FRANCISZEK STEFAŃSKI 35-LECIE TARGÓW POZNAŃSKICH (1921 - 1956)*) 1. Powstanie Targów W roku bieżącym mija 35 lat od. zorganizowania w Poznaniu pierwszych w Polsce Targów, którymi są Międzynarodowe Targi Poznańskie. W żadnym innym państwie nie były Targi tak potrzebne, jak w odrodzonej po pierwszej wojnie światowej Polsce. W kraju, który był podzielony na trzy zabory oddzielone od siebie barierami granic politycznych i celnych, należało znaleźć punkt zborny dla przemysłu, gdzie zainteresowani kupcy mogliby się zorientować co w wolnej Polsce już się produkuje, jaka dziedzina przemysłu w ogóle jest zapoznana, w jakiej gałęzi produkcji należałoby inwestować. Z inicjatywą zorganizowania stałych wystaw wzorów przemysłowych w Poznaniu wystąpił sekretarz Zw. Tow. Kupieckich Edward Mazurkiewicz. Pierwsza dyskunja na temat potrzeby i celowości zorganiozwania imprezy o charakterze targów względnie wystawy, miała miejsce w łonie Zarządu Zw. Tow. Kupieckich W Btyczniu 1920 roku. Projekt Mazurkiewicza spotkał się tam z entuzjastycznym przyjęciem. Rozmowy przeprowadzone przez niego z czołowymi przedstawicielami życia gospodarczego Poznania upewniły go o realnych możliwościach zorganizowania w Poznaniu instytucji targowej. Do śmiałej swej myśli pozyskał w ciągu 9-cio miesięcznych pertraktacji również sfery przemysłowe i handlowe całego województwa poznańskiego, pizy.chylną opinię Stowarzyszenia Kupców Polskich w Warszawie, oraz sfer rządowych. Na odbytym w dniach 20 i 21 marca 1920 r. zjeździe delegatów Związku Tow. Kupieckich, jednym z najważniejszych punktów programu obrad był projekt urządzenia Targów w Poznaniu. Wniosek Mazurkiewicza proponujący zlecenie Zarządowi Zw. Towarzystw Kupieckich powołania Komitetu Targów Poznańskich, mimo pewnych sprzeciwów został przez delegatów uchwalony. Prezydent miasta J. Drwęski (wybrany na to stanowisko 11 listopada 1918 roku przez Radę Żołniersko-Robotniczą) odniósł się z entuzjazmem do przedstawionej mu uchwały. Pod przewodnictwem Drwęskiego utworzono 44-ro osobowy Komitet Wystawy, który na posiedzeniu dnia 4 października 1920 r. przyjął dla powstającej instytucji nazwę "Targ Poznański". Wyłoniony z "Komitetu Wystawy" "Komitet Ścisły" wybrał na dyrektora , Targu Poznańskiego" Mieczysława Krzyżankiewicza (który sprawował tę funkcję aż do roku 1939). 28 maj a 1921 r. otwarto I Targ Poznański. Niecałe dwa lata później Rada Ministrów zatwierdziła uchwałę Rady Miejskiej m. Poznania o corocznym urządzaniu Targów. Piąte z kolei targi, odbyte w 1925 roku miały już charakter międzynarodowy. Na mocy postanowienia ministra przemysłu i handlu z dnia 12 marca 1928 r. przysługiwało Targom Poznańskim prawo określenia "Foire officiellement reconnue". Określenie to zapewniało Targom oparcie dyplomatyczne zagranicą. W roku 1928 Targi Poznańskie zgłosiły swój udział w Związku Targów Międzynarodowych (l'Union des Foires Internationales) . N a odbytym w dwa lata później Kongresie Związku w poznaniu przyjęto nowy statut podpisany przez przedstawicieli 26 miast targowych. W latach 1930-39 do zarządu Związku wchodził przedstawiciel *) Materiały do powyższe o zostały zaczerpnięte z monografii o Targach Poznańskich, opracowanej przez dr. Janusza Ziółkowskiego, mgr T. Juchacza i Franciszka Stefańskiego. M. T. P., dyrektor St. Ropp. Wspomnieć tu jeszcze trzeba, że Kongres U. F. I. w nowym statucie z r. 1949 uznał, iż Targom uchwalaj ącym statut z« roku 1930 przysługuj e tytuł członka założyciela. 