KARTKA Z 2YCIA MIEROSLAWSKIEGO . do Poznańskiego, uzyskała od Prus, po upadku powstania, prawo wyemigrowania do Francji. Jedni szli do Włoch, bo c,zuli, że ma,czej w bezczynności tułaczej zmarnieją z kretesem, drudzy - bo ich poprostu nędza wyganiała z Francji. Rząd Cavaigna'ca, jak to słusznie konstatuje Microsławski, ułatwiał emigrantom pol'skim wyjazd do Wło.ch, wysyłając fch nawet na własnych okrętach i dając na koszty podróży dwumiesięczny żold emigrancki zgóry. Pod tym wzg,łędem Cavaignac kont ymtorwał tylko polit)"kę Lamartine'a w stosunku do emigracji polskiej, Lamartine bowiem na wio'snę r. 1848, chcąc się pozbyć nie1spokainego, rewolu.cyjneg'o żywiołu pol'Skie'g'o, nietylko ułatwliał emigrantom wyjazd do Polski, ale otwarcie nawet zachęcał :ich do tego.. O stra'szHwem wyjałowieniu 6wczesnego życia na emigracji we F rancj:i, o biedzie, gniatącej większość nieszczęsnych tuła.czów i poniewierce, która im szarpała nerwy i wszelką do. żyda odbierała ochotę, wspomina Mierosławski niednokratnie w swych liJsta'ch do rodziny. "Emigracja. jest tu cała niby ptak na gałęzi - pisze do siostry jesienią 1848 - nędza nie do opisania, osohliwie dla tych braci, cO' po francusku nie umieją. Rząd jaJknnieprzychylniejszy; nic otrzymać od niego nie mOZca dl'a tych biedaków, prócz 15 franków na miesiąc. Po wielu zachodach uorganizawaliśmy kilka zaJkła:dów, gdzie wspólnie żyjąc, ,kilepią biedę, jak mogą, a'le prawdziwie nie wiemy, co nam przyjdzic na zimę z,rabć". A innym znawu razem piS'ze do szwagra: "Centralizacja tyle jeno, że egzystuje, ale nic do czynienia nie ma, bo ani środków, ani celu w dzisiejszych okolicznościach. Kraj sam sobie radzi, a w emigracji niema wvdoku. Nędza okropna, brak kawałka chleba i odzieży dla ogromnej więk.s,2JOci; skła.idek ża'dnych an 'Z KrCliju, ani z Towarzystwa. Trzeba wię'c czckać. Oo masz w kHku słowach obraz Towarzystwa i Centralizacji". Mierosławskiemu osobiście powodzi się względnie l'epliej. ..Co do mnie, wyzna,je przed siostrą, opowiadając jej o nędzy innych - nie mogę się żalić; bez żadnego podania z mojej strony i tylko na przedstawienie przyjaciół, rząd mnie wpIsał na; listę Marechaux de camp ou chefs paIitiques i jako takiemu kazał mi wypłacać 75 fr. na miesiąc, ce qui est la plus haute paie adueUe de's emigres 8). Wszarkże to żadnego 8) Por. J. Falkowski, Wspomnienia z r. 1848 i 1849. Poznań 1879. Str.27S1 KRONIKA :MIASTA POZNANIAmi wpływu nie daje, tak że prawdziwie bezużyteczny jestem dle. innych". Nękany różnemi dolegliwościami, poW'stałemi na skutek zaosh'zonej w więzieniu -choroby wątroby, wyjechał Mierosławski w drugiej połowie sierpnia do Vichy na kura:Clę, gdzie, mając dużo spokoju i wolnegO' czaISU, towarz)'lst:wa zaś żadnego, jął porządkować swoje wspomnienia i rozglądać się w materjałach, adnOlszących się do nie dawnych wypa,dk6w poznańskich, gOltując się w ten! sposób do wydania z czJa,sem ,całkowitej i sz.cze'gółorwej hiistO'rii pOWistania z r. 1848. Materiału tego ma on narazie' niewiele, bO' tylko d'robną c.zęść jego wła!Snych papieróW przywiózł niedawno jeden z jego przyjaciół