ANTONI J. PRZESTALSKI PLACÓWKI NAUKOWE W POZNANIU Część III A. PLACÓWKI NAUKOWE POLSKIEJ AKADEMII NAUK PLACÓWKI PODLEGŁE PREZYDIUM POLSKIEJ AKADEMII NAUK AJROHIWUM A.RCHIWUM Polskiej Akademii Nauk w Warszawie posiada dwa oddziały: w Krakowie i w Poznaniu. Oddział poznański, mieszczący się w pałacu Działyńsfcich, istnieje od 1956 roku. Główne zadania Archiwum są następujące: 1) opieka nad aktami placówek naukowych, które działały przed powstaniem Polskiej Akademii Nauk i zostały przez nią przejęte, 2) opieka nad aktami placówek Polskiej Akademii Nauk z bieżącej działalności, 3) gromadzenie materiałów naukoznawczych (nabywanie spuścizn rękopiśmiennych po pracownikach nauki, działaczach kulturalno-oświatowych, regionalistach itp.). Ponadto Archiwum opracowuje kartoteki uczonych wielkopolskich (głównie członków Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk), członków Towarzystwa Naukowego Toruńskiego oraz rękopisów znajdujących się w bibliotekach i archiwach na terenie Poznania i Wielkopolski. Zasięg terytorialny działalności obejmuje ziemie zachodnie Polski (bez Wrocławia). Oddział, którym kieruje doc. dr Kazimierz Śląski, zatrudnia czterech pracowników. Pomimo stosunkowo krótkiej działalności zgromadzono dość znaczną ilość spuścizn rękopiśmiennych oraz opracowano poważną ilość kartotek, które są stale uzupełniane. PLACÓWKI PODLEGŁE WYDZIAŁOWI (NAUK SPOŁECZNYCH) INSTYTUT BADAN LITERACKICH Instytut Badań Literackich posiada w Poznaniu zasadniczo dwie pracownie: bibliograficzną (Literackiej Bibliografii Bieżącej) i leksykografiezną (Słownika Polskiego XVI w.). Pracownia Literackiej Bibliografii Bieżącej mieści się przy ul. Ratajczaka 35. Powstała w roku 1948, zatrudnia obecnie 13 osób. Do roku 1963 kierownikiem pracowni był prof. dr /Stefan Vrtel- Wierczynski, a po jego śmierci patronat naukowy objął prof. dr Henryk Markiewicz z Krakowa, a sekretarzem naukowym jest mgr Janina Formanowicz. Dotychczas opracowano i wydano 8 roczników bibliografii literatury bieżącej: za lata 1844-1949 oraz 1956. Rocznik 1957/1958 jest w druku, 195@ i 1960/1861 opracowany w maszynopisie, 19.62/1963 - w opracowaniu. W latach 1950-1954 podjęto prace nad bibliografią retrospektywną, opracowano m. in. częściowo bibliografię czasopism sprzed 1939 roku z terenu Wielkopolski i Pomorza, następnie prace zostały przerwane na rzecz bibliografii bieżącej. Pracownia Słownika polskiego XVI wieku mieści się w pałacu Działyńskich. Powstała w roku 1931, zatrudnia 6 osób, kierownikiem jest prof. dr Władysław Kuraszkiewicz. Antoni J. Przestalski Zasadniczym zadaniem pracowni jest HI: zbieranie, opracowywanie i przygotowywanie do druku materiałów do słownika historycznego języka polskiego wieku XVI. Całość słownika ma objąć około 20 tomów (każdy objętości około 1000 stronic), ukończenie prac przewiduje się W roku 1973. Prace nad przygotowaniem słownika prowadzi pięć pracowni, w Krakowie, Wrocławiu (2), Toruniu i Poznaniu. Do haseł słownika zostały już zebrane i opracowane materiały z 250 zabytków literatury staropolskiej XVI wieku, z tej liczby z 55 zabytków w Poznaniu. W Poznaniu istnieją ponadto dwie pracownie Instytutu działające przy Katedrze Literatury Polskiej Uniwersytetu im. A. Mickiewicza przy ul. Matejki 48/49. Pracownie te zostały powołane do opracowania dwóch tomów wielkiej Bibliografii literatury polskiej, przygotowy - wanej przez Instytut Badań Literackich. Bibliografia obejmuje w czterech tomach literaturę polską od X do XX wieku, piąty tom będzie słownikiem współczesnych pisarzy polskich. Bibliografia b ędzie nową edycją Literatury polskiej Gabriela Kor b u t a , znacznie rozszerzoną, uzupełniona i opracowaną na nowych zasadach. Będzie to niezwykle cenne źródło nie tylko dla historyków literatury, ale również historyków innych dziedzin. Całość Bibliografii będzie obejmować około 20 woluminów. Ukończenie przewiduje się na rok 1966, wyPracownia Literackiej Bibliografii Bieżącej dawcą będzie Państwowy Instytut WyInstytutu Badań Literackich znalazła sie- dawniczy. Pracownie poznańskie, działadzibę przy ul. Ratajczaka 35 -jące od 1950 roku, opracowują: pracownia pod kierunkiem prof. dra (Romana Pollaka tom I, tzw. staropolski, od X wieku (2 pracowników), pracownia pod kierunkiem prof. dra Zygmunta iSzweykowskiego tom IV, tzw. pozytywistyczny, obejmujący drugą połowę XIX wieku (7 pracowników). Tom I został już wydrukowany, tom IV jest przygotowywany do druku. N aczelnym redaktorem Bibliografii jest prof. dr Kazimierz Budzyk, sekretarzem mgr Stanisiław Stuipkiewicz. Profesorowie Pollak i Szweykowski są członkami komitetu redakcyjnego i zarazem redaktorami opracowywanych pod ich kierunkiem tomów. INSTYTUT HISTORII Instytut Historii Polskiej Akademii N auk w Warszawie dzieli się na działy i zakłady. W Poznaniu mieści się pracownia Działu I oraz Zakład Historii Pomorza. Obie placówki mają siedzibę w pałacu Działyńskich, Stary Rynek 78/79. Dział I obejmuje historię Polski od czasów naj dawniejszych do XV wieku. Zajmuje się on m. in. opracowaniem słownika geograficzno-historycznego Polski średniowiecznej. Pracownia poznańska opracowuje część dotyczącą Wielkopolski W jej granicach historycznych (tj. ziemi poznańskiej i kaliskiej). Część wielkopolska słownika obejmie pełne informacje o około 4000 osad. Obecnie trwają prace nad gromadzeniem materiałów. Kierownikiem jest prof. Karol Buczek z Krakowa (poprzednio kierownikiem był prof. dr Henryk Łowmiański). Placówka ta zatrudnia dwu pracowników. ZAKŁAD HISTORII POMORZA Powstał w dniu 1 stycznia 1953 r. z siedzibą w Poznaniu. Zatrudnia obecnie trzech pracowników samodzielnych i ośmiu pomocniczych pracowników naukowych. Z. zakładem związane są trzy pracownie terenowe - w Toruniu, Gdańsku i Szczecinie. Zadaniem Zakładu jest naukowe przygotowanie i opracowanie nowej syntezy dziejów Pomorza oraz zainicjowanie badań nad głównymi problemami jego dziejów, od czasów najstarszych po dzień dzisiejszy (epoka feudalizmu, kapitalizmu i socjalizmu). W pierwszym etapie pracownicy Zakładu podjęli różnokierunkowe badania, mające na celu przygotowanie przyszłej syntezy. Obecnie są w toku prace przygotowawcze nad pierwsizymi tomami syntezy dziejów Pomorza do roku 1815. Ukończenie tych prac przewiduje się na rok 1965. Z ważniejszych osiągnięć naukowych Zakładu należy wymienić: 1) Szkice z dziejów Pomorza. T. I-III pod red. Gerarda Labudy, Warszawa 1958-1961. 