TADEUSZ FILIPlAK i MARIAN JAKUBOWICZ ORGANIZACJA I DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZKU BOJOWNIKÓW O WOLNOŚĆ I DEMOKRACJĘ MIASTA POZNANIA (W XX rocznicę zjednoczenia ruchu kombatanckiego) SPOŁECZEŃSTWO Poznania zapisało niejedną chlubną kartę w dziejach walk o społeczne i narodowe wyzwolenie. Ziemia wielkopolska od zarania swych dziejów była przecież bastionem walki z naporem germańskim. Jej dzieje łączą się nieprzerwalnie z obroną zachodniej i północnej granicy naszego państwa, z walką społeczeństwa o wyzwolenie narodowe i społeczne. Czasy II wojny światowej (1939 -1945) znaczyły się krawym śladem na terenie Wielkopolski, a więc i Poznania. W 1939 r. odbywały się tutaj działania bojowe, a ludność stawiała bohaterski opór agresji hitlerowskiej. W 1945 r. natomiast ludność Poznańskiego przyszła z pomocą armii radzieckiej. Znany jest udział poznaniaków w szturmie na Cytadelę - ostatni punkt oporu hitlerowskich wojsk na ziemi wielkopolskiej. Wielowiekowe zmagania ludu wielkopolskiego z niemieckim programem zgermanizowania tej ziemi ukształtowały jego specyficzne cechy: wysokie poczucie patriotyzmu, upór i wytrwałość w walce o społeczne i narodowe wyzwolenie, a także czujność wobec zakusów zachodnioniemieckiego imperializmu. Nic więc dziwnego, że Związek Bojowników o Wolność i Demokrację, skupiający w swych szeregach kilka pokoleń bojowników o sprawę wolności i niepodległości ojczyzny, cieszy się dużym zaufaniem i autorytetem i budzi szczere - nie pozbawione zaangażowania uczuciowego - zainteresowanie poznaniaków. Zaufanie i sympatia do Związku, wyrażające się m. in. w liczebności szeregów związkowych, dojrzewały od zjednoczenia w 1949 r. wszystkich jedenastu organizacji kombatanckich, a do zjednoczenia niełatwa była droga *. Między III a IV Kongresem Związku 2 główne akcenty położono na dalsze 1 W dniu 15 II 1970 obradowała w Poznaniu VI Okręgowa Konferencja Sprawozdawczo- Wyborcza Związku. Na konferencji 481 delegatów wybrało skład 51-osobowego Zarządu Okręgu. Na swym pierwszym posiedzeniu konstytucyjnym w dniu 15 II 1970 Zarząd wybrał prezydium w składzie: Henryk Mazur (prezes), Marian Jakubowicz, Wiktor Kalemba, Bernard Łuczewski (wiceprezesi), Henryk Si tarek (sekretarz), Karol Mikołajewski (skarbnik), Helena Hejduk, Jan Nalepka, Henryk Fowelski i Łucja Remiszewska (członkowie). Przewodniczącym Okręgowego Sądu Koleżeńskiego wybrany został Wiktor Pawlak, a Komisji Rewizyjnej - Mieczysław Ociepla. 2 II Kongres Związku Bojowników o Wolność i Demokrację obradował w Warszawie we wrześniu 1.'8} T., III Kongres we wrześniu 1964 r. Tadeusz Filipiak i Marian Jakubowicz zespalanie i zwiększanie liczebności jego szeregów. Konsolidacja, jaka obecnie cechuje Związek, nie jest dziełem przypadku. Jest oparta na wspólnym fundamencie, łączącym wszystkich bojowników patriotycznego frontu walki. Istota jej tkwi w uznaniu wysiłku bojowego i ofiary krwi niezależnie od tego, na jakim froncie oraz w którym ugrupowaniu była składana ojczyźnie i na uznaniu, że jedynie słuszną i zapewniającą zwycięstwo była linia polityczna lewicy polskiej i jej najbardziej konsekwentnej wyrazidelki - Polskiej Partii Robotniczej. Wyraził to Władysław Gomułka ,,[...] Jedynym miernikiem oceny obywatela PRL jest jego podstawa wobec socjalizmu i wobec żywotnych interesów państwa i narodu". Członka Związku nie ocenia się więc tylko według jego bojowego wkładu w wyzwolenie ikraju i narodu, lecz również według jego dzisiejszej postawy. Jest oczywiste, że Związek tworzą ludzie wypróbowani i zahartowani w walce o wyzwolenie społeczne i narodowe, wartościowi moralnie, zaangażowani społecznie, doświadczeni politycznie. Integracja tych szeregów związkowych tworzy wielką siłę moralno-polityczną, pomnażającą wysiłek całego narodu w umacnianiu socjalistycznego państwa. Wśród społecznych organizacji, działających w ramach Frontu Jedności Narodu, Związek zajmuje szczególnie miejsce. Jest to organizacja zamknięta, do której należą uczestnicy walk wolnościowych z różnych