i zostatwił w Paryżu, res'zt,a natomia.st, całe masy atktÓiw, rozkazów, map sztabowych i t. p. leżały pachowanel u różnych l'udzi w Poznaniu i czekały na bezpieczną przesyłkę. Mierosławski ponagla tedy bezustannie j siolStrę 1: szwagra, by mu te rzeczy wysłali jaknaojprędze, i by prócz tego powy:dostawaIi od uczestników powstania, jak np. Ponińskiego Stanisława, Kosińskiego, Białoskórskiego i wszY'sitklich wagóle, któ1"zy jaki "udział zwierzchnic'zy mieli w ruchawce", pamiętniki i relacje pisane na gO'rąco, ile że: pragnąłby W'Szystko to sumiennie uwzględnić i "być zupełnie bezstrO'nnym" w swych przyszłych opisach. Szwagier krząta się więc, zbiera zewsząd co się daje zebrać i raz wraz, gdy się tylko jaka pewne okazja nadarza, posyła mu, co wydastał od ludzi. W połowie września był Mierosławski z pDwrotem w Paryżu. "Wody mi ża,dnegD prawie ,skutku nie 'zrobiły, - pisze dO' siootry 30 września - ale mówią, że na tO' trzeba poczekać parę miesięcy. Jestem więc cierpliwy". Niedługo iednak popa1sał w samym Paryżu. Po kilku już dnia:ch przenióisł się do WersaIu i zamieszkał pny oddanej mu i szc'zerze go miłującej rodzinie f.rancuskiei, niejakich Millet'ów, gorących repuhlikanów, zaWiSze żywO' inferesujących się sprawą polską i zaprzyjaźnionych ze wszystkimi wybitniejszymi członkami demokratyczlllei emig1ra:cji pO'łskiej. "Z M.iUet'bw zrobiłem sDbie prawdziwą famlję, donoiSi siostrze po zainstalowaniu się w Wersału. Wiesz ,cd tO' za poczciwe, nieocenione serca. Za moim przyjazdem znalazłem wielu przyjaciół, kfórzy pragnęli, żebym dom ich sobie przyswoił i wybrałem dom Mil'let'ów, jako najmniej dla mnie tenujący. Urządzili IM ładną stancyjkę na trzeciem pię 2b5trze, którą twojemi meblami sobie umebluję. Zimę zapewne tu przepędzę, bawiąc się spisywanicm naszych awantur". Wiadomość o zamieszkaniu u Mi:l1etów bardz,o uradowała Ksawerę Maz.urkiewiczową, ho i ona była z nimi w ścisłej przyjaźni, ogromnie ich lubiła i częste i bardzO' serdeozne wymieniała z, nimi listy. Siostra Mierosławskiego pieściła nawet w sercu nadzieję, że się jej brat ożeni zcza'Sem z CÓTką MHlet'6w, Karoliną i myś'l tę parokrotnie podsuwała mu w swych listach. Myś,ł ta jednakowoż nie trafiała Miemsławskiemu do pr;zekonania. Uważał, że jest za stary dla panny i dowodził siostrze, że gdyby dziewczyna "miała o dziesięć łat więcej, a on n dziesięć lat mniej", to, owszem, możeby i pasowali wtedy do 'siebie. "Toż to dzieoko jeszcze - powiada ra'z siostr'ze - a ze mnie przecież już dziad". Listy nie mówią nam niestety ile lat liczyła wtedy panna Karolina, ale wiemy dokładnie w jakim wieku był "dziad". Miał w tym c,zasie a'kurat lat tr:zydzieści i c,ztery. . Nastrój, który panował w Paryżu pO" powrocie MierosławskiegO" z kuracji, był naturalnie taM sam, jak przed dwoma czy trzema miesiącami. "Wyjąwszy u Bastida - pisze do siostry we wspomnianym już liście z 30 września - który mnie po przyjadelsku przyjął, aIe także o polskiej sprawie słyszeć nie chce, u innych władz posłuchania ża1dnego nie znalazłem. Polska sprawa jest im solą w oku, bo reaJkcja, kt6ra wszystko dziś we Francji