2) Historia Szczecina pod red. Gerarda Labudy. W przygotowaniu jest tom I, tomi II został oddany do druku, a tom III jest w opracowaniu. Planuje się podjęcie analogicznych prac nad dziejami Gdańska. Ponadto pracownicy Zakładu ogłosili kilkadziesiąt monografii, rozpraw i artykułów z zakresu dziejów Pomorza. Z Zakładem współpracuje poza tym liczne grono historyków wykonywającyeh rozmaite prace zlecone, zarówno naukowe, jak i edytomskie. Kierownikiem Zakładu jest prof. dr Gerard Labuda. Ponadto działa w Poznaniu Pracownia Edytorska Instytutu Historii, licząca dwu pomocniczych pracowników naukowych, zajmujących się opracowaniem i krytycznym wydawaniem źródeł historycznych do dziejów polskiego średniowiecza. Z pracownią współpracuje dwu samodzielnych pracowników naukowych. Z inicjatywy pracowni została podjęta reedycja sześciu tomów Pomników dziejów Polski (Mon umen ta Poloniae Historica) , całkowicie wyczerpanej publikacji polskich źródeł średniowiecznych. Przewidziana jest kontynuacja tej serii. W jej ramach wydane zostaną przede wszystkim pominięte dotąd zabytki historyczne z terenu Śląska i Poinorza. Pod auspicjami pracowni ukazuje się w Poznaniu rocznik "Studia Źródłoznawcze" (dotąd 8 tomów), pod redakcją Aleksandra Gieysztora (Warszawa), Brygidy Kurbisówny i Gerarda Labudy (oboje z Poznania). W druku znajduje się tom roczników wielkopolskich w opracowaniu doc. Brygidy Kurbisówny. INSTYTUT HISTORII KULTURY MATERIALNEJ Dwie placówki Instytutu działające w Poznaniu mieszczą się w pałacu Działyńsikich. Są to: Zakład Archeologii Wielkopolski i 1 Pomorza oraz Pracownia Paleobotanicznia. Zakład Archeologii Wielkopolski i Pomorza, który powstał w roku 1954, kontynuuje działalność placówki Komisji Badań nad Początkami Państwa Polskiego, działającej od 1348 roku. Zakład prowadzi prace badawcze związane z problematyką okresu wczesnośredniowiecznego Wielkopolski, Kujaw i Pomarzą. Szczególną uwagę poświęcono badaniom nad genezą i rozwojem ośrodków miejskich. W związku z tym prowadzono prace wykopaliskowe w Poznaniu, Gnieźnie, Gieczu, Ostrowie Lednickim i Kruszwicy. Badania te przyniosły wiele nowych materiałów o procesie powstawania miast, ich chronologii i roli, jaką pełniły w początkowych okresach państwa polskiego. Istotne znaczenie miały prace wykopaliskowe na terenie Poznania prawobrzeżnego (Ostrów Tumski) i lewobrzeżnego (kościół podominikański), wyjaśniające genezę i rozwój grodu wczesnośredniowiecznego i miasta. Prowadzono również Antoni J. Przestalskiprace wykopaliskowe w Bninie (paw., Śrem) w ramach badań nad zapleczem gospodarczo-społecznym Poznania. Opracowano źródłowo i wydano wyniki badań wykopaliskowych na terenie Ostrowa Tumskiego oraz w katedrze poznańskiej, placu katedralnym i kościele podominikańskim. Opracowano i wydano kilka wydawnictw popularnych. Obecnie kontynuuje się prace wykopaliskowe na stanowiskach w Poznaniu, Gieczu, Lednicy, Bninie, Kruszwicy i Wrocławiu. Ponadto Zakładowi podlegają zespoły pracujące w Gdańsku, Szczecinie, Wolinie, Toruniu i Gnieźnie. Dwa zespoły wyłonione z pracowników Zakładu prowadzą prace badawcze za granicą: jeden w Bułgarii, współpracujący z Bułgarską Akademią Nauk, drugi we Włoszech. Zakład zatrudnia ogółem około 50 pracowników. Kierownikiem Zakładu jest prof. dr Wojciech Kocka. Pracownia Paleobotainiezna rozpoczęła działalność w roku 1948 jako placówka Komisji Badań nad Początkami Państwa Polskiego, a w roku 1954 przejęta została przez Instytut Historii Kultury Materialnej PAN. Pracownia prowadzi badania szczątków roślinnych znalezionych w czasie prac wykopaliskowych, szczególnie roślin uprawnych, z których można wnioskować o poziomie kultury materialnej w dziedzinie rolnictwa, rodzaju odżywiania ówczesnej ludności itp. Pracownia bada zarówno właściwe szczątki roślinne, jak i ich odciski na ceramice lub innych materiałach. Znalezione szczątki roślinne oznacza się botanicznie oraz morfologicznie. Dotychczasowe badania dały wiele ciekawych wyników, pozwalających na stwierdzenie istnienia na ziemiach Polski stosunkowo wysoko rozwiniętego rolnictwa już w pierwszych wiekach naszej ery. "Pracownia zatrudnia dwu pracowników. Kierownikiem jest dr Melania Klichowsika 1 . Wyniki badań i prace naukowe publikowane są w różnych czasopismach naukowych (m. in. w "Przeglądzie Archeologicznym"). Ponadto od roku 1962 działa w Poznaniu Zakład Historii Kultury Materialnej Wielkopolski i Woj. Zielonogórskiego, mieszczący się przy ul. Kantaka 2. Kierownikiem Zakładu jest prof. dr Józef Burszta. INSTYTUT SZTUKI W Poznaniu istnieje Pracownia Sekcji Muzyki Ludowe!] Zakładu Historii i Teorii Muzyki Instytutu Sztuki PAN. Mieści się w pałacu Działyńskich, Stary Rynek 78/79. Pracownia zajmuje się zbieraniem, nagrywaniem i opracowywaniem ludowych melodii i piosenek, a także podań, gawęd itp. Placówka działa od roku 1945, podlegała kolejno Instytutowi Badania Sztuki Ludowej jako Regionalne Archiwum Fonograficzne, od 1950 roku Państwowemu Instytutowi Sztuki i od 1960 roku Instytutowi Sztuki PAN. Przed wojną istniała w Poznaniu