KONSTANTY
KALINOWSKI
DWADZIEŚCIA LAT PLASTYKI POZNAŃSKIEJ (1945-1965)
Część druga
(1949-1951)
IvO K 1949 przyniósł zasadnicze zmiany w orientacji artystycznej powojennej plastyki polskiej. Wrocławskie przemówienie Bolesława Bieruta z końca r. 1947 wyraźnie je zapowiadało, chociaż początki zmian dały się zauwazyc dopiero w drugiej połowie roku 1948. Po kongresie zjednoczeniowym partii robotniczych rozpoczęto szeroko zakrojoną akcję intensywnego wprowadzania realizmu socjalistycznego we wszystkich dziedzinach twórczości artystycznej. N a zjeździe w Nieborowie, zorganizowanym z inicjatywy grupy artystów warszawskiego Oddziału Związku Polskich Artystów Plastyków członków Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w lutym 1949 r. poddano ostrej krytyce dotychczasową politykę artystyczną oraz całokształt osiągnięć powojennej plastyki polskiej, zarzucając jej formalizm, bezideowosć i naśladownictwo sztuki Zachodu. Postawiono jednocześnie na porządku dziennym sprawę realizmu socjalistycznego jako jedynie słusznej metody twórczej. Również walny zjazd Związku Polskich Artystów Plastyków w Katowicach w czerwcu 1949 r., postulujący zasadnicze zmiany organizacyjne i artystyczne w Związku, poświęcił specjalną uwagę sprawom formy w sztukach plastycznych. Rok 1949 stał więc pod znakiem przełomu, który w pierwszym okresie zarysował się jednak wyraźnie tylko w teoretycznych dyskusjach i oficjalnych wypowiedziach. W ówczesnym życiu artystycznym poznańskiego środowiska można było zauważyć , podobnie j ak i w innych silnych artystycznie ośrodkach, niezdecydowanie i wahanie. Z jednej strony kontynuowano dotychczasową praktykę, organizując wystawy kolorystów, a nawet pokazy skrajnej awangardy, z drugiej pojawiać się zaczęły nieśmiałe jeszcze próby wprowadzania realizmu socjalistycznego.
W atmosferze poszukiwania nowego stosunku do rzeczywistości zrodziła się inicjatywa zorganizowania w styczniu 1949 r. w Muzeum Wielkopolskim wystawy grupy dwunastu plastyków poznańskich, w skład której wchodzili: Franciszek Burkiewicz, Zdzisław Kępiński, Edmund Łubowski, Jan Piasecki, Hipolit Polański, 
Konstanty
Kalinowski
Stanisław Szczepański, Marian Szmańda, Wacław Taranczewski, Stanisław Teisseyre, Wacław Twarowski, Eustachy Wasilkowski i Alfred Wiśniewski l . Program artystyczny nowego poznańskiego ugrupowania plastycznego sformułowany został we wstępie do katalogu wystawy:
,,[. ..] nasza wystawa grupowa nie nosi charakteru manifestacji jakiegoś istniejącego czy też nowego »izmu«. Jest wystawą plastyków o różnorodnych wprawdzie tendencjach, ale jednocześnie o dużej wspólnocie. Pionem, który łączy wszystkie prace tej wystawy, jest przede wszystkim chęć rzetelności plastycznej i dążenie do osiągnięcia pełni wyrazu plastycznego ma drodze uczciwej, choć może skromnej wypowiedzi artystycznej, ale na drodze świadomej, gdzie bierze się odpowiedzialność za to, co się mówi i jak się mówi. Staramy się być nie tylko szczerzy, ale też i świadomi, bowiem szczerość bez świadomości może być często tylko bełkotem lub nieudolnością, które nie potrafią wypowiedzieć żadnej treści [. . .] Nie chodzi nam o wymyślenie czy też zadziwienie nową, niespodziewaną formą. Pragniemy jedynie wyrazić całą bogatą treść życia. Zarówno zachwyt dla piękna przyrody, jaki odczuwamy w zetknięciu z naszym krajobrazem, jak również człowieka z jego indywidualnością oraz pokazanie go w nurcie społecznym [. ..] Grupa nasza nie jest jakąś jednostką organizacyjnie zamkniętą, wręcz odwrotnie, jest otwarta dla wszystkich, którzy w twórczości artystycznej chcą w sposób rzetelny wyrazić całą bogatą treść życia współczesnego, a nie podchodzą do twórczości od strony komercjalnej czy też chwilowej »mody«. a
Tak pomyślany program połączył w jednej grupie bardzo różne indywidualności, lecz zarazem artystów o wyraźnie skrystalizowanym obliczu; wszystkich przy tym charakteryzowało silne powiązanie z przeżyciem wizualnym, duża kultura kolorystyczna oraz wyraźna niechęć do wszelkich, czysto intelektualnych spekulacji i kombinacji formalnych. Wystawa wzbudziła życzliwe zainteresowanie krytyki artystycznej3 i zyskała bardzo pochlebne omówienia na łamach pism poznańskich oraz "Przeglądu Artystycznego" 4. Połączenie pewnych elementów konstruktywistycznych z mocną ekspresją wystąpiło w pełnym napięcia Rozstrzelaniu Mariana Szmańdy, utrzymanym w ostrych zestawieniach złamanych żółci, fioletów i czerni, w dramatyczny sposób powracającym do tragicznych przeżyć okresu okupacji. Geometryzacja i dążenie do swoistego konstruktywizmu w połączeniu z mocnymi kontrastami kolorystycznymi charakteryzowały nie tylko Szmańdę, lecz i Jana Piaseckiego w pracach Szyjąca i Rzeźba Z gitarą. Podobną tendencję dało się zauważyć i w Martwych naturach Wacława Taranczewskiego (kompozycje I, II, III), u którego jednak elementy syntezy środków wyrazu nie doprowadzały do deformacji przedmiotów, lecz do zwiększenia walorów dekoracyjnych płótna. N aj liczniej reprezentowani byli w grupie koloryści. Ciekawe pejzaże i martwe natury pokazał Eustachy Wasilkowski Pejzaż Z Krakowa, Pejzaż Z Lagowa, operujące delikatną i stonowaną harmonią barwną i kameralnym podejściem do tematu. Bardziej emocjonalne wrażenia wizualne znalazły się w płótnach Stanisława Szczepańskiego - Pejzaż Z Promienistej, Jezioro, które odznaczały się subtelnym wyczuciem koloru. Stanisława Teisseyra charakteryzowało pogłębienie problemów kolorystycznych, szczególnie w ciekawym Autoportrecie. Zdzisław Kępiński wystawił kompozycje figuralne o tematyce historycznej: Obrona i Rok 184b,
, Wystawa grupy poznańskich artystów plastyków ZZPAP. Muzeum wielkopolskie w Poznaniu, styczeń 1949 (katalog). 2 Jw.
3 J. M r o z i ń s ki, Wystawy w Muzeum Wielkopolskim. Grupa plastyków poznańskich. "Głos Wielkopolski" 23 'I 1949. 4 K. J ó z e f o w i c z , Wystawa grupy poznańskich artystów plastyków, "przegląd Artystyczny" 1949 nr 2; A. Chyczewska, Wystawa grupy poznańskich artystów plastyków w Muzeum wielkopolskim, "Kurier Wielkopolski" 8 II 1949. 