owładnęła, widzi w teJ Isprawie podżegacza wojny europejskiej, a wol'ałaby zezwDlić na rozbiór Francji bez wystrzału, aniżeli raz wystrzelić. Ani wyobrazić sobie nie możesz, CD za przemiana nastąpiła we fizJ'onomji tego narodu od dni czc1rwcowY'ch. Bez żadnej prze1sady mDżna zaręczyć, że pod względem stosunków zewnętrznych rząd obecny nierównie niżej zeszedł od Gui'zota i Molego. C'elst une rage de peur et de lachete qui fait rougiT et fremir a Ja fo1s. Wiszakże na dnie tych paJskud tli się lud niezwyciężony, który okrO'pnie się pamści za wyrządzone mu zniewagi. Fakcja tu panująca dobt1ze to czuje; wie ona, że lud francuski wszystko prędzej znieść got6w, aniżeli upokorzenie jego majestatu wobec świętego przymierza, i dlategO" przejęta ona trwogą, która jak zwykle u tchór:zów i samoluhów przemienia się w okrucieństwo i impertynencję. Prawdziwi repubHkanie są w rozpaczy. Wielu ,z nich emigruje do Ameryki. Rodzina Ligeretów odjechała 'przedonegdaj do Nowego Orl'eanu, unosząc żal swój i spra:wiedJiwe obu KRONIKA lIiIASTA POZNA.'N"IA rzenie przeciw niegodziwościam, których znieść dłużej nie mogła. Rozumiesz dobrze, iż w takim stanie rzeczy schroniłem się do zadsz2 przyjaźni prywatnych i czekam biernie na lepsze czasy" . Na tę samą nutę nastrojony jest Hst do szwagra z 9 listopada. "Francja po kłęsce czerwcowej - pisze w nim Mierosławski - stała się jednem melkiem O!deum poznańskiem, żydowstwem bluźniącem Chrystusowi. Wszystkie usiłowania nasze, ażeby, czy przez rząd, ozy przez stowa:r:zyszenia prywatne, podnieść kwestję polską spełzły dotąd na niczem. Jedyna Francuzów na w'szystko 'Odpowiedź jest: "La Pologne, c'est la guerre, or nous ne voulons point de guerre". Banapartowie zdają się obiecywać dużo dla Po.Js'ki, ale to oczywiście dopÓlki nie obejmą władzy, bo wŁedy będą mieli co innego na głowie i w serCll - connu. .. DaJremne te zachody tak mi obrzydziły wszystko, że poshnowiłem sobie siedzieć cicho, dopóki nie nadarzy się rzeczywista i dotykalna sposobność poświęcenia się Kraj,owi". W KraJju tymcz'asem, w Poznańs'kiem, rozogniła się nanowo namiętna pol'emka dokoła nieszczęsnej konwencji jarosławieckiej i jedni jęli przedwkOl sygnabrjus'zom tej umowy znowu piętrzyć oskarżenia, drudzy zaś b1"ali 'ich w obronę, wytaczając PłOZY tej sposobnośd, jak przy każdej inne'j zresztą, najcięŻ'sze działa prze:ciwko Mierosłalwskiemu. "Niena:wiść i oszczerstwa paJraf.ji mnie nie dziwią, pisze z tego powadu do sz.wagra, alem się już z tern otrzaskał. Bogu dzięki, że nie z nią i przez nią robią 'sią ruchawki; nie 'z nią i nie przez nią lPałska stanie na nogi". W związku z tą samą sprawą pi'sze do ,siostry i obliguje ją, by powiedziała LibeItowi, jaki głęboko zasmuciła gOI ta polemika, ile że wyczuwa, że jego przeciwnicy dążą do pm-óżnienia go z Libeltem. "Jakkolwiek - powiada siostlrze - podpisać te (konwencji) nie chciałem, jaJka wojskowy, który nie powiJnien mieszać się urzędownie do układóskarbił imię niezłomnego męża, jak to zarzuca mi pe,wna korl:evja spÓdnicowa w Ks.ięstwie". Jednoc.ześnie (30 września) napilS'ał do Karola Ubelta rodzaj