okresów historii naszego narodu. W Związku spotkały się środowiska trzech pokoleń - od prekursorów walk rewolucyjnych do "synów pułku", najmłodszych kombatantów ostatniej, antyhitlerowskiej wojny. Przypomnijmy wreszcie, że aktywność społeczna członków Związku - ludzi, którzy swoją ofiarną przeszłością bojową i świadomym zaangażowaniem w budowę Polski socjalistycznej dali dowody szlachetnej postawy wobec ojczyzny, przyczyniła się w dużej mierze ido dalszej integracji naszego społeczeństwa, do zwiększenia jego energii twórczej w rozpoczynającym się drugim dwudziestopięcioleciu rozwoju wolnego kraju. Była to praca wielka i cenna. Docenia ją dziś starsze i młodsze społeczeństwo, darząc pamięcią i szacunkiem jej realizatorów, tych, co już odeszli i tych, którzy tworzą Związek, rozwijają działalność mobilizującą członków Związku i społeczeństwo do coraz aktywniejszego udziału w tworzeniu moralnych i materialnych wartości Polski socjalistycznej. Niemały udział ma w tym względzie organizacja województwa poznańskiego. Wielkopolski Związek Bojowników o Wolność i Demokrację zalicza się do największych w kraju i zajmuje aktualnie trzecie miejsce; bardzo licznie, bo aż w 28,36% reprezentowane jest w tym środowisko poznańskie 3 . Szczyci się ono też w swej pracy odpowiednimi rezultatami. Poznań podzielony jest na pięć dzielnic, których Zarządy Dzielnicowe podporządkowane są bezpośrednio Zarządowi Okręgu. Stan liczbowy i środowisko przedstawiają tabele 1 i 2. Zawarte w nich dane statystyczne budzą szereg interesujących refleksji. 8 Związek woj. poznańskiego skupiał na koniec 1969 r. ogółem 27134 członków, w tym 7028 nadzwyczajnych. Sprawozdanie Zarządu Okręgu na Konferencję Sprawozdawczo-Wyborczą w dniu 15 II 1970 r. Powstańcy wielkopolscy 1918/1919 w historycznych mundurach - poczty sztandarów Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Poznaniu Tabela 1 LICZBA CZŁONKÓW ZWIĄZKU BOJOWNIKÓW O WOLNOŚĆ I DEMOKRACJĘ W POZNANIU (na dzień 31 XII 1969 r.) W tym członkowie: Lp. Dzielnica Ogółem % 0/ Odsetek członków zwyczajni % 1 nadzwyczajni /0 nadzwyczajnych l Grunwald * 2446 31,78 1833 31,50 613 32,64 25,06 2 Jeżyce 1864 24,22 1412 24,27 452 24,07 24,25 3 N owe Miasto 608 7,90 411 7,07 197 10,48 32,40 4 Stare Miasto** 1650 21,44 1362 23,40 288 15,34 17,45 5 Wilda 1129 14,66 801 13,76 328 17,47 29,05 Razem: 7697 100,00 5819 100,00 1878 100,00 24,40 Uwagi: * na dzień 30 XI 1969 r. (w toku weryfIkacji było 241 kandydatów: 105 zwyczajnych i 136 nadzwyczajnych); ** na dzień 30 XI 1969 r. Źródła: Sprawozdania Zarządów Dzielnicowych Związku Bojowników o Wolność i Demokrację za rok 1969. Na pierwszym miejscu (Tabela 1) zwraca uwagę szczególny, w stosunku do innych organizacji, skład członków poznańskiego związku kombatanckiego. Otóż - bez mała · - co czwarty z nich jest członkiem nadzwyczajnym (osobą podopieczną, np. wdową po poległym bądź po zmarłym uczestniku walk o narodowe i społeczne wyzwolenie), a w poszczególnych dzielnicach Poznania waha się ten odsetek od ponad 17%> do z górą 32%. Należy zdać sobie sprawę, iż jest to proces ciągły, w wyniku którego odsetki te będą raczej wzrastały. Aktualnie znamienne jest jednak, że osiągają one najwyższy poziom w dwóch liczebnie najsłabszych organizacjach dzielnicowych. Wynika stąd nie tylko to, że pozostałym instancjom dzielnicowym Związku przypadają - w stosunku do ogółu zrzeszonych - skromniejsze obowiązki w tym względzie, ale chyba też i ogólniejsze konkluzje o charakterze organizacyjnym. Oceniając ogólny stan liczbowy (członków zwyczajnych i nadzwyczajnych), można stwierdzić, że najsłabiej prezentują się dzielnica N owe Miasto; kolejno wyższą liczebność mają: Wilda, Stare Miasto, J eżyce i szczycący się najlepszymi wynikami, będący także co prawda najliczniejszą dzielnicą miasta - Grunwald. N a uwagę zasługują wreszcie szczegółowe dane kolumn 4 - 7 tabeli 1, ilustrujące m. in. udział poszczególnych związków dzielnicowych w ogólnej liczbie członków (zwyczajnych i nadzwyczajnych) miasta Poznania. Niemniej