Marian Szmańda - Rozstrzelanie (1949)operujące delikatnymi zestawieniami barwnymi oraz logiczną konstrukcją płótna, opartą o tradycję kolorystyczną. Hipolit Polański pokazał dziesięć niewielkich pejzaży, wykonanych ołówkiem o specyficznej dla tego artysty realistycznej, lecz zarazem nie pozbawionej indywidualnego wyrazu interpretacji natury. Jedyny w grupie rzeźbiarz Alfred Wiśniewski wystawił bardzo ekspresyjną i zwartą w formie Rewolucjonistkę oraz Akt, o dobrze pomyślanej bryle i ciekawej chropowatej fakturze. Prace graficzne eksponował Franciszek Burkiewicz, dążący w swoich kompozycjach, układem linii oraz kontrastami płaszczyzn i uproszczeniem formy ku abstrakcyjnemu traktowaniu przedmiotu.
W lutym 1949 r. otwarto w Muzeum Wielkopolskim wystawę "Łagów w roku 1948" 5, powstałą w wyniku pobytu grupy plastyków z różnych środowisk artystycznych w Łagowie, gdzie z inicjatywy Wojewódzkiej Rady Kultury spotkali się oni z przedstawicielami świata artystycznego i gronem intelektualistów, profesorów
5 Łagów w roku 1948. Wy tawa obrazów, akwarel, gwaszów l rysunków, Muzeum Wielkopolskie w Poznaniu, luty 1949 (katalog).
3 Kronika Miasta Poznania l 
Konstanty
Kalinowskii wykładowców Uniwersytetu Poznańskiego oraz przebywającą tam Poznańską Filharmonią. Ideą przewodnią tego spotkania było dążenie do zaprezentowania poznańskiego środowiska intelektualno-artystycznego. Stworzono wszelkie warunki do przezwyciężenia w umysłach zaproszonych gości uprzedzeń na temat zaściankowości artystycznej środowiska poznańskiego, zakorzenionych w okresie międzywojennym 6. W wystawie wzięło udział 18 czołowych malarzy z Warszawy, Krakowa, Sopotu, Wrocławia i Poznania 7 . Ten sam krajobraz, powtarzające się motywy przewijające się przez wszystkie płótna, stworzyły świetną okazję do wydobycia i poznania indywidualnego spojrzenia i podejścia do natury poszczególnych twórców, którzy reprezentowali szeroki wachlarz tendencji artystycznych - od syntetyzujących krajobrazów - Ulicy Jana Piaseckiego i Miasteczka Tadeusza Łakomskiego czy Jeziora Tymona Niesiołkowskiego, poprzez delikatne zestawienia barwne płócien Adama Gierżabka (Widok na jezioro), Zdzisława Kępińskiego (Krajobraz), Eustachego Wasilkowskiego (Domki nad wodą), Hanny Rudzkiej (Park zamkowy) aż do realistycznych pejzaży Hipolita Polańskieg0 8 . N astępnie Muzeum Wielkopolskie zorganizowało w październiku 1949 r. w ramach cyklu wystaw zbiorowych poświęconych współczesnemu malarstwu polskiemu, a prezentujących dorobek twórczy najwybitniejszych współczesnych artystów polskich, wystawę zbiorową Wacława Taranczewskiego, ukazującą dorobek twórczy tego malarza od r. 1932 8 . Ukazywała ona dążenie artysty do wypracowania indywidualnego, monumentalnego języka malarskiego. Otwarcie wystawy w okresie Zjazdu Młodzieży Szkół Artystycznych było ostatnią w tym czasie w Poznaniu demonstracją sztuki indywidualnej w wyrazie, bazującej na tradycji kolorystycznej . Na wystawie pokazano obrazy pochodzące z ostatnich dwóch lat twórczości artystycznej, które prezentowały "drugi styl płaski" w, w którym - jak go charakteryzował Zdzisław Kępiński - do głosu dochodzą elementy abstrakcji:
"Nie jest to już zabawa w paradoksy naturalności i sztuczności. .. lecz niespodzianka serio, niezwykłość dekoracyjnej sytuacji, wysadzająca samą rzeczywistość z zawiasów i gra plastyczna, podniesiona do rzędu sygnałów dla komunikacji na platformie nadludzkiej jakby, do tego stopnia przekraczającej powszechne doświadczenia oka przywykłego do codziennego świata" li.
W marcu 1949 r. w Salonie Sztuk Plastycznych zorganizowano wzorowaną na krakowskiej wystawie sztuki nowoczesnej drugą wystawę zbiorową grupy ,,4 F + R" 12 - nielicznych poznańskich skrajnych awangardystów, grawitujących ku surrealizmowi. Wystawa stanowiła dalszą kontynuację prób artystycznych zapoczątkowanych przez Alfreda Lenicę. W skład grupy wchodzili Ildefons Houwalt, Alfred Lenica, Feliks Maria Nowowiejski i Zygfryd Wieczorek. Jako goście wysta
· Jw.
7 Udział wzięli z Warszawy: Adam Gierżabek, Aleksander Hafałowski, Kazimierz Tomorowicz, z Krakowa: Tadeusz Łakomski, Julia Pugetowa, Hanna Rudzka, Czesław Rzepiński, z Wrocławia: Emil Krcha, Tymon Niesiołowski, z Sopotu: Jan Wodyński, z Poznania: Zdzisław Kępiński, Jan Piasecki, Hipolit Polański, Stanisław Szczepański, Maria Teisseyre, Stanisław Teisseyre, Wacław Twarowski, Eustachy Wasilkowski.
, J. M i r o z i ń s ki, Sztuka poznańska. "Kronika Miasta Poznania" 1949, s. 323.
