CZESŁA W BURDZJftSKI SPÓŁDZIELNIA MIESZKANIOWA "GRUNWALD" W LATACH 1957-1967 POWSTANIE SPÓŁDZIELNI PODJĘT A na I Zjeździe Delegatów Spółdzielni Mieszkaniowych w 1956 r. uchwała stwierdzała: "Rozwój spółdzielczej gospodarki mieszkaniowej zależy przede wszystkim od samych spółdzielców, od ich twórczej inicjatywy, zbiorowej zaradności i racjonalnego użytkowania środków własnych przy zachowaniu całkowitej jedności organizacyjnej ruchu spółdzielczego i wykorzystaniu wszystkich możliwości, jakie daje w pełni rozwinięty samorząd spółdzielczy [...YK Rozwiązanie problemu mieszkaniowego w tym czasie wymagało szerokiego zaangażowania i inicjatywy doświadczonych spółdzielców oraz środków finansowych ludności, a także rozwiniętej pomocy kredytowej państwa. Należało również rozwinąć produkcję materiałów budowlanych. Na Zjeździe warszawskim powołano do życia Centralny Związek Spółdzielni Mieszkaniowych. Wydano akty prawne o wyłączeniu domów i mieszkań spółdzielni mieszkaniowych spod publicznej gospodarki lokalami, ustalono zasady pomocy państwa dla budownictwa ze środków własnych ludności. Spółdzielnie lokatorskie otrzymały kredyt bankowy w wysokości do 85% kosztów budowy na 40-45 lat, wolny od oprocentowania i umarzalny w jednej trzeciej pod warunkiem regularnej spłaty rat. Większe zakłady pracy zobowiązane zostały do tworzenia zakładowych funduszów mieszkaniowych, przeznaczonych m. in. na udzielanie swym pracownikom pomocy w uzyskaniu mieszkań z budownictwa spółdzielczeg0 2 . Okres ten w rozwoju spółdzielczości mieszkaniowej nazwany został "okresem nowej polityki mieszkaniowej". Oprócz istniejącej w Poznaniu Poznańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej powstały w 1957 r. dwie następne spółdzielnie typu lokatorskiego: Spółdzielnia Mieszkaniowa "Grunwald" i Spółdzielnia Mieszkaniowa "Domy Spółdzielcze". W r. 1959 liczba spółdzielni w Poznaniu wynosiła 19. W tym czasie rozwijało działalność osiem spółdzielni budowlano-mieszkaniowych typu własnościowego i siedem Spółdzielczych Zrzeszeń Budowy Domów Jednorodzinnych 3. , I Krajowy Zjazd Delegatów Spółdzielni Mieszkaniowych - Warszawa 28-29 XII 1956 2., Warszawa 1957, s. 196. 1 Uchwała nr 81 Rady Ministrów z dnia 15 marca 1957 w sprawie pomocy państwa dla budownictwa mieszkaniowego ze środków własnych ludności, "Monitor Polski" nr 22 poz. 157; Uchwała nr 59 Rady Ministrów z dnia 15 marca 1958 w sprawie dodatkowej pomocy dla spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego. "Monitor Polski" nr 23/58; Uchwała nr 60 Rady Ministrów z dnia 15 marca 1958 w sprawie zakładowych funduszów mieszkaniowych, "Monitor Polski" nr 26/58 i dalsze akty prawne. 3 Władysław D e w o r Poznańska Spółdzielczość Mieszkaniowa. "Kronika Miasta Poznania", R. 1962, zeszyt 4, s. 57-74. Czesław Burdziński Dnia 12 września 1957 r. grupa entuzjastów budownictwa spółdzielczego zwołała w lokalu przy ul. Skrytej l zebranie informacyjno-organizacyjne kandydatów na członków spółdzielni mieszkaniowych. Na zebraniu tym spośród 45 uczestników 25 osób wypowiedziało się za stworzeniem spółdzielni. Wybrano Komitet Organizacyjny, który załatwiał formalności związane z uzyskaniem opinii Prezydium Rady Narodowej m. Poznania i Związku Spółdzielni Mieszkaniowych w Warszawie - o celowości założenia spółdzielni 4 . Na zebraniu 20 października 1957 r., w którym uczestniczyły 64 osoby, uchwalono statut spółdzielni i wybrano pierwszy Zarząd, na którego czele stanął mgr Jan Steca 5 . Pod statutem złożyło podpisy 59 członków-założycieli. Spółdzielnia przybrała nazwę: "Spółdzielnia Mieszkaniowa »Grunwald«". 