ciekawy jest zestaw statystyczny tabeli 2, ilustrujący strukturę środowiskową członków zwyczajnych Związku miasta Poznania i poszczególnych jego dzielnic. Dowiadujemy się z niej, że najliczniejsze środowisko reprezentują w Poznaniu powstańcy wielkopolscy 1918 -1919 r., a dalej kombatanci II wojny światowej, uczestnicy ruchu oporu, więźniowie polityczni hitlerowskich obozów koncentracyjnych i więzień, Cytadelowcy, uczestnicy walk zbrojnych z reakcyjnym podziemiem o umacnianie władzy ludowej, uczestnicy powstań śląskich i uczestnicy Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej. Naturalnie w obrębie poszczególnych dzielnic obraz ten - z wyjątkiem weteranów Powstania Wielkopolskiego - wykazuje pewne odchylenia, ale w niczym nie podważa to generalnego wniosku, że powstańcy są środowiskiem prawie w pełni zorganizowanym. Nie można tego powiedzieć o większości pozostałych. Wśród nich istnieją jeszcze w Poznaniu znaczne rezerwy ludzi mających pełne prawo przynależności do Związku, działania w jego szeregach i - w razie potrzeby - korzystania z jego pomocy. Związek, jako jedno z ważniejszych ogniw Poznańskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu, szczyci się szerokim wachlarzem działalności, w dodatku coraz więcej ją doskonali i poszerza. O rozwoju organizacyjnym poznańskiego Związku świadczy nie tylko wzrost liczbowy jego szeregów, ale i ciągłe doskonalenie struktury organizacyjnej i działalności. Dość przypomnieć, iż w obrębie zarządów dzielnicowych, pracujących nie tylko za pośrednictwem swego kolektywu kierowniczego i komisji oraz zespołów problemowych, powstają przy dużych zakładach pracy Poznania Koła Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Istnieją już takie w dzielnicy Stare Miasto przy Komendzie Miejskiej Milicji Obywtel Tadeusz Filipiak l Marian Jakubowiczskiej 1 w dzielnicy Wilda przy Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" oraz przy Zakładach Naprawczych Taboru KoleJowego. N aturainie główny ciężar pracy spoczywa na komisjach i zespołach problemowych oraz na komisjach środowiskowych, powoływanych jako organy poszczególnych zarządów dzielnicowych zależnie od potrzeb. W każdym z pięciu istniejących aktualnie zarządów dzielnicowych pracuje w zasadzie pięć do sześciu komisji: do spraw współpracy z młodzieżą, socjalno-bytowa, interwencyjna, weryfikacyjna, odznaczeniowa i propagandowo- historyczna. Dla sprawniejszego działania i lepszego podziału pracy rozbudowano ten system w dzielnicach: Grunwald, Jeżyce i Stare Miasto. Obok tych ogniw pracuje też większosc zarządów za pośrednictwem komisji środowiskowej, m. in. powstańców wielkopolskich i śląskich, b. więźniów politycznych hitlerowskich obozów koncentracyjnych i więzień, kombatantów II wojny światowej (w tym także ruch oporu i Cytadelowcy), wydatnie ułatwiających i przyspieszających swoją działalnością proces integracji szeregów Związku w Poznaniu. Wyrazem głębokiej troski poznańskiej organizacji jest przede wszystkim rozwijanie i kształtowanie patriotycznej, obywatelskiej postawy społeczeństwa, a w szczególności młodzieży. Utrwalenie niezawisłości państwowej, o którą ofiarnie walczono, wymaga ciągłego i twórczego wysiłku w czasach pokoju. W tej zasadniczej sprawie Związek szuka porozumienia pokoleń. Jego praca i różne metody działania zmierzają właśnie do tego najwyższego celu. Dzięki ożywionej współpracy Związku i jego komisji do spraw młodzieży z władzami oświatowymi, działacze mogli szeroko rozwinąć akcję spotkań i pogadanek z młodzieżą, przekazując jej też opiekę i patronaty nad grobami bojowników oraz miejscami walk i straceń. Rokrocznie w akcji letniej i jesienno-zimowej członkowie Związiku, również z poznańskich instancji dzielnicowych, spotykają się z tysiącami młodzieży na obozach i koloniach letnich, dzieląc się ze słuchaczami wspomnieniami z lat walki; podejmują przy tym aktualne problemy polityczne. Także z okazji świąt państwowych i rocznic odbywano takie spotkania. Łącznie członkowie Związku w Poznaniu odbyli tylko