ŚRODA POZNAI\SKAłącznie z pewnem zbHżeniem etymal'ogicznem dO' "grodu" - pDdgr.odzie. Grody stanowiły -cechę kraju słowiańskiegO'. Z biegiem czasu pojęcie grodu) z.I:ałD się z pojęciem miasta (chać późnD). Śrada :rychła 'zaginęła, gdy p,awsrł.ałD nowe pOjęcie mi ais ta. "M i a s t a" Dzna'c'załD pierwotnie tylkO' IImiej'ce". I dO'piera łą'czni'e 'Z mzpanoszeniem się niemczyzny średniO'wiecznej nabrałO' zuaczenia dzi'siejszego przez niemieckie Stadt, Statt (Briickner, Dzieje języka, str. 151). Wyparła O'no dawną "śrO'dę", która nie abejmowała charakteru prawnegO' miasta na wzór nchadni, a odczuwana była. raczej jakO' określenie zbliżane da "t a r g a w i s k a, t a r g u", a to dla tegO', że z b i e g i e m c z a s u ś r a d y p a d g T o d z k i e s t a ł y ,s i-ę t alt" g a w isikami. Stąd pOW'stała, sądzę, twierdze!Ilie, przez niektórych historyków wysunięte, że dawniejsze sławiańskie a s a d y t a rg '0' W e z o krą g: ł y m r y n k i e m b y ł y: ś r a d a m i, CD już w bardzo śdsłem za'stosowaniu potwieTdza tezę moją, że śrad:a to podgrodzie, chociaż, jak wyłuszczyłem, śrada pierwotna miała znaczenie ogó1nie'jlsze. Naz.wy miejscowe zawdzięcza:ją pawstanie swe pewnym okaHcznaściam. Sąd agólny jest taki, że wśród n:ajslarszych nazw miejsł::ow)'ch nie'spełna pał owę stanawią nazwy rzeczawe od połlJ'żenia, raślinnaści, kruszcu itp., dalsze nazwy są osabawe (od()lsobowe), i fo dzierżawcze (grody nazwane od załażyciela, osady; od radu lub czławieka, cO' pole tam uprawiał: Kra'ków, PDznań, Lublin, Przemyśl) a]iba też rodawe (Piatl'kawice, Piatrki itp.). Z pośród rzeczowych nale'żałoby jedn.aikże wyeliminO'wać jedną grupę, wprawdzie drobną: mianowicie nazwy. które właściwie nie są nazwami, lecz p T a 18 t e m i a z n a cz e n i am i p r z e d m i a t u. Mówiąc językiem dzisiejszym: miastO' nazywana Miastem, wieś Wsią i rzekę Rzeką. T a k t e ż d aw n e m i a s t a n a s z e n a z y w a n a Ś r a d ą. Ha,k później istniała np. Miasteczka), tak zwie się niezHczana ilaść asiedli: w Polisce (Siedlce itp.). Podabnie zwykłem określeniem osa.cdla jest nazwa Gniezna, (Gniezdna od gniazda rodDwega wzgl. ludności) 4)_ T ym zwykłym akreśleniom praJstarY'ch aśrodków przy4) Jedyny to wywód znaczenia nazwy; tłumaczenie od .knazia" po grzebał bezapelacyjnie Briickner. 
KRONIKA MIASTA POZNANIA.
znać trzeba. s z c z e g ó l n i e w i e l k ą d a w n O' ś ć. Duża. ich część zaginęła z biegiem czasu, ustępują-c miejsca późniejszym nazwam adasabawym. zresztą bardzO' wcześnie wprawadzonym., Ciekawą jest rzeczą, że nalzwę "ŚToda" spotykamy dzisiaj j e d y n i e w ś c i s ł e j W i e l k a p o loS c e, t. j. w naj stars'zej części PO'lski. Zachodzi ona tutaj cztery ralzy: Śródka. w Paznaniu, mia:Srto powiatowe Śrada, wieś i folwark Śr6dka. W pawieocie średzkim oraz wieś Śródka w pO'wiecie międzychodzlkiJm. W Paznaniu i ŚrO'dzie były grody, 'W Śródce pad Siera,kawem istnieje stare zamc.zy!skoj czy w Śródce w paw.
średzkim i!stniał ród, nie wiadomo. Charakterystyczną jest rzeczą, że Śródka. ta leży w pół dragi między Poznaniem a Śradą, oddalana ad ahu miast a dwie mile (pół dnia dragi). Pazatem zna.ną jest jeszcze tylko Środa, zwana pa niemiecku Neumarkt, na ślą s k u. Że nazwa ta za!chod.zi je,dynie na najstarszem terytorium PO'I'S'ki, nie jest rzeczą dziwną, ba zna-czenie słowa "środa" wcześnie pos,zło w zapO'mnienie. A później pO'zastał dzień tygadniowy "śrada", i wówcza's żadna już nazwa Środy nie pawstała. I oto' możemy zrazumieć, dla czegO' Środę pa.znańlską zwanO' również S t a r e m M i a s t e m (antiqua civitas). Nie przesądzam, czy zwana ją taki bez przeciwstawienia da nowego miasta poznańskiego. Żr6dła pazwalają mniemać, że m6wiona tylika Q "starem mieście" (pismem małemi głoskami!), pierwotnem bawiem mias'tem poznańskiem była Śródka, gdy zaś na lewym br2'egu powstała nowe miasto paznańskie, zwano tamtO' staJrem. Twierdzi jednakże np. ks. Kozierowski, że stasowana niekiedy nazwę Stare Miasta. Jeżeli tak była, na.tenczals rzecz łatwa da się wytłumaczyć: "AnŁiqua civitas" znac'zy tyle cO' "stara śrO'da", bo w wieku 13. niezawadnie rozumiano je'sz;cze, że środa znaczy tyle cO' miasta, tłumaczanO' ją przetO' n łacinę "civitas". Dodalt.ek "Stare" był oczywiście okreś,l'eniem odróżniającem od nowegO' miasta. Ks. Likowski twierdzi, że Śródkę zwano "civitas" dla tegO', że była miastem lokO'wanem na prawie niemieckiem w r. 1231. Ależ już dawniej pisano "civHa:s PoznanieI1!sis", co mogło O'znaczać tak mi3.!sta poznańskie jak śrO'dę poznańską. Poza tą środą poznańską leżał O'czywiście i gród i św. JaIIl, ba nie stanowiły częś'ci' podgrodzia. Jesz'cze wyraźniej ma 'Się rze-cz ze Środą na śląsku. Środę tę - pod znanym starym gradem _ przezwano pa łacinie, widocznie pO' adbudowie lub raz<szerze