WŁODZIMIERZ KAMIŃSKI MUZEUM INSTRUMENTÓW MUZYCZNYCH Historia Muzeum Instrumentów Muzycznych, oddziału Muzeum Narodowego, mieszczącego się w zabytkowej kamieniczce Grodzickich przy Starym Rynku w Poznaniu, sięga roku 1945. Kiedy po wyzwoleniu Poznania przystąpiono do uruchamiania Muzeum Wielkopolskiego, narodził się projekt stworzenia nowego działu, nowego nie tylko w muzeum poznańskim, ale i w całym muzealnictwie polskim - Działu Instrumentów Muzycznych. Inicjatorem łego projektu był zmarły niedawno Zdzisław Szulc, od wielu lat zapalony zbieracz instrumentów muzycznych. Dzięki przychylnemu stanowisku ówczesnej dyrekcji muzeum, cenna ta inicjatywa uzyskała aprobatę i od tego momentu rozpoczynają się dzieje poznańskiego zbioru instrumentów muzycznych, którego kustoszem został Z. Szulc. Punktem wyjściowym stała się ocalała częściowo jego prywatna kolekcja licząca około 80 instrumentów, zarówno europejskich, jak i egzotycznych. Tworzenie działu muzealnego nie mającego w historii muzealnictwa polskiego żadnych tradycji, nie było rzeczą łatwą. Obok konieczności rozszerzenia stanu posiadania, trzeba było stworzyć podstawy do prowadzenia prac badawczych wynikających z charakteru instytucji muzealnej, opracować formy ekspozycji najbardziej odpowiadające charakterowi instrumentu muzycznego i wreszcie wypracować najogólniejsze chociażby zasady konserwacji instrumentów. Wszystko to były zagadnienia nowe, nie znane dotychczas w Polsce, a trudności w korzystaniu z doświadczeń tego typu muzeów zagranicznych dodatkowo komplikowały podjęte zadania. Dość powiedzieć, że przez wiele lat skromna literatura instrumentologiczna, jaką dysponowano, obejmowała książki, z których "najnowsza" wydana była w roku 1926. Po raz pierwszy zbiory Działu udostępnione zostały publiczności w dniu 2 maja 1946 r., kiedy to otwarta została pierwsza tymczasowa jeszcze ekspozycja w salach parterowych muzeum. Gromadzenie zbiorów odbywało się dwiema drogami. Jedna, to przejmowanie ocalałych instrumentów z tzw. mienia podworskiego i poniemieckiego, druga, to dary i depozyty prywatnych osób, instytucji państwowych i społecznych, a w głównej mierze zakupy. Prace badawczoinaukowe skoncentrowały się na sprawie najważniejszej tj. na identyfikacji obiektów oraz ustalaniu prawidłowego brzmienia nazw polskich. Była to właściwie pierwsza w Polsce próba ujednolicenia i usystematyzowania polskiej terminologii instrumentologicznej. Prace konserwatorskie, ze względu na brak kwalifikowanego konserwatora, ograniczone z,os zorganizowania wystawy omawiającej życie i twórczość tego kompozytora. Niezwykle cennego zbioru pamiątek po Karłowiczu, zebranych przez nieżyjącego już także jego przyjaciela prof. dra Adolfa 1946 SkrzYpce starszego, Marcina Jiirob licza zbudowane ok. 1600 r. tym czasu wa jeszcze ekspozYcja, udostępniona publiczności 2 maja f. w salach parterowych Muzeum Wielkopolskiego w Poznaniu Włodzimierz Kamiński Chybińskiego, użyczyła nam Biblioteka Główna Uniwersytetu im. A. Mickiewicza. Wystawa otwarta w dniu 8 lutego cieszyła się dużym zainteresowaniem, czego dowodem jest m. in. fakt wypożyczenia jej na okres miesiąca czerwca przez Państwową Filharmonię w Szczecinie, pragnącą zebrane materiały uprzystępnić społeczeństwu szczecińskiemu. W roku 1959 Dział poniósł niespodziewaną i najboleśniejszą stratę. W dniu 30 marca zmarł nagle założyciel i dotychczasowy kierownik Działu, doc. Zdzisław Szulc. W zmarłym straciło muzeum doskonałego organizatora i zapalonego entuzjastę dziejów polskiej kultury muzycznej. Rozpoczęta przez niego praca nad chordofonami klawiszowymi w Polsce niestety nie doczekała się już zakończenia. We wrześniu 1959 kierownictwo Oddziału powierzono prof. drowi Zygmuntowi Sitowskiemu. Od roku 1952 (tzn. od chwili przeniesienia Oddziału do nowego samodzielnego budynku) do chwili obecnej, wystawę zwiedziło ponad 450 000 osób, w tym znaczna ilość gości zagranicznych. Średnia roczna ilość zwiedzających waha się w