IB UroczYstości w Poznaniu 18 lipca 1966 Wiec otwarty został przemowIeniem gospodarza miasta - Jerzego Kusiaka. "W 'przeddzień lipcowego Święta Odrodzenia, które odmierzy dwadzieścia dwa lata istnienia Polski Ludowej, w końcowym okresie uroczystycli obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego - wraca do Wielkopolski i pozostanie w jej stolicy serce człowieka, którego nazwisko zaszczytnie włączone do naszego hymnu narodowego, nazwisko znane i drogie każdemu Polakowi - jest symbolem uporu, konsekwencji i wyrzeczeń w służbie Ojczyzny, symbolem największych patriotycznych wartości. "Henryk Dąbrowski urodził się z dala od Wielkopolski, na Ziemi Krakowskiej - z rąk przedstawicieli której przejmujemy dziś urnę z jego sercem. Ale życie i działalność Henryka Dąbrowskiego' ściśle związały się z Wielkopolską; tu na Ziemi Wielkopolskiej spędził swe ostatnie lata, tu w Winnogórze przestało bić przed stu pięćdziesięciu laty - w dniu 6 czerwca 1816 roku - serce niestrudzonego A Generała. "Henryk Dąbrowski zdobył wyższe szlify oficerskie - godność podpułkownika w okresie pamiętnego Sejmu Czteroletniego, który stanowił mężną i patriotyczną próbę ratowania ginącej Ojczyzny, odwołania się do niewyczerpanych zasobów patriotyzmu polskich mas ludowych. I nie było przypadkiem, że właśnie z tym okresem naszych dziejów, pamiętnym dzięki Konstytucji 3 Maja i postaciom Kościuszki, Kołłątaja, Staszica, Kilińskiego - wiązał się początek działalności Dąbrowskiego. J emu król Stanisław August powierzył reorganizację I Brygady Wielkopolskiej generała Madaiińskiego. W okresie Powstania Kościuszkowskiego mianowany dowódcą wojsk wielkopolskich walczył na czele trzytysięcznej grupy w obronie Gniezna i Poznania przed Targowiczanami wspomaganymi przez wojska pruskie. Dowodzone przez niego oddziały stawiały 'desperacki opór dziesięciokrotnie liczebniejszym siłom przeciwnika. Męstwo i waleczność żołnierza polskiego, talent dowódcy nie imogły jednak zniweczyć przygniatającej przewagi wroga. Powstanie Kościuszkowskie upadło. Gorący patriotyzm Dąbrowskiego, jego wiara w słuszność sprawy walki o niepodległość kraju nie pozwoliły mu jednak pogodzić się z myślą, że 'nazwa Polski została wymazana przez mocarstwa zaborcze z mapy Europy. Wysuwa, a gdy później nadarzy się okazja - realizuje ideę utworzenia na obczyźnie wojska polskiego, które ma Dowódca oddziału kawalerii w historycznym stroju z orszaku towarzyszącego urnie z sercem gen. Henryka Dąbrowskiegozaświadczać wobec Europy, że Polska jeszcze nie zginęła, które ma się stać szkołą patriotyzmu. "Tak powstały legiony we Włoszech, na czele których dane byk» ich twórcy wkroczyć w dniu 8 listopada 1808 roku do Poznania i wypędzić stąd pruskich zaborców. "Późniejsze długie dziesięciolecia pruskiej niewoli i germanizacji nie potrafiły zatrzeć w pamięci ludu Wielkopolski radosnego momentu wejścia legionów Dąbrowskiego do Poznania. Pamięć o tym wydarzeniu, utrwalona przez Adama Mickiewicza We wspaniałych strofach Pana Tadeusza, pamięć wyzwolenia miasta spod panowania pruskich ciemięzców - przekazywana była z pokolenia na pokolenie, by zmaterializować się po stu dziesięciu latach w zrywie zbrojnym powstańców wielkopolskich. "Wszyscy historycy - mówił dalej Jerzy Kusiak omawiający sylwetkę Dąbrowskiego jako dowódcy legionowego, zgodnie podkreślają jego głęboki demokratyzm, wyrażający się W łamaniu barier między oficerami i szeregowcami, w