2. Rozbudowa terenów targowych (1921-1939) Warunki przestrzenne nowopowstałych Targów były niesłychanie ciężkie. Pierwsza impreza korzystała z pozostałej po wystawie 1911 roku Wieży Górnośląskiej oraz szkół przy ul. Berwinskiego, Słowackiego i Różanej. Prócz tego wybudowano naprzeciw Wieży Górnośląskiej dwa pawilony po 1.000 m 2 powierzchni, w których mieściły się przedsiębiorstwa należące do koncernów Banku Przemysłowców i Polskiego Banku Handlowego, które to banki finansowały budowę pawilonów. Projektantem ich był inż. A. Ballenstaedt. Ponadto miasto z własnych funduszów wybudowało na terenach przyległych do Wieży Górnośląskiej szopę o powierzchni ok. 2.000 m 2 oraz przejęło pawilon fundacji firmy B. Kasprowicz z Gniezna, 'gdzie znalazła pomieszczenie administracja Targów. Pawilon ten w roku 1926 rozebrano. Koncentracja terenów targowych dokonywała się stopniowo. Do roku 1924 powstały dwa ośrodki - jeden w okolicy Wieży Górnośląskiej, gdzie w miejsce prowizorycznej szopy powstała hala maszyn (1923), drugi przy Placu Drwęskiego, gdzie do celów targowych przystosowano dwa drewniane spichlerze, przejęte od wojska. W sumie około 100.000 m 2 powierzchni użytkowej, z tego ok. 20.000 m 2 pod dachem. Uznanie Targów Poznańskich za imprezę międzynarodową oraz stabilizacja waluty pozwoliły na szerszą rozbudowę terenów targowych. W rozpisanym przez Zarząd Miejski konkursie na zabudowę terenów przylegaj ących do Wieży Górnośląskiej, I nagrodę uzyskała praca inż. Stefana Cybichowskiego. Według projektów Cybichowskiego wybudowano dwukondygnacyjny "Pałac Targowy" (obecna hala nr 12 7.260 m 2 ) oraz dom administracyjny. Budynki te oddano ' do' użytku przed V M. T. P. (3 V. - 10. V. 1925 r.). Lata 1926-1927 nie przyniosły żadnych istotnych zmian. Ów zastój spowodowany był zbyt dużymi nakładami inwestycyjnymi w latach 1924-25. Dopiero VIII M. T. P. (29. IV. - 6. V. 1928) przyniosły rozszerzeniq powierzchni wystawowej o tzw. "Halę Centralną" (7.200 m 2 - obecne hale nr 4, 5, 6). Halę tę projektował inż. Roger Sławski. Zorganizowana w 1929 r. Powszechna Wystawa Krajowa w Poznaniu przysporzyła terenom targowym wiele nowych obiektów. N a mocy zatwierdzonej 4 kwietnia 1923 umowy Magistratu z Powszechną Wystawą Krajową, miasto odstępowało tereny targowe dO' wykorzystania Wystawie, w zamian za co ta zobowiązała się do wybudowania przy ul. Maisizałka Focha (obecnie ulica Głogowska) hali ciężkiego przemysłu oraz zespołu budynków przy ul. Bukowskiej (obecnie Świerczewskiego), na który składały się: westybul reprezentacyjny oraz hala dla przemysłu włókienniczego i konfekcyjnego. Dzięki tym inwestycjom, Targi Poznańskie dysponowały po roku 1929 - 17 pawilonami o łącznej powierzchni 48 tys. m 2 . W okresie 1929-1939 nie wybudowano już nic, bowiem powierzchnia pod dachem wystarczyła na potrzeby Targów. 3. Stosunek sfer gospodarczych do Targów Poznańskich. Targi Poznańskie już od samego początku swego istnienia były instytucją nie o charakterze regionalnym, lecz posiadały zasięg ogólnopolski. Stały wzrost Targów, zwiększanie się ilości wystawców i sumy globalnej zawieranych transakcji świadczy najlepiej o tym, że Targi były instrumentem używanym przez polskiego producenta i kupca do wzmożenia wytwórczości i zbytu. Znamienny jest uakt, że na kilku ostatnich Targach przedwojennych nie było już ani jednego województwa, które nie miałoby swego reprezentanta. Z roku na rok przy tym wzra Franciszek Stefańskistał stale odsetek wystawców z poza Wielkopolski. Doszło nawet do tego, że w roku 1938 udział przedsiębiorstw lokalnych wynosił zaledwie 6,3%. Obsyłanie Targów Poznańskich przez wystawców miało przez długi czas charakter spontaniczny. Ta spontaniczność ekspozycji na Targach była przez pierwsze lata najlepszym gwarantem ich rozwoju i dowodziła zarazem, że samo życie gospodarcze domagało się istnienia podobnej instytucji. W miarę jednak jak Targi Poznańskie coraz bardziej stawały się przekrojem ogólnokrajowej wytwórczości, forma ta stawała się niewystarczająca, pozostawiała bowiem poza zasięgiem Targów niekiedy bardzo ważne działy gospodarki narodowej. Zarząd Targów Poznańskich wysunął przeto w 1933 r. postulat, by użytkownicy