LAUREACI NAGRÓD MIASTA POZNANIA I WOJEWÓDZTWA POZNAŃSKIEGO ZA ROK 1969 (Część druga) Nagroda naukowa · Ha prace naukowe nad rozwojem fizyki molekularnej 1 nieliniowej optyki. DOC. DR HAB. STANISLAW KIELICH Urodził się 10 listopada 1925 r. w Czempiniu paw. Kośoiain w rodzinie rzemieślnika Józefa Kielicha i jego żony Jadwigi Kurowskiej. Szkołę podstawową ukończył w rodzinnej miejscowości w 1939 r. W latach okupacji (1939 - 1945) pracował jako robotnik rolny w majątku obszairniezym w Czarnocinie. W 1942 r. wywieziony został przez Okupanta na roboty przymusowe do Austrii. Bo wyzwoleniu w 1945 ir. i ipo powrocie do kraju pracował jako robotnik w Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski". W latach 1946 -1947 pracował w Szczecinie jako pomocnik technika budowlanego. Po powrocie do Poznania ukończył w 1950 r. liceum ogólnokształcące dla dorosłych, uzyskując świadectwo dojrzałości. W tym samym roku podjął studia fizyki na Wydziale Maternaityczno- Pirzyrodniczym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, które ukończył w 1955 r. dyplomem magistra fizyki. Pracę dydaktyczną rozpoczął już w U953 r. na Zaocznym Studium Wyższej Szkoły Rolniczej. Od 1955 r. prowadzi wykłady i seminaria z fizyki na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza. W 1960 r. Stanisław Kielich uzyskał stopień naukowy doktora nauk matematyczno-fizycznych na podstawie rozprawy pl. Molekularna teoria rOzPraszania światła w gazach i cieczach. Stopień naukowy docenta habilitowanego z zakresu fizyki teoretycznej nadano mu w 1964 r. na podstawie rozprawy habilitacyjnej pl. Statystyczno-molekularna teoria dwójłomności magnetycznej i elektrycznej ciał izotopowych. W dniu 12 sierpnia 1964 r. Stanisław Kielich powołany został przez ministra Szkolnictwa Wyższego na stanowisko docenta etatowego w Katedrze Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. W okresie od 1 marca 1966 r. do 31 sierpnia 1969 r. był Merowinikiem zorganizowanej przez siebie Katedry Fizyki Molekularnej. W katerze tej powstały nowoczesne pracownie naulkawotoadawcae, w których przeprowadza się badania w dziedzinie nieliniowej optyki, elektroniki kwantowej, elektroaptyki i magnetooptyki oraz 'badania rentgenostrukturalne. Ostatnie spośród nich objęte są Narodowym Planem Gospodarczym, ze względu na to, że niektóre zagadnienia, zwłaszcza elektronika kwantowa laserów, mają ważne znaczenie dla gospodarki narodowej. W dni u 1 września 1969 ir. doo. dr hab. Kielich powołany został na stanowisko dyrektora Instytutu Fizyki. Dorobek naukowy doc. dra 'hab. Kielicha obejmuje ponad sto prac opublikowanych w czasopismach krajowych i zagranicznych. Prace jego przyczyniły się do rozwoju fizyki molekularnej oraz nieliniowej optyki - nowej, szybko się rozwijającej ? Laureaci nagróddyscypliny naukowej, mającej duże znaczenie dla przemysłu elektronicznego. Główne osiągnięcia naukowe Stanisława Kielicha dotyczą fizyki dielektryków, nowych zjawisk elektrooptycznych i magnetooptycznych, oddziaływań molekularnych i struktury ciała stałego, nie liniowego rozpraszania światła Rayleigha i Ramana wymuszonego światłem laserowym, procesy wielofotonowe oraz nie liniowe własności optyczne materii. Wiele jego prac, w których zaproponował badania nowych zjawisk optycznych techniką laserową, ma charakter pionierski. Opracował również oryginalną metodę określania wartości multi poli elektrycznych molekuł oraz metodę określania anizotopii i kształtu makromolekuł. Ta ostatnia metoda ma bardzo ważne znaczenie dla biofizyki molekularnej i wzbudziła duże zainteresowanie zarówno wśród biofizyków, jak i biochemików. Prowadzone i kierowane od wielu lat przez doc. dra hab. Stanisława Kielicha badania w dziedzinie elektroniki kwantowej i laserów są niezwykle ważne dla rozwoju naukowego i postępu technicznego rozmaitych placówek w Poznaniu (nip. zastosowanie laserów w medycynie, telekomunikacji, precyzyjnym miernictwie optycznym, obróbce metali itp.). Osiągnięcia te znane są i cenione wśród fizyków nie tylko w kraju i umożliwiły dostarczenie rozmaitych urządzeń laserowych dla wielu instytutów naukowych i przemysłowych poznańskich i krajowych. Również duże znaczenie mają prowadzone badania rentgenostrukturalne polimerów i innych materiałów dla Zakładów Przemysłu Gumowego "Stomil" i Fabryki Maszyn Żniwnych oraz dla Zakładów "Stilon" w GoirzoWie Wlkp. Doc. dr hab. Kielich w ciągu piętnastoletniej pracy dydaktycznej wyszkolił czterdziestu trzech magistrów fizyki, którzy są [nauczycielami w liceach Poznania i ''województwa i innych regionów [kraju. Wielu spośród jego uczniów zostało pracownikami naukowo-dydaktyczinymi iw Katedrach Fizyki Politechniki Poznańskiej, Wyższej Szkoły Rolniczej i Akademii Medycznej, są także pracownikami naukowobadawczymi w kilku instytutach przemysłowych Poznania i Wielkopolski. Doc. dr hab. Kielich trosaozy się również o rozwój młodych naukowców, spośród których dwóch uzyskało habilitacje, trzech stopień doktora a siedmiu kontynuuje prace doktorskie. W latach 1947 -1960 Stanisław Kielich był współorganizatorem i kierownikiem Uniwersyteckiego Studium Przygotowawczego w Poznaniu, które umożliwiło młodzieży robotniazej i chłopskiej podjęcie wyższych studiów. W latach 1964 - 1968 jako senior budowy Collegium Physicum przyczynił się do opracowania generalnych założeń konkursu architektonicznego, zakończonego w grudniu 1968 r. Brał i nadal bierze czynny udział w pracach wielu komisji senackich do spraw inwestycji, aparatury badań naukowych i gospodarstwa pomocniczego. Jest członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej od 1948 ir. (od kwietnia 1947 r. był członkiem Polskiej Partii Robotniczej). W uznaniu osiągnięć naukowychi dydaktycznych odznaczany został przez Raidę Państwa Złotym Krzyżem Zasługi (1969), minister Szkolnictwa Wyższego przyznał mu w 1964 r. indywidualną nagrodę III stopnia za praicę habilitacyjną oraz niagirodę indywidualną II stopnia w 1968 r. za szczególne osiągnięcia w dziedzinie badań naukowych. Dnia 30 września 1969 ir. dekretem prezydenta Republiki Francuskiej mianowany został profesorem Wydziału Nauk Ścisłych Uniwersytetu Bordeaux. Nagroda naukowa za opracowanie preparatów farmaceutycznych pochodzenia sporyszowego oraz za współpracę z przemysłem farmaceutycznym w zakresie nadzoru nad opracowaniem metody oceny rozpadu leków. PROF. DR EWARYST PAWELCZYK Urodził się 27 września 1917 r. w Charlottenburgu, w rodzinie ślusarza Kazimierza Pawelczyka i jego żony Pelagii z domu Zawiasa. W 1918 r. rodzice optowali po stronie Polski przenieśli się do Jarocina, gdzie młody Pawelczyk uczęszczał do szkoły powszechnej i tam też w 1937 r. ukończył Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki, uzyskując świadectwo dojrzałości. W 1938 r. rozpoczął studia farmaceutyczne na Oddziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Poznańskiego, przerwane wybuchem drugiej wojny światowej. W latach okupacji (1939 -1945) przebywał w Poznaniu. Tu pracował od 1942 r. jako konduktor tramwajowy, a następnie jako robotnik w niemieckiej fabryce konstrukcji żelaznych i dźwigów. Po wyzwoleniu w 1945 r. zastał zatrudniany na stanowisku poidreferendairza Opieki Społecznej i Odszkodowań Wojennych w Starostwie Powiatowymi w Kępnie. W roku akademickim 1945/1946 wznowił studia farmaceutyczne na Uniwersytecie Poznańskim, uzyskując w 1948 r. dyplom magistra farmacji. Już w 1947 r. rozpoczął staż asystenta przy Katedrze Chemii Farmaceutycznej, w której pracuje do chwili obecnej z przerwą w latach 1949 i 1951, kiedy pracował w Katedrze Farmakognozji. W latach 1948 -19611 pracował równocześnie w Instytucie Roślin Leczniczych w Poznaniu, ostatnio jako kierownik Zakładów Hodowli. W 1950 r. Ewaryst Pawelczyk otrzymał stopień doktora farmacji na podstawie pracy pl. Liść pokrzyku na tle dojrzałości wegetatywnej. W sześć lat później (1956) Centralna Koimisja Kwalifikacyjna mianowała go docentem. Kierownictwo Katedry Chemii Farmaceutycznej objął na mocy nominacji Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej dnia 1 września 1962 ir. W 1964 r. uchwałą Rady Państwa powołany został na stanowisko profesora nadzwyczajnego. Profesor i&r Ewaryst Pawelczyk pełnił i nadal pełni różne funkcje na Wydziale Farmaceutycznym Akademii Medycznej. W 1962 r. był prodziekanem, a następnie w wynliku wyboru dokonanego przez Radę Wydziału Farmaceutycznego sprawował w łatach 1962/1965 funkcję dziekana. Od 1965 r. pełnił funkcję prorektora do spraw nauczania. Profesor dr Ewaryst Pawelczyk prowadzi ożywianą działalność naukowo badawczą. Efektem tej działalności jest opublikowanie drukiem ponad osiemdziesięciu prac, które wzbudziły duże zainteresowanie w kraju i zagranicą. Równocześnie podejmuje też badania naukowe, wynikające z istotnych potrzeb gospodarki narodowej. Dużym sukcesem w tej 'dziedzinie było opracowanie zagadnień dotyczących sporyszu - jednego z podstawowych surowców leczniczych. Wyniki jego badań zastosowane w praktyce przemysłowej w 1959 r. 'uniezależniły polski przemysł farmaceutyczny Laureaci nagródod importu tego drogiego surowca z zagranicy, przynosząc gospodarce narodowej corocznie dochód ok. dziesięciu milionów zł. Zdecydowana większość prac Ewarysta Pawelczyka, począwszy od 1960 r., dotyczy bardzo istotnego dla lecznictwa problemu, a mianowicie trwałości leku. Prace te publikowane były w pismach fachowych, trzynaście spośród nich przekazano do realizacji Poznańskim Zakładom Farmaceutycznym "Polfa". Zastosowanie przez przemysł wyników badań prof. dra Pawelczyka pozwoliło na uzyskanie trwalszego leku. Badania prowadzone w tym kierunku, w ścisłej współpracy z Poznańskimi Zakładami Farmaceutycznymi "Polfa", przyczyniły się do poprawy trwałości niektórych leków poprzez określenia kinetyki ich rozkładu i opracowanie metod stabili - zacji. Wymienić tu należy m. in. takie prace: Kinetyka rozkładu Jenylobutazonu (FB) w środowisku lazupolu 2 witepsolu (wykonana wspólnie z dr Marią Zając); Kinetyka rozkładu wagantyny w środowisku lazupolu (wykonana wspólnie z mgr Barbarą Marciniec) oraz Kinetyka rozkładu dialu w środowisku lazupolu (wykonana wspólnie z drem Tadeuszem Hermannem) . Pozwoliły one na wprowadzanie do lecznictwa pełnowartościowych leków, pozbawionych produktów rozkładu, czasem nawet toksycznych. Zmniejszyła się częstotliwość kasacji leków, co w efekcie daje znaczne korzyści ekonomiczne. Praca naulkawa iprotf dra Pawelczyka szła w parze z działalnością społeczną a organizacyjną. Zorganizował w Instytucie Roślin Leczniczych w Poznaniu Radę Miejscową Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia i pełnił kilkakrotnie obowiązki jej przewodniczącego. Jest ponadto alktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego i Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Od 1964 r. jest członkiem Rady Naukowej Instytutu Przemysłu Zielarskiego w Poznaniu, a od 1968 ,r. członkiem Rady Naukowej Instytutu Leków w Warszawie. Pełni funkcję przewodniczącego sekcji chemiczno-farmakologicznej w Iinstyitueie Przemysłu Zielairskiego oraz obowiązki przewodniczącego Podkomisji Chemicznej Farmakopei Polski ej . W uznaniu osiągnięć w pracy naukowej i zawodowej prof. dr Ewaryst Pawelczyk 'Odznaczony został przez Radę Państwa Krzyżem Kawalerskim Orderu Oidirodzenia Polski (1965) oraz Złotym Krzyżem Zasługi (1958). Posiada Medal Dzisięciolecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1956), Brązowy Medal "Za -zasługi dla obronności kraju" (1969), odznaki honorowe: "Za zasługi dla rozwoju województwa poznańskiego" (1968) i "Za zasługi dla rozwoju