jednakowym stosunku do swych podkomendnych niezależnie od tego, z jakiego pochodzili stanu. . . "Po klęsce Napoleona sterany generał-tułacz osiadł na istałe w Poznańskiem i spędził tutaj ostatnie dwanaście lat swego życia. Otrzymał bowiem w dowód uznania od francuskiego cesarza duży klucz dóbr ziemskich, ciągnący się od Ciążenia do Pyzdr, z majątkiem w Winno-górze i miastem Środą. Wraz z przybyciem Henryka Dąbrowskiego Winnogóra przekształciła się w ośrodek patriotycznej konspiracji. Przyjeżdżali tu na narady Walerian Łukasiński i Ignacy Prądzyński, niepodległościowi spadkobiercy i organizatorzy tajnych ośrodków wojskowych. Z inicjatywy generała Dąbrowskiego szereg okolicznych wsi otrzymał nazwy imion patriotów i bonaterów narodowych. Do dziś istnieją w pobliżu Winnogóry wsie o takich nazwach, jak: Tadeuszowo, Józefowo, HenrykowO'. Tradycje legionów Dąbrowskiego pozwalały narodowi polskiemu przetrwać długie lata niewoli. N a tych tradycjach wychowywały się kolejne pokolenia. "Pragnienie społeczeństwa Poznania i Wielkopolski oddania hołdu pamięci generała Dąbrowskiego oraz dążenie do przypomnienia z okazji obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego wszystkich postępowych tradycji Ziemi Wielkopolskiej sprawiły, że Komitety Frontu Jedności Narodu w Poznaniu wystąpiły z inicjatywą uroczystego sprowadzenia urny z sercem Henryka Dąbrowskiego do naszego miasta. Prezydium Rady Narodowej m. Poznania podjęło odpowiednie starania w tym kierunku, natrafiając na pełne zrozumienie władz Krakowa. Za to pragnę dziś wyrazić podziękowanie wszystkich mieszkańców Poznania wladzoim i ludności Krakowa. "I oto dziś następuje wzruszający i niezapomniany dla wszystkich tu obecnych, dla wszystkich, którzy tysiącami zebrali się na trasie, którą przybyła urna, moment, gdy serce Henryka Dąbrowskiego, tak jak i jego prochy pochowane w Winnogórze, znalazło się na Ziemi Wielkopolskiej, w jej stolicy. "Sprowadzenie do Wielkopolski urny z sercem Henryka Dąbrowskiego i nasza dzisiejsza uroczystość poprzedzająca Święto Odradzenia - kontynuował przemówienie Jerzy Kusiak - mają głębokie, symboliczne znaczenie. Pow 2 Kronika Miasta Poznania 1 UroczYstości w Poznaniu 18 lipca 1966 Orszak z urną z sercem gen. Henryka Dąbrowskiego podąża historycznym szlakiemulicą Franciszka Ratajczaka, pierwszego uczestnika Powstania Wielkopolskiego 1918/19, który padł od kuli niemieckie] w dniu wybuchu Powstaniastała przed 22 laty i realizująca idee Manifestu Lipcowego Polska Ludowa jest bowiem spadkobierczynią wszystkich postępowych i patriotycznych tradycji naszego narodu, konsekwentną kontynuatorką tego wszystkiego, co w naszych tysiącletnich dziejach było wartościowe, twórcze, co składało się na postępowe elementy świadomości narodowej i wzory wychowawcze dla młodego pokolenia. Kierując się polityką naszej partii i realizując program Frontu Jedności Narodu, dokonaliśmy w ostatnich latach wielu wysiłków, aby przypomnieć i włączyć w naszą socjalistyczną rzeczywistość bogate tradycje patriotyczne i społeczne Poznania i Wielko/polski. Na stałe zrósł się z panoramą naszego miasta piękny pomnik Powstańców Wielkopolskich, pomnik, na którego wzniesienie nie mogły się zdobyć burżuazyjne władze Polski międzywojennej. Wznosząc ten pomnik nawiązaliśmy do boihatersikich walk ludu wielkopolskiego z pruskim imperializmem, walk, których dramatycznym uzewnętrznieniem był właśnie zbrojny zryw powstańców