targowi, a więc przemysł i kupiectwo polskie, zrzeszyły się w swoich organizacjach naczelnych, celem bardziej racjonalnego wykorzystania tego instrumentu sprzedaży i propagandy, jakim są Targi Poznańskie. Realizacja tego postulatu trwała kilka miesięcy, doprowadzając do pełnego sukcesu. W 1934 roku pod przewodnictwem prezesa Samuiskiego, jako delegata Związku Izb Przemyslowo-Handlowych R. P. zostało utworzone największe, jakie dotychczas w Polsce istniało samorzutne zrzeszenie gospodarcze, pod nazwą Rada Interesantów Targów Poznańskich, do którego weszły: Związek Izb Przemyslowo-Handlowych R. P., Związek Izb i Organizacji Rolniczych R. P., Związek Izb Rzemieślniczych R. P., Centralny Związek Przemysłu Polskiego, N aczelna Rada Zrzeszeń Kupiectwa Polskiego, Centrala Związku Kupców, Federacja Zrzeszeń Przedstawicieli Handlowych, Centralne Towarzystwo Popierania Wytwórczości Krajowej, Polskie Towarzystwo Handlu Kompensacyjnego, 19 Izb Handlowych Polsko-Zagranicznych, 59 Branżowych Związków Centralnych R. P. Z powstaniem Rady Interesantów wiązano nadzieje, że tak poważne ciało gospodarcze potrafi w swej akcji zjednać te wszystkie czynniki, które dotychczas ustosunkowały się obojętnie lub nieprzychylnie do Targów Poznańskich. Najważniejszą przy tym okolicznością był fakt, że Targi Poznańskie zostały przez zrzeszone gospodarstwo krajowe uznane jako czołowa instytucja ekonomiczna całej Polski i że jednym z ogólnopolskich haseł gospodarczych po raz pierwszy stało się wykorzystanie Targów Poznańskich dla celów ogólnogospodarczej polityki polskiej. To, że równocześnie Targi w niejednym zmienią swoją linię, zostało przez nie same przyjęte z radością, albowiem przez to mogły się one dostosować do potrzeb użytkowników targowych, służenie którym stanowiło ich naczelne zadanie. Stwierdzić trzeba, że Rada Interesantów nie zawiodła pokładanych w niej nadziei. Grupując samorząd gospodarczy całej Polski i wszystkie branżowe związki gospodarcze położyła podwaliny pod racjonalizację Targów Poznańskich i oparcie ich o te czynniki, którym Targi służą. Współrzędność Rady Interesantów Targów Poznańskich jako ich gospodarza stwarzała zupełnie inny stosunek zarówno zrzeszonego przemysłu, jak i poszczególnych placówek wytwórczych do Targów. Targi przestały być stroną kontraktu a stały się wewnętrznym dla gospodarstwa krajowego, własnym organem dystrybucji i wzmożenia konsumpcji. Rada Interesantów zadzierzgnęła tak bliski i bezpośredni kontakt z Targami, że nie było niemal szczegółu'" który by nie przeszedł przez sito rozważań Prezydium Rady. Miesięczne posiedzenia odbywane z wielką regulamościąf nadały tej akcji harmonijne cechy zespolonych sił, niezmiernie ułatwiając podział zadań i skierowując z punktu na właściwy tor akcję poszczególnych organów. J ak zawsze w takich wypadkach wystąpiły różnice zdań pomiędzy poszczególnymi odłamami produkcji i dystrybucji. W swojej działalności Rada natrafiała na pewne sprzeczności dezyderatów wysuwanych przez poszczególne grupy wystawców lub poszczególne grupy kupiectwa. N a przykład podczas gdy rzemiosło żądało prawa sprzedaży detalicznej, opierając się na fakcie, że rzemiosło było zawsze własnym dystrybutorem, kupiectwo sprzęci wiało się tym założeniom, postulując, że ze względu na ujednolicenie produkcji i hurtowe oferty rzemiosło wkracza w dziedzinę masowej podaży i winno podlegać ogólnym prawom gospodarczym, w których twórczą rolę odgrywa kupiecki aparat dystrybucyjny. Gdzie indziej znów przemysł, mający własny aparat dystrybucyjny, pragnął na Targach widzieć jak największe ilości publiczności ze wszystkich stron Polski, by uzyskać bezpośredni efekt propagandowYr podczas gdy przemysł średni przeciwstawiał się temu, widząc w Targach istotny instrument sprzedaży kupcowi, a w publiczności niekupieckiej jedynie techniczną