9 A. C h y c z e w s k a, Sprawy plastyki. "Kronika Miasta Poznania" 1958, s. 57.
19 K. Kęp i ń s ki, Wacław Taranczewski, Muzeum Narodowe, Poznań 1958, s. 57 (katalog).
11 Jw., s. 56. , 15 Pierwsza wystawa awangardystów odbyła się w Poznaniu w październiku 1947 r.

wiali Tadeusz Kalinowski (malarz), Fortunata Obrąpalska (fotografik), Bolesław Schmidt (architekt) i Bazyli Wojtowicz (rzeźbiarz)13. Program grupy, sprecyzowany w katalogu wystawy, nie był zupełnie jednoznaczny i jasny, ale ambitny w dążeniu do nowoczesnej syntezy wszelkich rodzajów twórczości plastycznej: . . . . .Grupa przyjęła nazwę «4 F + R». Naprzód od słów: «forma, farba, faktura i fantastyka». Wyrażają one solidarność grupy poznańskiej z awangardą w ogóle, antynaturalizm, a także ducha syntezy estetycznej, ujmującej zarówno kubistyczną formę, jako też surrealistyczną fantastykę. Jednocześnie już postmodernistyczna, antynaturalistyczna postawa została określona w symbolu powyższym - literą «R», od wyrazu «realizm». Praca plastyczno-leoretyczna grupy rozwija się bowiem w dwóch kierunkach: l. przyswojenia malarstwu lokalnemu najnowszych zdobyczy plastyki światowej; 2. na tej podstawie budowanie programu plastyki społecznej [...] Grupa «4 F + R» [...] usiłuje scalić w sposób syntetyczny formę z ekspresją emocjonalną, aczkolwiek bez ubiegania się o naturalizm. A przy tym nie rezygnuje z surrealistycznego elementu swojej syntezy - nieobecnego w szkole postimpresjonistów. «4 F + R» uważa za możliwe stworzenie plastyki realistycznej na podstawie zdobyczy nowoczesnego malarstwa, a więc nie równoznacznej z naturalizmem" ". Atmosfera narastającego socrealizmu nie sprzyjała w owym czasie tego rodzaju eksperymentom, dlatego też wystąpienie grupy ,,4 F + R" spotkało się (z nielicznymi wyjątkami), z nazbyt krytycznym przyjęciem 15. "Próba stworzenia w naszym środowisku kopii krakowskiej Wystawy Sztuki Nowoczesnej [...] zawiodła na całej linii. Stało się to dlatego, że w imprezie wzięli udział malarze, których kwalifikacje artystyczne nie dorastały do zadań, .jakie sobie postawili" 16 - podsumował krytycznie wyniki tego niewątpliwie ciekawego przedsięwzięcia J. Mroziński. Czołową indywidualnością twórczą grupy pozostał w dalszym ciągu Alfred Lenica, który i tym razem wystawił szereg ciekawych temper. Wykorzystywał w nich efekty fakturowe powstałe z zastosowania elementów zbliżonych do fotografiki oraz fotomontaż. Na uwagę zasługiwały OcZy morza, o ciemnym stonowanym kolorycie oraz Kobieta brzemienna, Architektura i Niezmęczony robotnik I7. Akwarele i tempery teoretyka grupy Feliksa Marii Nowowiejskiego, utrzymane w atmosferze surrealistycznych wizji sennych i fantastycznych pejzaży dna morza, bardzo impresyjne i ciekawe niekiedy kolorystycznie (Na plaży, Oczekiwanie, Kwiat rybożerny, Akwa tyk) , w sumie były jednak mało indywidualne i reprezentowały dopiero pierwsze stadium poszukiwań twórczych. Płótna Zygfryda Wieczorka charakteryzowały się daleko idącą deformacją i uproszczeniem formy przedmiotu oraz ostrymi zestawieniami dużych płaszczyzn koloru. Po WOjnze, Kran i Krzyżówka uznane zostały za najciekawsze formalnie prace I8 . Tempery Ildefonsa HouwaHa zaciekawiały głównie motywami literackimi; przeładowane anegdotą, groteskową sytuacją o pikantnej i dowcipnej, surrealistycznej wymowie -. Wad trumną, Ogrady wiszące, Wesoły ginekolog, Ludożerca - posiadały mniej walorów czysto malarskich, gdyż charakteryzowały się ostrymi zestawieniami barwnymi i niezbyt przemyślaną kompozycją. Wśród prac gości na uwagę zasługiwały fotogramy Fortunat y Obrąpalskiej, Studium I i II, oraz Prolog, o dużych walorach technicznych, operujące ciekawymi efektami surrealistycznymi. Architekt Bolesław Schmidt pokazał makiety projekli 4F + R, Katalog (Poznań 1949). " Jw.
15 J. M r o z i ń s ki, 4F+R. Nowa wystawa w Salonie Sztulc Plastycznych. "Głos Wielkopolski" 27 III 1949; (s) Śmiała wystawa plastyków poznańskich. "Ekspres Poznański" 30 III 1949.
"J. M r o z i ń s ki, Sztuka poznańska. "Kromka Miasta Poznania". 1949, s. 321-322.
17 J. Mroziński, 4F + R, op. cit.
18 Jw.

Konstanty
Kalinowskitów Instytutu Badawczego Budownictwa oraz interesujący, zrealizowany na Międzynarodowych Targach Poznańskich, projekt Pawilonu Komunikacji. Obrazy olejne Tadeusza Kalinowskiego utrzymane były jeszcze w tradycji malarstwa postimpresjonistycznego, z pewnymi tendencjami do deformacji. Najciekawsza z nich była niewątpliwie Sielanka. N ajprzychylniejszą ocenę krytyki zyskał Bazyli Wojtowicz za KompozYcję. "Jedyna na wystawie rzeźba Wojtowicza - który jakimś dziwnym trafem znalazł się w tym obcym mu ideowo zespole - reprezentowała dobrą formę i realizm w najlepszym tego słowa znaczeniu" 19. Naśladując wystawę krakowską, pokaz grupy ,,4 F + R" usiłował również wprowadzić w obręb ekspozycji kompozycję przestrzenną. Z powodu niewielkiej powierzchni wystawowej Salonu, zatłoczonej obrazami i planszami, sens plastyczny użytych elementów przestrzennych został jednak zupełnie zagubiony.
Bazyli Wojtowicz - Kompozycja (1949) Z okazji Międzynarodowych Targów Poznańskich zorganizowano w kwietniu 1949 r. w Salonie Sztuk Plastycznych wiosenną wystawę okręgu poznańskiego Związku Polskich Artystów Plastyków, której poziom według oceny krytyki był bardzo przeciętny, a znaczny procent prac wzbudzał poważne zastrzeżenia 20. Większość znanych plastyków nie wzięła w niej udziału, niektórzy, jak Eustachy Wasilkowski czy Bazyli Wojtowicz (Głowa kobieca - zwarta w bryle o ciekawym modelunku i dużym ładunku emocjonalnym), wystawili tylko po jednej pracy. Jan Piasecki pokazał ciekawe płótno Dziewczyna przY maszynie. N a wyróżnienie zasługiwały prace młodszej generacji twórców poznańskich: Edmunda Łubowskiego, Marii Teisseyre, Jana Grzegorzewskiego, Wacława Twarowskiego, Jana Bakalarczyka 21.
W maju 1949 r. otwarto w Salonie Sztuk Plastycznych wystawę pośmiertną grafika Jana Wronieckiego, będącą wyrazem hołdu dla zmarłego, długoletniego pedagoga i organizatora Poznańskiej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych i poznańskiego Związku Polskich Artystów Plastyków, wychowawcy licznego grona art y - stów poznańskich 22.
" t. S., Sztuka poznańska, op. ci1., s. 322.
20 t. S., Wystawa ZPAP Okręgu poznańskiego. "Głos Wielkopolski" 5 V 1949.
" t. s., Sztuka poznańska, op. ci1., s. 322.