podobna placówka przy katedrze muzykologii, prowadzona przez prof. dr Łucjana Kamieńskiego. Pracownia zatrudnia obecnie trzy osoby, jej kierownikiem jest doc. dr Marian Sobieski. Od 1945 roku nagrano około 60 tysięcy melodii, pieśni, opowiadań itp. Dotychczasowa praca polegała głównie na zbieraniu, obecnie opracowuje się zebrane materiały (archiwizacja, katalogowanie, dokumentacja) i przygotowuje się je do wydania. Pracownia współpracuje z Katedrą Językoznawstwa i Katedrą Etnografii Uniwersytetu im. A. Mickiewicza. Ze zbiorów pracowni, korzystają kompozytorzy, zespoły regionalne oraz Polskie Radio. ZAKŁAD SŁOWIANOZNAWSTWA Zakład Słowianoznawstwa posiada w Poznaniu dwie pracownie: Słownika starożYtności słowiańskich i bohemistyezną. Obie mieszczą się w Pałacu Działyńskich, przy Starym Rynku 78/79. Pracownia, a właściwie redakcja SłowniKa 1 Do listopada 1%2 roku kierownikiem pracowni był prof. dr Konstanty Moldenhawer. starożYtności słowiańskich była pierwotnie placówką Instytutu Zachodniego, a dopiero w roku 1955 została przejęta przez Zakład Słowianoznawstwa. Słownik starożytności słowiańskich pomyślany jest jako encyklopedyczny zarys kultury Słowian od czasów najdawniejszych do roku 1200 (data konwencjonalna). Zasięg geograficzny Słowiańszczyzny przyjęto od Łaby do Górnej Wisiły oraz od Bałtyku po Adriatyk, Morze Czarne i Morze Egejskie. Słownik ma zawierać informacje z dziedziny historii, archeologii, etnografii, antropologii, piśmiennictwa - oparte o najnowsze wyniki badań. Cały Słownik ma składać się z czterech tomów (każdy w dwu zeszytach) i jednego tomu suplementów. Dotychczas wyszła część 1 tomu I (A--B) oraz zeszyt dyskusyjny. Część 2 tomu I jest jeszcze w druku. Prace nad Słownikiem rozpoczęto w roku 1949, ukończenie przewiduje się na rek 1966. W pracach nad poszczególnymi hasłami brało dotychczas udział 97 autorów, pod redakcją Gerarda Labudy, Władysława Kowalenki i Tadeusza Lehra-Spławińskiego. Pracownia liczy pięciu pracowników, kierownikiem jest prof. dr Gerard Labuda. Pracownia Bohemistyczma zajmuje się badaniem historii (szczególnie historii kultury) czeskiej w okresie średniowiecza. Pracownia powstała w roku 1958. Zasadniczym zagadnieniem, jakim obecnie zajmuje się pracownia, jest przygotowanie do druku i wydanie jednego z podstawowych źródeł historycznych Czechosłowacji - Kroniki Kosmasa z XII wieku (kronikarz współczesny Gallowi). Kranika ta, bardzo obszerna, stanowi cenny materiał źródłowy dziejów Słowiańszczyzny i ma również duże znaczenie dla badań nad historią Polski. Zasadnicza część pracy jest już gotowa do druku. Kierownikiem pracowni i równocześnie jedynym pracownikiem jest docent dr Maria Wojciechowska. PLACÓWKI PODLEGŁE WYDZIAŁOWI II (NAUK BIOLOGICZNYCH) INSTYTUT ZOOLOGICZNY Oddział Instytutu w Poznaniu mieści się przy ul. Świerczewskiego 19. Przy oddziale działa Muzeum Przyrodnicze, które powstało w roku 1857, założone pnez Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Muzeum mieści się w obecnie zajmowanym budynku od roku 1925. W 1950 Muzeum przekształciło się w placówkę naukowo-badawczą, podległą Ministerstwu Szkolnictwa Wyższego, a od roku 1953 placówka jako Oddział Instytutu Zoologicznego została przejęta przez Polską Akademię Nauk. Początkowo działalność szła w trzech kierunkach: zoologicznym, botanicznym i geologicznym (mineralogia). Od roku 1953 oddział prowadzi prace z zakresu zoologii o kierunku w zasadzie hydrobiologicznym. Ponadto prowadzone są badania nad fauną glebową. Dotychczasowe prace miały charakter fizjograficzny (opis fauny) z nastawieniem ekologicznym. Przez kilka lat prowadzono również badania nad entomofauną ważniejszych upraw rolnych. Badania prowadzono głównie na terenie Wielkopolski. Pracown'cy Oddziału opublikowali w różnych czasopismach naukowych od 1955 roku 53 prace i artykuły objętości około 980 stronic maszynopisu. Oddział zatrudnia 2@ pracowników. Kierownikiem jest prof. dr Aleksander Wróblewski. ZAKŁAD PALEOZOOLOGII Zakład Paleozoologii, mieszczący się w Warszawie, posiada w Poznaniu Pracownię Paleozoologii, prowadzącą badania nad koralami otwornicami, strornatoporoidarni, amonitami jurajskimi i konodontami. Badane skamieniałości pochodzą głównie z Gór Świętokrzyskich, poza tym z Pomorza i z pasma Krakowsko- Wieluńskiego. W związku z Międzynarodowym Rokiem Geofizycznym opracowane zostały korale permskie z W-Spitsbergen. Duże osiągnięcia ma pracownia w dziedzinie badań nad koralami, które prowadzi od roku 1930 prof. Antoni J. Przestalski dr Maria Różkowska - kierownik pracowni i jeden młodszy pracownik. Za pracę o koralach paleozoicznych Gór Świętokrzyskich otrzymała prof. Różkowska w roku 1953 nagrodę państwową III stopnia. Pracownia jako placówka Polskiej Akademii Nauk działa od 1953 roku, poprzednio była placówką Muzeum Ziemi. Siedziba pracowni mieści się w budynku przy ul. Świerczewskiego 19 (wspólnie z oddziałem Instytutu Zoologicznego). W Muzeum Przyrodniczym pracownia posiada jedną salę z eksponatami obrazui"'cymi dzieje ziemi, pochodzącymi przeważnie z obszaru Polski. Badania pracowni mają znaczenie praktyczne dla geologii, gdyż pozwalają ustalić wiek geologiczny danych warstw skalnych oraz teoretyczny dla problemu ewolucji. Prace naukowe publikowane są w różnych czasopismach naukowych, głównie w "Acta Palaeontologica" i w "Palaeontologia Polonica". Pracownia zatrudnia sześciu pracowników. Pracownia Paleozoologii Instytutu Zoologicznego Polskiej Akademii N auk mieści sie w siedzibie Muzeum Przyrodniczego przy ul. Świerczewskiego 19 PLACÓWKI PODLEGŁE WYDZIAŁOWI -FIZYCZNYCH, CHEMICZNYCH I III (NAUK MA TEMA TYCZNOGEOLOGO-GEOGRAFICZNYCH) INSTYTUT FIZYKI Instytut Fizyki Polskiej Akademii Nauk posiada w Poznaniu dwa zakłady: Zakład Ferromagnetyków i Zakład Dielektryków. Zakład Ferromagnetyków rozpoczął działalność w roku 1953 jako Zakład Ferromagnetyków i Ferroelektryków. W roku 1956 nastąpił podział na dwa odrębne zakłady: Ferromagnetyków i Dielektryków. Zakład Ferromagnetyków mieści się w gmachu Collegium Maius U niwersytetu przy ul. Fredry 10, przy czym większość pracowni znajduje się w gmachu Collegium Chemicum przy ul. Grunwaldzkiej 6. W roku 1961 utworzono pracownię fal ultrakrótkich w Warszawie. Zakład zatrudnia 30 pracowników (z tego 10 w Warszawie), w tym dwu samodzielnych i 11 pomocniczych pracowników naukowych. Kierownikiem Zakładu jest prof. dr Szczepan Szczeniowski. Zakres prac Zakładu obejmuje zjawiska ferromagnetyzmu -. od teorii ogólnej do badań szczegółowych. Z prac tych można wymienić między innymi: -. badania własności magnetycznych warstw cienkich (prace te mają duże znaczenie praktyczne, np. dla budowy elektronowych maszyn liczących); - badania nad zastosowaniem i właściwościami stopów ferromagnetycznych; - badania własności ferromagnetyków przy stosowaniu fal ultrawysokich częstości i mikrofal (łącznie ze zjawiskiem rezonansu). W Zakładzie skonstruowano i wykonano wiele urządzeń i aparatów, jak np. elektromagnesy na duże natężenia, urządzenia do dokładnego pomiaru pól magnetycznych oparte na rezonansie protonowym, anizometr magnetyczny, urządzenia do napylania cienkich warstw i inne. Zakład współpracuje ściśle z katedrą fizyki Uniwersytetu im A. Mickiewicza. N awiązano również współpracę, wymianę doświadczeń i pracowników z instytutami zagranicznymi, szczególnie w NRD, Czechosłowacji, ZSRR, Francji. Zakład Dielektryków mieści się w gmachu Collegium Chemicum U niwersytetu przy ul. Grunwaldzkiej 6. Kieruje nim prof. dr Arkadiusz Piekara. Zakładrozpoczął działalność w roku 1953 (oficjalnie pod obecną nazwą w roku 1956), zatrudnia obecnie 23 pracowników, w tym dwu samodzielnych pracowników naukowych i dziewięciu pomocniczych pracowników. Zasadnicze kierunki badań Zakładu dotyczą dielektryków stałych, dielektryków ciekłych, optyki dielektryków i radiospektroskopii. Ogólnie Zakład zajmuje się badaniem własności wszelkiego rodzaju dielektryków, tj. izolatorów. W dziedzinie dielektryków stałych przeprowadzono badania ferroelektryków (materiałów o dużej stałej dielektrycznej), wyjaśniając szereg zjawisk związanych z istotą ferroelektryczności. Pozwoliło to na opracowanie technologii niektórych nowych materiałów o dużym znaczeniu praktycznym, np. dla miniaturyzacji sprzętu elektro- i radiotechnicznego. Zbadano szereg materiałów ceramicznych i monokryształów, posiadających własności piezoelektryczne. Badania te miały również znaczenie praktyczne dla budowy przetworników elektromechanicznych (np. generatorów ultradźwiękowych). W dziedzinie badań dielektryków ciekłych i optyki dielektryków prowadzono prace dotyczące zjawisk orientacji molekularnej w cieczach, nasycania dielektrycznego oraz zjawisk magneto - i elektrooptyoznyeh. Wykonano badania nasycenia dielektrycznego w polu magnetycznym. Opracowano ogólną teorię tych zjawisk, co pozwoli na dalsze badanie systematyczne. Badania radiaspektroskopowe są najnowszą dziedziną badań Zakładu. Obejmują one konstrukcję masera amoniakalnego, zjawiska jądrowego rezonansu paramagnetycznego i elektronowego rezonansu paramagnetycznego. Maser amoniakalny będzie użyty jako wzorzec częstotliwości dla obserwatorium astronomicznego w Borowcu. Badania rezonansów pozwolą na otrzymywanie cennych informacji dotyczących struktury i oddziaływań molekularnych w cieczach 'i ciałach stałych. Do ważĄych prac Zakładu należały prace nad konstrukcją maszyn, urządzeń i aparatów. Zakład współpracuje z Katedrą Fizyki Doświadczalnej Uniwersytetu im. A. Mickiewicza (której kierownikiem jest prof. Piekara). Wymiana doświadczeń prowadzona jest również z licznymi instytutami i placówkami zagranicznymi, m. in. z ZSRR, Anglii, Francji i USA. INSTYTUT MATEMATYCZNY Instytut Matematyczny PAN posiada w Poznaniu pracownię podlegającą Działowi Analizy Funkcjonalnej. Pracownia mieści się w Collegium Maius Uniwersytetu przy ul. Fredry 10. Istnieje ona od roku 1049, w roku 1953 przejęta została przez Polską Akademię Nauk. Pracownia ' zatrudnia pięciu pracowników (w tym trzech na pełnych etatach), kieruje nią prof. dr Władysław Orlicz, członek rzeczywisty PAN. Prace dotyczą trzech zasadniczych dziedzin: 1) badania pewnych typów przestrzeni liniowych, szczególnie tzw. przestrzeni modularnych, przestrzeni Orlicza i przestrzeni dystrybucji - z uwzględnieniem zastosowania tych przestrzeni do teorii równań różniczkowych o pochodnych cząstkowych oraz pewnych zagadnień nieliniowych; 2) przestrzeni Saksa i dwunormowych z zastosowaniem do teorii limesowalności ; 3) teorii przestrzeni Huberta i teorii potencjału, rozpatrywanych metodami probabilistycznymi. Szczególnie cenne osiągnięcia ma pracownia w dziedzinie badań przestrzeni modularnych i przestrzeni Orlicza oraz przestrzeni Saksa i dwunormowych z zastosowaniem do teorii limesowalności. Pracownia współpracuje z Katedrą Matematyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, której kierownikiem jest prof.Orlicz. Pracownicy katedry i pracowni ogłosili w ciągu minionego piętnastolecia około 170 prac naukowych. Pracownia utrzymuje kontakt z instytutami matematycznymi z wielu krajów poprzez udział w zjazdach i konferencjach, wymianę prac, wymianę pracowników i doktorantów. Antoni J. Przestalski Obserwatorium Astronomiczne przy ul. Słonecznej 36 ZAKŁAD ASTRONOMII Zakład Astronomii posiada następujące placówki: Pracownię Astrofizyki I w Toruniu, Pracownię Astrofizyki II w Warszawie i Pracownię Astrometrii i Mechaniki Nieba w Poznaniu. Pracowni Astronomii i