TERESA CHOCIEJ POZNAŃSKIE TOWARZYSTWO MUZYCZNE IM. HENRYKA WIENIAWSKIEGO W LATACH 1885-1965 TŁO HISTORYCZNE W LATACH zaboru pruskiego w Wielkopolsce z wyjątkową troską pielęgnowano pieśni polskie. W ukazujących się wówczas czasopismach pojawiały się często notatki i artykuły szeroko traktujące o tych zagadnieniach. Typowym tego przykładem jest redakcja "Lutni Polskiej", która wydała specjalny dodatek poświęcony "ważności i potrzebie pielęgnowania polskiego śpiewu ludowego" 1, ogniwa łączącego młodsze pokolenie z przeszłością narodu. Podania i legendy, opisy zwyczajów i obyczajów, sposób życia przodków - tłumaczył autor - wszystko to zawierają pieśni. W nich też przechowuje lud swój język ojczysty. "Lutnia Polska" stawiała sobie za cel: 1. Rozpowszechnianie p1esn1 polskich; 2. Budzenie zamiłowania do śpiewu. Jedynym środkiem do osiągnięcia tych celów miała być praca nad pielęgnowaniem śpiewu w rodzinach i kółkach towarzyskich 2. J ak powszechnym było w owym czasie dążenie do o r g a n i z o w a n i a towarzystw śpiewaczych świadczy taki fragment artykułu: "... najsilniej i najskuteczniej działającym środkiem podniesienia śpiewu narodowego są towarzystwa i kółka śpiewackie. Zawiązane we właściwy sposób i kierowane z umiejętnością dają pozytywne wyniki"3. Jednakże rozwój stowarzyszeń śpiewaczych krępowany był brakiem swobód politycznych. Takie rozporządzenia władz zaborczych, jak: skreślenie nauki śpiewu polskiego z programu nauczania w szkole, odsunięcie nauczycieli polskich od udziału w pracy organizacji polskich, zakaz drukowania i publicznego wykonywania pieśni narodowych - hamowały prawidłowy rozwój polskich towarzystw śpiewaczych. W tej sytuacji rzadko pojawiali się także w Poznaniu koncertujący muzycy polscy, a o jakimś samodzielnym polskim szkolnictwie muzycznym nie mogło być w ogóle mowy. Dopiero w 1840 r. popularny w Poznaniu Maksymilian Braun zawiązał pierwsze polskie Towarzystwo Muzyczne 4 . Drugą instytucją muzyczną był wydział muzyczny Tov/arzystwa Kultu 1 "Lutnia Polska" R. 1885 Dodatek. ! "Lutnia Polska" R. 1885 Dodatek nr 7. J "Lutnia Polska" R. 1885 nr 10. 4 Przedtem istniały w poznaniu założone przez Niemców: "Towarzystwo Przyjaciół Muzyki" (zał. 1777) i "Związek Śpiewu". i Teresa Chacie}ralnego "Harmonia" powstałego w 1848 r., a którego założycielem był również Maksymilian Braun 5 . Towarzystwo Kulturalne "Harmonia" dotrwało zaledwie do 1852. Przez następne osiem lat Poznań nie posiadał nawet polskiego stałego chóru amatorskiego. Dopiero w roku 1860 kompozytor Bolesław Rawicz- Dembińskt powołał dol życia kółko śpiewackie, a w 1869 r. Towarzystwo Centralne "Harmonia", które niestety po trzyletniej działalności uległo rozwiązaniu. IŁ Niestrudzony Bolesław Dembiński poJ I I wołuje w 1875 r. od życia nowe polskie , . stowarzyszenie muzyczne pod nazwą" Towarzystwo Przyjaciół Muzyki". Z zachowanych dokumentów wynika, że jedną ;z poważniejszych imprez Towarzystwa był koncert w sali "Bazaru" w dniu 19 II 1878 r. 7 Wykonano wówczas Uwerturą i III akt z opery Halka Stanisława Moniuszki, oraz fragmenty z Pieśni a ziemi naszej Bolesława Dembińskiego do słów Bolesław Dembiński - założyciel Koła Spiewackiego Polskiego WIncentego Poia. -Szykany pdiicjl w wyniku narastającej kampanii germanizacyjnej spowodowały, że "Towarzystwo Przyjaciół Muzyki" zaczęło upadać Kiedy władze pruskie zażądały rygorystycznie przestrzegania przepisów zabraniających nauczycielom i urzędnfkom przynależności do polskich stowarzyszeń, straciło ono znaczną ilość członków, a w roku 1879, po czterech latach pracy - uległo rozwiązaniu. gig: DZIAŁALNOŚĆ KOŁA ŚPIEWACKIEGO POLSKIEGO W LATACH 1885-1918 Bolesław Rawicz- Dembiński ponawiał próby utworzenia polskiego towarzystwa sp1ewaczego agitując w pismach polskich. W końcu kwietnia 1885 r. w "Dzienniku Poznańskim" ukazała się notatka następującej treści: "Czyniąc zadość ogólnym życzeniom, aby rozdrobnione siły wokalne skupić w jedno ogólne Koło Śpiewackie zapraszam uprzejmie wszystkich ochotników poszczególnych To 5 "Spiewak" Poznań R. 1911 nr 10. 6 Bolesław Rawicz- Dembiński (ur. 1833 w Poznaniu, an. 7 Vin 1914) organista i kompozytor, dyrektor muzyki katedralnej w Poznaniu, był także dyrygentem orkiestry Teatru Polskiego, organizator ruchu muzycznego w Wielkopolsce. Wybitniejsze kompozycje: msze: Pasterka d-moll na chór, głosy solowe i orkiestrę (1854), Missa solemnis; opery: Cyganka (1870), Wariatka; Pieśń o ziemi naszej kantata na chór i orkiestrę (do słów Wincentego Pola). 1 "Bazar Poznański" - siedziba polskich placówek handlowych i organizacji społeczno- kulturalnych oid pierwszej połowy XIX w. Towarzystwo Muzyczne 11/' C)K#8£ pmsn; (**)' · obchodu 25- ietniego juMiey&xu ;3"",* IVv j 2S»letntą działalność feta 8pi«edtl«le P$lIIIUl; m P02flemajto Strona tytułowa wydanej w Poznaniu w 15Q) r. broszury Stefana Chociszewskiego pt. Pogląd na 25-letnią działalność Kola Śpiewackiego Polskiego w Poznaniu Fotokopia "Progra11fu obchodu 25-1etniego jubileuszu Koła Spiewackiego Polskiego w Poznaniu" 4 VfI 1909 rwarzystw miejscowych na wspólną naradą do sali Towarzystwa Przemysłoweg0 8 na Starym Rynku na sobotę dnia 2 maja roku bieżącego o godz. 9 wieczorem. Bolesław Dembiński". "... Popieramy - pisał dalej redaktor «Dziennika Poznańskiego» - jak najmocniej zacne usiłowania pana Dembińskiego i pragniemy, aby zamiary jego uwieńczone były pomyślnym skutkiem. Pożądanym byłoby bowiem, abyśmy mieli Koło śpiewackie ,,9. Bolesław Rawicz- Dembiński wziął sobie za cel stworzenie - jak sam sią wyraził - "przytuliska dla muzy rodzimej bez różnicy stanu" la, zachęcił i zainteresował uczestników zebrania, z których aż 55, w chwili powstawania w nocy z 2 na 3 maja 1885 r. zapisało się na członków towarzystwa pod nazwą "Koło Śpiewackie Polskie". Ną ogólne życzenie zebranych prezesem i dyrygentem został Bolesław Rawicz-Dembiński, sekretarzem - Stanisław Trynkowski, skarbnikiem - Roman Lisiecki, ławnikamin: Nepomucen Stroiński i Hipolit Kramarkiewicz. Powzięto 8 Towarzystwo Przemysłowe powstało w Poznaniu w 1848 m. , "Dziennik Poznański" R. 1885 nr 97. 