy Rodziewiczówny; sieci kanalizacyjne w ulicy Bednarskiej i Prześwit, tereny zielone w różnych punktach dzielnicy; pętla autobusowa, świetlice i inne obiekty. Nie było zakładu pracy, instytucji, szkoły, komitetu blokowego, które programu rozwoju dzielnicy nie wspierałyby czynami społecznymi. WŁADZE DZIELNICY I ICH DZIAŁALNOŚĆ W grudniu 1954 r. w powszechnych wyborach powołano pierwszą w historii Jeżyc studwu-dziestoosobową Dzielnicową Radę Narodową. W skład jej Prezydium w latach 1954 -1958 wchodzili: Władysława Klawiter (przewodnicząca), Hieronim Korek (zastępca), Walenty Hofmański (sekretarz), Stanisław Janicki, Zbigniew Korcz, Stanisław Stopiński, Józef Pukowicz (członkowie). Siedziba Prezydium mieściła się w starym, nie przystosowanym budynku przy ul. Dąbrowskiego. Wąski zakres zadań Dzielnicowej Rady Narodowej znalazł także swój wyraz w wysokości budżetu, który w 1955 r. wynosił po stronie rozchodów i dochodów zaledwie 3 500 000 zł. W następnej kadencji w latach 1958 -1961 Dzielnicowa Rada Narodowa liczyła sześćdziesięciu radnych, a jej Prezydium stanowili: Władysława Klawiter (przewodnicząca), Hieronim Korek (zastępca), Walenty Hofmański (sekretarz), Władysław Husar, Marian Krukowski, Stanisław Stopiński (członkowie). W toku kadencji na miejsce odwołanego Walentego Hofmańskiego wybrano Kazimierza Wolnikowskiego. Sprawy gospodarki dzielnicy i jej dalszego rozwoju były przedmiotem obrad na dwudziestu j eden sesjach. Ogromny wkład we wspólne dzieło gospodarowania dzielnicą wniosły Komisje Rady, które odbyły łącznie ponad dwieście posiedzeń, w tym Komisje: Budżetowa i Planu - 24, Ochrony Porządku i Bezpieczeństwa - 29, Rolnictwa i Leśnictwa - 23, Przemysłu i Handlu - 25, Mieszkaniowa - 25, Gospodarki Komunalnej i Budownictwa - 30, Oświaty i Kultury - 25, Zdrowia i Pomocy Społecznej - 20. Cenne i fachowe opinie poszczególnych Komisji odgrywały ogromną rolę przy podejmowaniu przez Radę i jej Prezydium licznych decyzji i uchwał. Prezydium okazało się również prężnym i pracowitym organem, jak Rada. W ciągu trzech lat działalności odbyto sto jedenaście posiedzeń. Zakres spraw rozpatrywanych na posiedzeniach był bardzo szeroki i różnorodny, o czym może świadczyć ok. trzystu sprawozdań i informacji wysłuchanych i przeanalizowanych przez Prezydium, niezbędnych dla podjęcia prawidłowych decyzji i uchwał. Prawidłowe wykonanie swoich zadań realizowało Prezydium przez dwanaście Jednostek organizacyjnych, w tym: siedem wydziałów, cztery referaty i będący na prawach wydziału Urząd Stanu Cywilnego. Tabela 15 WYDATKI DZIELNICY JEŻYCE NA DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZĄ W LATACH 1955 - 1969 (w tys. zł) W tym: Zdrowie Oświata Gospodarka Admini- Pozostała Rok Ogółem i Opieka i Kultura Komunalna stracja działalność Społeczna i Mieszkanlowa 1 2 3 4 5 6 7 1955 3 161 500 96 990 261 1314 1956 9 947 755 5 457 3 209 526 1957 18 852 4 369 7 708 5 994 781 1958 26 789 5 601 10 943 8 867 1378 1959 31 652 7 673 13 379 8 743 1857 1960 37 851 8 987 14 940 11 3 88 2296 240 1961 48 183 13 2 08 16 048 15 285 2478 1164 1962 87 385 35 455 26 605 18 787 3290 3248 1963 89 733 35 456 26 318 23 550 3411 998 1964 87 290 33 417 27 353 22 159 3675 686 1965 98 659 36 533 34 324 21 922 4451 1429 1966 106 962 41 675 38 837 21 335 4291 824 1967 116816 46 678 43 432 2 O 452 4534 1720 1968 132 641 51 764 46 426 26 512 5705 2234 1969 143 923 56 43 O 48 642 3 O 185 4686 3980 Władysława Klawiter , przewodnicząca Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej "w latach 1954-1961 Teresa Andrzejewska, przewodnicząca Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej w latach 1%1-1968 Tadeusz Galiński U zyskanie nowej siedziby Prezydium przy ul. Słowackiego 22 oraz stałe podnoszenie kwalifikacji pracowników, przyczyniło