Mechaniki Nieba podlega Stacja Szerokościowa w Borowcu pod Poznaniem przeznaczona do badań nad ruchem obrotowym ziemi. Badania naukowe Spacji obejmują: 1) przemieszczenie osi obrotu wewnątrz Ziemi, 2) ruch wirowy Ziemi, jego okres i zmienność, 3) przypływy skorupy Ziemi spowodowane grawitacyjnym działaniem Księżyca i Słońca 3 . Stacja Szerokościowa w Borowcu rozpoczęła swą działalność obserwacyjną w roku 1957. Na dziesięciu hektarach mieszczą się tam budynki: stacyjny, mieszkalny i gospodarczy, dwa pawilony szerokościowe i dwa długościowe oraz piwnica głęboka na 10 metrów, w której znajdują się zegar i wahadła. Służba szerokości dysponuje dwoma teleskopami zenitowymi. Służba czasu posiada dwa narzędzia przejściowe, trzy zegary kwarcowe, zegar wahadłowy Shortt oraz urządzenia do rejestracji sygnałów czasu, rejestracji przejść gwiazd, porównywania zegarów itd. Do badania przypływów skorupy ziemskiej służą grawimetr Askania G S ]I (wypożyczony z Zakładu Geofizyki PAN) oraz wahadła typu Lettau umieszczone w piwnicy. Specjalna linia telefoniczna wysokiej częstotliwości łączy Stację z Poznańskim Obserwatorium Astronomicznym, co pozwala na dokładne porównywanie zegarów obu instytucji. Stacja prowadzi stałą służbę czasu i badania szerokości. Wyniki obserwacji przekazywane są do międzynarodowych ośrodków w Paryżu, Turynie i Moskwie. Stacja bierze czynny udział w pracach Mędzynarodowego Reku Geofizycznego i Międzynarodowej Współpracy Geofizycznej. Prowadzone są również obserwacje sztucznych satelitów oraz obserwacje przypływów skorupy ziemskiej. Personel naukowy Stacji liczy sześć osób. 2 Por. J. Witkowski: Zakład Astronomii. "Nauka Polska". l (43). K XI : 1%3, s. 45-56. Siedziba Pracowni Astronomii i Mechaniki Nieba mieści się w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu im. A. Mickiewicza przy ul. Słonecznej 26. Kierownikiem Zakładu Astronomii i Pracowni Astrometrii oraz Stacji Szerokościowej w Borowcu jest prof. dr Józef Witkowski. PLACÓWKI PODLEGŁE WYDZIAŁOWI (NAUK ROLNICZYCH I LEŚNYCH) ZAKŁAD GENETYKI ROŚLIN W roku 1954 powstał w Poznaniu Zakład Hodowli Roślin Polskiej Akademii Nauk. W roku 1961 połączono Zakład Hodowli Roślin z Zakładem Genetyki w Skierniewicach, tworząc Zakład Genetyki Roślin w Poznaniu z samodzielnym Ośrodkiem Badań Genetycznych w Skierniewicach 3 . Kierownikiem nowego zakładu został prof. dr Stefan Barbacki, członek korespondent PAN, dotychczasowy kierownik Zakładu Hodowli Roślin. Zakład Genetyki Roślin posiada następujące pracownie: genetyki i hodowli roślin, cytogenetyki, fizjologii roślin, biochemii roślin, fitopatologii i statystyki matematycznej. Zakład zatrudnia obecnie 55 pracowników, z tego 27 w Skierniewicach. Dyrekcja mieści się w gmachu Collegium Cieszkowskich Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu przy ul. Wojska Polskiego 71c. Zakład nie posiada własnego lokalu, posziczególne pracownie mieszczą się przy odpowiednich katedrach WSR. Zakład zajmuje się teorią i zastosowaniem genetyki roślin, przy czym pracownie poznańskie zajmują się zastosowaniem w rolnictwie, a ośrodek w Skierniewicach - w ogrodnictwie. Badania, jakie prowadzi Zakład, dotyczą głównie problemów genetycznych, fizjologicznych i biochemicznych roślin pastewnych. W szczególności badano mutacje poliploidalne i możliwość użytkowania poliploidów w rolnictwie. Wiele badań poświęcono biologii kwitnienia i zapłodnienia form tetraploidalnych. Prowadzono również badania nad krzyżowaniem międzygatunkowym oraz wewnątrzgatunkowym, szczególnie łubinu i seradeli. Obszerne badania fizjologiczne przeprowadzono nad dziedziczeniem i zmiennością zawartości białka surowego i różnych form azotu u roślin motylkowych oraz alkaloidów. W wyniku tych prac wykryto m. in. kilka nowych alkaloidów oraz opracowano metodę ich oznaczania. Do ciekawszych należą prace nad syntezą alkaloidów przy zastosowaniu substancji znaczonych promieniotwórczym węglem, prowadzone łącznie z Instytutem Biochemii w Halle. Prace Zakładu były publikowane w licznych czasopismach naukowych, a od roku i960 we wlasnvm wydawnictwie (w jęz. angielskim) "Genetica Polonica". Zakład współpracuje z Zakładem Roślin Pastewnych Instytutu Uprawy, N awożenia i Gleboznawstwa, Katedrą Genetyki i Hodowli Roślin WSR oraz innymi katedrami WSR i Uniwersytetu. Szeroka współpraca została również nawiązana z placówkami naukowymi ZSRR, NRD, Węgier, Norwegii, Szwecji, USA. Publikacje wymienia się z 250 placówkami zagranicznymi. Pracownicy Zakładu wyjeżdżali na staże i stypendia za granicę oraz gościli licznych pracowników placówek zagranicznych. · Stefan Barbacki: O działalności Zakładu Genetyki Roślin w Poznaniu, "Nauka Polska" R. IX : 1961, nr 4, s. 153/\160. 5 Kronika Miasta Poznania Siedziba Zakładu Genetyki Roślin Polskiej Akademii Nauk mieści się w Collegium Cieszkowskich (Wyższa Szkoła Rolnicza) przy ul. Wojska Polskiego 71 e Antoni J. Przesialski B. CENTRALNE LABORATORIA CENTRALNE LABORATORIUM AKUMULATORÓW I OGNIW Centralne Laboratorium Akumulatorów 1 Ogniw w Poznaniu, przy Fortecznej 12/14, podlega Ministerstwu Przemysłu Ciężkiego poprzez Zjednoczenie Przemysłu Kabli i Sprzętu Elektrotechnicznego. Laboratorium powstało w roku 1948 jako Biuro Konstrukcyjne Akumulatorów przy Zjednoczeniu Elektrotechnicznym w Poznaniu. Jako Centralne Laboratorium Akumulatorów i Ogniw działa od roku 1956. Obecnie Laboratorium działa na prawach instytutu naukowo-badawczego. Zasadniczy kierunek prac naukowych Laboratorium stanowią badania struktury i właściwości powierzchniowych substancji proszkowych i ich wpływu na własności elektrotechniczne tych substancji, stanowiących materiał elektrod akumulatorów. W zakresie tych badań z pracowniami naukowymi współpracują ściśle pracownie