wielkopolskich · m.. · I Iii 11t fhfftf ,ul r < J - ' - -'. . "v.j ..Sir fi 1 Yn wfł.? *41 Ib"""*"III 2«11 Orszak z urną, w które] spoczywa serce gen. Henryka Dąbrowskiego zbliża się do miejsca manifestacji na Starym Rynku Narodowej m. Poznania Jerzy Kusiak, z lewej: członek Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, marszałek polski Marian Spychalski z prawej: przewodniczący Prezydium Rady Narodowej m. Krakowa Zbigniew Skolicki i pozostali członkowie delegacji miasta Krakowa 1918/1919, strajk dzieci wrzesińskich i upór wielkopolskiego chłopa Michała Drzymały. Przypomnieliśmy szeroko rewolucyjne tradycje Poznańskiego, przewijające się przez historię od wystąpienia Marcina Kasprzaka u schyłku XIX wieku po męczeńską śmierć członków poznańskiej podziemnej Polskiej Partii Robotniczej w obozie zagłady w Żabikowie w 1944 roku. "Przemawiając w dniu 17 kwietnia bieżącego roku na pamiętnej uroczystości nadania Poznaniowi i Wielkopolsce Orderu Budowniczych Polski Ludowej I sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Władysław Gomułka powiedział: «Lud Ziemi Wielkopolskiej dobrze zasłużył się Polsce zarówno w ciągu dziesięciu wieków naszej historycznej przeszłości, jak ii tych dwóch z górą dziesięcioleci, w których dzięki socjalizmowi ojczyzna nasza stała się krajem dynamicznego rozwoju». "Po przeszło pół wieku spoczynku w Krakowie serce wielkiego polsikiegoi patrioty, twórcy polskich legionów, wybitnego dowódcy wojskowego Henryka Dąbrowskiego powróciło do Wielkopolski. Do Poznania i Ziemi Wielkopolskiej - gruntownie przeobrażonych w toku socjalistycznych przemian, raz na zawsze bezpiecznych dzięki sile Polski Ludowej oraz sile jej sojuszników i przyjaciół od groźby imperializmu niemieckiego. Orszak z urną z sercem gen. Henryka Dąbrowskiego przybył na Stary Rynek, na którym stanęły oddziały wojskowe i tłumy poznaniaków 2« "Uroczystości w Poznaniu 18 lipca 1966 "Przyjmując urnę z sercem Henryka Dąbrowskiego - powiedział na zakończenie Jerzy Kusiak - chcę zapewnić w imieniu wszystkich mieszkańców Poznania, że posiadanie wśród nas tak bezcennej pamiątki narodowej stanie się moralnym zobowiązaniem i bodźcem do dalszego poznawania i rozwijania naszych postępowych tradycji, sięgania po nowe sukcesy w rozwoju gospodarczym, społecznym i kulturalnym Poznania i Wielkopolski. "Serce mężnego generała, serce wielkiego patrioty jest znów wśród nas i pozostanie na Ziemi Wielkopolskiej". Witany gorącymi oklaskami zabrał głos przewodniczący Prezydium Rady N arodowej miasta Krakowa - Zbigniew Skolicki. "Obywatele Ziemi Wielkopolskiej! "Obywatele miasta Poznania! "Przybywam do Waszego miasta, aby z upowaznlenia Prezydium Rady Narodowej miasta Krakowa, krakowskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu oraz całego społeczeństwa naszego podwawelskiego grodu przekazać społeczeństwu grodu Przemysława urnę z sercem generała Jana Henryka Dąbrowskiego, wielkiego Polaka, twórcy polskich legionów, które choć powstałe na obczyźnie walczyły o wyzwolenie narodowe i państwowość polską. "Generał Henryk Dąbrowski był niestrudzony zawsze tam, gdzie chodziło o sprawy ukochanej nade wszystko Ojczyzny - Polski. Był przede wszystkim człowiekiem czynu. Znakomity organizator wojskowy o olbrzymiej wiedzy fachowej, biegły znawca sztuki operacyjnej, stosujący we wszystkich bitwach, które prowadził, najnowocześniejsze - na owe czasy - reguły. Nie przeszkadzało mu to jednak - w razie pogrzeby, chwytać samemu za broń i stawać w pierwszej linii frontu - przelewać krew za Ojczyznę. "Legiony Dąbrowskiego - .kontynuował przemówienie Zbigniew Skolieki - walczyły pod ideowo-iprogramowym hasłem «Wolność, miłość Ojczyzny i równość». Legiony generała Dąbrowskiego stały się prawdziwą szkołą obywatelskiego wychowania. Jako pierwszy Polak oparł się, tworząc swe oddziały na szerokich masach chłopskich, wychowując swych żołnierzy politycznie i wprowadzając w swych szeregach obowiązek podstawowego- kształcenia oświatowego. "Z Wielkopolską - dokąd wraca serce tego, o którym śpiewamy w naszym hymnie narodowym - generał Dąbrowski związany był ścisłymi więzami. Tu w latach insurekcji kościuszkowskiej, a później wojny francusko-pruskiej odnosił wspaniałe zwycięstwa, które dały mu rozgłos, które w oczach ludu wielkopolskiego uczyniły go symbolem polskości i ostoją przed zalewem germanizacji. Jako swego oswobodziciela witał generała entuzjastycznie Poznań, witało Gniezno. Zdobywał Tczew, oblegał Gdańsk. W Wielkopolsce gromił w. roku 1794 Prusaków. Tu, po wkroczeniu wojsk francuskich na pierwszy skrawek polskiej ziemi, tworzył narodowe siły zbrojne, które następnie prowadził do zwycięstw. "Z Wielkopolską związał się również rodzinnie. Ostatnie lata swego pełnego bohaterstwa, walki i chwały życia, kierowanego nadzwyczajną światłością umysłu i zadziwiającą wprost skromnością, spędził generał Henryk Dąbrowski znów w Wielkopolsce w Winnogórze., gdzie zgodnie z jego wolą Przewodniczący Prezydium Rady Narodowej m. Poznania Jerzy Kusiak w chwilę po odebraniu z rąk przewodniczącego Prezydium Rady Narodowej m. Krakowa urny z sercem gen. Henryka Dąbrowskiego został pochowany. Całym swym życiem i walką dowiódł zdecydowanie ant ypruskiej postawy i działalności. "Nic więc dziwnego, że serce generała - symbol polskości - przekazano w roku 1903 w obawie przed pruską profanacją jako depozyt do Krakowa, miasta, które w latach rozbiorów Polski było najpewniejszą ostoją polskości i miejscem krzepienia ducha narodowego. ,jKraków w owych czasach, kiedy Wyspiański tworzył projekt panteonu na Wawelu, a władze miejskie poważnie myślały o przeniesieniu Muzeum Narodowego na Wawel, wydał się prawnukowi! generała naj odpowiedniejszym miejscem na ulokowanie urny iz sercem. "W okresie między wojnami ówczesny dyrektor Muzeum przewidywał dla serca miejsce w nowym gmachu Muzeum. Urna z sercem na tle sztandarów polskich oddziałów z epoki napoleońskiej miała znaleźć się w środku rotundy. Czasowo serce generała pieczołowicie przechowywano w Muzeum Narodowym UroczYstości w Poznaniu 18 lipca 1966 Mundur genera'ski Henryka Dąbrowskiegow Krakowie, a szczególnie troskliwie i wyjątkowo zabezipieczono je w latach hitlerowskiej okupacji. "Dziś szanując wolę bohatera narodowego oraz zgodnie z życzeniem rodziny, władz i społeczeństwa Wielkopolski bezcenną pamiątkę narodową - urnę z sercem generała Henryka Dąbrowskiego, syna Ziemi Krakowskiej przekazujemy miastu Poznaniowi! "W okresie obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego, w dniach manifestacji całego narodu dla bohaterskiej, cechowanej ideałami wolności i braterstwi walki Polaków o wyzwolenie narodowe i społeczne odkrywamy karty naszej świetlanej historii i czcimy pamięć najlepszych synów naszego narodu. "W roku obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego przekazanie Poznaniowi urny z sercem generała