się w znacznej mierze do sprawniejszej obsługi mieszkańców, do lepszej pracy aparatu administracyjnego. U stawa o Radach Narodowych z dnia 25 stycznia 1958 r. znacznie rozszerzyła kompetencje dzielnicowych rad narodowych, przekazując im w szerszym zakresie funkcje faktycznego gc-spodarw dzielnicy. W wyniku decentralizacji przyznano Radzie szereg nowych uprawnień: w zakresie architektury i nadzoru budowlanego wszystkie zadania władzy lokalowej pierwszej instancji, nadzór nad przedsiębiorstwami handlu detalicznego, placówkami otwartej służby zdrowia i stacji sanitarno-epidemiologicznej. To ostatnie wiązało się z utworzeniem w 1960 r. Wydziału Zdrowia i Opieki Społecznej. W tym samym roku Prezydium przyjęło również zadania związane z zagospodarowaniem ośrodków rekreacyjnych. Wraz ze wzrostem zadań Rady, zwiększał się budżet dzielnicy (tabele 14 i 15). Dorobek, z jakim Dzielnicowa Rada Narodowa wkroczyła w nową czteroletnią kadencję (1961- 1965), został znacznie poszerzony. N owa Rada N arodowa liczyła tak jak poprzednio sześćdziesięciu radnych, a jej Prezydium stanowili: Teresa Andrzejewska (przewodnicząca), Hieronim Korek (zastępca), Kazimierz Wolnikowski (sekretarz), Władysław Husar, Marian Pawlak (członkowie). Przy końcu kadencji Kazimierz Wolnikowski powołany został na sekretarza Komitetu Dzielnicowego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. N a jego miejsce Rada wybrała Janusza Kosika. Wszystkie żywotne dla dzielnicy sprawy rozpatrywała Rada na dwudziestu siedmiu sesjach. Spośród ważniejszych problemów rozpatrywanych ną sesjach wymienić należy: podniesienie stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego, dalszy rozwój placówek kulturalno-oświatowych, zadań i kierunku rozwoju gospodarki komunalnej, rozwój oświaty i kultury fizycznej. Dużą pomoc okazały, podobnie jak w poprzedniej kadencji, Komisje Rady, których liczba w tej kadencji wzrosła do dziesięciu. O ich dużej aktywności mówi liczba ponad trzystu pięćdziesięciu posiedzeń, jakie Komisje odbyły się w czasie kadencji: Komisje: Finansów, Budżetu i Planu - 39, Ochrony Porządku i Bezpieczeństwa Publicznego - 42, Rolnictwa i Leśnictwa - 38, Przemysłu i Handlu - 37, Mieszkaniowa - 37, Gospodarki Komunalnej - 42, Oświaty i Kultury - 37, Zdrowia i Opieki Społecznej - 40, Budownictwa - 41. Postępująca decentralizacja zwiększyła poważnie wachlarz zagadnień Dzielnicowej Rady. Był on tak szeroki i różnorodny, iż Prezydium odbyło w tej kadencji łącznie ponad sto sześćdziesiąt posiedzeń, podejmując na nich blisko dwieście pięćdziesiąt uchwał. Z ważniejszych nowych zadań należy wymienić przejęcie całości agend szczególnego nadzoru finansowego wraz ze zwiększeniem ilości jednostek do finansowania i kontroli: rozdział pożyczek na budownictwo jednorodzinne, rozdział materiałów budowlanych na indywidualne budownictwo mieszkaniowe, powołanie i nadzór nad działalnością Dzielnicowego Przedsiębiorstwa Remontowo- Budowlanego, konserwacja zieleni miejskiej, przekształcenie referatu budownictwa, urbanistyki i architektury w oddział z rozszerzonymi kompetencjami. W zakresie oświaty i kultury - przejęcie całokształtu zagadnień poza placówkami typu specjalnego podlegającego organom II instancji: w sprawach wewnętrznych przejęcie prowadzenia ewidencji i kontroli ruchu ludności, wydawanie decyzji na pobyt stały i okresowy, sprawy zmiany imion i nazwisk. Prawidłowa realizacja tylu zadań wymagała zwiększenia i reorganizacji jednostek organizacyjnych Prezydium. W porównaniu z poprzednią kadencją liczba wydziałów zwiększyła się o trzy; w miejsce Referatu Budownictwa, Urbanistyki i Architektury utworzono oddział o tej samej nazwie, a w związku ze zwiększeniem zadań w 1 dziedzinie sportu i turystyki powstał Dzielnicowy Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki. Pogłębiony