w 1969 r. 624 takie spotkania, w których uczestniczyło łącznie około 50 000 osób. Liczba tych spotkań, przy wzbogacaniu ich form i treści, rośnie z roku na rok. Wyrazem zacieśniającej się więzi z poznańskim środowiskiem młodzieżowym było też w ostatnich latach ufundowanie i uroczyste wręczenie sztandarów szkołom:no % <*»y Czesław Grajek, prezes Zarządu Oddziału Dzielnicowego Wilda LICZBA CZŁONKÓW ZWYCZAJNYCH ZWIĄZKU BOJOWNIKÓW O WOLNOSC I DEMOKRACJĘ W POZNANIU WEDŁUG ŚRODOWISK KOMBATANCKICH (na dzień 31 XII 1969 r.) . Liczba członków w dzielnicach Ogółem Lp. Środowisko kombatanckie Grunwald * Jeżyce N owe Miasto Stare Miasto Wilda członków % l 2 3 4 5 6 7 8 9 l Uczestnicy rewolucji 1905 r. i Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej 1917 r. l 3 2 6 0,10 2 Powstańcy Wielkopolscy 1918/19 847 646 297 467 423 2680 46,06 3 U czestnicy Powstań Śląskich 1919-1921 37 14 7 16 7 81 1,40 4 Więźniowie polityczni hitleryzmu 204 146 23 166 107 646 11,10 5 Ruch oporu 212 419 65 45 741 12,73 6 Kombatanci wojny 1939 - 1945 470 65 75 252 201 1063 18,26 7 Cytadelowcy (1945) 63 91 6 148 14 322 5,54 8 U czestnicy walk zbrojnych z reakcyjnym podziemiem po wyzwoleniu Polski 25 245 270 464 9 Inne 5 l 4 10 0,17 Razem: 1833 1412 411 1362 801 5819 Uwagi: * dane na dzień 30Xl 1969 r. (w toku weryfIkacji było 105 kandydatów) Źródła: Sprawozdania Zarządów Dzielnicowych Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Poznaniu za 1969r. Tadeusz Pilipiak i Marian Jakubowicz Liceum Ogólnokształcącemu Nr 3 im. Marcina Kasprzaka, Szkole Podstawowej Nr 131m. Cytadelowców, Szkole Podstawowej Nr 75 im. Powstańców Wielkopolskich 1918/1919 oraz Hufcowi Związku Polskiego im. Powstańców Wielkopolskich Dzielnicy Stare Miasto. W wielu szkołach noszących imiona bohaterów narodowych zorganizowano kąciki, a nawet gabinety historyczne obrazujące życie i walkę patronów szkół. Za pośrednictwem okręgowej komisji 1 dzielnicowych zespołów do spraw współpracy z młodzieżą Związek współpracuje też z następującymi organizacjami młodzieżowymi: ze Związkiem Młodzieży Socjalistycznej, Związkiem Młodzieży Wiejskiej, Związkiem Harcerstwa Polskiego, Zrzeszeniem Studentów Polskich i Kołami Młodzieży Wojskowej. Na baczniejszą uwagę zasługują dwie formy współpracy, dzisiaj już stałej, ze Związkiem M łodzieży Socjalistycznej i Związkiem Harcerstwa Polskiego. Chodzi o współorganizowanie (łącznie z uczestnictwem w sądach konkursowych i fundacją nagród) olimpiad wiedzy o Polsce i świecie współczesnym, tak bliskich tematycznie działalności Związku, oraz alertów harcerskich zapoczątkowanych (przy współudziale Rady Ochrony Pomników Walk i Męczeństwa) 9 maja 1965 ,r., w dwudziestą rocznicę zwycięstwa nad faszystowskimi Niemcami. Od tej chwili wiosenne alerty, wielkie zbiórki gotowości harcerek i harcerzy Poznania (alerty mają charakter ogólnokrajowy) stały się już tradycją. Z alertów w latach 1965-1969 4 na wyróżnienie zasługuje alert r / pod hasłem "Harcerstwo Bohaterskim Dzieciom Polskim", podczas którego we wszystkich szkołach (m. in. Poznania) odbyły się uroczyste apele zwycięstwa; harcerki i harcerze spotykali się z kombatantami, uczestnikami II wojny światowej, którzy opowiedzieli im o ich bohaterskich rówieśnikach sprzed dwudziestu kilku lat. Wysoko trzeba też ocenić wyniki współpracy Związku z Ludowym Wojskiem Polskim, poprzez którą na przykład sprawie obronności kraju można Kazimierz Ozór, prezes Zarządu Oddziału Dzielnicowego Stare Miasto , Alert I otrzymaj nazwę "Harcerski Wiosenny Zwiad - Alert Zwycięstwa". Zastępy i drużyny udały się szlakami walk kampanii wrześniowej 1939 T., którymi niegdyś maszerowali partyzanci, szlakami na których odnajdywali miejsca straceń, ślady okupacyjnego podziemia: alert II (1966) przebiega! pod hasłem "Harcerski Zwiad Tysiąclecia"; jego głównym zadaniem było szukanie "ludzi naszych czasów", którzy umacniali ludową władzę, budowali Polskę L/udową, których wysiłek i praca służy zapewnieniu bezpiecznego jutra dla wszystkich; alert III (1%7) pod