przeszkodę dla porozumienia z kupcem detalistą jako odbiorcą. Te i wiele innych podobnych sprzeczności interesów, które musiały wywrzeć wpływ zarówno na technikę targową, j ak i technikę wystawiennictwa zamkniętego lub otwartego, stoisk głębokich lub płytkich, cenę wstępu na Targi, dopuszczanie wojska i szkół - bez Rady Interesantów, reprezentującej ogół wszystkich interesów gospodarczych Polski, nie mogłyby być załatwione tak pozytywnie jak to Rada wespół z Targami uczynić zdołała. Tego rodzaju pozytywny stosunek sfer gospodarczych do Targów Poznańskich wypływał ze zrozumienia wspólności interesów obu stron, przyczyniając się niewątpliwie najwybitniej do rozwoju Targów. 4. Stosunek ID. Poznania do Targów Poznańskich. Byłoby rzeczą zbędną uzasadniać, że stosunek do Targów m. Poznania'" a więc jego władz i szerokich rzesz mieszkańców, był nadzwyczaj pozytywny. Nie mogło zresztą być inaczej. Targi Poznańskie wszak zrodziły się z szerokiej bazy warunków przemysłowych i handlowych miasta, znalazły inicjatywę w łonie najwybitniejszej podówczas klasy społecznej - mieszczaństwa, z rąk Zarządu miasta otrzymały swoją formę organizacyjno-prawną, gmina miasta ciągłym nakładem funduszów przyczyniała się do nieustannej rozbudowy swego przedsiębiorstwa. Były więc Targi Poznańskie niejako dziełem całego miasta, w nich widzieli mieszkańcy Poznania symbol imponującego rozwoju swego grodu w okresie dwudziestolecia, były Targi Poznańskie chlubą i dumą poznaniaków. Wysiłek finansowy i organizacyjny miasta w dziedzinie Targów opłacał się zresztą sowicie. Targi przysporzyły bowiem miastu szereg korzyści natury materialnej i kulturalnej. Targi wyrobiły Poznaniowi stosunki gospodarcze Z' całą resztą kraju i z wieloma państwami zagranicznymi. Przez coroczne urządzanie i rozrost Targów pozyskał Poznań opinię międzynarodowego centrum handlowego. Targi przyczyniły się niemało do europeizacji handlu polskiego. Umiędzynarodowienie Targów w r. 1925 dało Poznaniowi bezpośredni kontakt z wszystkimi rynkami zbytu świata. N ie było większego ośrodka handlowego, z którego by kupcy nie przybyli na te czy na owe Targi. Toteż przemysł województw zachodnich i centralnych miał niezmiernie ułatwione zadanie w uzyskiwaniu nowych rynków zbytu. Życie gospodarcze w Poznaniu czerpało również bezpośrednie korzyści z odbywających się Targów. Wielkie ilości wystawców i zwiedzających pozostawiały w Poznaniu poważne sumy pieniężne, co powodowało sezonowe ożywienie obrotów. Ostrożne obliczenia wykazały, że suma, jaką przyjezdni goście targowi wnieśli do Poznania w ciągu ośmiu lat_ przekraczała 50 milionów złotych. Targi były również czynnikiem, który przyczyniał się do ciągłego podnoszenia poziomu cywilizacyjnego miasta, który przysparzał miasitu szereg pięknych budowli i przyozdabiał jego szatę zewnętrzną. Nie ostatnią rolę odgrywały w tym liczne rzesize przyjezdnych z zagranicy poprzez swe wymagania i ocenę krytyczną zjawisk i form lokalnych. N ie darmo też uchodził Poznań wśród gości zagranicznych za jedno z najładniejszych miast tej wielkości w Europie. Franciszek Stefański N a dobro Targów trzebai również zapisać wpływ wychowawczy, jaki łączność z całym światem wywarła na partykularyzm Poznania. Poznań z prowincjonalnego miasta, o znamionach zewnętrznych kultury obcej, przekształcił się na miasto o rozmachu europejskim i o cechach europejskiej umysłowości. Wybitną rolę w tym przeobrażeniu cdegrały Targi, które są niejako bodźcem rio umiędzynarodowienia kultury. 