techniczne. Dzięki temu, że Laboratorium posiada halę montażową i warsztat, nowe typy akumulatorów, ogniw, urządzeń i aparatury kontrolno-pomiarowej mogą być produkowane na skalę półtechniczną, a po sprawdzeniu przekazywane zakładom produkcyjnym do produkcji seryjnej. Laboratorium pracuje nad czterema zasadniczymi grupami zagadnień: 1) Miniaturyzacja źródeł prądu. W tej .dziedzinie z ważniejszych osiągnięć o zasadniczym znaczeniu technicznym dla przemysłu radio i tele-technicznego oraz elektronicznego można wymienić: opracowanie technologii produkcji kilku typów akumulatorów miniaturowych do aparatów radiowych, latarek kieszonkowych, radiotelefonów, aparatów dla słabo słyszących; opracowanie prototypu i technologii produkcji akumulatorów srebro cynkowych przeznaczonych dla kamer filmowych, radiowej aparatury nadawczej, lotnictwa itp.; opracowanie ogniwa suchego przeznaczonego do oświetlenia tratew i pasów ratunkowych. 2) Zmniejszenie zużycia podstawowych surowców (zwłaszcza ołowiu) i zmniejszenie ciężaru akumulatorów klasycznych. Jest to zagadnienie o dużym znaczeniu dla eksploatacji akumulatorów (szczególnie trakcyjnych) oraz dla gospodarki materiałowej (zmniejszenie zużycia importowanego ołowiu). Niektóre z ważniejszych osiągnięć są następujące: opracowano w skali półtechnicznej akumulator trakcyjny dla górnictwa, który przy tym samym ciężarze posiada pięciokrotnie większą wydajność, opracowano prototyp akumulatora samochodowego oraz nowy Centralne Laboratorium Akumulatorów i Ogniw przy ul. Fortecznej 12/14 (widok od typ lżejszego i bardziej wydajnego akustrony zacriodniej) mulatora do wagonów kolejowych produkowanych na eksport przez Zakłady ,.H. Cegielski". 3) Nowe źródła prądu. Najnowszym osiągnięciem światowym w dziedzinia akumulatorów i ogniw są tzw. ogniwa paliwowe, nad którymi od dawna prowadzi się badania, szczególnie w USA i Anglii. Wytwarza się tam obecnie ogniwa tleno-wodorowe i węglowe. Podstawowym materiałem do ich wytwarzania jest specjalnie preparowany proszek niklowy. Centralnemu Laboratorium w Poznaniu udało się po wielu próbach uzyskać proszek niklowy w żądanej postaci. Obecnie prowadzi się próby nad zastosowaniem go w akumulatorach. 4) Prace usługowe dla przemysłu. Duże znaczenie dla przemysłu maj ąskon struowane W Laboratorium aparaty i urządzenia, szczególnie pomiarowe 1 kontrolne. Laboratorium posiada dział informacji naukowo-technicznej" wydający biuletyn informacyjny. Laboratorium współpracuje z instytutami krajowymi i zagranicznymi, szczególnie z ZSRR i Węgrami. Z instytutami zagranicznymi prowadzi się wymianę doświadczeń i pracowników. Prace naukowe i badawcze publikowane są w różnych czasopismach krajowych i zagranicznych, m. in. w "Electrochimica Acta", wydawanymi w Anglii. Laboratorium zatrudnia 184 osoby, dyrektorem od chwili powstania placówki jest dr Kazimierz Appelt, członek Międzynarodowego Komitetu Kinetyki i Termodynamiki Elektrochemicznej (CITCE). CENTRALNE LABORATORIUM OBRÓBKI PLASTYCZNEJ Centralne Laboratorium Obróbki Plastycznej powstało w roku 1948 jako Zakład Obróbki Plastycznej Instytutu Mechaniki. W latach 1952-1958 działało jako Instytut Obróbki Plastycznej, obecną nazwę nosi od roku 1959. Podlega bezpośrednio Ministerstwu Przemysłu Ciężkiego. Ostatnio została uruchomiona ekspozytura Laboratorium w Kielcach. Laboratorium korzysta z trzech pomieszczeń: w gmachu Politechniki Poznańskiej przy placu Curie- Skłodowskiej mieści się dyrekcja oraz pracownie i walcownia cienkich folii i obróbki powierzchniowej, przy ul. Starołęckiej 25 znajduje się Zakład Tłocznietwa, Zakład Kucia i Prasowania, Zakład Walcowania i Ciągnienia, Zakład Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych, warsztat prototypów oraz dyrekcja do spraw technicznych; przy ul. Grobla 15 mieści się Zakład Konstrukcji Maszyn i Narzędzi, Pracownia Grzejnictwa, Ośrodek Informacji i Dokumentacji oraz Ośrodek Normalizacji. W roku 1964 rozpoczęto budowę nowych pomieszczeń dla Laboratorium przy ul. Zamenhoffa. Zakład prowadzi badania nad obróbką plastyczną metali i tworzyw sztucznych, zajmuje się opracowywaniem technologii i konstrukcją przyrządów do obróbki plastycznej. Dotychczas Laboratorium opracowało prototypy wielu maszyn i urządzeń do obróbki plastycznej., jak tłoczniki, wykrojniki, matryce Hp. Przechodzenie z tradycyjnej metody obróbki metali skrawaniem na obróbkę plastyczną przynosi w efekcie znaczne oszczędności metali. Opracowany automat do obróbki plastycznej wierteł, zastosowany w hucie "Baildon" , zmniejsza zużycie materiału o 35"/0 i zastępuje pracę 10 frezarek. Dla Zakładów "H. Cegielski" wykonano urządzenia do gięcia profili stalowych, zastępujące uciążliwą pracę ręczną. Z wielu osiągnięć Laboratorium można jeszcze wymienić opracowanie technologii wytwarzania przewodów jezdnych stalowo-aluminiowych do trakcji elektrycznej (pozwoliło to na wyeliminowanie drogiej i szybko zużywającej się "miedzi). Za tę pracę prof. dr Feliks Tychowski i mgr Marian Olszewski otrzymali nagrodę państwową II stopnia. Z ciekawszych zagadnień, nad którymi obecnie pracuje się w Laboratorium, można wymienić prace nad technologią produkcji wałów silników okrętowych. Laboratorium wydaje własny kwartalnik "Obróbka Plastyczna". Placówka zatrudnia 127 pracowników. Kierownikiem Laboratorium jest prof. dr Feliks Tychowski. CENTRALNE LABORATORIUM OPONIARSKIE W roku 1956 powstała w Poznaniu Samodzielna Pracownia Ogumień Trakcyjnych, podlegająca Instytutowi Przemysłu Gumowego w Warszawie. Mieściła się przy ul. Dominikańskiej 5. W roku 1959 placówka została przeniesiona do budynku mieszczącego się na terenie Zakładów Przemysłu Gumowego "Stomil". W lutym 1961 roku Pracownia została przemianowana na Centralne Laboratorium Oponiarskie, podlegające Ministerstwu Przemysłu Chemicznego poprzez Zjednoczenie Przemysłu Gumowego. 