10 "Spiewak" B.. 15Q) nr 1. " Ławnikami nazywano tych członków zarządu, którzy nIe mieli wyraźnie oznaczonej funkcji. Teresa Chocie} pierwsze uchwał y I2. Głównym celem Koła było "kształcenie się w śpiewie zbiorowym z uwzględnieniem utworów swojskich" 13, a więc uprawianie pieśni świeckiej, jednakże okoliczności zmusiły kierownictwo do rozpoczęcia działalności od pieśni religijnych. Najbliższą okazją była procesja Bożego Ciała, w której Koło wzięło udział. Drugi publiczny popis Koła wiąże się z uroczystościami z okazji 1000-1ecia urodzin apostołów słowiańskich Cyryla i Metodego. Odśpiewano wówczas od dawna w Poznaniu nie wykonywaną pieśń Bogarodzicau. Od pierwszego roku istnienia Koło wykonywało pieśni chóralne podczas uroczystości "Wianków" na Warcie, dając dowód, że ceni stare zwyczaje ludowe. Kiedy w następnym roku, 1886, przypadła 300-1etnia rocznica śmierci króla Stefana Batorego, Koło Śpiewackie Polskie wraz z Towarzystwem Gimnastycznym "Sokół" urządziło w Teatrze Polskim w ogrodzie Potockiego "Wieczór literacko-muzyczny". Poważniejsze znaczenie artystyczne miało jednak dopiero wystawienie siłami Koła w roku 1887 15 w Teatrze Polskim dwóch aktów opery Halka Stanisława Moniuszki. "Życzliwej dla sceny naszej inicjatywie Koła Śpiewackiego Polskiego i tegoż prezesa, dyrektora muzycznego p. Bolesława Dembińskiego zawdzięczamy - napisano w lokalnej gazecie polskiej - że po siedmiu blisko latach, rozbrzmiał znów teatr nasz w sobotę i niedzielę dźwiękami pierwszego i trzeciego aktu Halki Stanisława Moniuszki. Za słabe są nasze słowa podziękowania dla szanownych członków »Koła Śpiewackiego« i łaskawych" pań amatorek, oraz' dla pana dyrektora Dembińskiego za trud podjęty i zgotowaną Poznaniowi przyjemność. Silniejszy hołd uznania złożyła im publiczność, przepełniając teatr oba razy i darząc przedstawienie nader gorącymi i nieustającymi oklaskami"16. Kok 1888, po trzech owocnych latach, nie był dla Koła zbyt pomyślny. Nieporozumienia doprowadziły do tego, że Bolesław Rawicz- Demtaiński złożył swój urząd. N a jego miejsce wybrano Bolesława Rzepeckiego. Dyrekcja jego nie trwała jednak długo. Ponownie powołano Bolesława Dembińskiego na kierownicze stanowisko. Zbliżał się bowiem "gorący" okres wzmożonej działalności przed III Zjazdem Śpiewaków Polskich 17 . Koło Śpiewackie Polskie, jako główny organizator zjazdu, jiuż rok wcześniej rozpoczęło przygotowania. Na 6 i 7 lipca IWO r., dni III Zjazdu Śpiewaków Polskich, do Poznania przybyło 300 czynnych śpiewaków, a na estradzie w parku Wiktorii 18 stanęło do popisu przeszło 400 osób. Zjazd poznański był pierwszym w Poznaniu przeglądem dorobku śpiewactwa polskiego. Wpłynął on znacznie na dalszy rozwój kół śpiewaczych, a tym samym na krzewienie pieśni polskiej, wskazał drogi jakimi pieśń polska miała w przyszłości kroczyć. Podobne zjazdy powtarzały się od tego czasu coraz częściej, za każdym razem w innym mieście Wielkopolski, przyczyniając się do budzenia ducha polskiego i do wzrostu zainteresowania pieśnią rodzimą. N ajwiększym sukcesem artystycznym Koła Śpiewackiego Polskiego tego okresu "Stefan C h o c i s z e w s ki, Pogląd na 25-letnią dziala In ość Kola Śpiewackiego Polskiego w Poznaniu. Poznań 1909. 13 Stefan C h o c i s z e w s ki, op. cit. " Źródła nie podają, czy było to wykonanie znanego chorału Bogarodzica, czy też jakieś jego opracowanie wielogłosowe. 15 Przedstawienia odbyły się 26 i 27 XI 1887 "Dziennik Poznański" H. 1887 nr 273. 16 "W pięćdziesiątą rocznicę założenia Koła Śpiewackiego Polskiego, obecnie sekcji Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego". Poznań 1935. "poprzednie odbyły się w Bydgoszczy (1887) oraz Inowrocławiu (1889). 18 Park Wiktorii przy Droidze Dębińskiej. Wybór odległego od śródmieścia mIejSCa zjazdu tłumaczy się zapewne trudnościami w uzyskaniu zezwolenia od władz pruskich, które niechętnie widziały jakiekolwiek manifestacje patriotyczne w centrum Poznania. było wykonanie z towarzyszeniem orkiestry symfonicznej, wielkiej kantaty Bolesława Rawioz- Dembińskiego do słów Wincentego Pola Pieśń o ziemi naszej. Koncert ten odbył się 19 IX 1891 r. pod dyrekcją isamego kompozytora w sali Lamberta 19 i odbił się głośnym echem w Poznaniu, przynosząc zarówno kompozytorowi, jak i zespołowi śpiewaków szczere uznanie polskiego społeczeństwa i lokalnej prasy20. W tym samym roku, na 'zjeździe w Ostrowie Wielkopolskim, Koło Śpiewackie Polskie brało czynny udział w tworzeniu Związku Kół Śpiewackich w Wielkopolsce 21. Chór Koła występował w Poznaniu często, przedstawiając publiczności poznańskiej ciekawe i dobrze wykonywane programy. Dzięki ożywionej działalności rozbudzał w środowisku polskim przywiązanie do rodzimych bogactw kulturalnych, kształtował publiczność wrażliwą nie tylko na piękno dzieł muzycznych, ale i na poziom wykonania. Chórowi Koła Śpiewackiego Polskiego publiczność poznańska (zawdzięczała poznanie szeregu dzieł wokalnych kompozytorów polskich, tendencyjnie pomijanych przez niemieckie instytucje muzyczne. Bolesław Rawiez-Dembiński myślał o wychowaniu swojego następcy. Do współpracy w chórze wciągnął w roku 1895 swego syna Kazimierza 22, który funkcję dyrygenta obok ojca pełnił przez pięć lat. Kiedy w roku 1899 zwołano w Poznaniu drugi z kolei zjazd śpiewaczy, dyrygentem zespołu poznańskiego był właśnie Kazimierz Dembiński. Według Stefana Chociszewskiego Kazimierzowi Dembińskiemu daleko było do tych wyżyn artystycznych i organizacyjnych jakie osiągnął jego ojciec 23. Ważne zmiany nastąpiły w Kole w roku 1900. Sędziwego