5. Stosunek sfer rządowych do Targów Poznańskich Targi Poznańskie od początków swego istnienia ciesizyły się uznaniem i wszechstronnym poparciem rządu. Najdobitniejszy bodaj wyraz znalazło to w akcie z 12 marca 1928 T., przyznającym Targom Poznańskim prawa targów oficjalnie uznanych przez rząd, ogólnych i międzynarodowych. N astąpiło to po okresie 8 lat, w ciągu których sfery rządowe miały możność przekonać się jak wielkie zasługi dla życia gospodarczego Polski położyły Targi Poznańskie. Charakter oficjalny Targów Poznańskich podkreślany był przez to, że rok rocznia aktu ich inauguracji dokonywał przedstawiciel władz centralnych. W 1924 r. był nim Prezydent R. P. Stanisław Wojciechowski, W następnych latach urzędujący minister przemysłu i handlu. W pierwszym okresie zasługa Targów polegała głównie na przyczynieniu się do zjednoczenia gospodarczego krajur rozdartego do niedawna pomiędzy 3 zabory o odmiennej strukturze gospodarczej, oraz na ułatwianiu wzaj emnego poznania się kupiectwa i przemysłu polskiego. Wyrównanie form podaży i popytu w całym kraju oddało wielkie usługi normalizacji produkcji polskiej, co było nieodzownym warunkiem jej potanienia. Sfery rządowe doceniały również akcję Targów Poznańskich nad zrównoważeniem bilansu handlowego Polski. Targi dążyły zawsze do samowystarczalności rynku polskiego z jednej strony, a z drugiej do wzmożenia eksportu towarów polskich na obce rynki. N a drodze pisemnej i ustnej kierowały one interesantów krajowych, poszukujących towarów za granicą, do producentów polskich. Korzyści wypływające stąd dla zrównoważenia bilansu handlowego Polski nie dadzą się cyfrowo określić, lecz są niezaprzeczalne. Targi Poznańskie ułatwiały również niezmiernie kupcowi zagranicznemu zakup towarów polskich i orientację ogólną w pojemności polskiej produkcji i ocenę popytu na obce towary. Potęgowanie zdrowej wymiany towarów z zagranicą w ramach zrównoważenia bilansu handlowego było szczytnym, ale i odpowiedzialnym zarazem zadaniem Targów Poznańskich. W dobie kryzysu nieprzerwane urządzanie Targów Poznańskich stanowiło element zaufania we własne siły i pewności, tak potrzebnych do podniesienia się z depresji gospodarczej. Rolę Targów i Poznania określił minister przemysłu i handlu w roku 1930: "Tak się utarło w naszym życiu państwowym i gospodarczym, że zazwyczaj rząd jest lekarzem, badającym bóle poszczególnych dzielnic. Przyjeżdżając jednak do Poznania odnosi się wrażenie, że Poznań jest takim wyjątkowym pacjentem, który nie tylko nie oczekuje pomocy lekarza, lecz przeciwnie, sam bierze lekarza za puls". 6. Działalność pozatargowa Międzynarodowych Targów Poznańskich. Prócz rokrocznie urządzanych Międzynarodowych Targów Poznańskich, Dyrekcja Targów do wybuchu II wojny światowej urządzała szereg imprez wystawowych. I tak: prócz wspomnianej już wyżej Powszechnej Wystawy Krajowej została zorganizowana w okresie od 25 września do 3 października 1926 r. jubileuszowa wystawa ogrodnicza. Wystawa ta została urządzona z okazji XXV rocznicy istnienia Towarzystwa Ogrodni:zego w Poznaniu. Dyrekcja Targów, która miała odpowiednio wyszkolony personel przejęła stronę administracyjno-tecłmiczną wystawy i weszła w skład komitetu wystawowego. Wystawa posiadała następujące sekcje: nauki i szkolnictwa, ogrodnictwa ozdobnego, Tj:wiA:iars.itwa, warzywnictwa, owocarstwa'" nasiennictwa, ogrodnictwa dworskiego, ogrodnictwa cmentarnego i sekcję pszczelarską. Z okazji Kongresu Międzynarodowego Związku Towarzystw Komunikacyjnych z siedzibą w Brukseli, który po raz pierwszy obradował w Polsce, Targi Poznańskie zorganizowały w okresie od 6 lipca do 10 sierpnia 1930 r. Międzynarodową Wystawę Komunikacji i Turystyki. Wystawa znalazła pomieszczenie na trzech połączonych terenach dawnej PWK a eksponaty były wystawione w 28 pawilonach oraz na terenie otwartym. W roku 1927 zorganizowana została Wystawa Przemysłu Hotelowego, Restauracyjnego i Cukierniczego, która miała zasiąg ogólnopolski. Opierając się o historyczną tradycję, Targi Poznańskie w 1932 roku powołały do życia instytucję "Jarmarki Wełny", które odbywały się kilka razy do roku. Tak np. od maja 1932 do października 1935 odbyło się w Poznaniu 20 jarmarków wełny, które dla polskiego handlu wełną miały olbrzymie znaczenie. 