województwa zielonogórskiego" (1969) oraz "Za wzorową pracę /o wyrobów. Zbiorowy trud przyczynił się do siedmiokrotnego zdobycia przez załogę fabryki we współzawodnictwie sztandaru Związku Zawodowego Metalowców, ministra Przemysłu Ciężkiego oraz prezesa Rady Ministrów i Centralnej Rady Związków Zawodowych. - Przejście do Poznańskiej Fabryki Łożysk Tocznych też połączone było ;z koniecznością uporządkowania wielu spraw w obejmowanym zakładzie? - Owszem, były kłopoty, ale po Zakrzowie nie stanowiły one dla mimie nowości. Pierwszy rak, tj. 1966, minął md właściwie ma tłumaczeniu się przed różnymi władzami B niedociągnięć fabryki. Nie wykonaliśmy pianiu produkcji ani planu eksportu, ponadto były sankcje za niedobory i niepełny eksport z 1966 r. Od razu wszystkiego nie mnożna było poprawić. Pierwszą sprawą, z którą wystąpił dyrektor Boratyński w "Łożyskach", była jakość. Zagadnienie niezmiernie ważne, sfeoro aż li% produkcji Odznaczeniposiadało braki. Kierownictwo kontroli technicznej otrzymało dyrektywy zaostrzenia wymogów, nawet kosztem załamamlia planu. "Rewolucyjne" posunięcia dały efekty już po iiiaku. Plan produikejii w 1957 ir. został wykonany, w 1968 2. wykonano go iwe wszystkich asortymentach, a iw 1999 dr Czesław Łuczak, przedstawiciele władz partyjnych i państwo Jubileusze Spotkanie z przedstawicielami władz w sali Odrodzenia poznańskiego Ratusza (28 X 1970). Sekretarz Prezydium Rady N ślrodowej m. Poznania Józef Switaj dekoruje dr Irenę Radtke Odznaką Honorową Miasta Poznania. W głębi: zastępca naczelnego dyrektora Archiwów Państwowych doc. dr Irena Koberdówa wych oraiz środowiska naukowegoi, a także licznie zebrani gaście. Dla 'zwiedzających przygotowano katalog puhlilkacji i barwne zakładki do książek. Do centralnych uroczystości związanych K dochodami stulecia Archiwum 'należało spotkanie władz i pracowników nauki oraz przedistawiciełi zakładów pracy iz archiwistami o godz. 17 00 w sali Oidrodzenia poznański ego Ratusza. Na spotkanie przybyli m, im.: wicemiinisiter Wit Drapich, 'przedstawiciel Wydziału Nauki Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej - pnof. dr .J anusz Chechliński, kierownik Wydziału Propagandy Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej - Marian Jakubowicz, zastępca przewodniczącego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej - Witold Stefanowski, sekretarz Prezydium Rady Narodowej m. Poznania - Józef Świtaj oiraz liczni pracownicy 'Uniwersytetu Adama Mickiewicza, szkół wyższych, instytucji naukowych, organizacji społecznych, wydawnictw, prasy, radia i te Biblioteka Główna Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Dyrektor Biblioteki doe. dr Stanisław Kubiak dokonuje otwarcia wystawy prac naukowych opartych o zasoby materiałów źródłowych przechowywanych w Archiwum Państwowym Miasta Poznania i Województwa Poznańskiego. Obok stoją od lewej: doc. dr Andrzej Tomczak z Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, wiceminister Oświaty i Szkolnictwa Wyższego Wit Drapich, rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza prof. dr Czesław Łuczak, zastępca kierownika Wydziału Oświaty Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Edward Erazmus (28 X 1970)lewiizji, archiwiści z różnych ośrodków krajowych i gaście. 'Zebranych powitał dyrektor Czesław Skopowski, wygłaszając przemówienie ma temat znaczenia archiwum iw życiu społeczeństwa. Z kolei przedstawiciele władz i instytucji złożyli Archiwom gratulacje iż okazji pięknego jubileuszu i życzenia pomyślnego rozwoju w przyszłości. Wiśród przemawiających "wymienić należy wiceministra 6rapicha i prorektora Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza pitol 'dra Jana WakaIjaika. Przedstawiciel Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich wręczył w imieniu Prezydium Rady Naczelnej Towarzystwa na ręce dyrektora Skopowskiego dyplom, nadający Archiwum godność zasłużonego działacza Towarzystwa Rozwoju iZiiem Zachodnich, 9' za wybitne izasługi w działalności społecznej na rzecz Ziem Zachodnich i Północnych. Również przedstawiciel Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaźni Polsko- Radaieckiej wręczył przyznaną Archiwum złotą odznakę honorową "Za zasługi w krzewieniu idei przyjaźni i braterstwa między narodami Polski i Związku Radzieckiego" . Wiceprzewodniczący Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Witold Stefanowski wręczył zasłużonym pracownikom Archiwum odznaki honorowe "Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego". Otrzymali je: Czesław Skopowski, Kazimierz Bielecki, Krystyna Górska-Gołaska i Czesława Hraszkowa. Następnie sekretarz Prezydium Rady Narodowej im. Poznania Józef Świtaj wręczył Odznakę Honorową Jubileusze Fotokopia medalu pamiątkowego, wybitego wg projektu Jozefa Kopczyńskiego z okazji 100-lecia Archiwum Państwowego Miasta Poznania i Województwa Poznańskiego. Awers po lewej miasta Poznania Irenie Radtke i Józefowi Rogali. Archiwum otrzymało z rąk przedstawiciela Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania Złotą Odznakę za pracę społeczną. Z kolei doc. dr Irena Koberdowa odczytała życzenia przekazane dyrekcji i pracownikom Archiwum przez naczelnego dyrektora Archiwów Państwowych, Leona Chajna, który z powodu choroby nie mógł wziąć udziału w uroczystości. Życzenia nadesłali również byli naczelni dyrektorzy archiwów pańsrtwowydh: dr Henryk Altman i prof. dr Rafał Gerber. N astępnie odczytano depesze gratulacyjne i życzenia, które nadesłały liczne urzędy, władze, instytucje i organizacje krajowe oraz dyrekcje archiwów z Austrii, Francji, Irlandii, Jugosławii, Monaco, Niemieokiej Republiki Demokratycznej, Niemieckiej Republiki Federalnej , Węgier, Włoch d Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Podniosłym momentem uroczystości