4 listopada 1957 r. Spółdzielnia uzyskała osobowość prawną6. Statut Spółdzielni stanowił: "Przedmiotem działalności Spółdzielni jest zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych swoich członków, budowa i nabywanie domów mieszkalnych i urządzeń pomocniczo-gospodarczych (pralnie, kąpieliska itp.), sprawowanie zarządu i prowadzenie eksploatacji wymienionych wyżej obiektów w okresie realizacji programu budowy, prowadzenie produkcji pomocniczej bezpośrednio związanej z realizacją tego programu itp. 7. Prawa i obowiązki członków Spółdzielni tak sformułowano w statucie: Członkowi Spółdzielni przysługuje prawo do lokalu odpowiadającego jego potrzebom; prawo do korzystania wraz z domownikami z wszelkich innych urządzeń i usług Spółdzielni, czynne i bierne prawo wyborcze, prawo zgłaszania wniosków w sprawach związanych z działalnością Spółdzielni. Członek Spółdzielni zobowiązany jest wnieść wpisowe i zadeklarowane udziały, wnieść wkład mieszkaniowy, uiszczać czynsz eksploatacyjny, dbać o dobro i rozwój Spółdzielni. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, ażeby uzyskać prawa członka, należy dokonać rejestracji w Zarządzie Spółdzielni w charakterze kandydata i zgromadzić wkład mieszkaniowy. Warunkiem wpisania do rejestru kandydatów jest posiadanie przez zainteresowaną osobę "książeczki mieszkaniowej" Powszechnej Kasy Oszczędnościowe/ . Liczba członków szybko wzrastała w dalszych latach i w 1961 r. było ich 1106, a do dnia 30 czerwca 1967 r. wzrosła do 6774, w tym było 1428 kandydatów (Tabela l). Oddział Poznańskiego Centralnego Związku Spółdzielni Mieszkaniowych zmierzając do koncentrowania inwestycji, a przez to obniżenia kosztów budowy, dążył do zorganizowania w Poznaniu mocnych i trwałych zespołów spółdzielczych. Przystąpiono do komasacji spółdzielni, zakładano budowę zwartych osiedli miesz * Skład Komitetu Organizacyjnego: Władysław Burgiel, Władysław Kuszenin, Tadeusz Pluciński, Jan Steca, Erwin Wymetal i Wacław Zachna. 5 Członkowie Zarządu Spółdzielni w latach 1957-1967: Jerzy Barański (1962/\1965), Henryk Palczewski (1959/\1961), Czesław Kubalik (1961-1966), Jerzy Lisiak (1963-1965), Tadeusz Pluciński (1957-il96 l), Jan Steca (1957-1963), Wiesław Spiewakowski (1963-1964), Wacław Zachna (1957-1959). Radzie Spółdzielczej przewodniczyli: Mieczysław Kuszenin (1957-1959), Stefan Niwiński (1959-1962 oraz 1966), Bronisław Rzepecka (1962-1966). Obecny skład Zarządu (od 16 II 1%6 r.): przewodniczący Eugeniusz Bober, zastępca do spraw członkowskich i mieszkaniowych Daniela Głodek, zastępca do spraw eksploatacji Marian Górny. i Sąd Powiatowy dla Miasta Poznania, Rejestr Spółdzielczy Nr 1537, zmiana Rejestru -1256. 'Tamże. Rejestr Spółdzielczy Nr 1537 łam 3. 8 Uchwała Nr II Rady Centralnego Związku Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego z 21 IV 1%7 r. w sprawie zasad rejestracji kandydatów, przyjmowania na członków i rozdziału mieszkań w spółdzielniach budownictwa mieszkaniowego. "Informacje i komunikaty" Nr 8/121, poz. 81. mieszkaniowa Grunwald - 3 « MMl.13f Osiedle "Rondo" przy ul. Grunwaldzkie]kaniowych wyposażonych w sieć uslugowo- handlową, warsztaty naprawcze lokale przeznaczone na działalność kulturalną itp. W efekcie Spółdzielnia Mieszkaniowa "Grunwald" połączyła sie w latach 19601962 z Pracowniczą Spółdzielnią Mieszkaniową "Drukarz", istniejącą przy Zakładach Graficznych im. Marcina Kasprzaka, Robotniczą Spółdzielnią Mieszkaniową Makieta osiedla Raszyn I i II Czesław Burdziński Tabela l CZŁONKOWIE ZAMIESZKALI I OCZEKUJĄCY NA MIESZKANIA W LATACH 1957-1967 Liczba członków Rok