granicach 70 000. Tak duża frekwencja zdaje się świadczyć o wielkiej popularności zbioru. Zorganizowano cztery wystawy, ponadto odbyło się 10 Koncertów Sylwestrowych oraz 4 okolicznościowe koncerty kameralne. Stan posiadania zamyka się liczbą 595 instrumentów, w tym 137 depozytów instytucji państwowych i społecznych. Wśród najcenniejszych zabytków wymienić należy, poza wspomnianymi już skrzypcami Groblicza i Dankwarta, skrzypce Baltazara Dankwarta (młodszego) z XVIII w., kolekcję skrzypiec XIX-w:ecznych lutników polskich, dwa fortepiany, na których grywał Chopin, dwa renesansowe pozytywy przenośne oraz kolekcję renesansowych viol da gamba zibudowanych przez polskich lutników. Szczególnie licznie reprezentowany jest dział instrumentów egzotycznych. Zawiera on instrumenty reprezentujące m. in. kraje takie, jak Meksyk, Brazylia, Kongo, Sudan, Egipt, Turcja, Indie, Birma, Syjam, Wietnam, Chiny, Turkiestan, Tybet, Mongolia, Korea, Japonia. Wśród instrumentów ludowych europejskich, obok działu polskiego, znajduje się również bogaty zbiór instrumentów rumuńskich oraz innych krajów bałkańskich. Nie brak również eksponatów ze Związku Radzieckiego, krajów skandynawskich i zachodniej Europy. Dział prowadzi ożywioną działalność usługową, wyrażającą się m. in. udostępnianiem obiektów dla celów radiowych, telewizyjnych i teatralnych. Utrzymując stały ftontakt z redakcjami miejscowych gazet, informuje systematycznie społeczeństwo poznańskie o działalności muzeum. W roku bieżącym przy współpracy Działu wykonany został krótkometrażowy film eksperymentalny o instrumentach muzycznych. Również w naszych pracowniach wykonano> dokumentację i makiety średniowiecznych instrumentów dla filmu "Krzyżacy", przy czym konsultację instrumentologiczną filmu powierzono autorowi. Kilka słów o projektach na najbliższe lata. Kontynuowane będą starania o zbudowanie wspomnianego już magazynu oraz rozszerzenie pracowni konserwatorskiej o dział konserwacji fortepianów. Rozpoczęto także przygotowania do wprowadzenia ulepszeń w stałej ekspozycji. Gabloty otrzymają nowe oświetlenie jarzeniowe, lepsze ze względów konserwatorskich oraz dające równiejsze bezcieniowe światło. Przystąpiono także do prac wstępnych nad instalacją urządzeń pozwalających na automatyczne informowanie zwiedzających o wystawionych eksponatach. Będzie to aparatura magnetofonowa, przy czym cały tekstobjaśniający wraz z ilustracją muzyczną nagrany zostanie na taśmę dźwiękową i transmitowany będzie za pomocą głośników w poszczególnych salach muzeum. Szczególnie cennym osiągnięciem będzie możliwość ilustracji muzycznej, co niewątpliwie przyczyni się jeszcze do uatrakcyjnienia zbiorów. W planach pracy przewidziane jest także założenie nowego działu archiwalnego, który zająć się ma gromadzeniem dokumentów związanych z historią polskiej muzyki. Dyskutuje się również nad możliwością rozpoczęcia prac inwentaryzacyjnych w odniesieniu do zabytkowych organów w Polsce. Prace badawczo-naukowe Działu Instrumentoznawstwa skupiać się będą głównie na badaniach nad wczesnohistorycznymi instrumentami muzycznymi na ziemiach polskich. W roku i960 wydany zostanie nowy katalog Działu oraz wykonane zostaną pocztówki przedstawiające naj ciekawsze instrumenty z poznańskiej kolekcji. Oczywiście w dalszym ciągu prowadzona będzie akcja uzupełniania zbiorów, prace konserwatorskie oraz wszelkie dotychczasowe prace o charakterze usługowym. Kontynuowane będą -również rozpoczęte w ubiegłym roku wspólnie z pracownikami innych poznańskich instytucji naukowych, badania nad właściwościami akustycznymi skrzypiec. W najbliższym czasie podjęte zostaną zabiegi związane z przygotowaniami do organizacji II Międzynarodowego Konkursu Lutniczego im. Henryka Wieniawskiego. Realizacja tych wszystkich zamierzeń zapewni tak ważnej placówce, jaką jest jedyne w Polsce Muzeum Instrumentów Muzycznych, dalszy rozwój i pozwoli odegrać poważną rolę w życiu kulturalnym naszego miasta. Włodzimierz Kamiński