5* Antoni J. Przestalski Centralne Laboratorium Obróbki Plastycznej przy ul. Starołęckiej 25. W gmachu tym mieszczą się: Zakład Tłocznictwa. Zakład Kucia i Prasowania, Zakład Walcowania i Ciągnienia oraz Zakład Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych Centralne Laboratorium Oponiarskie znalazło siedzibę w budynku dyrekcji Zakładów Przemysłu Gumowego "Stomil" przy ul. Starołęckiej 18 Laboratorium prowadzi prace badawcze dotyczące surowców i materiałów, technologii produkcji oraz konstrukcji ogumienia trakcyjnego, tj. dętek i opon do rowerów, motocykli, samochodów osobowych i ciężarowych oraz ciągników i traktorów. Prace prowadzone są w czterech pracowniach: technologicznej, konstrukcyjnej, badań stacyjnych i eksploatacyjnych oraz dokumentacji. Jednym z ważniejszych osiągnięć Laboratorium było skonstruowanie opony o promieniowym układzie nitek w osnowie. Opona taka jest około 25"/0 lżejsza od normalnej, a jednocześnie mniej ścieralna i wytrzymalsza, ponadto tłumi wstrząsy, a dzięki mniejszemu oporowi toczenia zmniejsza zużycie paliwa. Opony tego typu mają być w najbliższym, czasie wprowadzone do produkcji. Znaczna część prac Laboratorium dotyczy badań nad zastosowaniem do produkcji opon i dętek krajowego kauczuku syntetycznego i innych rodzajów kauczuków sztucanych (jak butylu i policisizoprenu), modyfikacji kauczuku olejami itp. Badania te miały na celu maksymalne zmniejszenie zużycia importowanego kauczuku naturalnego. Specjalne badania prowadzono nad konstrukcją opon autobusowych. Prowadzono również badania nad naprawą i bieżnikowaniem opon oraz nad wartością eksploatacyjną ogumienia krajowego w porównaniu z zagranicznym. Instytucja utrzymuje kontakty z pokrewnymi placówkami badawczymi za granicą, szczególnie z instytutami w Moskwie, Furstenwalde i Budapeszcie. Laboratorium zatrudnia 37 pracowników, dyrektorem jest mgr Erwin Jabłoński. CENTRALNE LABORATORIUM PRZEMYSŁU JAJCZARSKO-DROBIARSKIEGO Laboratorium powstało w roku 1952 jako niewielka placówka zatrudniająca pięciu pracowników. W styczniu 1962 roku zostało przemianowane na Laboratorium Centralne, podlegające M;nisterstwu Przemysłu Spożywczego i Skupu poprzez Zjednoczenie Przemysłu Jajczarsko-Drobiarskiego. Mieści się przy ul. Wykopy 2/4, posiada fermę doświadczalną w Dworzyskach koło Kórnika. Prace naukowo-badawcze prowadzone są w pięciu pracowniach: zootechnicznej, technologii drobiu, technologii jaj, analitycznej oraz w branżowym ośrodku informacji naukowo-technicznej. Z ciekawszych tematów dotychczas opracowanych można wymienić: - opracowanie szczepionki F-107 dla uodpornienia kurcząt przeciw rzekomemu pomorowi (szczepionki te można stosować "doustnie" zamiast uciążliwych zastrzyków) , Centralne Laboratorium Przemysłu Jajczarsko- Drobiarskiego przy ul. Wykopy 2/4 Centralne Laboratorium Przemysłu Koneentratów Spożywczych przy ul. Starołęckiej 42 opracowanie technologii produkcji, regeneracji i zastosowania masy woskowej (opartej głównie na surowcach krajowych) do ostatecznego doczyszczenia bitego drobiu. Ponadto prowadzono prace nad nowymi produktami spożywczymi z drobiu i jaj, paszami zastępczymi, wzbogaceniem pasz w witaminy, antybiotyki itp. Ogółem w ciągu dziesięciu lat opracowano około 60 tematów, z czego większość bezpośrednio na użytek przemysłu i przez przemysł wykorzystanych. Laboratorium wydaje własny biuletyn informacyjny (kwartalnik). Laboratorium współpracuje z wyższymi szkołami rolniczymi w Poznaniu i Olsztynie. Kontakty zagraniczne sprowadzały się do kilkunastu wyjazdów na praktyki do różnych państw. Wymianę biuletynów prowadzi się z pokrewnymi instytutami w Moskwie i Pradze. Laboratorium zatrudnia obecnie 54 pracowników, kierownikiem jest mgr inż. Wojciech Doruchowski. CENTRALNE LABORATORIUM PRZEMYSŁU KONCENTRATÓW SPOŻYWCZYCH W roku 1950 powstało laboratorium badawcze przy Poznańskich Zakładach Koncentratów Spożywczych przy ul. Bałtyckiej. Kierownikiem do roku 1953 był mgr Antoni Swierczyński. Laboratorium stopniowo rozrastało się, w roku 1954 przeniosło się do nowej siedziby przy ul. Starołęckiej 42, a w styczniu 1962 roku zostało podniesione do rangi Centralnego Laboratorium Przemysłu Koncentratów Spożywczych. Podlega Zjednoczeniu Przemysłu Koncentratów Spożywczych w resorcie Przemysłu Spożywczego i Skupu. Zatrudnia obecnie 25 pracowników, kierownikiem jest dr Zdzisław Pazoła. Laboratorium prowadzi prace naukowo-badawcze w następujących sekcjach: 1) hydrolizatów białkowych, 2) koncentratów zbożowo-mącznych, 3) biosyntezy karotenu (poprzednio koncentratów witaminowych) i 4) analitycznej (przekształca się obecnie w sekcję biosyntezy kwasu glutaminowego). Z dotychczasowych ważniejszych prac i osiągnięć należy wymienić: - opracowanie sposobu otrzymywania i technologii produkcji koncentratów / witaminy C w proszku z owoców dzikiej róży (produkowane w Poznańskich Zakładach Koncentratów Spożywczych). Za to osiągnięcie zespół autorów w składzie: Zdzisław Pazoła, Antoni Reinhercs, Antoni Swierczyński, Bogusław Stefaniak - otrzymał w roku 1952 nagrodę państwową III stopnia; Antoni J. Przestalskiopracowanie sposobu otrzymywania i technologii preparatu pektolitycznego z pleśni (niezbędnego m. in. przy produkcji koncentratu witaminy C), który został opatentowany jako "Klaropoi" w roku 1953; - opracowanie technologii produkcji karotenu z marchwi, glutaminianu sodu z hydrolizatów białkowych (patent w roku 1954) oraz ekstraktu kawy naturalnej w proszku (kawa "Marago "). Do roku 1960 opracowano 36 tematów podstawowych, z czego 14 wykorzystano w pełni w przemyśle, 5 - częściowo, a 11 - pozostaje do