Ogółem mieszkających oczekujących w domach spół- 0/ na mieszkania 0/ dzielczych /0 /0 1957 207 207 100 1958 469 - - 469 100 1959 825 - - 825 100 1960 867 315 36,3 552 63,7 1961 1106 541 48,9 565 51,1 1962 1302 834 64,1 468 35,9 1963 2070 1023 49,4 1047 50,6 1964 2328 1220 52,4 1108 47,6 1965 3278 2122 64,7 1156 35,3 1966 4626 2561 57,7 2065 42,3 1967* 5346 3285 62,0 2061 38,0 * Stan na dzień 30 VI 1967 Źródło: Archiwum Spółdzielni Mieszkaniowej "Grunwald" przy Poznańskiej Fabryce Maszyn Żniwnych, nie rejestrowaną Spółdzielnią Mieszkaniową "Tramwajarz" przy Miejskim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym oraz przejęła część członków z Pracowniczej Międzyzakładowej Spółdzielni Mieszkaniowej przy Poznańskiej Fabryce Akumulatorów "Alco" . W 1965 r. trzy dalsze spółdzielnie typu lokatorskiego podjęły uchwały o połączeniu się ze Spółdzielnią Mieszkaniową" Grunwald". Były to Robotnicza Spółdzielnia Mieszkaniowa "Odzieżowiec" przy Poznańskich Zakładach Przemysłu Odzieżowego im. Komuny Paryskiej, Spółdzielnia Mieszkaniowa "Energetyk" i Spółdzielnia Mieszkaniowa Pracowników Budownictwa. W wyniku komasacji Spółdzielnia Mieszkaniowa "Grunwald" stała się drugą co do wielkości w Poznaniu obok Poznańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, która posiadała w tym czasie 31,3Vo wszystkich mieszkań spółdzielczych w mieście (Tabela 11). W dniu 31 grudnia 1966 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa "Grunwald" administrowała 27,4% mieszkań spółdzielczych. W dniu l lipca 1967 r. zamieszkiwało w mieszkaniach Spółdzielni 10 478 osób. Wielkopolska jest kolebką polskiej spółdzielczości mieszkaniowej, tu bowiem narodziła się w r. 1890 pierwsza spółdzielnia. W Poznaniu działało w 1967 r. dziesięć spółdzielni mieszkaniowych typu lokatorskiego, dwie Spółdzielnie budowlano-mieszkaniowe typu własnościowego i cztery zrzeszenia budowy domków jednorodzinnych typu własnościowego 9. · W Poznaniu działają spółdzielnie budownictwa mieszkaniowego trzech typów. 1. Spółdzielnie mieszkaniowe, w których członkowie korzystają z mieszkań na zasadach lokatorskich. Otrzymają oni mieszkania o powierzchni odpowiednio do wielkości rodziny i wkładu mieszkaniowego. Prawo do spółdzielczego lokalu jest niezbywalne i nie podlega egzekucji. 2. Spółdzielnie budowlano-mieszkaniowe, w których członkowie wnoszą wkład budowlany, ale budynki pozostają własnością spółdzielni. Prawa majątkowe członków przechodzą na spadkobierców, są prawami zbywalnymi i podlegają egzekucji. 3. Spółdzielcze zrzeszenia budowy domów jednorodzinnych, w których buduje się dla członków na ich własność domy jednorodzinnemieszkaniowa Grunwald Podstawową formą rozwijających się spółdzielni pozostały spółdzielnie typu lokatorskiego. Władze spółdzielcze w Poznaniu postanowiły, że w przyszłości działalność inwestycyjną należy skoncentrować w pięciu spółdzielniach typu lokatorskiego z następującym zakresem działania: P o z n a ń s k a S pół d z i e l n i a M i e s zk a n i o w a - w dzielnicach Stare Miasto i Wilda; S pół d z i e l n i a M i e s zk a n i o w a "Grunwald" - w dzielnicach Grunwald i Jeżyce; S pół d z i e l n i a M i e s z k a n i o w a "Osiedle Młodych" w dzielnicy Nowe Miasto; R o b o t n i c z a S pół d z i e l n i a M i e s z k a n i o w a przy Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" i K o l e j o waS pół d z i e l n i a M i e s z k a n i o w a - jako spółdzielnie przyzakładowe - w zależności od potrzeb. Jednocześnie S pół d z i e 1nia Budowlano-Mieszkaniowa "Blok" (typu własnościowego) - we wszystkich dzielnicach miasta 10. Stan