było wręczenie przez dyrektora Skopowskiego współdziałającym z Archiwum urzędom, instytucjom ii organizacjom oraz osobom prywatnym pamiątkowego medalu, wybitego z okazji jubileuszu, zaprojektowanego przez artystę rzeźbiarza Józefa Kopczyńskiego. Otrzymali go przedstawiciele władz i urzędów, szkół wyższych i organizacji oraz naukowcy, członkowie rodzin zmarłych archiwistów poznańskich, a ttakże byli pracownicy Archiwum, zatrudnieni obecnie w innych zakładach pracy. Kolejnym punktem programu był koncert Poznańskiego Chóru Chłopięcego pod dyrekcją Jerzego Kurczewskiego. Zebrani nagradzali rzęsistymi brawami utwory muzyki polskiej od średniowiecznej do współczesnej. N a zakończenie ze brani zwiedzili zorganizowaną w Ratuszu przez kustosza Mariana Mikę -wystawę dokumentów i ksiąg pergaminowych. Oprócz archiwaliów na wystawie pokazano też związane z nimi muzealia, jak np. tłoki pieczęitne, udostępniane przez gospodarza - Muzeum Narodowe w Poznaniu. Wystawa wzbudziła u zwiedzających duże zaintaresoWainde i uznanie. W drugim dniu obchodów (29 X) odbyła się w siedzibie Archiwum ogólnopolska konferencja dyrektorów archiwów państwowych. Obradom przewodniczyła doc. dr Irena Koberdowa, a brałw iniicih udaiał rówinlież przedstawiciel Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Boboitoiaziej, praf. dr Janusz Chechliński. Podczas obrad dyrektor Skopowski wręczył dyrektoriom archiwów medal pamiątkowy, wybity dla uczczenia setnej roczraicy isitndieniia Archiwum Państwowego w Poznaniu. W dniu 30 października 1959 r. odbył się w siedzibie Archiwum pokaz filmu o archiwach polskich. Wśród gości był prof. dr Roman FolIak, który po zakończeniu pókaizu podzielił się wspomnieniami He swoich badań prowadzonych przed irokdiem 1939 w Archiwum nad opraaowaniiem żydiia codziennego w Wielkopolsce w dawnych wiekach. Kolejną imprezą było otwarcie o godz. 10 00 w Muzeum Rzemiosła Artystycznego na Górze Przemysława wysltawy filatelistycznej , poświęconej dziejom Polskii. Przybyłych ma otwarcie wystawy gości powitał przewodniczący Koła Polskiego Związku Filatelistów Poznań- Miasto Władysław Żywień. Otwarcia wystawy dokonał Zygmunt Obrąpalskl, prezes zarządu okręgu poznańskiego Polskiego Związku Filatelistów. Wręczył on na ręce dyrektora Czesława Skopowskiego dyplom uznania za pracę w 1969 r" nadany Archiwum poznańskiemu przez Związek, a urząd pocztowy stemplował korespondencję okolicznościowym datownikiem. Tego samego dnia izorganizowano również wycieczkę autokarem do zabytkowych pałaców i muzeów w Kórniku i Rogaiinie. Dnia 31 października 1969 r. odbyła się sesja Miejskiej Rady Narodowej w Gnieźnie, podczas której jedną z ulic na Osiedlu Tysiąclecia nazwano imieniem Józefa Paczkowskiego, pierwszego dyrektora Archiwum w Poznaniu po roku 1918 i pierwszego naczelnego dyrektora archiwów państwowych w Polsce, który urodził się w Gnieźnie. W sesji wzdęła udział dziesięcioosobowa delegacja pracowników Archiwum z Czesławem Skopowskim na czele, który podziękował Radzie Narodowej za podjęcie uchwały oraz przekazał na ręce jej przewodniczącego pamiątkowy medal. Podziękowanie złożył też syn Józefa Paczkowskiego, Konstanty. Delegacja udała się następnie na nowo mianowaną ulicę, gdzie umieszczono 'tablicę z jej nazwą. Z okazja jubileuszu stulecia archiwiści poznańscy pamiętali także o zmarłych kolegach. W przeddzień obchodów (27 X), delegacja archiwistów złożyła wiązanki kwiatów na grobach Józefa Leksizyokiego, Józefa Paczkowskiego, Kazimierza Kaczmarczyka, Adama Kaletki i Leonia Siuohnińslkiego. Archiwum zaś wydało na "małej poligrafii" Życiorysy polskich archiwistów poznańskich. Uroczystości stulecia Archiwum stały się również okazją do poruszenia spraw archiwalnych na łamach prasy poznańskiej, która poświęciła im szereg art y - kułów ii notatek. Obchody setnej rocznicy istnienia Archiwum Państwowego w Poznaniu były podniosłym wydarzeniem w kulturalnym życiu imiasta Poznania, o czym świadczy duże zainteresowanie władz partyjnych i państwowych tą imprezą. Społeczeństwu Wielkopolskiemu przypomniano o roli archiwów w zabezpieczeniu bezcennych dóbr kulturalnych, jakie stanowią źródła historyczne. Stanisław Nawrocki Jubileusze 100 LAT ZAKŁADÓW NAPRAWCZYCH TABORU KOLEJOWEGO IM. 2. ARMII WOJSKA POLSKIEGO W POZNANIU W sobotę 25 kwietnia 1970 r. Zakłady N aprawcze Taboru Kolejowego! obchodziły jubileusz stulecia istnienia. Pierwszy wiek działalności Zakładów, nazywanych dawniej Warsztatami Kolejowymi, to bogaty rozdział historii poznańskiej klasy 'robotniczej. Od patriotyzmu, jaki cechował poznańskich kolejarzy w ich walce przeciwko germanizacji w latach zaboru pruskiego, poprzez rosnącą świadomość klasową w państwie tourżuazyjnym, aż po ostatnie dziesięciolecia - załoga Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego zawsze znaj dowała się w czołówce inaj bardziej świadomego i ofiarnego społeczeństwa Poznania. Toteż jubileusz stulecia Zakładów był uroczystością wykraczającą poza bramy przedsiębiorstwa przy ulicy Roboczej w proletariackiej dzielnicy Wilda. Święto kolejarzy wildeckich 'otrzymało uroczystą oprawę. Olbrzymią halę nr 20 Międzynarodowych Targów Poznańskich, przystrojoną barwami narodowymi i emblematami polsikięgo kolejnictwa, zapełniła wielotysięczna irzesza pracowników Zakładów i izaproszonyoh gości. Punktualnie o godz. l pasażerskich. W związiku z tym iZakłady poznańskie, naprawiające tabor spalinowy oraz rozwijające produkcję wielu części i ,zeąpołów do taboru spalinowego, ibędą miały więcej pracy i zadań do spełnienia. Minister Mieczysław Zajfryd omówił niektóre aktualne problemy kolejnictwa, wskazując nla wysiłki podejmowanie w ikienuniku uniorwiacześnieniia ikolei i usprarwiniania jej pracYŁ N astępnie zabrał głos dyrektor naczelny Zakładów, mgr 'nnż. Stanisław