22 Jan Wroniecki ukończył studia artystyczne w Berlinie w 1919 roku i rozpoczął następnie działalność artystyczną na terenie Poznania, z którym pozostał związany przez całe swoje życie. W roku 1917 wraz z Hulewiczem, Kubickim, Skotarkiem i Szmajem zorga
W październiku 1949 r. w Salonie Sztuk Plastycznych urządzono jesienną wystawę poznańskiego Związku Polskich Artystów Plastyków, która charakteryzowała się, podobnie jak i wiosenny pokaz, bardzo przeciętnym poziomem wystawianych prac, świadczącym o powolnym narastaniu kryzysu w środowisku artystycznym Poznania. Ciekawsze prace pokazali: Franciszek Burkiewicz, Witold Gosieniecki, Jan Grzegorzewski, Alfred Lenica, Jan Piasecki, Hipolit Polański, Jadwiga Rutterówna, Wacław Tomaszewski, Maria Teisseyre, Eustachy Wasilkowski 23 . W listopadzie i grudniu w Muzeum Wielkopolskim zorganizowano kiermasz prac poznańskiego Związku Polskich Artystów Plastyków na Fundusz Odbudowy Warszawy i Poznania, na którym sprzedano ponad sto obrazów, grafik i przedmiotów artystycznych 24. Związek Polskich Artystów Plastyków zorganizował objazdową wystawę w świetlicach zakładów produkcyjnych Zakładów Przemysłu Metalowego "H. Cegielski", Hucie Szkła w Antoninku, cegielniach: Junikowo i Kotowo, w Zakładach Przemysłu Gumowego "Stomil" i Zakładach Przemysłu Ziemniaczanego w Luboniu, pragnąc w ten sposób zapoznać środowisko robotnicze z dorobkiem twórców poznańskich 25.
S i l
H B I
""*
Zdzisław Eichler - Autoportret
W r. 1949 Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych posiadała dwa Wydziały: 1) Malarstwa i Grafiki z zakładami: malarstwa i technik ściennych, malarstwa, witrażu i mozaiki oraz grafiki i 2) Rzeźby i Sztuki Wnętrz z zakładami:nizował, a następnie współpracował z ekspresjonistycznym "Zdrojem Poznańskim". W roku 1920 wraz z F. Pautschem'zorganizował poznańską Szkołę Zdobniczą i prowadził kurs grafiki artystycznej i zdobniczej. Był członkiem założycielem grup artystów plastyków "Świt" i "Plastyka". W roku 1936 został laureatem Nagrody Miasta Poznania. Po wyzwoleniu w roku 1945 zorganizował od nowa Instytut Sztuk Zdobniczych i był współzałożycielem poznańskiego Oddziału ZP AP. W roku 19*5 po raz drugi uzyskał Nagrodę Miasta Poznania za zasługi położone przy odbudowie szkolnictwa artystycznego w Poznaniu. W swojej twórczości artystycznej J. Wroniecki wyszedł od impresjonizmu, aby poprzez ekspresjonizm okresu "Zdroju" i formizm przejść następnie do realistycznego z pewnym nieznacznym nalotem impresyjności, widzenia natury. Zmarł 24 IX 1948 r. (Sp. Jan Wroniecki. "Kronika Miasta Poznania" 1949, s. 84--86).
21 J. M r o z i ń s ki, Sztuki plastyczne w latach 1945-1953. W: X wieków Poznania. Poznań, 1956 ft III, s. 327. 24 A. C h y c z e w s k a, Sprawy plastyki. "Kronika Miasta Poznania" 1949, s. 88.
25 Obrary i rzeźby poznańskich plastyków zostaną wystawione w fabrykach. "Gazeta Poznańska" 7 XII 1949.

Konstanty
Kalinowski
rzeźby, ceramiki, tkactwa, architektury wnętrz i meblarstwa oraz specjalne studium pedagogiczne. Rektorem szkoły był prof. Stanisław Teisseyre 26 . W styczniu 1949 r. w Muzeum Wielkopolskim Szkoła urządziła wystawę portretów przodowników pracy, wykonanych przez studentów. Wystawiono 34 rysunki i cztery rzeźby 27. Minister kultury i sztuki Stefan Dybowski przyznał nagrody za prace studentów: Edwarda Przymuszały, Eugeniusza Rosika i Feliksa Śmiełowskieg0 28 . W lutym tegoż roku prof. Stanisław Szczepański powołany został do Akademii Sztuk Plastycznych w Warszawie, zapoczątkowując exodus czołowych plastyków z Poznania do innych ośrodków artystycznych. Bardzo istotnym momentem dla rozwoju powojennego szkolnictwa artystycznego w całym kraju były międzyszkolne popisy państwowych szkół artystycznych w Poznaniu w dniach 23-30 X 1949 r. W ramach popisów urządzono na terenach Międzynarodowych Targów Poznańskich wystawę crac 185 studentów szkół plastycznych. Pierwotnie miał to być jedynie przegląd dorobku szkolnictwa artystycznego pod kątem ujednolicenia programów nauczania. Poznański festiwal stał się jednak punktem zwrotnym. Od tej chwili program realizmu socjalistycznego uznany został za główną wytyczną działalności pedagogicznej. Jednocześnie nastąpiły zmiany w organizacji szkolnictwa i przesunięcia na stanowiskach profesorów.
W lipcu 1949 r. w ramach akcji upowszechniania kultury, Miejski Wydział Oświaty, Kultury i Sztuki zorganizował wystawę plastyków-amatorów. Wśród wystawiających zasługiwały na wyróżnienie prace Tadeusza i Władysława Kościelniaków, Józefa Schwarca i Juliana Magiełke 9 . W grudniu 1949 r. wybrano nowy zarząd poznańskiego Związku Polskich Artystów Plastyków. Prezesem został Alfred Lenica, wiceprezesami - Lucjan Kintopf i Bazyli Wojtowicz 30 . W wyniku czerwcowego Zjazdu w Katowicach przeprowadzono weryfikację członków Związku Polskich Artystów Plastyków oraz wprowadzono zmiany organizacyjne w strukturze Związku (podział na członków zwyczajnych i nadzwyczajnych). Utworzone przy Zarządzie Głównym Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, przejęło w końcu 1949 roku wszystkie istniejące salony związkowe. Poznański Salon przemianowany został na Salon Centralnego Biura Wystaw Artystycznych.

Rok 1949 zamyka pierwszy, niezwykle ożywiony i obfitujący w ciekawe wydarzenia okres odbudowy i gwałtownego rozwoju powojennej plastyki poznańskiej. W tym krótkim czasie Poznań stanowił jeden z czołowych ośrodków artystycznych Polski, skupiał bowiem liczne grono utalentowanych twórców, nadających mu rangę poważnego centrum twórczego, do którego garnęli się artyści z całej Polski. Poznańska Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych posiadała wyjątkowo
20 Informator międzyszkolnych pOplSOW Państwowych Wyższych Szkół Artystycznych w Poznaniu. Poznań 1949, s. 28-31. 27 F. B u r k i e w i c z , Wystawa portretów przodowników pracy w Poznaniu. "Przegląd Artystyczny" 1949 nr 2, s. 10.
28 "Ilustrowany Kurier Polski" 28 IV 1949.