wykorzystania. Laboratorium współpracuje z wyższymi szkołami rolniczymi w Poznaniu i Olsztynie oraz Instytutem Przemysłu Fermentacyjnego w Warszawie. Sporadyczna współpraca nawiązywana jest z pokrewnym instytutem w Moskwie. Pracownicy Laboratorium odbywali praktyki przemysłowe w ZSRR, na Węgrzech i Jugosławii oraz w USA. Kierownik Laboratorium dr Zdzisław Paaoła otrzymał w roku 1960 łącznie z drem Antonim Swierezyńskim z Poznańskich Zakładów Koncentratów Spożywczych Nagrodę Miasta Poznania za wybitne osiągnięcia w zakresie wynalazczości i racjonalizacji produkcji. CENTRALNE LABORATORIUM PRZEMYSŁU ZIEMNIACZANEGO Centralne Laboratorium Przemysłu Ziemniaczanego mieści się przy ul. Libelta 26, przy Zjednoczeniu Przemysłu Ziemniaczanego, któremu podlega bezpośrednio w resorcie Ministerstwa Przemysłu Spożywczego i Skupu. Laboratorium powstało w lipcu 1951 roku. Początkowo głównym zadaniem tej placówki była kontrola jakości produktów wytwarzanych przez fabryki podległe Zjednoczeniu, ponadto zaś organizowanie laboratoriów przyzakładowych, szkolenie ich personelu oraz wprowadzanie jednolitych metod analizy. Właściwe prace badawcze podjęto w roku 1955. Obecna tematyka prac badawczych obejmuje trzy zasadnicze kierunki: 1) pomiary parametrów nowych urządzeń produkcyjnych, 2) prace nad utylizacją soku ziemniaczanego oraz nad neutralizacją 1 oczyszczaniem ścieków krochmalniczych, 3) prace nad poprawą jakości dotychczasowych wyrobów i przygotowywanie nowych asortymentów. Z dotychczasowych ważniejszych prac i osiągn1ęc można wymienić próby wykorzystania białka zawartego w soku ziemniaczanym i produkcji drożdży pastewnych z nierozcienczonego soku ziemniaczanego oraz opracowanie szeregu nowych artykułów spożywczych, wprowadzonych do produkcji. Ponadto opracowano technologię wielu preparatów skrobiowych, używanych w przemyśle (szczególnie węglowym, papierniczym, włókienniczym i wiertniczym). Centralne Laboratorium Przemysłu Ziemniaczanego współpracuje od kilku lat z Wyższą Szkołą Rolniczą w Poznaniu i z Politechniką Łódzką. Ponadto z Instytutem Włókienniczym, Instytutem Papierniczym, Instytutem Węglowym, Instytutem Badań Jądrowych (nad zastosowaniem pochodnych skrobi do oczyszczania i sedymentacji rud uranowych), z Przedsiębiorstwem Poszukiwań Naftowych (zastosowanie skrobi preparowanej do celów wiertniczych) i Laboratorium Centralnego Inspektoratu Standaryzacji w Poznaniu. W ostatnim okresie Laboratorium bierze również czynny udział w pracach badawczych prowadzonych w ramach Komitetu Technicznego ISO (Międzynarodowa Organizacja do Spraw Standaryzacji). Laboratorium dzieli się na trzy pracownie: technologiczną, analityczną i nowych wyrobów. W lipcu 1962 roku utworzona została branżowa komórka informacji technicznej i ekonomicznej. Laboratorium zatrudnia ogółem 16 pracowników, kierownikiem od początku działalności jest mgr inż. Bogusław Nowickiul. Libelta 26 LABORATORIUM CENTRALNEGO INSPEKTORATU STANDARYZACJI Centralny Inspektorat Standaryzacji w Warszawie jest urzędem podległym bezpośrednio ministrowi handlu zagranicznego. Zasadniczym zadaniem Inspektoratu jest kontrola jakości towarów rolno-spożywczych, szklarskich, ceramicznych i mineralnych, przeznaczonych na eksport. Zadanie to wykonuje Centralny Inspektorat Standaryzacji przez ekspozytury (których jest cztery) i laboratoria (dwa - w Poznaniu i w Gdyni). Ekspozytura i Laboratorium w Poznaniu powstały w roku 1951. W roku 1957 przeniosły się do nowo zbudowanego własnego budynku przy ul. Reymonta 11/13, gdzie mieszczą się obeonie. Ekspozytura poznańska, utworzona tu ze względu na znaczny udział Wielkopolski w eksporcie artykułów rolno-spożywczych, obejmuje swoim zasięgiem centralną i południową część Polski zachodniej, przy czym Laboratorium obsługuje cały przemysł ziemniaczany, a przemysł zbożowy i owocowo-warzywny wokoło 90%. Natomiast cały przemysł mięsny obsługuje ekspozytura i laboratorium w Gdyni. Laboratorium w Poznaniu posiada następujące pracownie: przetworów owocowo-warzywnych, artykułów pochodzenia zwierzęcego, ziarna i słodu, ziemiopłodów, mikrobiologii, organoleptyczną oraz aparatury precyzyjnej i dokumentacji. Laboratorium wykonuje przede wszystkim prace kontrolno-analitycane (analiza chromatograficzna, spektrofotometria, kolorometria itp.) w oparciu o bardzo dobre wyposażenie w niezbędne aparaty i przyrządy. Jednocześnie prowadzone są prace problemowe w zakresie metodyki badań i ich unowocześnienia oraz ulepszenia technologii produkcji artykułów eksportowych. Dążeniem kierownictwa jest przerzucenie w najbliższej przyszłości prac wyłącznie kontrolno-analdtycznych na laboratoria zakładowe, które wydawałyby wtedy same atesty jakościowe, a skierowanie prac Laboratorium na zagadnienia Antoni J. Przestalski problemowe, przede wszystkim dotyczące prawidłowych metod analizy. Ekspozytura i Laboratorium zatrudnia łącznie z inspektorami terenowymi 46 osób, z tego samo laboratorium 18 pracowników. Kierownikiem Ekspozytury i Laboratorium jest mgr Tadeusz Kaźmierczak. Placówka poznańska współpracuje z instytutami przemysłu spożywczego i szkołami wyższymi. W zakresie normalizacji - z Polskim Komitetem Normalizacyjnym i Międzynarodową Organizacją Standaryzacji (ISO). Ponadto z odpowiednimi organami FAO i RWPG. C INSTYTUTY PRZY SZKOŁACH WYŻSZYCH W Poznaniu działają cztery instytuty uczelniane: Instytut Historii i Instytut Geograficzny przy Uniwersytecie im. A. Mickiewicza, Instytut Gospodarki Regionalnej przy Wyższej Szkole Ekonomicznej oraz Instytut Biologii Stosowanej przy Wyższej Szkole Rolniczej. Instytuty te nie są wyodrębnionymi jednostkami działającymi samodzielnie, ale stanowią zespół katedr danej specjalności, co pozwala na koordynowanie działalności tych katedr.