Chełstowski. "Sto Ha1t itemu - powiedział na wstępie - na (maleńkim skrawku iziemii,stanowiącej zaledwie cząstkę terenu 'obecnych Zakładów, pobudowany został warsztat obróbki imechaniiciznej, przekształcony później w halę napraw parowozów. W 'miarę upływu czasu oraz potrzeb wynikających z rozwoju transportu kolejowego - wybudowano halę napraw wagonów towarowych a osobowych, kuźnię, Ikotlarnię, narzędziownię, nową halę napraw parowozów i inne pomieszczenia warsztatowe, służące do naprawy taboru kolejowego. Przemiany, jakim podlegały Zakłady w swojej stuletniej działalności, nie były jedynie natury ilościowej. Obok licznych przeobrażeń w technice i organizacji pracy, prowadzący od form rzemieślniczych do najbardziej nowoczesny eh metod produkcji, Zakłady nasize zmieniały w toku historii irównież swój narodo - wy i społeczny charakter. Tysiące ro Jubileusze Przewodniczący Rady Państwa Marian Spychalski dekoruje sztandar Zakładów wysokim odznaczeniem państwowym - Orderem Sztandaru Pracy I klasy (25 IV 1970) batoników polskich w latach zaboru pruskiego stosowało różne środki samoobrony przed germanizacją ii przed zamiarem pozbawienia ich godności narodowej i osobistej, mowy ojczystej, kultury narodowej oiraiz źródła egzystencji i możliwości zdobywania kwalifikacji zawodowych. Długo itrwał iten okres zmagań pomiędzy przemocą i tyranią zaborcy pruskiego a polską klasą robotniczą, której jedyną siłę stanowił patriotyzm i umiłowanie ojczyzny. N adszedł wreszcie nok 1919; w którym " Boiska odzyskała niepodległość. Radość i nadzieja poprawy egzystencji klasy robotniczej, a zatem i robotników naszych Zakładów, lokazały się przedwczesne. Wszystkie hasła i programy, które głosiły demokratyzację w życiu społeczeństwa polskiego, okazały się fikcją i izwykłym manewrem politycznym sfer rządzących. Ucisk narodowy z lat zaboru zmieniał się systematycznie i konsekwentnie w uciisk klasowy. Warunki życia klasy robotniczej z iroku ina nok stawały się coraz gorsze, aż .wreszcie doszło do kryzysu gospodarczego, którego skuijki i konsekwencje zmuszona była ponosić również klasa robotnicza naszych Zakładów. Kiedy zawiodły wszelkie nadzieje i szanse uzyskania poprawy, robotnicy naszych Zakładów rozpoczęli akcję strajków i demoinsitracji ulicznych. J edna iz takich demansitracji zakończyła się tragicznie, bowiem od salwy taarabioowej granatowej policji zginęło wielu jej uczestników. Tragedia, jaka rozegrała się na ulicach Bozinamaa w r. 1920, była aż nadto wystarczającym dowodem prawdziwego stosunku sfer rządzących do klasy robotniczej. Fakt ten jeszcze bardziej zaostrzył zapał .robotników na Zwiedzanie Zakładów. Hala napraw lokomotyw spalinowych. Idą od lewej: kierownik Wydziału Czesław Jasiński, wiceminister Komunikacji Walenty Szablewski, I sekretarz Komitetu Zakładowego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Czesław Palacz, minister Komunikacji Mieczysław Zajfryd, dyrektor naczelny Zakładów Stanisław Chełstowski (25 IV 1970) szych Zakładów ido walki o swoje prawa, którą prowiadziilii już w sposób bardziej (zorganizowany ii przezorny, iw SCISłym powiązaniu ii w oparciu o dyrektywy Komunistycznej Partii (Polski ii Polskiej Partii Socjalistycznej, aż do wybuchu drugiej wojny światowej, do roku 1939. "Lata okupacji hitlerowskiej, podobnie jak iw całym kraju, tak i na teranie naszych Zakładów, to okires wzmożonej działalności ugrupowań politycznych na czele z podziemną Polską Partią Robotniczą. Podstawową dziiałalnośjaią klasy robotniczej nasizydh Zakładów w latach okupacji hitlerowskiej były akcje sabotażowe, stała informacja o sytuacji politycznej i wynikach walk na frontach wojny światowej oraz niesienie poimocy tym wsizyatkim Polakom, którzy z takiej czy innej przyczyny pomocy tej potrzebowali. Ta działalność robotników Zakładów jest wielkim osiągnięciem i stanowi piękny iroizdział historii polskiej klasy robotniczej" . "W roku 1945 - mówił dalej Stanisław Chełstowski - kiedy na ulicach Poznania trwały jesizcze wałki o całkowite wyzwolenie miasta z niewoli hitlerowskiej, część załogi Zakładów, około sześciuset pracowników, samotrzuftaie przystąpiła dlo pracy przy odgruzowywaniu i uruchamianiu obiektów fabrycznych. Już 26 lutego 1945 ir. oddano do eksploatacji pierwsze naprawianie parowozy, tak bardzo potrzebne do transportów wojskowych na front. W jakich (warunkach i od czego rozpoczęto pracę w tydh pamiętnych 'dniach lutego 1945 r. - wie już dziś niewielu członków załogi naszego Zakładu. Przystępując do pracy w pierwszych dniach wolności, nikt z nas nie zapytał nawet, ile będzie zarabiał. Jedyną zapłatą za naszą pracę była miska gorącej zupy i kawałek -chleba. Trudno było wówczas żądać 'czegokolwiek więcej. "Dzięki zrozumieniu 11 offiarności tej części załogi, która rozpoczęła pracę w lutym 1945 r., zakłady nasze do końca roku wykonały naprawę 1@6 pairoworów, 1220 wagonów towarowych i 222 wagonów osobowych. Lata 1946 -1957, to okres odbudowy zniszczonych obiektów z równoczesną rozbudową i modernizacją Zakładów . Na miejscu zniszczonych lub rozebranych w dużej części drew Jubileusze Uroczystość poprzedzająca jubileusz stulecia w Klubie Fabrycznym (18 IV 1970). Dyrektor Naczelny Zakładów, Stanislaw Chełstowski, w imieniu Samorządu Robotniczego wręcza dyrektorowi Szkoły Przyzakładowej Franciszkowi Pietrzakowi sztandar ufundowany przez załogę nianych budynków, wybudowano nowoczesne obiekty przemysłowe: halę średnich napraw parowozów, magazyny, zapalarnię parowozów, tlenownię, odlewnię żeliwa, centralną kotłownię i wiele innych. Do wyposażenia tych wszystkich obiektów zakupiono lub wykonano czternaście suwnic i przesuwnie oraz zakupiono obrabiarki. "Przestawienie Polskich Kolei Państwowych ma nowoczesne rodzaje taraikoji wywołało konieczność przygotowania