29 Z. J a b ł k o w s ki, Robotnik przy sztaludze. "Głos Wielkopolski" 17 VII 1949; K. Lis i e c ki, Wystawa twórczości plastycznej robotników. "Gazeta Poznańska" 20 VII 1949. »J. M r o z i ń s ki, Sztuka poznańska. "Kronika Miasta Poznania". 1949, s. IOCldoborowe grono pedagogiczne, o wysokich kwalifikacjach plastycznych i bogatym dorobku artystycznym; wystarczy wymienić tylko najważniejszych: Wacława Taranczewskiego, Stanisława Szczepańskiego, Stanisława Teisseyra, Jana Piaseckiego, Mariana Szmańdę, Bazylego Wojtowicza. Prowadzono w tym czasie bardzo ożywioną działalność wystawienniczą, prezentującą szeroki wachlarz zagadnień plastycznych od dorobku minionych pokoleń, konfrontacji z najnowszymi osiągnięciami plastycznymi Europy, poprzez stałe pokazy dorobku twórczego najwybitniejszych współczesnych twórców, do licznych wystaw poznańskich plastyków różnych orientacji artystycznych. Jednocześnie powstawały w Poznaniu grupy plastyczne, łączące twórców o podobnych zapatrywaniach - ,,4 F + R", ,,12 plastyków poznańskich", wprowadzając swymi pokazami ferment twórczej dyskusji, konfrontacji postaw i programów artystycznych. W tym okresie właśnie w Poznaniu urządzono dwa konkursy o zasięgu i znaczeniu ogólnopolskim: na dekorację do baletu Swantewid i na pomnik Adama Mickiewicza, w których wzięli udział czołowi twórcy, a ich wyniki i osiągnięcia stanowiły wydarzenia na skalę ogólnopolską. W Poznaniu urządzono też trzeci powojenny Ogólnopolski Salon Malarstwa i Grafiki. Był to jednocześnie okres intensywnej ekspansji kulturalnej środowiska poznańskiego, widocznej w licznych wystawach i oddziaływaniu na inne ośrodki Polski.
VI
W porównaniu z poprzednimi latami rok 1950 przyniósł wyraźną stagnację życia wystawowego i artystycznego (zaledwie pięć poważniejszych ekspozycji). Od tego roku następuje stopniowy regres, szczególnie jaskrawo zaznaczający się w poziomie wystaw. W styczniu w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych zorganizowano wystawę pośmiertną Zdzisława Eichlera, zmarłego w roku 1949 profesora Poznańskiej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych". N a wystawie zebrano zaledwie fragmenty twórczości z lat 1907-1948 - szkice, rysunki, studia i obrazy olejne, przeważnie o tematyce krajobrazowej . oraz portrety, stanowiące główną dziedzinę twórczości Eichlera; dające ogólne pojęcie o jego dorobku artystycznym. Twórczość Zdzisława Eichlera nie wykraczała poza ramy werystycznie traktowanego realizmu. Rysunek stanowiący fundament jego malarstwa był niemal dokładną kopią natury. Studia kolorystyczne ograniczały się jedynie do podkolorowanego rysunku. Do ciekawszych prac, pokazanych na wystawie a wyróżnionych przez recenzentów, należały portrety: Autoportret, Studium do portretu p. Wiewióry, Portret zięcia oraz Pejzaż wiosenny. Wystawę uzupełniały projekty dekoracji ściennych, ilustracje książkowe oraz manuskrypty prac Eichlera z zakresu teorii perspektywy i tłumaczenia z dziedziny technologii malarskiej, którymi się żywo interesował.
Otwarta w Muzeum Narodowym w Warszawie 20 marca 1950 r. I Ogólnopolska Wystawa Plastyki miała, według ministra kultury i sztuki Włodzimierza Sokorskiego, "ambicję ukazania początków nowej drogi rozwoju naszej plastyki na określonym etapie historycznym oraz przedstawienie udziału naszych plastyków
"J. M r o z d ń s ki, Pośmiertna wystawa Z. Eichlera. "Głos Wielkopolski" 9 II 1950; F. D. Wystawa pośmiertna Zdzisława Eichlera. "Kurier Wielkopolski" 17 I 1950. K. L is i e c K i, Wystawa pośmiertna prac Z Eichlera. "Ekspres Poznański" 14 I 1950. 
Konstanty
Kalinowskiw budowie nowej rzeczywistości polskiej". W tych warunkach wystawa była niejako "wystawą walczącą, wystawą powstałą z nowych socjalistycznych kryteriów twórczych"32. W komisji kwalifikacyjnej wzięli udział z Poznania: Alfred Lenica i Stanisław Teisseyre (równocześnie komisarz wystawy). Z poznańskich plastyków wystawiali: Bronisław Bartel (Walcownia), Włodzimierz Bartoszewicz (Trasa W-Z), Franciszek Burkiewicz (Praca w porcie Poznań), Adam Gierżabek (Portret kobiecy), Eugeniusz Gramatyka (Energetyka), Alfred Lenica (Pstrowski i towarzysze), Lucja i Józef Oźminowie (Prezydent Bierut), Teresa Pągowska mozaikę (Kobiety wiążące sieci), Maria Teisseyre (Próba koncertu chopinowskiego), Stanisław Teisseyre (Powrót Z połowu). W dziale rzeźby wystawiali: Jan Bakalarczyk (Zwycięzca), Józef Gosławski (medale i plakiety), Antoni Szulc (Montaż), Alfred Wiśniewski (Granica pokoju), Czesław Woźniak (Zwycięski robotnik). W dziale grafiki wystawiali: Hipolit Polański, Franciszek Burkiewicz i Marian Romała. Alfred Wiśniewski uzyskał I nagrodę w dziale rzeźby (Granicą pokoju - gips)33. Zakupiono poza tym prace Antoniego Szulca, Mariana Romały (Sortowanie ryb i Wieśniaczkę) oraz Franciszka Burkiewicza (Kopanie ziemniak ' ,) 3i ow/ . W październiku w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych urządzono wystawę "Plastycy w walce o pokój", będącą dla środowiska poznańskiego etapem przygotowawczym przed ogólnopolską wystawą pod analogicznym tytułem zorganizowaną w Warszawie dla uczczenia II Światowego Kongresu Pokoju. W wystawie brało udział 41 plastyków wystawiających w sumie 87 prac. Najlepsze prace pokazali rzeźbiarze. Recenzenci wyróżnili jako godne uwagi rzeźby Jana Żoka (Sędziwy uczeń), płaskorzeźbę Jana J akóba (Do zwycięstwa) i Głowę Pstrowskiego - Bazylego Wojtowicza. Oryginalną ceramikę opartą o wzory ludowe wystawił Rudolf Krzywiec. Na uwagę zasługiwały również medale (M. Curie-Skłodowskiej i Piotra Curie) Józefa Gosławskieg0 35 . W ogólnopolskiej wystawie w gmachu "Zachęty" w Warszawie wzięli udział z Poznania: Bronisław Bartel, Zbigniew Bednarowicz, Alfred Lenica, Lucja i Józef Oźminowie, Maria Teisseyre (malarstwo), Józef Gosławski, Wanda Sokołowska-Majerska, Alfred Wiśniewski, Bazyli Wojtowicz (rzeźba) oraz Franciszek Burkiewicz i Alojzy Krakowski (grafika)3e.