założyciela, długoletniego kierownika artystycznego i prezesa Bolesława Rawicz- Demfoińskiego, któremu utrata zdrowia nie pozwoliła dłużej na pełnienie zaszczytnych obowiązków, zastąpił kolejno cały szereg oddanych kulturze polskiej kierowników. W miejsce ustępującego, prezesem wybrano Stanisława Trynkowskieg0 24 , który przez siedem lat sprawował tę funkcję ciesząc się uznaniem członków Koła i środowiska polskiego. Dyrygentem został Dominik Czyżewski 25. Przez długie lata działalności posiadało Koło Śpiewackie Polskie tylko chór mieszany i wyodrębniony chór męski. W roku 1903 z inicjatywy Franciszka J anuszewskiego - skarbnika i wiceprezesa - utworzono nową sekcję, chór żeński 2e. Utworzenie odrębnego chóru żeńskiego świadczy o ciągle wzrastających ambicjach repertuarowych kierownictwa Koła. W roku 1904 zrezygnował ze stanowiska dyrygent Dominik Czyżewski i opuścił Poznań. Jego miejsce zajął Bolesław Marcinkowski 27 , .a po nim Kazimierz Ernst 28 . W pierwszych latach XX wieku Koło znalazło się w nienajlepszej sytuacji 1 zarząd czynił starania, aby przywrócić mu dawną świetność artystyczną. Coraz " Sala dzisiejszego kina "Apollo". " "Dziennik Poznański" R. 1891 nr 215. 21 Obecna nazwa "Wielkopolski Związek Śpiewaczy". 22 Kazimierz Dembiński (syn) urodził się 17 XI 1862 w Poznaniu. Kierownik artystyczny Koła w latach 1895-"'1900. 23 Stefan C h o ć i s z e w s'k i, op. eit. 24 Stanisław Trynkowskd (ur. 14 X 1847 zrn. 25 II 1925 w (Poznaniu). Prezes Koła w latach 1900-"'1907. .» Dominik Czyżewski (ur. 12 X 1866 w Imielnie). Kierownik artystyczny Koła w latach 1900-41904. " "Dziennik Poznański" R. 1903 nr 120. 27 Bolesław Marcinkowski (ur. 26 VII 1856 w Rusku pow. Jarocin) - Dyrygent Koła w latach 1904-1906. 28 Kazimierz Ernst (ur. 22 XI 1877 w Poznaniu). Dyrygent Koła w latach 1906-1907. 4 Kronika miasta Poznania Teresa Chocie}mniej publiczności odwiedzało imprezy Koła. W tym czasie Poznań obfitował w bardzo liczne i atrakcyjne imprezy muzyczne, stąd wydaje się bardzo prawdopodobne, że zainteresowanie muzykalnej części mieszkańców Poznania zwróciło się w stronę koncertów z udziałem wybitnych solistów, którzy przybywali do Poznania oraz w stronę koncertów symfonicznych urządzanych przez Stowarzyszenie Orkiestr Poznańskich. Koło Śpiewackie Polskie nie zaprzestało jednak pracy nad przywróceniem dawnej świetności. Po ustąpieniu Kazimierza Ernsta 28 kierownictwo artystyczne przeszło w ręce Mieczysława Fibaka 30 . W miejsce zaś zasłużonego prezesa Stanisława Trynkowskiego w roku 1907 przez rok zastępczo prowadzi Koło dotychczasowy wiceprezes Edmund Piotrowski 3 !. Następnie w roku 1908 prezesem wybrano Stefana Chociszewskiego 32. W roku jubileuszowym 33 wybrano nowy zarząd, na którego czele stanął Bolesław J aśkiewicz 34 . Uroczystość srebrnego jubileuszu Koła połączoną z koncertem urządzono 4 VII 1909 r. w ogrodzie na Wzgórzu św. Łazarza 35 . W roku 1910 prezesem został poprzedni wiceprezes Maksymilian Kandulski 36 . Kierownictwo artystyczne ulega także ciągłym zmianom. W wyniku tego, Koło Śpiewackie Polskie znalazło się w roku 1912 w rękach dyrygenta Mariana Perzyńskiego 37. Po niespełna roku pracy, dyrygent ten sprawił publiczności poznańskiej miłą niespodziankę, wystawiając dotąd nie znane Sonety krymskie Stanisława Moniuszki, "... wieczór wczorajszy jest dowodem tego, że Koło wkracza na tory prowadzące do wyżyn, na których możliwe będzie pielęgnowanie sztuki prawdziwej" - pisał recenzent "Dziennika Poznańskiego" 38. Wyrazem ambicji Mariana Perzyńskiego było wystawienie opery narodowej Karola Kurpińskiego Krakowiacy i górale. Była to impreza nad wyraz udana, "... Koncert Koła Śpiewackiego Polskiego w połączeniu z przedstawieniem opery narodowej Krakowiacy i górale był w całej pełni potwierdzeniem nadzwyczaj skrzętnej pracy sympatycznego Towarzystwa. Tak amatorki, jak amatorzy oddali swe role ze zrozumieniem, a gra ich znalazła ogólne uznanie ,,39. Rok 1914 był dla Koła okresem bardzo aktywnej pracy także dlatego, że chór musiał przygotować program do występów na kolejnym zjeździe kół śpiewackich. Strona organizacyjna zjazdu spoczywała w rękach działaczy Koła. Trzeba było np. zająć się wyszukaniem kwater dla tysiąca gości z całej Polski, co było problemem nie lada. Długotrwałe przygotowania wzbudziły zainteresowanie społeczeństwa. "Wszyscy sposobią się do olbrzymiego popisu, jaki odbędzie się 28 i 29 VI 1914 r. w U rbanowie 40 pod Poznaniem. Sądząc z dotychczasowych przygoto » Jw. ». Walenty Mieczysław Fibak (ur. 19 X 1884 we Wrześni). Dyrygent Koła w łatach 19071912 oraz 1919-1920. 11 Edmund Piotrowska (ur. 1925-1929. 32 Stefan Choeiszewsiki (ur. zes Koła w r. 1908. 83 Za rok jubileuszowy przyjęto uważać okres 1909-1910. 54 Bolesław J aśkiewicz (ur. l VIII 1875 w Poznaniu). Prezes Koła w 1909 r. "Miejsce to określane później mianem "Zameczek" od zbudowanej tam restauracji istnieje do dziś przy ul. Głogowskiej pod nr 34. 38 Maksymilian Kanduiski (ur. 10 X 1874 w Poznaniu). Prezes Koła w latach 1910-1920. 37 Marian PerzyńsM (ur. 12 VII 1875 w Grodzisku). Dyrygent Koła w latach 1912-1913. 38 Koncert odbył się 4 III 1913 r. "Dziennik Poznański" R. 1913 nr 53. 39 Premiera odbyła się l II 1914 r. "Dziennik Poznański" R, 1914 nr 27. 40 Miejscowość leżąca po prawej stronie parku sołaokaego. 