hasłem "Harcerska Próba Sprawności" zapoznawał młodzież ze sprawą obronności kraju; alert IV (1%8) pod hasłem "Harcerstwo Bohaterskim Dzieciom Polskim" i alert V (1969) pod hasłem "Pamięć - Obrona - Praca". nadać wysoką rangę. Tę problematykę powiązano z patriotycznym wychowaniem młodzieży, w którym znajomość przeszłości jest historyczną lekcją na przyszłość. Ważną sprawą dla Związku stało się programowanie tej działalności, ujmowanie jej w perspektywiczny plan. Są podstawy do zadowolenia z pracy poznańskich zespołów do spraw współpracy z młodzieżą oraz propagandowo- historycznych Związku. Wysoko ocenia się rezultaty społeczno-wychowawcze i polityczne osiągnięte w działalności dzielnicowych zarządów Związku w Poznaniu. Świadomość tych sukcesów nie zaciemnia obrazu stojących jeszcze przed Związkiem ogromnych zadań w zakresie pracy ideowo-wychowa wczej. Związek stara się zapobiegać codziennym troskom swych członków. Toteż sprawy socjalne stanowią ważny rozdział w działalności programowej. Składa się na to wiele przyczyn. Wprawdzie pomoc socjalna państwa w postaci emerytur, rent, zapomóg, urządzeń i instytucji opiekuńczych jest coraz szersza, nie zaspokaja ona jednak wszystkich potrzeb. Organizacja, skupiająca w swych szeregach weteranów walk o wyzwolenie społeczne i narodowe, obejmuje ludzi już w podeszłym wieku i stąd wynikają nie zawsze łatwe do zaspokojenia potrzeby jej członków. Trzeba przecież pamiętać, że wszyscy oni przeszli przez trudy i nieszczęścia wojny. Związek nie może zatem pomijać trudności materialnych albo zdrowotnych swoich członków. Toteż Związek od lat prowadzi pracę w dziedzinie spraw socjalnych, przeznacza w swoim budżecie nie małe środki na te cele oraz prowadzi skuteczne starania o rozszerzenie uprawnień członków do świadczeń państwowych. Objawia się to zwłaszcza w Poznaniu, m. in. poprzez załatwienie powstańczego dodatku do rent, przyznawanie licznych zapomóg bezzwrotnych i rent wyjątkowych dla b. więźniów hitleryzmu oraz dla kombatantów, bezpłatne poradnictwo prawne, czy też przez kierowanie na leczenie sanatoryjne i wczasy. Członikowie korzystają nadto z pomocy Polskiego Komitetu Opieki Społecznej i dzielnicowych rad narodowych oraz Rady Narodowej m. Poznania, której Prezydium podjęło w tym względzie odpowiednią uchwał ę 5, kontrolując bieżąco jej realizację. Wiele pomocy doznaje też organizacja ze strony miejscowych zakładów produkcyjnych i usługowych. Ponadto z ogrom Marian Spychalski, prezes Zarządu Oddziału Dzielnicowego Grunwald · Uchwała Nr 3j37/ffJ Prezydium Rady Narodowej Miasta Poznania z dnia 28 I 1966 r. w sprawie zacieśnienia współpracy między Związkiem Bojowników o Wolność i Demokrację a jednostkami organizacyjnymi Prezydium, podjętej w oparciu o pismo Szefa Urzędu Rady Ministrów z dnia 7 X 1964 r. Tadeusz Pilipiak i Marian Jakubowicznym zainteresowaniem śledzi społeczeństwo wielkopolskie przygotowania szczególnie życzliwie wspierane przez Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania - - do budowy Domu Weterana na Szelągus. Na uwagę zasługuje - w ramach działal ności socjalnej Związku - piękna i całkowicie bezinteresowna praca Komisji Zdrowia Zarządu Okręgu. W skład jej wchodzą m. in. lekarze poznańscy sześciu specjalności, a mianowicie: dermatolog, okulista i radiolog oraz dwóch chirurgów, dwóch ginekologów i trzech internistów. Dużym osiągnięciem organizacji jest utworzenie w Poznaniu dwóch przychodni lekarskich dla miasta Poznania i wojewódzwa poznańskiego. Obie poradnie przyjęły w ciągu lat 1968 -1969 ponad 4000 chorych spośród członków Związku. Poza tym, za zgodą Wydziału Zdrowia Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania i przy pomocy Wydziału Zdrowia Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej Wilda, wprowadzono, w ramach pracy społecznej, leczenie członków Związku w dwóch dalszych specjalistycznych poradniach: radiologicznej i okulistycznej przy Obwodowej Przychodni Przemysłowej Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski". Obok udzielania