odpowiedniego zaplecza naipnawozega. Opracowane przez ministerstwo główne kierunki rozwoju wsizysitkich Zakładów N aprawczych Taboru Kolejowego wyznaczyły naszym iZalkładom jako pierw Sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Jerzy Gawrysiak dokonuje w hali nr 22 Międzynarodowych Targów Poznańskich otwarcia wystawy pt. "ZNTK dawniej a dziś". Stoją od lewej: dyrektor naczelny Zakładów Stanisław Chełstowski, zastępca kierownika Wydziału Ekonomicznego Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Miron Kolasiński, I sekretarz Komitetu Dzielnicowego Wilda Teofil Stróżyk (20 IV 1970 r.)szyim w kraju podjęcie naprawy taboru spalinowego. Zmiana profilu naprawczego wymagała przede wszystkim powiększania zaplecza gospodarki malteriiałowej i narzędziowej, rozbudowy 'zasilania elektroenergetycznego a następnie adaptacji poszczególnych hal z ozęśaiową ich rozbudową oraz modernizacją ich wyposażenia" . W 1968 ir. Zakłady weszły w nowy okres initansyiwinego rozwoju, okres adaptacji do napraw itaboru spalinowego, której całkowite (Zakończenie przewidziane jest w 1972 r. W tym celu wybudowano już względnie przebudowano wiele obiektów" a wśród nich: ładownię akumulatorów, (magazyn główny, budynek narzędziiiowinii i obróbki cieplnej, magazyn stali 'z Ikrajalnią, adaptowano hale do naprawy lokomotyw i silników spalinowych oraz maszyn elektrycznych, harnawmię isilnłków spalinowych, przebudowano halę ido naprawy wagonów spalinowych oraz inne pomieszczenia mantażawoHniaprawcze i pomocnicze. O rozmiarach inwestycji budowlanych w Zakładach świadczy fakt, że w łatach 1945 - -1969 zbudowano ponad połowę powierzchni fabryki, warsztatów i magazynów. Zakupiono względnie wykonano Jubileusze i zainstalowano blisko sześćset obrabiarek, maszyn i urządzeń. Rozpoczęcie iw Zakładach naprawy 'taboru spalinowego spowodowało konieczność przekwalifikowania nieomal całej załogi. Aby sprostać zadaniom, zorganizowano ma szeroką skalę szkolenie poprzez kursy z przerwaniem i bez przerwania pnący. Wielu pracowników Zakładów odbyło przeszkolenie ma praktykajcfu zagranicznych. W trosce o zapewnienie dopływu młodych i wykwalifikowanych kadr przejęto i powiększono Zasiadiniiczą Szitaołę Zawodową dla pracujących, .do której uczęszcza około tysiąca chłopców d dziewcząt pobierających naukę o kierunkach zawodowych dostosowanych do aktualnych potrzeb produkcyjnych Zakładów. Wielu pracowników nie przerywając pracy ukończyło względnie uczęszcza do Technikum [Kolejowego oraz na Politechnikę Poznańską. Dużą irOlę w podnoszeniu kwalifikacji załogi odgrywa Zakładowy Ośrodek Informacji Techniczno-Ekanomicznej, który poza działalnością informacyjną prowadzi bibliotekę techniczną i czytelnię. W latach 1945 - 1969 Zakłady naprawity 8270 parowozów, 15 180 wagonów osobowych i towarowych, 52,35 lokomotyw spalinowych i 1310 wagonów spalinowych. W trosce o obniżkę kosztów naprawy 'taboru, o oszczędność dewiz oraz pokrycie braków w dostawie części kamiennych do taboru splinowęgo, rozpracowano i uruchomiono produkcję części zamiennych, iz których 'większość stanowi produkcja antyimportowa, przy której uzyskano około 32 min zł dewizowych oszczędności. W okresie naprawy taboru spalinowego opanowano 'naprawę jedenastu serii lokomotyw ii ośmiu serii wagonów spalinowych. "Przodująca pozycja naszych Zakładów - kontynuował przemówienie Stanisław Chełstowski - wśród Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego w ikraj u wyraża się stałym d systematycznym wykonywaniem zadań produkcyjnych, przy jednoczesnej przebudowie i adaptacji, wykonywanej w dużej mienze równieżwe własnym izafcresie. Równolegle do prowadzonej przebudowy i adaptacji, zmierzającej 'do stworzenia technicznych warunków produkcyjnych, szczególną uwagę zwraca się na poprawę warunków pracy, higienę i bezpieczeństwo. Pieniądze włożone przez państwo na inwestycje w Zakładach w wysokości «około 400 min zł przynoszą już w tej chwili poważne korzyści materialne w postaci rosnącej z roku na rok ilości naprawianego taboru, wzrostu wydajności pracy oraz poważnych oszczędności na produkcji części zamiennych, sprowadzanych do niedawna z zagranicy. Szeroko rozwiłndęty postęp techniczny, wynalazczość pracownicza, iwspółrawodniotwo pracy i czyny społeczne, pozwalają Zakładom pokonywać trudności produkcyjne i orgindizacyjne, pokrywają niedobory w zatrudnieniu oraz podnoiszą zarobki pracowników. O postępie technicznym w naszych Zaikładach świadczy fakt, że w 1969 T. zastosowano w produkcji ponad dwieście wniosków racjonalizatorskich, które po zastosowaniu w produkcji usprawniły, a niektóre ułatwiły wykonanie planów produkcyjnych. "Stale rozwijające się współzawodnictwo pracy zarówno zespołowe jak i indywidualne doprowadziło do tegoi, że w latach 1952, 1964 d 1965 Zakłady trzykrotnie otrzymały sztandar przechodni Ministerstwa 'Komunikacji i Zarządu Głównego Związku Zawodowego Kolejarzy. Trzy oddziały produkcyjne uzyskały w latach 1964 i 1966 tytuły "Oddział Pracy Socjalistycznej". W ośmiu ostatnich latach 109 brygad skupiających ponad 1150 pracowników wywalczyło zaszczytne tytuły "Brygada Pracy Socjalistycznej", a 2,58 pracowników otrzymało indywidualne odznaki przodownika pracy, czterdziestu pięciu pracowników - tytuł przodownika socjalistycznej pracy, wśród nich siedmiu pracowników - zasłużonego przodownika socjalistycznej pracy. "Z okazji obchodów rocznic i uroczystości państwowych, załoga Zakładów wykazuje zawsze wysoką aktywnośći szeroką inicjaitywę w podejmowaniu różnych zobowiązań produkcyjnych i czynów społecznych o milionowej wartości. Przykładowo wartość jzobowiązań produkcyjnych w ,1959 r. wynosiła 2:735 tys. zł, a w 1969 r. - 6760 łys. zł. Wzrost wynosi około 250°.'0. Wartość czynów społecznych przy porządkowaniu Łęgów Dębińskich oraz budowie