7. Targi Poznańskie w okresie okupacji Okres okupacji doprowadził Międzynarodowe Targi Poznańskie i jego nowoczesne urządzenia do całkowitej ruiny. Hale i przyległe do nich tereny zostały z miejsca zajęte przez wojsko, policję i organizacje hitlerowskie na magazyny i miejsca postojów. Halę nr 2 (wg powojennej numeracji) przeznaczono na miejsce wieców i meetingów politycznych, zaś w hali nr 12 (wg powojennej numeracji) urządzono obóz dla "Baltendeutsche" . Dla celów administracyjnych utworzono na początku 1940 r. Urząd Targowy .Messeamt", który jednak w czasie okupacji nie wykazał żadnej działalności. W zasięg jego administracji, została również włączona "Gosipoda Targowa" przy ul. Grunwaldzkiej, wybudowana przez Niemców w czasie wojny. (Ausstellungsdorf). Zorganizowane w 1940 i 41 aukcje wełny nie miały powodzenia, później przeniesiono je poza teren Targów Poznańskich do magazynu na Głównej. Poczynając od lata 1942 r. na terenach targowych skoncentrowano codzienny obrót hurtowy owocami i jarzynami. Punkt zwrotny w egzystencji Targów Poznańskich stanowi zainstalowanie w halach położonych centralnie fabryki samolotów , Focke- Wulfr ' (w styczniu 1942 r.). W związku z tym przerobiono gruntownie cały zespół wymienionych pawilonów, założono normalne instalacje fabryczne, cały zaś okoliczny teren pokryto siecią głębokich żelbetonowych bunkrów podziemnych i nadziemnych. Hale te stały się w kwietniu 1943 r. przedmiotem bombardowania lotnictwa alianckiego, w wyniku którego cała północna część MTP wraz z Wieżą Górnośląską oraz częścią obecnej hali nr 12 obrócona została w perzynę. Ocalała jedynie częściowo hala nr 4, 5 i 6. W czasie działań wojennych w roku 1945, pozostałe dwa pawilony oraz dom administracyjny uległy również zniszczeniu. Tak więc w chwili wyzwolenia Poznania cały teren targowy wraz z wszystkimi urządzeniami leżał w gruzach. Koncepcja wznowienia instytucji MTP oznaczała więc odbudowanie jej od podstaw jak w. 1921 roku. 8. Lata 1945-1950. Mimo olbrzymich zniszczeń wojennych sięgających blisko 4Y/o miasta, a prawie 100% urządzeń i budynków MTP inicjatywa odbudowy terenów targowych i wznowienia Targów Poznańskich została podjęta już w lipcu 45 r. W dniu 16 lipca 1945 r. Miejska Rada Narodowa na wniosek jej przewodniczącego ob. Kowalewskiego podjęła uchwałę następującej treści: "Miejska Rada N arodowa miasta Poznania wzywa Zarząd Miejski do poczynienia wszystkich starań, by tradycyjne Targi Poznańskie powołać na nowo do życia". Franciszek Stefański Tego samego dnia Zarząd Miejski powołał Komisję Targów Poznańskich dla pokierowania całością spraw związanych z odbudową i wznowieniem M. T. P. Przystąpiono przede wszystkim do szybkiego uprzątnięcia rozległych terenów targ«wych z gruzów, min i resztek sprzętu wojennego oraz podjęto zabiegi o kredyty na cele odbudowy. Komisja Targowa - oraz prezydent miasta Poznania mgr St. Sroka przeprowadzili szereg rozmów z czynnikami rządowymi a zwłaszcza z kompetentnym wówczas Ministerstwem Żeglugi i Handlu Zagranicznego, które wypowiedziało się za wznowieniem Targów dopiero od 1947 r. Pismem natomiast z 11 lutego 1946 r. ministerstwo to zleciło Targom Poznańskim zorganizowanie i techniczne przeprowadzenie udziału Polski na Międzynarodowych Targach w Lyonie, Paryżu i Bordeaux 1946 r. Zlecenie to stało się początkiem bardzo żywej działalności M. T. P. na odcinku organizowania z ramienia Rządu Polskiego stoisk polskich na zagranicznych imprezach targowych. Powyższe zlecenie stało się również impulsem do zorganizowania w ciągu lutego.46 r Biura Targów Poznańskich będącego zalążkiem przyszłej dyrekcji. U chwałą Zarządu Kolegialnego z dnia 7 lutego 1946 r. powołano na p. o. kierownika Targów Poznańskich Franciszka