Dąbrowskiego, tak bardzo związanego z Ziemią Wielkopolską, jest symbolem wynikającym z uczuć braterskich, jakie wiążą dziś wszystkie bez wyjątku ziemie Rzeczypospolitej. "Przekazujemy urnę z sercem generała, by dowieść raz jeszcze, że dzięki budownictwu socjalizmu w naszym kraju, dzięki potędze Polski Ludowej, przez pokojową politykę, przez nienaruszalność naszych granic ma Odrze i Nysie usunęliśmy groźbę germańskiej napaści. "Przekazanie Poznaniowi serca generała Jana Henryka Dąbrowskiego - powiedział na zakończenie Zbigniew Skolicki - niech będzie jeszcze jednym symbolem walki o umiłowaną Ojczyznę. Niech będzie symbolem, wokół którego gromadzić się będą najlepsi synowie Wielkopolski - czerpiąc natchnienie do walki o postęp, równość społeczną i dalszy rozwój Polski Ludowej". Po przemówieniu Zbigniewa Skolickiego nastąpił uroczysty moment przekazania urny. Przy dźwiękach hymnu państwowego Zbigniew Skolicki przejął urnę z rąk oficera Wojska Polskiego i oddał ją w ręce Jerzego Kusiaka. Z kolei urnę przejął poczet oficerów Wojska Polskiego. Z honorami wojskowymi, przy pochylonych sztandarach Wojska Polskiego i bojowych sztandarach Powstania Wielkoipolskiiego 1918'1919 r. urnę wniesiono do sali Ławy Miejskiej w Ratuszu poznańskim, zamienionym na Muzeum Miasta Poznania. Tu zaciągnęli wartę honorową oficerowie Wojska Polskiego'. Chwilę później marszałek Polski Marian Spychalski złożył pod urną wiązankę biało-czerwonych goździków. Wiązanki kwiatów złożyli przedstawiciele władz partyjnych i rad narodowych. Długim szeregiem przeciągały przed urną grupy mieszkańców Poznania, składając uroczysty hołd pamięci generała Jana Henryka Dąbrowskiego. W sali tej wystawiono również mundur generała, kapelusz z czarnym pióropuszem, wojskowe rozkazy i pisany przez generała własnoręcznie dokument pod nazwą "Wyprawa generała Dąbrowskiego do Wielkopolski" . Wieczorem na estradzie przy placu Wielkopolskim odbył się koncert pieśni i muzyki polskiej w.wykonaniu orkiestry symfonicznej, chórów i solistów poznańskich. W pierwszej części koncertu prowadzonej przez kierownika Wielkopolskiej Symfonicznej Orkiestry Objazdowej Stanisława Chudaka wystąpiły połączone chóry: Spółdzielczy Chór Mieszany im. St. Moniuszki, Koło Śpiewu "Harmonia", Chór Męski "Arion", Chór Związku Zawodowego Kolejarzy "Hasło" i inne, oraz soliści Opery im. St. Moniuszki: Stefan Budny, Andrzej Kizewetter, Marian Kouba oraz artyści teatrów dramatycznych - Wirgiliusz Gryń, Józef Fryźlewicz, Roman Jakubowicz i Jerzy KiBzkis. Utwory z epoki Odrodzenia wykonał Poznański Chór Chłopięcy pod dyrekcją Jerzego Kurczewskiego' . Drugą część koncertu w wykonaniu tej samej orkiestry prowadził Jerzy Młodziejowski. Wypełniły ją pieśni polskie i obce. Publiczność szczególnie gorąco przyjmowała występy solistów warszawskiego Teatru Wielkiego' - Barbary Niemam i Wiesława Ochmana, solistów Opery Poznańskiej - Wandy Jakubowskiej i Albina Fechnera oraz warszawskiej śpiewaczki Ireny Santor. Wielki koncert zakończył "Mazur" z opery Straszny Dwór Stanisława Moni uszki. Ireneusz Soliński marszałek Polski Marian Spychalski w towarzystwie przedstawicieli Zakładów Gazownictwa Okręgu Poznańskiego, ministra górnictwa i energetyki Mariana Mitręgi, przewodniczącego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Franciszka Szczerbala i przewodniczącego Prezydium Rady Narodowej m. Poznania Jerzego Kusiaka zwiedza oddaną do użytku nową gazownię