Z prac poznańskich twórców wyróżniono medale Józefa Gosławskiego i rzeźbę Apel sztokholmski Alfreda Wiśniewskiego, trawestującą nagrodzone dzieło rzeźbiarza Granicę pokoju z Ogólnopolskiej Wystawy Plastyki. Obok skromnej ilości wystaw zawodowych plastyków urządzano w roku 1950 cały szereg pokazów sztuki dziecka i plastyków amatorów, w twórczości których łatwiej można było podkreślić poszukiwane aktualnie elementy werystycznego realizmu. W czerwcu Ognisko Kultury Plastycznej z okazji otwarcia nowej siedziby przy ul. Garbary 25 urządziło pokaz prac członków Ogniska 37 . Następnie,
»' I Ogólnopolska Wystawa Plastyki, Muzeum Narodowe w Warszawie, marzec-kwiecień 1950 (katalog).
sa Rzeźbiarz, A. Wiśniewski z Poznania, laureatem Ogólnopolskiej Wystawy Plastyki. "Kurier Wielkopolski" 7 IV 1950.
31 (now) Sukces poznańskich artystów plastyków. "Gazeta Poznańska" 25 VII 1950; Sukces poznańskich plastyków. "Ekspres Poznański" 31 VH .1950. »Wystawa rzeźby, malarstwa, grafiki i ceramiki pod hasłem "Plastycy w walce o pokój". "Kurier Wielkopolski" 10 X 1950; T. P.[asikowskiI Nowa wystawa poznańskich plastyków. "Głos Wielkopolska" 10 X 1950. .« Ogólnopolska Wystawa »Plastycy w walce o pokój«. CBWA Warszawa, Zachęta, listopad -grudzień 1950 (katalog). "Cz. B., Ognisko Kultury Plastycznej uzyskało nową siedzibą. "Głos Wielkopolski" 16 VI 1950.
latplastykipoznańskiej
Wacław Taranczewski - Mata malarka
z okazji zakończenia roku szkolnego zorganizowano w Publicznej Szkole Zawodowej Nr 1 wystawę uczniów Kazimierza Lisieckiego 38. W lipcu i wrześniu urządzono pokazy sztuki dziecka 39 . W grudniu otwarto w Muzeum Narodowym Ir Wojewódzką Wystawę Amatorów- Plastyków z udziałem 26 twórców 40 .

* *
Rok 1950 był rokiem dalszej reorganizacji poznańskiej uczelni plastycznej. Po odejściu prof. Wacława Taranczewskiego do Akademii Sztuk Plastycznych w Krakowie, prof. Stanisława Szczepańskiego do Akademii Sztuk Plastycznych w Warszawie i powołaniu na stanowisko rektora Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Sopocie prof. Stanisława Teisseyra z nowym rokiem akademickim 1950/51 zlikwidowano istniejący dotychczas Wydział Malarstwa i "przestawiono" uczelnię na
se jur. Wystawa prac malarskich w Publicznej Szkole Zawodowej nr 1. "Gazeta Poznańska" 26 VI 1950. " (n) Wystawa sztuki dziecka w CBW A. "Głos Wielkopolski" 5 VIII 1950; (ej) Nowa wystawa w Parku Targowym. "Ekspres Poznański" 8 IX 1950. "II Wojewódzka wystawa prac amatorów plastyków, Muzeum Narodowe w Poznaniu, grudzień 1950 (katalog). 
Konstanty
Kalinowskibardzo wąskie, specjalistyczne kształcenie plastyczne. Na miejsce dawnych dwóch wydziałów utworzono jeden - Architektury Wnętrz - z samodzielną katedrą rzeźby i studium ogólnym. Uczelnia poznańska pozbawiona została prawa dyplomowania w malarstwie, co w późniejszych latach odbiło się bardzo ujemnie na twórczości poznańskiego środowiska. Rektorem Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych został Hipolit Polański. Dziekanem Wydziału Architektury Wnętrz - prof. inż. Jan Cieśliński, katedrę rzeźby objął prof. Bazyli Wojtowicz. Dziekanem kursu ogólnego został prof. Eustachy Wasilkowski. Powołano jednocześnie z Warszawy prof. inż. Jana Bogusławskiego na katedrę sprzętarstwa i prof. inż. Jerzego Staniszkisa do działu architektury okolicznościowe/l.
W dniu 1 kwietnia 1950 r. otwarto Klub Plastyków przy ul. 27 Grudnia 6 42 .
W głównych pomieszczeniach urzędów pocztowych przy Dworcu Zachodnim i przy ul. 23 Lutego wykonano polichromie według projektów Kazimierza J asnocha i Włodzimierza Bartoszewicza. Przed wejściem głównym na Międzynarodowe Targi Poznańskie ustawiono rzeźbę Pokój Kazimierza Bieńkowskiego.
N agrodę Artystyczną Miasta Poznania za rok 1950 przyznano za działalność artystyczną ze szczególnym uwzględnieniem powojennych realizacji scenicznych scenografowi Opery Poznańskiej Zygmuntowi Szpingerowi. Do najlepszych powojennych realizacji Zygmunta Szpingera należały dekoracje do A idy, Eugeniusza Oniegina, Madame Butterjly i Borysa Godunowa 43 .

VII
4 lutego 1951 r. otwarto w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych wystawę doroczną poznańskiego okręgu Związku Polskich Artystów Plastyków, w której wzięło udział 41 artystów. Nacisk na realistyczne potraktowanie tematu oraz upolitycznienie treści spowodował wstrzymanie się od udziału w wystawie sporej grupy plastyków oraz wyraźne obniżenie przeciętnego poziomu, jaki charakteryzował dotychczasowe środowiskowe pokazy poznańskich twórców. "Pośród niewielkiej liczby sumiennie wypracowanych rzeźb i obrazów znajdujemy sporo zwykłych kiczów, akademickich studiów i mało wypracowanych szkiców" - pisał J. Mroziński w recenzji wystawy na łamach "Głosu Wielkopolskiego"44, domagając się zarazem przyjęcia ostrzejszych kryteriów przy selekcji przyjmowanych na wystawę obrazów. Z rzeźbiarzy wystawiali: Alfred Wiśniewski Dzierżyńskiego, uznanego przez recenzentów za najciekawszą i najdojrzalszą z wystawionych prac 45 , która uzyskała też później nagrodę na konkursie ogólnopolskim, Edward Haupt - naturalistyczną Głowę Puszkina, Jan Żok Sędziwego ucznia oraz Józef
" J. M r o z i ń s k i Sztuki plastyczne w latach 1945-1953, op. cit., s. 300-301; Szkoła Sztuk Plastycznych w Poznaniu specjalizuje wychowanków w architekturze wnętrz. " K li r i e r Codzienny" 15 U 1951.
II Klub artystów plastyków pr ul. 27 Grudnia. "Ekspres Poznański" 22 III 1950.
" Laureaci m. Poznania w roku 1950. "Kronika Miasta Poznania" 1950, s. 56-57; J. Mroz i ń s ki, Sceniczne obra Zygmunta Swingera. "Głos Wielkopolski" II VI 1956; L. J e s z k a , Zygmunt Szpinger artysta malarz, scenograf i twórca pawilonów wystawowych. " G a z e t a Poznańska" 26 II 1950; t.h.n. Laureaci miasta Poznania. "Głos Wielkopolski" 26 II 1950; Tad e li s z H e n ryk N o w ak, Wspomnienie pośmiertne o Zygmuncie Swingerze. " Kro n i k a M i a s t a Poznania" 1960 nr 4, s. 115.