30 X 1874 w Katłowie ). Prezes Koła w r. 1907 oraz w łatach 1 28 III 1857 w Czeszewie pow. Wągrowiec, zm. l I 1916) Pre Towarzystwo Muzycznewań zjazd śpiewacki zapowiada się świetnie. Serce się raduje, że pielęgnowanie pieśni rodzimej rozwija się coraz więcej wśród naszego społeczeństwa"41. W czasie I wojny światowej (1914-1918) działalność Koła była znacznie ograniczona, jednak zupełnie nie ustaje. W grudniu 1914 r. wznowiono lekcje. Dochód z koncertów przeznaczano na pomoc ludności dotkniętej klęską wojny. Do ciekawszych zaliczyć należy koncert połączonych kół śpiewackich: "Halka", "Harmonia", "Chopin" i Koło Śpiewackie Polskie, który odbył się 13 kwietnia 1915 r. w wielkiej sali ogrodu zoologicznego ze współudziałem śpiewaczki operowej Marii Janowskiej - Kopczyńskiej i pianistki Heleny Zellnerówny42. N astępny wieczór koncertowy urządzono 9 XII 1915 r., a w programie znalazły się utwory Stanisława Moniuszki: tercet z opery Straszny dwór, Widma - muzyka do II części Dziadów Adama Mickiewicza oraz modlitwa bojowa Mżlda. Pewną formą sprawdzianu pracy Koła są urządzane wycieczki zawsze połączone z popisami śpiewaczymi, W związku z setną rocznicą zgonu Tadeusza Kościuszki 4 \ poznańskie koła śpiewu dołączają się do licznych obchodów. Wspólny koncert odbył się 17 XII 1917 r. w Teatrze Polskim pod kierownictwem artystycznym aktualnego dyrygenta Koła Śpiewackiego Polskiego Kazimierza Pendowskiego 44. W programie znalazły się takie utwory, jak: Pochód żałobny na Wawel Feliksa Nowowiejskiego, uwertura do opery Paria Stanisława Moniuszki oraz uwertura do Polonii Ryszarda Wagnera. DZIAŁALNOŚĆ KOŁA ŚPIEWACKIEGO POLSKIEGO W LATACH 1919-1930 Po odzyskaniu niepodległości postanowiono przede wszystkim zwrócić baczniejszą uwagę na poziom artystyczny wykonywanych utworów. Nie było już przeszkód w organizowaniu wszelkiego rodzaju imprez artystycznych, były natomiast wielkie możliwości poszerzenia repertuaru i włączenia do programów koncertów większych, poważniejszych pozycji. Z początkiem roku 1919 złożył batutę długoletni dyrygent Kazimierz Pendowski, którego miejsce zajął ponownie Mieczysław Fibak. 17 XII 1919 r. Koło Śpiewackie Polskie wystawia własnymi siłami w sali Ogrodu Zoologicznego jedno z arcydzieł Stanisława Moniuszki - Widma. Koncert urządzono na rzecz plebiscytu Warmii i Mazur. W roku 1920 znów nastąpiła zmiana dyrygenta. Chór prowadzili kolejno Władysław Lubierski 45 i znowu Kazimierz Pendowski. 17 czerwca 1920 r. Koło urządziło w Ogrodzie Zoologicznym wielki koncert ludowy. Od roku 1921 prezesura znajdowała się w rękach Maksymiliana Stiirmera\<, za czasów którego kierownikiem artystycznym Koła został profesor Poznańskiej Akademii Muzycznej Stanisław Wiechowicz 47 . Powstała też myśl powołania do 11 "Dziennik Poznański" R. 1914 nr 134. 41 "Dziennik Poznański" R. 1915 nr 85. 41 25 X 1917. 44 Kazimierz Piendowski. Dyrygent Koła w latach 1914-1920. 45 Władysław Lubierski (ur. 21 X 1886 w Obrze). Dyrygent Koła w r. 1920. 41 Maksymilian Stiirmer (ur. 2 X 1885 w Poznaniu). Prezes Koła w latach 1921-"'1925. 47 Stanisław Wiechowicz (1893-1963). Kompozytor i profesor wyższych szkół muzycznych. Przez czternaście iiat (1921-1935) pełnił funkcję kierownika artystycznego Koła. Pod jego kierownictwem Koło osiąga wyżyny artystyczne rzadko kiedy dostępne chórom amatorskim. Pod jego batutą Poznańskie Towarzystwo Muzyczne zdobyło na własność "Złoty łańcuch" - wędrowną Nagrodę Miasta Poznania. Mianowany członkiem honorowym. 4* Teresa Chacie} Polskiego. Zdobycie "Złotego Łańcucha" po raz pierwszy życia nowych sekcji w celu rozszerzenia działalności. Ambitne zadania, które postawił sobie zarząd Koła miały być w najbliższej przyszłości zrealizowane dzięki tak doskonałemu kierownikowi artystycznemu jakim okazał się Stanisław Wiechowicz. Wspólnie z Kołem Śpiewu "Chopin" i w porozumieniu z Komitetem Obrony Górnego Śląska urządzono koncert, z którego zysk przekazany został wdowom i sierotom po poległych powstańcach. Chórem po raz pierwszy dyrygował Stanisław Wiechowicz 48 . Coraz częściej też zazębia się współpraca z innymi chórami. Efektem tej współpracy było wystawienie Widm Stanisława Moniuszki na deskach Opery Poznańskiej49. Dzieło to dotychczas wystawiane jedynie na estradach koncertowych, opracowano po raz pierwszy w formie scenicznej. Kierownictwo muzyczne spoczywało w rękach Adama Dołżyckieg0 30 . W drugiej części wieczoru wykonano kantatę na chór czterogłosowy, solo i orkiestrę - Sonety krymskie Stanisława Moniuszki. · 48 Koncert odbył się l XII 1921 r. "Dziennik Poznański". R. 1921 nr 227. " 9 XI 1921 r. 50 Adam Dołżyeki dyrektor Opery Poznańskiej w latach 1919-1922. 51 "Kurier Poznański" R. 1922 rar 104. "Feliks Nowowiejski (1877-1946). Kompozytor opeir i oratoriów, licznych utworów chóralnych i orkiestrowych. Jerzy Młodziej owsiki: Sp Feliks Nowowiejski. "Kronika Miasta Poznania" R. 1946 nr l s. 3-7. 51 Władysłąw Raczkowski (1895-1953) kompozytor. Dyrektor Okręgowy Wielkopolskiego Związku Kół Spiewaczych. Często dyrygował chórem Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego. pielęgnowaniem polskiej pieśni ludowej. Mając to na uwadze Koło Śpiewackie Polskie urządziło 2V1922r. w auli Uniwersytetu Poznańskiego wieczór poświęcony wyłącznie tej dziedzinie muzyki 51. Trzech wybitnych muzyków działa w tym czasie w Poznaniu: Feliks Nowowieski 52 , Władysław Raczkowski 53 i Stanisław Wiechowicz, których opracowania pieśni ludowych stały na wysokim poziomie artystycznymi. Odkryli oni bowiem wartość wokalnej kompozycji ludowej i uszlachetnili ją. Ich pomyślne początki stały się podłożem rozwoju polskiej pieśni chóralnej. Od 18 III 1923 r. siedziba Koła znajdowała się w byłym "Hotelu Rzymskim" przy Alejach Marcinkowskiego. Tam odbywały się już regularnie lekcje pod kierunkiem Stanisława Wieclhowicza. Prezesem zarządu Koła wybrany został w 1923 r. Edmund Piotrowski. Pod koniec 1923 roku rozpoczęto prace nad przygotowaniem Svity pastoralnej krakowskiego kompozytora Kazimierza Garbusińskiego, opartej całkowicie na popularnych kolendach. W Poznaniu wykonano ją po raz pierwszy 20 I 1924 r. w auli Uniwersytetu Poznańskiego, z towarzyszeniem orkiestry Państwowego Konserwatorium nego i solistów pod kierownictwem Stanisława Wiechowicza. Poznańskie Towarzystwo Muzyczne W PtĘCOZiESiĄ TĄ ROCZN I CE ZAŁOŻEN lA KOŁA ŚF1 