Stefańskiego a na jego doradcę inż. Ignacego Krauzego. N a tym samym posiedzeniu Zarząd Kolegialny uchwalił kredyt w wysokości 100.000,-. zł na pierwsze wydatki związane z działalnością biura. Uchwałą Zarządu Kolegialnego z dnia 21 lutego 1946 r. powołano dyrekcję M. T. P. w osobach: mgr Józefa Szlapczyńskiego jako dyrektora naczelnego i Franciszka Stefańskiego jako dyrektora handlowego. Początki organizacji w pierwszym etapie były bardzo skromne. Personel składał się z 5 osób a biura ulokowano w 5 pokojach Domu Kupiectwa przy uL Zwierzynieckiej. Przedwojenne tereny targowe o powierzchni 96.865 m 2 rozszerzono do 225.213 m 2 przez włączenie terenów pocmentarnych. Starania czynników miejsikich i dyrekcji Targów spowodowały U chwałę Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 1946 r. tej treści, że "corocznie w początkach maja (poczynając od 1947 r.) mają być zorganizowane M. T. P. mające charakter imprezy stałej, ujmującej całokształt życia gospodarczego kraju i nawiązuj ącej stosunki Polski z zagranicą". Jako organ nadrzędny w zakresie wystawiennictwa i targów, powołano równocześnie Komisariat Rządu dii spraw wystaw i targów oraz komisję wystawiennictwa międzynarodowego. Przeprowadzoną odbudowę Targów Poznańskich można podzielić na trzy etapy: 1. Od czerwca do września 46 r. obejmuje całkowite uporządkowanie części terenu z ruin oraz odbudowę hal wystawowych nr 4, 5 i 6. Ten etap odbudowy sprowadza się głównie do przygotowania przestrzeni dla urządzenia we wrześniu 1946 r. pierws'zej po wojnie imprezy wystawowej pod nazwą "Odzież i Dom". 2. Od września 46 r. do kwietnia 1947 r. obejmuje dalsze uporządkowanie teienów oraz całkowitą odbudowę hali nr 2 i nr 12. Ponadto odbudowano częściowo tzw. Wieżę Górnośląską oraz budynek administracyjny z salą reprezentacyjną. Wszystkie te prace miały służyć przygotowującym się pierwszym targom międzynarodowym po wojnie w 1947 r. > 3. Od 1947 do 1950 obejmuje zakończenie zasadniczego procesu odbudowy zniszczeń woj ennych i przystąpienie do efektywnej rozbudowy terenów targowych. Między innymi odbudowano więc halę nr 7 oraz halę nr 8. Odbudowę hali nr 7 (przedwojennej hali reprezentacyjnej) przeprowadził Zw. Izb Przemysitowo-Handlowych, zaś odbudowę hali nr 8 Zw. Izb Rzemieślniczych. Łącznie odbudowano z gruzów i na fundamentach przedwojennych pawilonów targowych 6 hal o łącznej powierzchni ca 22.000 m 2 . N a wiosnę 1949 r. uzyskano dwa nowe pawilony a mianowicie halę nr 1 uzupełnioną betonową rampą i dwoma torami kolejowymi, oraz pawilon komunikacji (obecny pawilon nr 10). J ak już wspomniano, U chwałą Zarządu Kolegialnego z dnia 21 marca 1946 r. przyłączono do przedwojennych terenów targowych nowe tereny pocmentarne. W ten sposób zwiększono teren M. T. P. do 225.000 m 2 . Bardzo kosztowne roboty związane z przystosowaniem przyłączonych terenów do potrzeb targowych zostały ukończone ostatecznie na wiosnę 1950 r. Dalszą planową rozbudowę M. T. P. wg opracowanych projektów zahamowały a ostatecznie przerwały trudności finansowe a przede wszystkim zarządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 lutego 1951 r. w sprawie przekazania składników majątkowych Międzynarodowych Targów Poznańskich na rzecz przedsiębiorstwa państwowego "Przedsiębiorstwo Wystaw i Targów" w Warszawie. 