doraźnej pomocy, zapewniają one niesienie wszechstronnej opieki lekarskiej wraz z leczeniem specjalistycznym. Śledząc działalność socjalno-bytową poszczególnych ogniw organizacyjnych Związku w Poznaniu, choćby tylko w ostatnim roku, z zadowoleniem trzeba stwierdzić stałe poszerzanie świadczeń. W sumie jest to niemały dorobek. Nie gorszymi wynikami szczyci się też działalność Związku na odcinku interwencji. Można już dziś powiedzieć, że nie ma dziedziny życia, której nie dotyczyłyby interwencje, ipodejmowane na prośbę członków, w trosce o ich sprawy życiowe. Działanie to opiera się na zasadzie, iż nikt nie może zostać bez pomocy ze strony swojej organizacji kombatanckiej. Związek interweniuje w sprawach szczególnie trudnych; nie wyręcza instytucji i resortów. Interweniował głównie przy załatwianiu słusznych postulatów dotyczących opieki lekarskiej i szpitalnej, spraw mieszkaniowych, niezbędnej pomocy przy znalezieniu właściwej pracy, spraw szkolnych i uczelnianych itp. Przy podejmowaniu interwencji badano w każdym przypadku - zarówno na Wacław Studziński, prezes Zarządu Oddziału Dzielnicowego Nowe Miasto 6 Konstytucyjne posiedzenie Społecznego Komitetu Budowy Domu Weterana w Poznaniu odbyło się w dniu 12 III 1966 r. Zebrani zaaprobowali pięćdziesięeioosobowy skład komitetu oraz dokonali wyboru przewodniczącego, którym został Franciszek N owak. IHM Makiety Domu Weterana w Poznaniu, który powstanie przy zbiegu ulic Szelągowskiej i Ugory. U dołu: obiekt z lotu ptaka Tadeusz Filipiak i Marian Jakubowicz szczeblu Zarządów Dzielnicowych jak i Zarządu Okręgu - czy są do nIej dostateczne podstawy, czy prośba o interwencję nie jest prośbą o wyjednanie specjalnego przywileju. W oparciu o odpowiednie wytyczne, określono też zasady pracy komisji interwencyjnych we wszystkich komórkach terenowych Związku. Niełatwo jest przedstawić statystycznie zasięg interwencji na wszystkich szczeblach organizacyjnych Związku ze względu na dużą ich liczbę, złożoność spraw oraz liczbę instytucji będących adresatem interwencji. Niezależnie od nadesłanych pism interwencyjnych, w Zarządach Dzielnicowych i Zarządzie Okręgu oraz w Zarządzie Głównym przeprowadzono rozmowy z licznymi członkami Związku, którzy osobiście zgłaszali się ze swoimi prośbami i kłopotami. Wszystkie te prośby zostały rozpatrzone, a większość załatwiona pozytywnie, co - przy wydatnej pomocy Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania i kolektywów kierowniczych Zarządów Dzielnicowych - przyczynia się do rozwiązania wielu trudnych ludzkich problemów kombatanckiego środowiska. Ważne zadanie do spełnienia mają też wspomniane już komisje odznaczeniowa i weryfikacyjna, wykazujące dużą aktywność. Rozwój szeregów Związku powoduje, że do Związku wstępują tysiące nowych członków, którzy z różnych, najczęściej nie zawinionych przyczyn, nie uzyskali żadnych odznaczeń za swą działalność w latach walk jwyzwoleńczych. Zadaniem komisji odznaczeniowych było opracowanie udokumentowanych wniosków i przedstawienie ich Komisji Odznaczeń Państwowych przy Radzie Państwa. Decyzje Rady Państwa potwierdzają, iż Polska Ludowa sprawiedliwie ocenia męstwo obywateli, którzy w naj trudniejszych okresach historii stanęli do walki z wrogiem o wyzwolenie ojczyzny spod hitlerowskiego jarzma. Po upływie dwudziestu pięciu lat od wyzwolenia żyje jeszcze w Poznaniu i Wielkopolsce wiele osób z różnych środowisk kombatanckich, które zasłużyły na takie uznanie. Tym też uzasadnia się celowość dalszego działania komisji i zespołów odznaczeniowych przy odpowiednich ogniwach organizacyjnych Związku. Marian Tucholski, prezes Zarządu Oddziału Dzielnicowego' Jeżyce Czuwanie nad przyjmowaniem do Związku nowych członków zgodnie ze statutem przypada komisjom weryfikacyjnym. Odgrywają one przy zarządach poszczególnych szczebli organizacyjnych ważną rolę doradczą, opiniodawczą i wnioskującą w sprawach weryfikacji. Wzrost stanu liczbowego Związku (mimo ubytku naturalnego) wynikający z faktu, że niektóre środowiska kombatanckie Poznania