zasobów spółdzielni typu lokatorskiego w Poznaniu wynosił na dzień 31 grudnia 1966 r. 507 budynków o 10 057 mieszkaniach i 29 460 izbach. Przeciętna powierzchnia mieszkania spółdzielczego wynosiła 47,7 m\ a jednej izby - 16,3 m 2 . N a jednego domownika wypadało przeciętnie 9,3 m 2 powierzchni mieszkalnej. N ajwiększa powierzchnia mieszkalna na osobę przypadała w Poznańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej i wynosiła 10 m\ a najmniejsza w Kolejowej Spółdzielni Mieszkaniowej - 8 m 2 . Wyższe wskaźniki zanotowano w spółdzielniach typu własnościowego, gdzie na osobę przypadało 13,1 m 2 powierzchni mieszkalnej. Pod względem wielkości zasobów na pierwszym miejscu znajdowała się Poznańska Spółdzielnia Mieszkaniowa, która posiadała 3148 mieszkań o 10 185 izbach. Większość tych zasobów pochodzi sprzed II wojny światowej. Drugą co do wielkości była Spółdzielnia Mieszkaniowa "Grunwald". Potencjał jej składał się z 69 bloków mieszkalnych o 2752 mieszkaniach i 7746 izbach. (Tabela 10). CZŁONKOWIE O dynamicznym rozwoju liczby członków Spółdzielni świadczy fakt, że pod koniec 1957 r. liczba ta wynosiła 207 członków, w r. 1960 Spółdzielnia zrzeszała 867 członków, z których 315 otrzymało pierwsze mieszkania spółdzielcze przy ul. Gwardii Ludowej nr 36; na osiedlu Rondo przy ulicy Grunwaldzkiej. Ogółem na osiedlu tym zamieszkało 981 osób. Pierwsze mieszkania oddane przez Spółdzielnię do użytku posiadały wysoki standard wyposażenia. Np. na osiedlu Rondo przypadało średnio 16,26 m 2 powierzchni użytkowej a 10,37 m 2 powierzchni mieszkalnej na jednego mieszkańca. Po oddaniu pierwszych mieszkań Spółdzielnia zdobyła sobie rozgłos i zaufanie społeczeństwa. Liczba członków szybko wzrastała i w 1963 r. Spółdzielnia zrzeszała już 2070 członków, z których 49,4% zamieszkiwało w mieszkaniach spółdzielczych na osiedlu Rondo i Raszyn I oraz przy ulicach: Gwardii Ludowej i Szpitalnej (Tabela 3). Na osiedlu Raszyn I (Brzeźnicka, Rynarzewska, Ściegiennego, Pogodna) mieszkania otrzymało 504 członków. Wraz z domownikami zamieszkało tam 1789 osób. Na mieszkańca przypadało 13,50 m 2 powierzchni użytkowej i 8,80 m 2 powierzchni mieszkalnej. W roku 1965 liczba członków wynosiła już 3278 i 2199 kandydatów. Łącznie w Spółdzielni było 5477 osób, z czego 64,7% zamieszkiwało już 10 Uchwała Rady Oddziałowe] Centralnego Związku Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego w Poznaniu z 24 III 1%5 r. w sprawie planowego rozwoju sieci spółdzielni budownictwa mieszkaniowego. 3 Kronika Miasta Poznania CZŁONKOWIE I KANDYDACI SPÓŁDZIELNI MIESZKANIOWYCH W POZNANIU (Stan na 31 XII 1966 r.) Liczba członków: Liczba osób Liczba członków: zamiesz- zamieRok kałych szka - oczekuLp. N azwa spółdzielni założe- w do- łych w jących kandynia Ogółem % mach % domach % na 0/ datów % spół- spół - mieszka- /0 dziel- dziel- nia czych czych l 2 3 4 5 6 7 8 9 10 II I 12 13 Ogółem: 21 351 100,0 9922 100,0 34 351 100,0 11429 100,0 11617 100,0 l Poznańska Spółdzielnia Mieszkaniowa 1900 6727 31,5 3376 34,0 12 208 35,5 3351 29,3 3163 27,2 2 Spółdzielnia Mieszkaniowa " Grunwald" 1957 4626 21,7 2561 25,8 8 342 24,3 2065 18,1 1853 15,9 3 Spółdzielnia Mieszkaniowa "Osiedle Młodych" 1958 5607 26,3 987 9,9 3 260 9,5 4620 40,4 3989 34,3 4 Robotnicza Spółdzielnia Mieszkaniowa przy Zakładach Przemysłu Metalowego "H. Cegielski" 1958 2293 10,7 1592 16,0 5 700 16,6 701 .6, l 1477 12,7 5 Kolejowa Spółdzielnia Mieszkaniowa 1958 1164 5,5 708 7,2 2 572 7,5 456 4,0 1136 9,9 6 Międzyzakładowa Spółdzielnia Mieszkaniowa "Domy Spółdzielcze" 1957 397 1,9 254 2,6 830 2,4 143 1,3 - t