w tej kadencji proces decentralizacji, rozszerzenie uprawnień Rady znalazły odzwierciedlenie w budżecie dzielnicy. Podczas gdy w 1961 r. wynosił on 52 700 000 zł, to już w roku 1965 - 92 800 000 zł. W kadencji 1965 -1969 Prezydium pracowało, w składzie: Teresa Andrzejewska (przewodnicząca), Hieronim Korek (zastępca), Janusz Kosik (sekretarz), Benedykt Guss, Władysław Husar, Antoni Zajączkowski (członkowie). W trakcie kadencji zaszły zmiany w składzie Prezydium. Pod koniec 1968 r. Prezydium stanowili: Tadeusz Galiński (przewodniczący), Edmund Strzeszyński (zastępca), Maciej Frajtak (sekretarz), Benedykt Guss, Zygmunt Paszek i Antoni Zajączkowski (członkowie). Do najważniejszych problemów, rozstrzyganych na sesjach Dzielnicowej Rady Narodowej w kadencji 1965 - 1969, zaliczyć należy: zadania i kierunki działalności w zakresie zabezpieczenia zasobów mieszkaniowych, kierunki polityki kulturalnej w dzielnicy w latach 1967-1970; ochrony, bezpieczeństwa porządku publicznego ze szczególnym uwzględnieniem działalności Komendy Dzielnicowej Milicji Obywatelskiej; wychowanie fizyczne i zagwarantowanie właściwych warunków bezpieczeństwa i higieny pracy młodzieży w placówkach oświatowych, sprawy warunków socjalno-bytowych w zakładach pracy dzielnicy na lata 1967 - 1970. Kadencja 1965 - 1969 przyniosła dalsze zmiany organizacyjne. M. in. zlikwidowano Wydział Tadeusz Galiński, przewodnicząey Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowe] od 1 r. Tadeusz Galiński Plac Waryńskiego. Na parterze "wysokościowca" uruchomiono restaurację pn. "Botaniczna" Zdrowia i na jego miejsce utworzono Dzielnicowy Zarząd Służby Zdrowia i Opieki Społecznej. Również tytułem eksperymentu Prezydium przeszło na dwutygodniowy cykl posiedzeń, co pozwoliło na lepsze przygotowanie materiałów na posiedzenia. W latach 1954 - 1970 Dzielnicowa Rada Narodowa uchwalała każdego roku budżet i zatwierdziła jego wykonanie. Do problemów, do których Rada powracała najczęściej, zaliczyć należy: remonty kapitalne budynków mieszkanych, konserwacja ulic i zieleni, nauczanie w szkołach i sytuacja zdrowotna wśród młodzieży, rozwój placówek handlowych i usługowych, świadczenia usług przez otwartą służbę zdrowia, rozwój ośrodków wypoczynkowych, budownictwa mieszkaniowego, rozwój warzywnictwa na obrzeżu dzielnicy, ogniw samorządu mieszkańców, jakimi są komitety blokowe i domowe. Na kadencję 1969 - 1973 Rada wybrała Prezydium w składzie: Tadeusz Galiński (przewodniczący), Edmund Strzeszyński (zastępca), Maciej Frajtak (sekretarz), Benedykt Guss, Maria Kierczyńska, Zygmunt Paszek (członkowie). W kwietniu 1970 r. nastąpiła zmiana na stanowisku sekretarza Prezydium. W miejsce Macieja Frajtaka, powołanego na kierownika Wydziału Kultury Prezydium Wojewódzkiej Rady N arodowej w Poznaniu, Rada wybrała Stanisława Piotrowicza. To, że jeżycka dzielnica staje się z każdym rokiem piękniejsza, że coraz lepiej zaspakajane są potrzeby socjalno-bytowe jej mieszkańców, zawdzięcza się w dużej mierze inicjatywie organizacji społecznych, skupionych we Froncie Jedności N arodu, załóg zakładów pracy i instytucji. Program Wyborczy Frontu Jedności Narodu na lata 1969 - 1973 oraz Plan Pięcioletni na lata 1971 -1975 przewidują dalszy wszechstronny rozwój dzielnicy. Powstanie nowy węzeł komunikacyjny ul. Roosevelta i Zwierzynieckiej z przebudową ul. Roosevelta od Mostu Uniwersyteckiego do Mostu Teatralnego, zbudowana zostanie trasa Wawrzyńca odciążająca ruch w ul. Dąbrowskiego oraz linia tramwajowa od ul. Grunwaldzkiej do Dąbrowskiego. Nastąpi dalszy rozwój budownictwa mieszkaniowego w rejonie: ul. Poznańska, J eżycka, Norwida, Bonin, U rbanowska, Słowiańska i Obornicka. Przewiduje się budowę dwóch szkół podstawowych przy ul. Leonarda i Norwida.