wykazują potencjalne możliwości zasilenia Okręgowy Zjazd Delegatów Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w auli Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (15 lutego 1970). Siedzą od lewej: gen. bryg. Andrzej Porajski, sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Czesław Kończal, członek Zarządu Głównego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację gen. dyw. Wiktor Ziemiński, sekretarz generalny Zarządu Głównego Związku, wiceminister Kultury i Sztuki Kazimierz Rusinek, gen. dyw. pilot Jan Raczkowski, sekretarz Zarządu Głównego Związku Józef Szkuta, przewodniczący Prezydium Rady Narodowej m. Poznania Jerzy Kusiak szeregów związkowych, a nowelizacja statutu i nowy regulamin weryfikacyjny również je poszerzyły, podnosi jeszcze rolę komisji weryfikacyjnych, zwłaszcza w dzielnicach. W Poznaniu poczyniono już w związku z tym duże zmiany, dostosowując się, dzięki pomocy Głównej i Okręgowej Komisji, do bieżących wymogów, (m. in. przez wprowadzenie odpowiednich druków: deklaracji członkowskich, oświadczenia świadków). Przyspieszyło to załatwienie spraw wątpliwych i zapobiegło zbyt formalistycznemu rozpatrywaniu kandydatur. Aktywność członków Związku, ich czyny społeczne przynoszą krajowi niemałe korzyści i budzą powszechne uznanie. Wszystkie zarządy dzielnicowe, a także mocno zaangażowany w sprawy Poznania Zarząd Okręgu ze swoim szerokim aktywem brały czynny udział m. in. w kampanii wyborczej do Sejmu i Rad Narodowych w 1969 r.; wielu członków piastuje godność radnych, pracuje w komisjach Rad Narodowych, w komitetach blokowych i osiedlowych, w Kolegium Karno-Administracyjnym, w komisjach społeczno-lekarskich itd. Związek - pod kierownictwem wojewódzikiej i dzielnicowych instancji partyjnych - może poszczycić się coraz lepszymi rezultatami 2 Kromka miasta Poznania <\ Tadeusz Filipiak l Marian Jakubowicz Okręgowy Zjazd Delegatów Związku Bojowników o Wolność l Demokrację w auli Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (15 lutego 1970). Przewodniczący obrad Marian J akubowicz przyjmuje życzenia przekazane zjazdowi od żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego. Obok: prezes Zarządu Okręgu Henryk Mazurw swoJeJ pracy społeczno-politycznej. Dzielnicowe komórki organizacyjne Związku spełniają więc wyznaczone im role i funkcje, dobrze wywiązują się ze swych obowiązków społeczno-politycznych, stanowiąc tym samym ważne ogniwo Frontu Jedności Narodu. Sporym dorobkiem legitymują się poznańscy członkowie Związku zatrudnieni w zakładach przemysłowych, w różnych instytucjach, w aparacie administracyjnym; powszechne uznanie budzą liczne czyny społeczne członków. Biorą oni udział w zbiórkach ulicznych organizowanych przez Polski Komitet Pomocy Społecznej, w zbiórkach na fundusz budowy Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie, wykonując prace społecznie użyteczne, np. w Parku Braterstwa Broni i Przyjaźni z Narodami ZSRR na Cytadeli, w Parku Kasprowicza, przy pomnikach w miejscach walk i męczeństwa, przy grobach powstańców wielkopolskich. Mimo tych osiągnięć, członkowie Związku mają jeszcze wiele do zrobienia. Złożone problemy polityczne współczesnego świata wymagają stałego pogłębiania politycznej świadomości społeczeństwa. Związek nie zaniedbuje także tej dziedziny. Rozwijanie socjalistycznej świadomości stanowi ważny dział społecznej pracy zarządów oddziałowych organizacji, ich komisji problemowych i środowiskowych. Wyznaczają ją rosnące zadania określone m. in. uchwałami IV Kongresu Związku Bojowników o Wolność i Demokrację 7. Hart nabyty w walce z wrogiem wyzyskują członkowie Związku w pracy dla Polski Ludowej. Wymaga to niejednokrotnie nie mniejszej ofiarności i wysiłku niż walka przeciw wrogowi w latach wojny i niewoli. Okres dwudziestu pięciu lat odbudowy i rozwoju kraju stworzył i umocnił ideową jedność patriotycznych sił narodu, zjednoczonych pod przewodem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Do tej pracy nad rozwojem Polski Ludowej byli żołnierze