SW. PCMLSKieeO OBECNIE 3eKe -« POZNAŃSKIEGO TOWARZYSTWA iUIYCXNEfSe, Strona tytułowa broszury wydanej w Poznaniu w 1935 r. pl. W pięćdziesiątą rocznicą zalożenia Kola Śpiewackiego Polskiego obecnie sekcji Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego Muzycz W dniach 8-10 VI 1924 r. odbył się w Poznaniu XI Wielkopolski, a II Wszechpolski Zjazd Śpiewaczy, w którym Koło brało również czynny udział. Była to jedna znajpotężniejszych rrfanifestacji śpiewaków w Polsce międzywojennej. Brało w niej udział 8000 członków chórów. Dla wzbudzenia większego zainteresowania muzyką urządzano co trzy tygodnie wieczory muzyczne połączone z prelekcjami. Równocześnie trwały prace nad wystawieniem wielkiej MszY c-moll Mozarta na chór, orkiestrę, solo i organy. Potężne to dzieło nie było dotychczas w Polsce wykonywane. Dzięki Kołu Śpiewackiemu Polskiemu i jego kierownikowi artystycznemu Stanisławowi Wiechowiczowi, pierwszy usłyszał je Poznań w dniu 22 III 1925 r. Recenzent "Przeglądu Muzycznego" napisał: "... Msza wyuczona była pod względem technicznym doskonale, cieniowanie misternie stosowane, pojedyncze głosy wstępowały z pew, . ,,54 nosclą Wielkim wydarzeniem w życiu muzycznym Poznania, a w szczególności w życiu Koła były zawody śpiewacze kół miejscowych zorganizowane 8 XI 1925 r. Koło Śpiewackie Polskie zdobywając w tych zawodach 28,5 pkt. zdobyło jedno ,.Przegląd Muzyczny" R. 1925 m 3. Teresa Chacie} cześnie piękny "Złoty Łańcuch", nagrodę ufundowaną przez poznański Magistrat 55. · · Nie bacząc na trudności, jakie nastręcza realizacja takiego dzieła jak psalm symfoniczny Król Dawid Artura Honeggera, Stanisław Wiechowicz doprowadził do wykonania tej kompozycji w dniu 28 II 1926 r. w auli Uniwersytetu Poznańskiego. Wykonanie tego dzieła, mało znanego w Europie, bo powstałego dopiero w 1921 r., wywołało zrozumiałe poruszenie w polskich sferach muzycznych. Na koncert przybyli: Roman Chojnacki - dyrektor Filharmonii Warszawskiej i Henryk Melcer - dyrektor Konserwatorium Warszawskiego. W rezultacie Koło zaproszono do Warszawy na koncert w Filharmonii Warszawskiej, gdzie oratorium pod dyrekcją Stanisława Wiechowicza wykonano w marcu 1926 r. Osiągnięcia artystyczne Koła zaskarbiły mu rzadką popularność. 19 VI 1912i7 r. Koło koncertuje po raz pierwszy przed mikrofonem radia. W zastępstwie przebywającego w Paryżu Stanisława Wiechowicza dyrygował chórem Alojzy Dworzaczek 56. Z inicjatywy Związku Kół Śpiewaczych odbył się 3 XII 1927 r. koncert chórów Okręgu I. Do najciekawszych pozycji programu tego koncertu zaliczyć należy kompozycję Stanisława Wiechowicza Słowo o Jakubie Szeli do słów Brunona Jasieńskiego. Utwór ten wykonało Koło wraz z chórem "Chopin", Rok 1928 przynosi nowe, ciekawe pozycje w repertuarze koncertów Towarzystwa. Teatr Wielki wystawia 4 IV 1928 r. Requiem Giuseppe Verdi'ego ze współudziałem Koła Śpiewackiego Polskiego. N a zawodach okręgowych chór Koła zdobył znowu najwyższą ilość punktów i powtórnie "Złoty Łańcuch" 57. W latach 1928-1929 kuźnią życia wszystkich kół śpiewaczych Poznania, stały się przygotowania do Wszechsłowiańskiego Zjazdu Śpiewaczego organizowanego w Poznaniu z okazji Powszechnej Wystawy Krajowej. Pod znakiem tej gigantycznej imprezy przebiegało również 'roczne walne zebranie Koła w marcu 1929 roku. Zatwierdzono na tym zebraniu plan prac przyigotowawczych do zjazdu oraz program popisów. Wybrano również nowego prezesa - Kazimierza Barwickiego 58. Wszechsłowiański Zjazd Śpiewaczy odbył się w dniach od 18-21 V 1929 r. z udziałem ponad 18 000 śpiewaków przybyłych ze wszystkich dzielnic Polski oraz Czechosłowacji, Jugosławii, Bułgarii i chórów polonijnych. Doniosłość tego wydarzenia tak określił redaktor "Kuriera Poznańskiego": "... Zjazd śpiewaczy spełnił całkowicie swój ideowy cel, a tym samym dokonała się rzecz doniosłej wagi kulturalnej i politycznej, a zasługa inicjatorów Zjazdu i jego niestrudzonych organizatorów jest rzeczywista i wielka. Jesteśmy pewni, że śpiewactwo polskie pod kierownictwem ludzi tak sprawie oddanych zdąża niechybnie ku prawdziwie artystycznej, a więc dla kultury narodu wysoce pożądanej przyszłości" M. N astępnym ważnym wydarzeniem w działalności Koła był koncert 1 XII 1929 r., powtórzony w Warszawie 24 I 1930 r. w wykonaniu chórów Koła Spie 5S "Dziennik Poznański" H. 1825 nr 261. 51 Alojzy Dworzaczek (1869-1931). Dyrygował chórem Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego w zastępstwie przebywającego w Paryżu Stanisława Wiechowicza. » 1 VII 1928 f. 68 Kazimierz Barwleki (ur. 29 XII 1871 w Witaiszycach pow. Jarocin - zm. 20 I 1931 w Poznaniu). Prezes Koła w latach 1929-1931. 5* "Kurier Poznański" R. 1929 nr 240. Zjazd był początkiem międzysłowiańsMiej organizacji śpiewaczej, na której czele stanął rektor ówczesnego Państwowego Konserwatorium Muzycznego dir Henryk Opieński. Po jego wyjeździe z Poznania stanowisko to p,iastował do końca sierpnia 1939 r. dr Leon Surzyńskl - prezes Wielkopolskiego Związku Spiewaczego. N agroda Zawodów Śpiewaczych w Poznaniu "Złoty Łańcuch"wackiego Polskiego i "Chopin" wraz z orkiestrą i solistami. W programie umiesz-, czono Zoltana Kodaly' ego Psalmus Hungaricus oraz Oratorium lizy S ternickiej- N iekraszowefo. N a koncert w Warszawie oprócz wymienionych JUZ pozycji w programie umieszczono jeszcze nie wykonywane dotychczas w Polsce dzieło francuskiego kompozytora Florent Schmitta Psalm 47 napisany na wielką orkiestrę symfoniczną z organami, masywny chór mieszany i sopran solo. W dniu 17 kwietnia 1930 r. wykonano po raz pierwszy w Poznaniu Oratorium Feliksa N 0.Chór, orkiestra i soliści swym skupieniem i wysoce artystycznym nastawieniem w stosunku do dzieł wykonywanych dali dowód swej wysokiej wartości. Chór dał wysiłek, jaki mogę tylko ja sam w całej pełni ocenić. Gdyby ktokolwiek z publiczności znał warunki, w