44 J. M.(rozlński] Na bezdrożach twórczości poznańskich plastyków. "Głos Wielkopolski' 11 I I 1951.
45 K. Po w i d z K a, Doroczna wystawa ZPAP okręgu poznańskiego. "Gazeta Poznańska"
21 II 1951.

Kaliszan Wartę pokoju-o Z prac olejnych omawiano naj szerzej (ze względu na problematykę) kompozycje Alfreda Lenicy (Kółko samokształceniowe i Naradę). Jako prace realistycznie i tematycznie zaangażowane wyróżniono drzeworyt Franciszka Burkiewicza Plon akcji h, oleje Kazimierza Lisieckiego (Czytająca chłopka), Eugeniusza Gramatyki (Odbudowa) i Mieczysława Tatarkiewicza (Przy żniwach).
Klasa artystyczna tych prac nie była najwyższa, jedynie rzeźby wykazywały wyrównany poziom i pewną monumentalność ujęcia tematu. Z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet w Klubie Plastyka otwarto wystawę prac kobiet-plastyków 47 , obejmującą malarstwo, rzeźbę i grafikę. Krystyna Powidzka wystawiała pejzaże- Port w Szczecinie i Wybrzeże w Międzyzdrojach. Podobnej tematyce poświęcone były również płótna Zofii Dziurzyńskiej - Rosińskiej.
Kompozycje rzeźbiarskie pokazały: Maria Wiśniewska (Prasowaczki), Maria Sokołowska- Majerska (Portret chłopca) i Jadwiga Marwajowa (Popiersie Lenina). Eksponowano również miniatury Marii Chybińskiej, emalie na metalu Jadwigi Rutter, drzeworyty Ludomiły Lanżanki, rysunki Jadwigi Eichlerowej i Barbary Houwaltowej. 29 kwietnia otwarto w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych wystawę pl. "Świat pracy w plastyce". Jako wyraz reakcji na koloryzm, uznany ówcześnie za przejaw formalizmu, wystawione prace szły w kierunku ,,[...] unikania barwności przez przytłumienie zszarzenia, zbrunatnienie koloru, często ograniczanie gamy barwnej i cofnięcie się na pozycje powściągliwie zabarwionego rysunku "4S. W wystawie wzięło udział 36 plastyków, wśród nich liczna grupa przodujących poznańskich "socrealistów" z Alfredem Lenicą na czele, który wystawił dwa obrazy: Brukarzy i Rok 1954. Włodzimierz Bartoszewicz pokazał kompozycję figuralną Trasa W-Z, Lucja i Józef Oźminowie - duże płótno Chłopi podpisują apel sztokholmski, Zygmunt Gromadziński Defiladę l-majową, Franciszek Burkiewicz Spawacza (rysunek węglem), Kazimierz Lisiecki Wannę w hucie szkła (olej). Z rzeźbiarzy recenzenci wyróżniali Antoniego Szulca za monumentalną kompozycję figuralną Siewca pokoju i Szkolenie kadr oraz Marię Sokołowską- Majerską za Popiersie B. Bieruta. Pozą tym interesujące prace wystawiali: Zbigniew Bednarowicz, Zofia Dziurzyńska-Rosińska, Józef Flieger, Andrzej Kandziora, Józef Krzyżański, Karol Mondral, Feliks Maria Nowowiejski, Hipolit Polański 49 .
W czerwcu otwarto następną wystawę tematyczną "Wielkopolska w plastyce", na której pokazano również prace powstałe jeszcze w okresie przedwojennym. W tematyce dominowały motywy treściowo neutralne: pejzaż i fragmenty architektury. W recenzjach podnoszono zalety realistycznego traktowania tematu w płótnach Nikodema Konwerskiego (Port rzeczny w Poznaniu), Zygfryda Wieczorka (Ostrów Tumski), Alfreda Lenicy (Portret Kasprzaka) , wyróżniono rysunki Franciszka Burkiewicza (Warta w Niwce) i litografie Jadwigi Eichlerowej (Sala pałacu Działyńskich) 50. Z krytyką spotkały się natomiast pejzaże Jana Piaseckiego, Witolda Tomaszewskiego i Tadeusza Kalinowskiego, którym czołowy propagator "socrea
"Doroczna wystawa ZPAP okręgu poznańskiego. "Przegląd Artystyczny" 1951, nr 2, s. 56-57. " (Z. M.) Wystawa prac artystycznych kobiet plastyków w Poznaniu. "Gazeta Poznańska" 23 II I 1951. 48 ' A. C h y e z e w s k a, Swiat pracy w plastyce. Wystawa pierwszomajowa ZP AP okręgu poznańskiego. "Przegląd Artystyczny" 1951 nr 4, s. 75-76. , l, L i b i s z e w s k a, Świat pracy w plastyce. "Gazeta Poznańska" 7 V 1951; T. P a - s i k o w s ki, Świat pracy w plastyce. "Głos Wielkopolski" 13 V 1951. 50 Wielkopolska w plastyce. "Kurier Codzienny" 7 VI 1951.