Parku - Pomnika Braterstwa Bronui i Przyjaźni Folsko- Radzieekiej na Cytadeli wynosiła w 1969 r. 1196 tys. zł. W latach 1956 - 1969 Zakłady włączyły się do wszystkich akcji polityczno-społecznych, za co otrzymały Odznakę Tysiąclecia Państwa Polskiego, Odznakę Honorową Miasta Poznania, Medal Budowniczych Pai1fcu Przyjaźni, Honorową Złotą Odznakę Towarzystwa Przyjaźni Palslko- Radzieekiej, dyplomy I nagrody pieniężne w konkursie oszczędności paliw (1964 -1965), II miejsce w konkursie bezpieczeństwa i higieny pracy w Zjednoczeniu Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego (1965), plakiety i dyplomy uzyskane w latach 1906- 1968 iza przodujące osiągnięcia w czynach społecznych w dzielnicy Wilda. W latach 1967 i 1968 uzyskały I mIejSCa w konkursie na najlepiej uporządkowany zakład piracy w dzielnicy Wilda. "'Równolegle z rozbudową potencjału naprawczo-produkcyjinego Zakładów postępowało zaspokój eniie potrzeb soojalno-bytowyeh załogi. Rozbudowano względnie wybudowano na iteyenae Zakładów i poza jego granicami szereg obiektów o charakterze socjalno-bytowym i kulturałno - wypoczynkowym: świetlicę, łaźnię, przychodnię lekarską; urządzono i zagospodarowano ogrody pracownicze, ośrodek wczasów rodzinnych w Międzyzdrojach na około dwieście pięćdziesiąt osób, kolonie letnie w Witnicy, z których korzysta w ciągu roku około pięciuset idzieci, rozpoczęto pracę przy organizowaniu nowego ośrodka wczasów rodzinnych w Skokach, wybudowano dziewiętnaście budynków mieszkalnych (685 izb) w różnych punktach miasta. Niezależnie od 'tego Zakłady partycypowały w budowie urządzeń komunalnych w Poznaniu na ogólną sumę 15 min zł". "Sukcesy nasze podkreślił Stanisław Chełstowski na wielu odcinkach piracy zawodowej i polityczno-społecznej nie mogą odwracać uwagi od stale rosnących zadań produkcyjnych oraz obowiązku realizacji uchwał Komitatu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Powinniśmy dążyć do maksymalnego wykorzystania zdolności produkcyjnej Zakładów przez poprawienie stopnia zmianowości pracy, wy korzystania [obrabiarek, rozwijania postępu technicznego', oszczędną gospodarkę materiałową, izwiększanie dyscypliny pracy i pełne wykorzystanie dnia roboczego, dalsze rozwijanie produkcji anttyimportowej, poprzez (rytmiczność i poprawę jakości produkcji oraz 'terminowe zakończenie inwestycji. Te główne kierunki powinny stanowić przedmiot naszego zainteresowania na oodzień, jeśli chcemy sprostać zadaniom, jakie mas czekają jeszcze w tym roku i w następnym Planie Pięcioletnim (1971-1975). Liczymy, że opracowane ostatnio zasady nowych bodźców materialnego zainteresowania załogi przyczynią się w sposób zdecydowany do 'osiągnięcia jalk najlepszych wyników techniczno-ekonomicznych, a tym samym i wykonania naszych planów produkeyjinyeh" . (Zwracając się do przewodniczącego Rady Pańsitwa Mariana Spychalskiego, Stanisław Chełstowski powiedział: "Tych kilka słów własnej oceny piracy naszych Zakładów znalazło potwierdzenie w luiznaniu najwyższych władz państwowych. Przed chwilą Zakłady odznaczone zostały jednym z najwyższych odznaczeń państwowych - Orderem Sztandaru Pracy I klasy. Niewiele jest takich zakładów w Polsce, które zostały 'tak wysoko ocenione i dostąpiły itego zaszczytu. Nasiza radość i duma jest tym większa, że Order hen załoga otrzymała z VVaszych rąk, Towarzyszu Marszałku Polski. Zawsze byliśmy szczerze przekonani o Waszej sympatii dla izałogi Zakładów N apraw Jubileuszeczych Taboru Kolejowego!, z którą łąazą Was więzy pracy politycznej jeszcze z okresu międzywojennego. Od itej dłnwiilii jesteśmy jeszcze bardziej zobowiązani nie zawieść Waszego zaufania i utrzymać opinię dobrze piriacującego zakładu dla do bra Polski Ludowej,. "Pozwólcie, Towarzyszu Marszałku, że w imieniu całej załogi złożę Wam IOSObiśoie oraz Radzie Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wyrazy szczerego podziękowania za tak wygolkie odznaczenie. Szczególne wyrazy podziękowania przyjmijcie, Towarzyszu Marszałku, aa Wasz osobisty udział w tak wielkiej i drogiej dla nas uroczystości. Niech żyje nasza władza ludowa! Niech żyje klasa robotnicza!" Przewodniczący Rady Państwa Marian Spychalski dokonuje aktu dekoracji odznaczeniami państwowymi dziewięćdziesięciu ośmiu pracowników Zakładów. N a zdjęciu moment dekoracji inż. Jerzego Krzymińskiego (25 iv 1970) Okrzyk ten podchwyciła gromko wielotysięczna rzesza uczestników akademii. Następnie przewodniczący Rady Państwa Marian Spychalski udekorował dziewięćdziesięciu ośmiu piracowników Zakładów wysokimi odznaczeniami państwowymi. Krzyżami Kawalerslkiimi Orderu Odrodzenia Polski udekorowani zostali: emerytowany majster Czesław Bakoś, kierownik kontroli technicznej Kazimierz Goździecki, kierownik oddziału produkcyjnego Augustyn Jankowiak, majster Bogdan Jaśkowiak, mistrz Maksymilian Kerber , starszy inspektor techniczny Franciszek N ogaj, konstruktor inż. Jan Nowodworski, majster Wacław Pytlak, kierownik działu inwestycji Marian - Główne wejście fabryczne z nową nazwą Zakładów Roszkiewicz, emerytowany pracownik kontroli technicznej Antona Skrzypczak i ślusarz Stanisław Szymański. Złotymi Krzyżami Zasługi : Józef Albertom, Franciszek Bartaszak, Bogdan Gichy, Marian Grzędzielewsiki, Tomasz Hawiryłkowkrz, Benon Heinz, Florian Kaazmarek, Franciszek Kamdułsfci, Marian Kapczyński, Stanisław Majchrzak, Rufin Mendel, Teodor Piątek, Henryk RzetelsIki, Roman Sierarat, Wojciech Skrzypczak, Leon Stachowiak, Stanisław Stachowiak, 'Leon Wałkowiak, Franciszek Witkowski, Antoni Wojciechowski, Feliks Zgrzeba. Srebrnymi Krzyżami Zasługi: Stefan Białek, Tadeusz Borowicz, Stanisław Bręczewiski, Antoni Buczak, Władysław Bukowski, Marian Chojnadki, Władysława Chytra, Edmund Dudziak, Stanisław Dyłcfeld, Władysław Felisizkowsiki, Tadeusiz