jakich ci fanatycy sprawy pracują dla kultury muzycznej naszego miasta, nie znalazłby dość słów uznania, jakie im się należy. Są to bohaterzy pracy i poświęcenia. Tutaj ustaje wszelka krytyka, ponieważ wchodzi w grę moment, wobec którego wszelkie zastrzeżenie staje się śmiesznym i urągającym ofiarności ludzkiej nietaktem - moment samozaparcia do ostatnich granic. Dziewczęta nieraz bez głosu właściwie, mężczyźni od ciężkiej pracy rąk, wszyscy bez znajomości nut i jakichkolwiek podstaw muzycznych porywają się na rzeczy, w których fachowy muzyk nie od razu potrafi się zorientować i pokonują je zwycięsko, z zapałem, z naj czystszym artystycznym uniesieniem. Są ito zaiste bezimienni bohaterzy wielkiej sprawy i cześć najgłębsza im się za to należy". Stanisław Wiechowicz w "Kurierze Poznańskim" R. 1929 nr 562. Teresa Chacie}wowiejskiego pod dyrekcją samego kompozytora. N a zawodach śpiewaczych w październiku 1930 r. Koło zdobyło po raz trzeci nagrodę Magistratu w postaci "Złotego Łańcucha". DZIAŁALNOŚĆ POZNAŃSKIEGO TOWARZYSTWA ORATORYJNEGO W LATACH 1931-1934 Członkowie Koła Śpiewackiego Polskiego na nadzwyczajnym walnym zebraniu 8 III 1931 r. uchwalili zmiany dotychczasowej nazwy i ustroju Koła. Z dniem tym przyjęto nazwę "Poznańskie Towarzystwo Oratoryjne", a jego powstanie stało się naturalną konsekwencją działalności pod kierownictwem artystycznym Stanisława Wiechowicza. W miejsce zmarłego Kazimierza Barwickiego prezesem wybrano Leona Surzyńskieg0 61 . Poznańskie Towarzystwo Oratoryjne postawiło sobie za cel wszechstronne krzewienie kultury muzycznej. Z inauguracją nowo powstałego Towarzystwa zbiegła się 175 rocznica śmierci Mozarta. Z tej okazji wykonano 2 IV 1931 r. w auli Uniwersytetu Poznańskiego Requiem Mozarta. Doroczne zawody śpiewacze Okręgu Poznańskiego Wielkopolskiego Związku Śpiewaczego odbyły się 26 IV 1931 r., na których Poznańskie Towarzystwo Oratoryjne zdobyło "Złoty Łańcuch" po raz czwarty. Przeszedł on na własność Towarzystwa. Żywą, roczną działalność uwieńczyło wykonanie w dniu 13 XII 1931 r. utworu Magnificat Wacława Gieburowskiego, z towarzyszeniem orkiestry Filharmonii Poznańskiej i solistami, pod dyrekcją Feliksa Nowowiejskiego. Towarzystwo poszerzyło w 1932 r. znacznie zakres działalności. Obok dawniej istniejącej sekcji chóralnej utworzono nowe: orkiestrową, muzyki współczesnej, muzyki dawnej i szkolną. Zadaniem tych sekcji było zaznajomienie publiczności z utworami czasów dawnych i najnowszych pomijanych na ogół w bieżących programach koncertowych 62. Audycje muzyczne urządzane przez sekcje połączone były przeważnie z odpowiednimi referatami i dyskusją. Sekcja chóralna Poznańskiego Towarzystwa Oratoryjnego wykonała w 1932 r. utwory J. Sebastiana Bacha Magnificat, Stanisława Moniuszki Balladę o Florianie Szarym ™ i Sonety krymskie oraz Karola Szymanowskiego Veni Creator do słów Stanisława Wyspiańskiego. Poważniejszym wydarzeniem wiosennego sezonu artystycznego 1933 r. było wykonanie (1 IV) oratorium Henryka Opieńskiego Syn marnotrawny pod dyrekcją Władysława Raczkowskiego, pod dyrekcją Stanisława Wiechowicza zaś odbył się 12 IV 1933 r. koncert symfoniczny, na którym odbyło się prawykonanie Requiem Witolda Maliszewskiego. Szerokim echem wśród melomanów odbiła się wiadomość o wystawieniu 12 XII 1933 r. Requiem Hectora Berlicza. Również rok 1934 przyniósł muzykalnemu Poznaniowi wiele znacznych emocji artystycznych. Poznańskie Towarzystwo Oratoryjne wykonało bowiem IX Symfonią L. v Beethovena oraz tegoż kompozytora Fantazję C-dur na chór, orkiestrę i fortepian 64. H Leon Surzyński (Uf. 8 VI 1891 w Inowrocławiu). Prezes Koła w laitaeh 1931"'1935. " Sprawozdanie z działalności za okres od 24 I 1932 - 29 V 1933 r. " Utwór ten wykonano 5 VI 1932 f. w Auli Uniwersytetu Poznańskiego na koncercie W 60 rocznicę śmierci Stanisława Moniuszki. " Koncert odbył się 15 III 1934 f. W auli Uniwersytetu Poznańskiego. DZIAŁALNOSC W LATACH 1934-1989 POZNAŃSKIEGO TOWARZYSTWA MUZYCZNEGO, DAWNIEJSZEGO KOŁA ŚPIEWACKIEGO POLSKIEGO ZAŁOŻONEGO W R. 1885 Na walnym zebraniu 14 V 1934 r. obradowano ponownie nad zmianami organizacyjnymi i uchwalono zmianę nazwy na "Poznańskie Towarzystwo Muzyczne dawniejsze Koło Śpiewackie Polskie założone w r. 1885"65. Równocześnie ze zmianą nazwy, Towarzystwo rozszerzyło także działalność na inne dziedziny sztuki muzycznej. Przy Towarzystwie działały sekcje: chóralna, orkiestrowa, szkolna i propagandowa 66. Z inicjatywy Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego powołano do życia w 1934 r. Kwartet Smyczkowy, którego brak silnie dawał się odczuwać w życiu muzycznym miasta. Kwartet tworzyli: Tadeusz Szulc (I skrzypce), Władysław Witkowski (II skrzypce), Jan Rakowski (altówka) 1 Mieczysław Rozmarynowicz (wiolonczela) . Poznańskie Towarzystwo Muzyczne etało się w owym czasie bezsprzecznie jedną z najpoważniejszych placówek krzewienia kultury muzycznej. Szereg zorganizowanych, bardzo udanych koncertów i wieczorów muzycznych, liczne pochlebne wzmianki w prasie są świadectwem celowej i pożytecznej pracy Towarzystwa. 10 IV 1935 r. w Teatrze Wielkim wykonano pod dyrekcją Władysława Raczkowskiego nowe dzieło muzyki polskiej oratorium Bolesława Wallek- Walewskiego apokalipsa na kwartet solistów, chóry i orkiestrę. Jubileusz półwiekowej pracy obchodziło Towarzystwo 3 V 1935 r. -Naczelna rada Zjednoczenia Polskich Zespołów Śpiewaczych i Instrumentalnych w uznaniu wybitnej i wielostronnej działalności Towarzystwa, odznaczyła je z tej okazji Odznaką Honorową Zjednoczenia I stopnia. N owym stałym dyrygentem w miejsce Stanisława Wiechowicza, który zrezygnował z tej funkcji z powodu złego stanu zdrowia z dniem 31 XII 1934 r, został w 1936 r. Karol Broniewski A 7. Pod jego dyrekcją wykonano 4 X 1936 r. Ojczyznę Feliksa Nowowiejskiego, a 27 I 1937 r. Testament Bolesława Chrobrego tegoż kompozytora, kantatę Hej pieśni Stefana Poradowskiego, oraz Z tamtej strony rzeki Stanisława Wiechowicza. 