z wolnościowych frontów, zjednoczeni w Związ , IV Kongres Związku Bojowników o Wolność i Demokrację odbył się w Warszawie w dniach 19 i 20 IX 1%9 r. ku, wnoszą niemały wkład. Ofiarność aktywu poznańskiego Związku Bojowników o Wolność 1 Demokrację, jego oddanie i wierność ojczyźnie i socjalizmowi, sprawiają, że jest to organizacja, która dobrze służy krajowi. ANEKS FRAGMENTY UCHWAŁY PREZYDIUM RADY NARODOWEJ M. POZNANIA Z DNIA 28 STYCZNIA 1966 R. W SPRAWIE ZACIEŚNIENIA WSPÓŁPRACY POMIĘDZY ZWIĄZKIEM BOJOWNIKÓW O WOLNOŚĆ I DEMOKRACJĘ A JEDNOSTKAMI ORGANIZACYJNYMI PREZYDIUM RADY NARD OWEJ M. POZNANIA 1 W celu udzielenia pomocy członkom Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w zakresie wypełniania przez Związek zadań statutowych, zobowiązuje się kierowników podległych jednostek organizacyjnych: l. W zakresie gospodarki komunalnej i mieszkaniowej do: a. stosowania ulg w wymiarze czynszów za lokal Związku; b. uwzględniania w nazewnictwie ulic, placów, parków i innych obiektów fizjograficznych Poznania nazwisk osób, nazw i wydarzeń związanych z postępowymi tradycjami wyzwoleńczymi Poznania według listy opracowanej przez Komisję Historyczną Związku; c uporządkowania i odrestaurowania grobów poległych uczestników Powstania Wielkopolskiego 1918-1919; d. uporządkowania masowych grobów obywateli polskich rozstrzelanych przez okupanta hitlerowskiego w Golęcińskim Lesie nad jeziorem Rusałka; e. uporządkowania mogił szczególnie zasłużonych dla miasta bojowników o wolność i niepodległość oraz ekshumowanie prochów z miejsc cmentarnych podlegających kasacji na miejsca przeznaczone dla zasłużonych. 2. W zakresie spraw lokalowych do: a. stosowania zasady pierwszeństwa przy rozpatrywaniu wniosków członków Związku o przydział mieszkania, o ile warunki lokalowe są równe z innymi wnioskodawcami zakwalifikowanymi do przydziału; b. przydzielania w miarę możliwości lokali użytkowych na rzecz dzielnicowych zarządów Związku oraz udzielania im pomocy w adaptacji tych lokali na cele związkowe. 3. W zakresie przemysłu i handlu do udzielania członkom Związku zwłaszcza inwalidom lub osobom nie mającym uprawnień emerytalnych i członkom ich rodzin zezwoleń na prowadzenie działalności produkcyjno-usługowej i chałupniczej. i. W zakresie zdrowia i opieki społecznej do: a. zakończenia akcji przeprowadzania specjalnych badań lekarskich byłych więźniów hitlerowskich obozów koncentracyjnych; b. wprowadzenia zasady przyjmowania członków Związku w placówkach służby zdrowia w Poznaniu poza kolejnością, na zasadzie pierwszeństwa, oraz umieszczenia w miejscach rejestracji pacjentów odpowiednich tablic informacyjnych; c zapewnienia członkom Związku prawa pierwszeństwa w przyjmowaniu do Domu Rencisty i zakładów dla nieuleczalnie chorych w Poznaniu przy zachowaniu jednakowych kryteriów przyjęcia; d. udzielania poparcia w staraniach członków Związku o skierowania na leczenie sanatoryjne; e. pozytywnego załatwiania wniosków członków Związku i ich rodzin o udzielanie zapomóg stałych lub doraźnych oraz pozytywne opiniowanie wniosków o podwyższenie rent, o ile wnioski te uzasadnia określony stan faktyczny. 3. Chrześcijańskim Zjednoczeniem Zawodowym RP w Poznaniu - Pomorze. Umową objęto pracy świetlic zakładowych i komitetów blokowych na zebrania i zgromadzenia organizowane przez zarządy Związku. 6. W zakresie zatrudnienia do: a. zapewnienia członkom Związku pierwszeństwa w uzyskiwaniu pracy przy równych kwalifikacjach zawodowych; b. popierania zamierzeń Związku w zakresie uzyskiwania i podnoszenia kwalifikacji zawodowych jego członków. 7. W zakresie spraw wewnętrznych do: a. udzielania niezbędnej pomocy w celu rozszerzania działalności społeczno-politycznej Związku wśród społeczeństwa Poznania; b. pozytywnego i szybkiego załatwiania wniosków o legalizację nowo powstałych oddziałów Związku oraz udzielania zezwoleń na organizowanie zebrań publicznych i zgromadzeń [...]. 2» Inauguracyjny koncert w Teatrze Letnim (20 VII 1968 T.). Na estradzie Zespół Pieśni i Tańca "Wielkopolska"