Konstanty
Kalinowski
lizmu" w Poznaniu, ówczesny recenzent "Głosu Wielkopolskiego" Tadeusz Pasikowski, zarzucał postimpresjonistyczną interpretację natury i formalizm twórczy sI. Z wystawy zakupiono prace Barbary Houwaltowej (Jezioro pod Swarzędzem), Alfreda Lenicy (Portret Kasprzaka) , Lucji i Józefa Oźminów (Pejzaż Z Kamiennej), rysunek Feliksa Marii Nowowiejskiego (KompozYtor) i akwafortę Edmunda Łubowskiego (Paląc Górków)52. Ostatnim większym pokazem zbiorowym poznańskich plastyków w r. 1951 była wystawa jesienna, zorganizowana we -wrześniu w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych. I tym razem najwięcej słów uznania u krytyki zdobyli Alfred Lenica (Po pracy, F. Dzierżyński) i Zygfryd Wieczorek (Krajobraz kaszubski i Lato). ,,[...] Obaj przebyli daleką drogę, dystansując wielu współzawodników, wyzwalając się coraz bardziej od wpływów sztuki formalistycznej" - stwierdzał Tadeusz Pasikowski 53 . Wymieniano w recenzjach również prace Mariana Szmańdy (Portret Dzierżyńskiego), Barbary Houwaltowej (Dolina Za Bramką), Andrzeja Kurzawskiego (Krajobraz znad Warty), grafiki Franciszka Burkiewicza (Ostrów Tumski, Warta w Owińskach) 54 oraz wystawiających po raz pierwszy absolwentów Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych: Janusza Bersza (22 Lipca), projekt tkaniny Lucyny Orwat (Manifestacja), Karola J óźwiaka (Pejzaż) i Anieli Kubicz (Martwa natura). Z rzeźbiarzy brali udział w wystawie jedynie Kazimierz Piotrowski, wystawiający Ideologa, i Kazimierz Bieńkowski, który pokazał kompozycję figuralną Sojusz robotniczo-chłopski. W Klubie Związku Polskich Artystów Plastyków urządzono kilka wystaw indywidualnych; w maju Włodzimierza Bartoszewicza - rysunki aktorów oraz akwarele, wszystkie utrzymane w konwencji realistycznej 55. W listopadzie eksponowano pejzaże i portrety Józefa Krzyżańskiego (m. in. Maki, Kwitnące fasole i kukurydza, Świerk, Topole nad wodą). Wystawa spotkała się z krytyczną oceną. Zarzuty postawione w recenzji wydają się obecnie śmieszne, wtedy jednak traktowano je poważnie: "Za mało [...] uwagi na walor, za mało słońca i powietrza - za wiele natomiast smutnej szarugi, [....] wieje albo nagromadzonym smutkiem albo niepokojem, nagromadzonym bogactwem szczegółów" - atakował pejzaże żądający optymizmu i tężyzny krytyk 5e . W grudniu urządzono w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych wystawę "Krajobrazu bułgarskiego" Alfreda Lenicy, stanowiącą plon trzymiesięcznego pobytu w Bułgarii. Jak stwierdza zresztą w katalogu sam autor, wystawa miała charakter impresji. "Malowałem [...] urzeczony pięknem nowego dla mnie krajobrazu. Może udało mi się choć w części oddać srebrnoperłowy, czasami pomarańczowy kolor tej ziemi, blask słońca uczepiony wypalonych drzew, białą serpentynę dróg górskich i błękitnoszmaragdowe morze"57. Na wystawie znalazło się 39 prac olejnych oraz 35 akwarel i rysunków. Recenzenci podnosili przede
51 T. P a s i k o w s ki, Wielkopolska w oczach poznańskich plastyków. "Głos Wielkopolski" 17 VI 1951. H "Kurier Codzienny" 25 VI 1951.
53 T. P a s i k o w s ki, Plon poznańskich plastyków. "Głos Wielkopolski" 16 IX 1951.
54 Wystawa artystów plastyków w CBWA pou znakiem postępu w sztuce. "Kurier Codzienny" 13 IX 1951; E. P o 1 a n d, Moje wrażenia i uwagi wyniesione Z wystawy plastyków. "Gazeta Poznańska" 29 IX 1951; J. M r o z i ń s ki, U plastyków poznańskich. "Kurier Polski" 7 X 1951. 5ii T. P a s i k o w s ki, Z teki prac Włodzimierza Bartoszewieza. "Głos Wielkopolska" 19 v 195I.
56 t. s., Pejzaż i portret na płótnach Krzyżańskiego. "Gazeta Poznańska" 10 XI 1951.
57 Bułgaria w krajobrazie. Wystawa prac A. Lenicy, listopad-grudzień 1951. CBWA Poznań {katalog). 
Hipolit Polański - Pejzaż wszystkim wartości artystyczne akwarel, szczególnie W górach Rylskich, Uzdrowiska dla artystów, oraz wyróżniali oleje: Droga do Bałcik II, III, Zatoka w Balcik, Pejzaż IX i Winnice 58. W grudniu w Klubie Związku Polskich Artystów Plastyków urządzono wystawę prac Stefana Pajączkowskiego. Szumnie nazwane malarstwem historycznym amatorskie studia umundurowania polskiego z XVIII i XIX wieku, niewiele miały wspólnego z malarstwem 59.
J ak corocznie organizowano pokazy malarstwa dzieci i młodzieży: w czerwcu w hallu Collegium Maius i w Salonie Centralnego Biura Wystaw Artystycznych - prac uczniów Liceum Sztuk Plastycznych 61\ w sierpniu - międzyszkolną wystawę k ' 61 rysun ow . Związek Polskich Artystów Plastyków w swoim lokalu przy ul. 27 Grudnia urządził poradnię dla ruchu amatorskiego w dziedzinie malarstwa, grafiki, rzeźby i dekoracji wnętrz 62hl J. M r o z i ń s ki, Bułgaria w krajobrazie. "Kurier Polski" 1-2 XII 1951; T. P a s i - k o w s ki, Poci urokiem bułgarskiego krajobrazu. "Głos Wielkopolski" 2-3 XII 1951. \> Malarstwo historyczne na wystawie ZP AP. "Kurier Codzienny" 8 XII 1951.
.. T. P a s i k o w s ki, Adepci sztuk plastycznych pokazali owoce rocznej pracy. "Głos Wielkopolski" 3 VII 1951.
81 J. P i e p r z y k. Na temat wystawy międzyszkolnej. "Głos Wielkopolski" 7 VIII 1951.
.« poradnia artystyczna ZPAP udziela fachowej pomocy amatorom plastykom. "Ekspres Poznański" 17 IV 1951. 1 
Konstanty
Kalinowski
W II Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki w Warszawie (grudzień) brali udział z Poznania: Włodzimierz Bartoszewicz, Stanisław Bogusławski, Stefan Engler, Józef Krzyżański (malarstwo), Jan Bakalarczyk, Józef Gosławski, Józef Murlewski, Bazyli Wojtowicz, Czesław Woźniak, Jan Żok (rzeźba), Franciszek Burkiewicz, Hipolit Polański, Józef Skoracki (grafika)63. Wyróżnienia w dziale grafiki uzyskali Franciszek Burkiewicz za drzeworyty Skoki, Warta w Niwce I i Iloraz Hipolit Polański za rysunki piórkiem Krajobraz, Ziemia Lubuska I i II, Nad Obrą 64.
Na rozstrzygniętym w lipcu konkursie na pomnik Chopina w Warszawie pierwszej nagrody nie przyznano, II nagrodę zdobył Józef Kaliszan, absolwent poznańskiej Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych z pracowni Bazylego Wojtowicza 65 . Na III Światowym Zlocie Młodych Bojowników o Pokój pięciu studentów Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych: Ludgarda Kaźmierczakówna, Teresa Michałowska, Jolanta Nowakówna, Józef Stasiński i Olgierd Truszyński uzyskali wyróżnienia za prace rzeźbiarskie 66 .
17 grudnia odsłonięto w parku im. Stanisława Moniuszki popiersie kompozytora dłuta Edwarda Haupta, ustawione na skromnym prostym cokole 6T .
63 II Ogólnopolska Wystawa Plastyki, grudzień 1951-luty 1952. Warszawa, Zachęta (katalog) . II Nagrody i wyróżnienia na II OWP. "Kurier Polski" 19 XII 1951.
K W. G. [ałęcki], Józef Kaliszan - laureatem konkursu na pomnik Chopina w Warszawie. "Gazeta Poznańska", "Widnokrąg" Nr 17, 1951; Poznański artysta-rzeźbiarz otrzymał nagrodą na konkursie na pomnik Chopina. "Ekspres Poznański" 20-30 IX 1951. M J. Mroziński, Sztuki plastyczne w latach..., op. cit., s. 302.
ST Dziś odsłonięty zostanie w Poznaniu pomnik S. Moniuszki. "Kurier Polski" 16-17 XII 1951, "Kurier Codzienny" 21 XII 1951.