Gelart, Stanisław Gorczyński, Michał Gnzesiiński, Jan Hil-debranidt, Leon J aśkiewicz, Anitami Jojlt, Jan Kiaźmierczaik, Wiktor Komik, Jian Kowala, Sta nisław Kulas, Edward Łagodziński, Czesław Majchrzak, Henryka Matuszewska, Jan Obst, Helena Osises, Czesław Palacz, Jan Rogal, Józef Rutkowski, Józef Skibiński, Feliks Sommer , Henryk Sommer , Edward Stachowiak, Feliks Szymański, Janusz Trębacz, Stanisław Twardowski, Ludwik Urbański, Leon Wesołek, Jan Wesoły, Ryszard Wysota, Stanisława Zawieja, Leon Zeidler. Brązowymi Krzyżami Zasługi: Henryk Adamczak, iZbigniew Andrzejewski, J ózef Bartkowiak, Bronisław Bąk, Tadeusz Błażejewski, Feliks Bręk, Ryszard Dopierała, Andrzej Gazeckd, Mieczysław Ciesielski, Zenon Idziaszek, Wiktoria Karcz, Stanisław Kozłowski, Jerzy Krzymiński, Stanisław Kubicki, Marian Łukaszewski, Józef Maciejewski, Stanisław Matusik, Jan Niawirat, Leon Piontek, Henryk Rolnik, (Zbigniew Rusaczyński, Stanisław Sadys., Włodzimierz Szych, Marian Tobaszewsfci, Henryk Wędrawicz. W imieniu odznaczanych podziękował za wysokie wyróżnienia Marian Choj Jubileusze Moment po odsłonięciu pamiątkowego obelisku na dziedzińcu Zakładów, przy którym wartę honorową zaciągnęli przedstawiciele trzech pokoleń pracowników Zakładów. Wieniec składa delegacja Związku Młodzieży Socjalistycznej (25 IV 1970) naaki. Zwracając się do przewodniczącego Bady Baństwa Mariana Spychalskiego, Mairian Chojnacki powiedział: "Bozwótoie mi złożyć wyrazy serdecznego podziękowania Badzie Państwa PolSkiej Bzeczypospolitej Ludowej d Wam osobiście, Towarzyszu Przewodniczący, iza uznanie i wyróżnienie naszej pracy - naszego zaangażowania. Głęboki szacunek, z -jakim odnosi Się Polska Zjednoczona Bartia Bobatniioza i władza ludowa do klasy robotniczej i pracującej inteligencji sprawił, że setna rocznica działalności naszych Zakładów, a także nasza codzienna praca zyskała sobie wysoką ocenę i weszła na trwałe do skarbnicy najlepszych tradycji Wielkopolan. "Broszę nam wierzyć, że (dołożymy wszelkich starań, by zadania stawiane przed nami przez partię 1 rząd były zawsze wykonane". Zebrani na akademii uchwaliM tekst listu 'do I sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Barttii Bobdtniczej Władysława Gomułki, zaproponowany przez iinż. Henryka Bzetelskiego, w którym czytamy: "Zgromadzeni na uroczystej akademii z okazji stulecia istnienia Zakładów, w imieniu ponad pięciotysięcznej załogi Zaikładów Naprawczych Taboru Kolejowego im. 2, Armii Wojska Polskiego, przesyłamy Wam, Towarzyszu Wiesławie, serdeczne ipozdrowienia i życzymy pomyślności w Waszej itrudinej i odpowiedzialnej pracy na irzeaz rozkwitu naszej Ojczyzny, utrwalania pokoju i zdobyczy socjalizmu. "Zapewniamy Was, Towarzyszu Sekretarzu, że dyrektywy Polskiej Zjednoczonej Barttii Boibotniczej stanowią podstawę naszej codziennej pracy. Będąc pmzeko nainymnii o ida słuszności, pracujemy systematycznie mad poprawą wyników produkcyjnych, obniżką kosztów naprawianego taboru, skróceniem cyklu naprawczego i polepszeniem innych podstawowych wskaźników. Realizując zadania stałej poprawy jakości i terminowości napraw, rozszerzamy looroczraie zakres pro diukoj i antyimportowej części zamiennyoh, podnosimy nasze kwalifikacje i umacniamy zasady samorządności (robotniczej. "Będziemy nadal czynić wszystko, by naszą codzienną prtacę pominiazać osiągniięcua gospodarcze i kulturalne iziemi wielkopolskiej i naszej budowej Ojczyzny" . W części autystycznej wystąpił Centralny Zespół Pieśni i Tańca "Wojska Polskiego. W godzdinadh przedpołudniowych 'do Zakładów przybyli, witani przy bramie fabrycznej przez dyrektora naczelnego Stanisława Chełstowskiego: minisiter Komuin'ilkaoji Mieozysłaiw Zajfrryd, wiiceminiister Walenty Szablewski, sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej (Partii Robotniczej Jerzy Gawrysiak i I sekretarz Komitetu Daielnicowego Teofil Stróżyk, przewodniczący Zarządu Głównego Związku Zawodowego Kolejarzy Eugeniusz Grochal, generałowie brygady Mieczysław Mazur li Andrzej Porajski. Po 'zwiedzeniu 'Zakładów, o gbdz. I 1 45 goście i przedsitawidiele załogi ze brali się przed pamiątkowym obeliskiem wzniesionym ku czdi pracowników Zakłaidów, poległych w walce o wolność i demokrację. Uroczystość rozpoczęła slię hymnem państwowym. Odsłonięcia obelisku dokonał minisiter Mieczysław Zajtryd w 'towarzystwie sekretarza Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Pantii Robotniczej Jerzego Gawrysiaka i naczelnego dyrektora Stanisława Chełstowskiego. Pod odsłoniętym obeliskiem złożono wieńce i wiązanki kwiatów, a wartę 'honorową 'zaciągnęli przedstawiciele trzech pokoleń pracowników Zakładów. 10 Kronika miasta Poznania Podczas odsłonięcia obelisku okoiicznośoiowe przemówienie wygłosił I Sekretarz Komitetu Zakładowego 'Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Czesław Palacz, który powiedział m. in.: "Stulecie naszych Zakładów stanowi piękną kartę w dziejach klasy robotniczej Poznania. Od pierwszych lat istnienia Zakładów ich załoga uczestniczyła w walce polskich mas ludowych przeciwko pruskiemu izaborcy, w zmaganiach z polskimi i niemieckimi kapitalistami kształtowała swoją świadomość klasową. W 1920 r., a więc pięćdziesiąt lat temu, robotnicy Warsztatów Kolejowych wyszli na ulice Poznania. Podłożem strajku były nie tylko żądania poprawy warunków życia, ale przede wszystkim protest przeciwko rządom burżuazyjno-obszarniczym. Salwy karabinowe policji były symbolem tego, co kapitalizm może dać masom ludowym. W wyniku masakry poległo i zmarło w szpitalu dziewięciu robotników: Kazimierz Bogdaszewski, Józef Derasiński, Stefan Domagała, Michał Dziębalski, Franciszek Krzyśko, Jan Mieloch, Marcin Rataj czak, Kazimierz Szkudlarek i Stanisław Tukaj. "Przez całe międzywojenne dwudziestolecie 1919 - 1939 załoga nasza wraz z <