26 IV 1937 r. urządziło Poznańskie Towarzystwo Muzyczne w auli Uniwersytetu Poznańskiego "Koncert Muzyki Dawnej". W programie umieszczono utwory: Grzegorza Gorezyckiego Missa Pasch a lis, J. S. Bacha kantatę napisaną na drugi dzień Zielonych Świąt na solo chór i orkiestrę. Koncert spotkał się z bardzo życzliwą oceną krytyki poznańskiej, uważającą ten właśnie sposób zapoznawania z arcydziełami literatury muzycznej, tzn. wykonywania jej przez amatorów - za najbardzie sprzyjający podniesieniu kultury muzycznej społeczeństwa 6S. Ciekawy był program koncertu muzyki religijnej wykonany 12 IV 1938 r. Program, wśród innych utworów zawierał Stanisława Szarzyńskiego Koncert na głos tenorowy, zespół kameralny i organy, Tadeusza Kasserna Motety Kopernikowskie, oraz J. S. Bacha Kantata wielkanocna. "Potocznie używano nazwy Poznańskie Towarzystwo Muzyczne. Nowy statut zatwierdzony został na nadzwyczajnym walnym zebraniu 7 X 1934 r. *. ,,2ycie muzyczne l teatralne" Poznań R. 1934 nr 3. "Karol Broniewski (ur. 29 XII 1899 w bubaszu pow. Czarnków) dyrygent i pedagog. Długoletni dyrektor Podstawowej Szkoły Muzycznej w Poznaniu. Przez dwadzieścia lat pełnił funkcje kierownika artystycznego Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego. Członek honorowy Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego. " "Kurier Poznański" B. 1937 nr 561. Teresa Chacie} W końcu 1938 r.- i na początku 1'939 r. z powodu niepokojących wydarzeń politycznych zanotowano pewne osłabienie działalności Towarzystwa. Niektóre z przygotowanych koncertów musiały być odłożone. Na międzynarodowym Festiwalu Muzycznym w Warszawie 16 IV 1939 r. wystąpiły połączone chóry poznańskie, między innymi chór Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego. Ze współudziałem solistów wykonały one Stanisława Wiechowicza Kantatę romantyczną na sopran, chór i orkiestrę do słów Adama Mickiewicza, Michała Kondrackiego Cantata Ecclesiastica na chór mieszany i orkiestrę, oraz Karola Szymanowskiego Stabat Ma ter. Całością dyrygował Władysław Raczkowski. Ostatnim napotkanym śladem działalności przedwojennej Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego jest udział w koncercie zorganizowanym przez Komitet Wykonawczy "Dni Morza"69. Wykonano wówczas Stanisława Wiechowicza Kantatę romantyczną, Stanisława Moniuszki Po nieszporach przy niedzieli oraz Ojczyznę Feliksa Nowowiejskiego. DZIAŁALNOŚĆ POZNAŃSKIEGO TOWARZYSTWA MUZYCZNEGO W LATACH 1945-1960 Świetnie rOZWIJaJąca się działalność Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego przerwana została wybuchem II wojny światowej, we wrześniu 1939 r. Okupacja, wysiedlenia, terror hitlerowski spowodowały poważne spustoszenia w szeregach członków, i majątku Towarzystwa. Myśl reaktywowania działalności powstała w niewielkim gronie członków sekcji chóralnej. Z ich inicjatywy odbyło się 23 V 1045 r. pierwsze w wyzwolonej Polsce zebranie Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego. Stwierdzono na nim, że niestety cały dorobek, a między innymi sześćdziesięcioletnia bezcenna biblioteka, instrumenty muzyczne, sztandary oraz liczne nagrody ze "Złotym Łańcuchem" włącznie, padły pastwą płomieni podczas walk O' wyzwolenie miasta. Wybrano na tym zebraniu zarząd, na czele którego stanął Józef Boesche 7o . Z chwilą zdobycia fortepianu rozpoczęto 15 VI 1945 r. próby pod dyrekcją Stanisława Wiechowicza w ... salce Biblioteki Miejskiej przy ul. Armii Czerwonej. Po jego wyjeździe do Krakowa dyrygentami byli Jerzy Młodziejowski i Janina Thomasowna. 1 X 1945 r. powołano na kierownika chóru Karola Broniewskiego. Przystąpił on do przygotowania konkretnego programu muzycznego. Pierwszym występem jedynej działającej w Towarzystwie sekcji chóralnej był koncert 14 XII 1945 r. przed mikrofonem poznańskiego radia. Od chwili rozpoczęcia działalności w Polsce Ludowej nieustanną troską Zarządu była myśl o reaktywowaniu działalności innych sekcji. Wskrzeszenie działalności sekcji orkiestrowej nastąpiło 1 III 1947 r. Kierownictwo muzyczne objął Stefan Poradowski. Ważnym wydarzeniem w działalności sekcji chóralnej Towarzystwa było wykonanie 2 VI 1947 r. kantaty Stefana Poradowskiego Koń Światowida. 21 III 1948 r. połączone chóry Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego i "Harmonii" wzięły udział w koncercie orkiestry Filharmonii Poznańskiej pod dyrekcją Stanisława Wisłockiego wykonując Stabat Mater Karola Szymanowskiego. 22 IV 1948 r. na walnym zebraniu prezesem wybrano Włodzimierza Nowakowskiego. Na tym właśnie zebraniu długoletni zasłużony działacz Józef Krę 61 26 VI 1939 r. , ( "Ponadto do zarządu wybrani zostali: Gabriela Malinowska (radnia), Florian Mikołajewski (sekretarz), Józef Kręgielski, Pelagia Rauschowa i Stanisław Rausch (radni). Towarzystwo Muzyczne gielski mianowany został prezesem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego. Poznańskie Towarzystwo Muzyczne poświęciło się pielęgnowaniu pieśni masowej i ludowej przy równoczesnym wzbogaceniu repertuaru muzyki poważnej. Dyrygent chóru, Karol Broniewski nie ustawał w pracy nad podniesieniem poziomu artystycznego. Wynikiem jego systematycznej pracy z chórem było wykonanie w styczniu 1950 r. Kantaty o kawie J. S. Bacha z udziałem solistów i orkiestry Polskiego Radia 71, oraz 6 V 1950 r. Kantaty na urodziny Zygmunta Augusta III tegoż kompozytora. Imponująco wypadł koncert w dniu 21 X 1950 r. urządzony z okazji jubileuszu Wielkopolskiego Związku Śpiewaczego. Pod dyrekcją Karola Broniewskiego wykonano wyjątki z Sonetów krymskich Stanisława Moniuszki, suitę mazurków Wędrowny grajek Zygmunta Noskowskiego i Wesele lubelskie Tadeusza Szeligowskiego. 10 listopada 1951 r. Poznańskie Towarzystwo Muzyczne obchodziło urOCZYSC1e 65-1eeie działalności. W programie jubileuszowego koncertu wykonano m. in. kantatę Waleriana Gniotą do słów Jana Kasprowicza Pamięci Chopina 72 . W lutym 1952 r. prezesurę objął Teodor Śmiełowski. Rok ten zaznaczył się ożywioną współpracą z Państwową Filharmonią w Poznaniu. Z okazji 125 rocznicy śmierci L. v. Beethovena Państwowa Filharmonia urządziła "Tydzień Beethovenowski" . W dniach 28 i 29 IUI 1952 r. odbyły się z tej okazji dwa koncerty symfoniczne, na których wykonano IX Symfonię ze współudziałem chóru Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego. Wykonanie IX Symfonii było sukcesem bez precedensu, tym bardziej że specjalne nagranie (7 IV 1952 r.) na taśmę magnetofonową zostało jako jedyne w Polsce wymienione z Filharmonią Berlińską w ramach międzynarodowej wymiany kulturalnej. W tym samym roku wykonano jeszcze z orkiestrą Państwowej Filharmonii symfonię Franciszka Liszta Faust oraz scherzo na chór i orkiestrę Na glinianym wazoniku Stanisława Wiechowicza. Akordem końcowym działalności Towarzystwa w 1952 r. był udział, w uroczystym koncercie inauguracyjnym II Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego (4 XII 1952 r.), na którym wykonano kantatę Tadeusza Szeligowskiego Karta serc. W marcu 1953 r. chór Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego łącznie z chórem męskim Państwowej Filharmonii wykonał kantatę Bolesława Woytowicza Prorok, dzieło, w którym "chór nie ma zbyt wdzięcznego zadania". Recenzent "Głosu Wielkopolskiego" docenił i podkreślił "ogromny wysiłek zespołów wokalnych włożony w wystudiowanie modernistycznej kantaty"73. W roku 1904 prezesem zarządu (przewodniczącym) tzw. samorządu Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego został Florian Mikołajewski. Pogłębiający się kryzys finansowy skłonił zarząd Towarzystwa do szukania oparcia finansowego o organizację związkową. 20 I 1954 r. podpisano umowę z Zarządem Okręgu Związku Zawodowego Pracowników Państwowych i Społecznych, który finansując działalność artystyczną n koordynował pracę chóru. Współpraca ta nie dała jednak spodziewanych rezultatów. U mowę rozwiązano już 6 VIII 1954 r. 71 Sekcja orkiestralnia przestała w międzyczasie istnieć, gdyż większość jej muzyków weszła w skład nowo zorganizowanej Filharmonii Poznańskiej i orkiestry Towarzystwa Filharmonii Robotniczej. 72 Było to prawykonanie. 71 "Głos Wielkopolski" R. 1953 nr 88. 71 Opłata za salę do ćwiczeń, honorarium dyrygenta Itp. Teresa Chocie} Chór Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego kontynuując swoją działalność artystyczną wystąpił 12 III 1954 r. z Kantatą o pokoju Stanisława Skrowaczewsikiego, a w grudniu 1954 r. chór żeński wykonał Nokturny Clauida Bebuss'ego. 26 VIII 1954 r. na nadzwyczajnym walnym zebraniu Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego wybrano nowy zarząd, którego prezesem został ponownie Włodzimierz Nowakowski 75. Jubileusz 70-1ecia Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego oraz 20-1ecia dyrygentury Karola Broniewskiego przypadł w roku 1955. Koncerty z tej okazji odbyły się w dniach 24-26 VI 1955 r. Wykonano wówczas dialog muzyczny Panicz i dziewczyna Tadeusza Szeligowskiego oraz Sonety krymskie Stanisława Moniuszki. Dużym wydarzeniem artystycznym dla amatorskiego ruchu chóralnego w Poznaniu była premiera kantaty Sergiusza Prokofiewa Aleksander Newski w wykonaniu orkiestry Filharmonii Poznańskiej oraz połączonych chórów: Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego i chóru męskiego "Arion" pod dyrekcją Józefa Wiłkomirskiego . Długoletni dyrygent Karol Broniewski zrezygnował z funkcji 1956 r. Kolejnym dyrygentem został Marian Nagórski. W tym samym roku zmienia się również skład zarządu. W czerwcu prezesem wybrano Stanisława Wieczorka, a w grudniu Władysława Patalasa. Kryzys w działalności artystycznej Towarzystwa, spowodowany trudnościami finansowymi oraz nieporozumieniami wewnętrznymi w latach 1957-1958 dał się pokonać dopiero w roku 1959, kiedy kierownikiem artystycznym został Mieczysław Dondajewski, a prezesem już po raz trzeci - Włodzimierz Nowakowski. DZIAŁALNOŚĆ W LATACH 1961-1965 POZNANSKIEGO TOWARZYSTWA MUZYCZNEGO IM. HENRYKA WIENIAWSKIEGO, DAWNIEJSZEGO KOŁA ŚPIEWACKIEGO POLSKIEGO ZAŁOŻONEGO W 1885 R. W roku 1960 powstała myśl zorganizowania w Poznaniu towarzystwa muzycznego, które skupiałoby wokół siebie działające w Poznaniu stowarzyszenia i organizacje muzyczne oraz koordynowałoby w oparciu o instytucje muzyczne działalność upowszechnienia muzyki. Jednocześnie do głównych zadań towarzystwa miała należeć organizacja Międzynarodowych Konkursów Muzycznych im. Henryka Wieniawslkiego: Kompozytorskiego, Lutniczego i Skrzypcowego, odbywających się co pięć lat w Poznaniu. Z inicjatywą założenia takiego towarzystwa wystąpił Komitet Organizacyjny Międzynarodowych Konkursów im. Henryka Wieniawskiego powołany przez Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania. 12 XI 1960 r., na zebraniu organizacyjnym w sali konferencj e j siedziby Prezydium Rady Narodowej miasta Poznania powstało "Towarzystwo im. Henryka Wieniawskiego w Poznaniu". Prezesem wybrany został prof. dr Tadeusz Szeligowski 76 . 75 Ponadto w skład zarządu wybrani zostali: Teodor Simiełowski (wiceprzewodniczący), Marcin Maćkowiak (sekretarz). 70 Do grona członków-założyeieli Towarzystwa im. Henryka Wieniawskiego należeli: Stefan Askanas, Stanisław Chudak, Zofia Frąckowiak, Zdzisław Górzyński, Arnold Juniter, Jerzy Kaitlewicz, Stanisław Kubiak, Adam Kuryłło, Wacław Lewandowski, Janusz Przewoźny, Witold Staniewicz, Edward Statkiewicz, Tadeuse Szeligowski, Lesław Tokarski, Jerzy Tuszyński, Jerzy Utrecht i Jerzy Ziółek. Obok Tadeusza Szeligowskiego w skład zarządu Weszli: Stefan Askanas (zastępca) i Janusz Przewoźny (sekretarz). 20 XII l