9. Likwidacja M. T. P. Cytowane wyżej zarządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 lutego 1951 r. zawiesza działalność M. T. P. a dyrektor naczelny mgr Alfred Rosochowicz który pełnił tę funkcję od czerwca 1947 roku, zostaje powołany na dyrektora naczelnego Przedsiębiorstwa Wystaw i Targów w Warszawie. W Poznaniu dotychczasowe M. T. P. otrzymały nazwę "Przedsiębiorstwo Wystaw i Targów - Ekspozytura w Poznaniu" a dyrektorem jej -pozostał nadal Franciszek Stefański. Dla zlikwidowania M. T. P. powołano z ramienia Prezydium M. R. N. Komisję Likwidacyjną, która w 1952 roku zakończyła swoją działalność przekazując P. M. R. N arodowej w Poznaniu kwotę 2,5 milj. złotych. Resztę spraw niezałatwionych przekazano Wydz. Gospodarki Komunalnej Prez. M. R. Narodowej w Poznaniu. Z uwagi na to, że M. T. P. jako członek Zw. Międzynarodowych Targów (UFI), pozostały nadal w tej organizacji (składki do Związku były opłacane regularnie) a statut przewidywał wykluczenie takich targów r kóre nie odbyły się dwukrotnie, powstał projekt aby M. T. P. odbywały się co dwa lata. Niestety w roku 1952 projekt ten nie był zrealizowany, a dopiero U chwała Prezydium Rządu z 16 czerwca 1954 roku postanawia, że w dniach od 3 do 24 lipca 1955 roku odbędą się znowu M. T. P. 10. Działalność M. T. P., jako Przeds. Wystaw i Targów Ekspozytura w Poznaniu J ak to już wspomniano na początku Dyrekcja Targów Poznańskich JUZ w 1946 roku na polecenie Min. Żeglugi i Handlu Zagranicznego, zorganizowała pawilon polski na Targach w Lyonie i Paryżu w okresie wiosennym, a w Stockholmie i Pradze w okresie jesiennym. Działalność ta była kontynuowana przez Dyrekcję Targów niezależnie od urządzanych rokrocznie do 1950 r. Targów Poznańskich. I tak zorganizowano: W 1947 roku pawilony polskie na Międzynarodowych Targach w Paryżu, Zagrzebiu, Stockholmie i Plovdivie. W roku 1948 w Brukseli, Paryżu, Stockholmie, Lipsku, Bari i Parmie. W roku 1949 w Lipsku, Utrechcie, Brukseli, Paryżu, Wiedniu, Pradze i Budapeszcie. W 1950 roku w Lipsku, Utrechcie, Brukseli, Pradze, Stockholmie, Plovdiwie i Wiedniu. Od 1951 do 1954 włącznie, Targi Poznańskie jako Ekspozytura Przed. Wystaw i Targów prowadziły działalność na trzech odcinkach a mianowicie: administracji terenami i pawilonami, które zostały przekształcone na magazyny, urządzanie wystaw w kraju, oraz sporadyczne urządzanie pawilonów polskich zagranicą. W okresie tym zorganizowano w całości względnie częściowo na odcinku krajowym Wystawę Rolniczą w Częstochowie (w latach 1951 i 52), Wystawę w Białymstoku oraz Wystawę Rolniczą z okazji dożynek w 1952 roku w Krakowie. Prócz tego na odcinku krajowym zorganizowano "Ruchomą Wystawę Gospodarczą", która na 15 samochodach ciężarowych objeżdżała różne miasta Polski. Na odcinku zagranicznym współpracowano z PW i T w Warszawie przygotowując obudowy do Wystawy w Helsinkach, Lipsku itp. Niezależnie od tego niektórzy z personelu byli delegowani na Wystawy do Moskwy, Chin i Targów zagranicznych. Cytowana już wyżej U chwała Prezydium Rządu z dnia 16 czerwca 1954 r. postanawia, że w dniach od 3 do 24 lipoa 1955 r. odbędą się znowu M. T. P. 5-te w Polsce Ludowej. Franciszek Stefański Celem wykonania uchwały powołany został Pełnomocnik Rządu w osobie Min. Handlu Zagranicznego oraz utworzone zostało Biuro Pełnomocnika Rządu dla XXIV Targów Poznańskich na czele którego stanął mgr Antoni Adamowicz. W Poznaniu powołano Zarząd MTP z dyrektorem Stefanem Askanasem, z-cą dyr. d/s admin. eksploat. Franciszkiem Stefańskim oraz z-cą dyr. d/s technicznych inż. Tadeuszem Wozniakiem na czele. Powołany został jednocześnie Kom.tet Obywatehki celem przygotowania miasta do uroczystości. Przystąpiono natychmiast do likwidowania magazynów na terenie, budowy nowej hali o powierzchni 5.600 m 2 , oraz remontu wszystkich pawilonów, które przez okres prawie pięciu lat były bardzo zniszczone. Mimo bardzo krótkiego terminu (uchwała wprawdzie ukazała się 16 czerwca, ale do prac na terenie przystąpiono dopiero później) pokonano piętrzące się trudności i w dniu 3 lipca 55 roku nastąpiło otwarcie Międzynarodowych Targów Poznańskich, których powierzchnia kryta została zwiększona o nowowybudowaną halę. U chwała Prezydium Rządu z dnia 31. XII. 1955 r. postanawia, że w okresie od 17 czerwca do 1 lipca 56 r. odbędą się XXV M. T. P. Organi?ację Targów powierza się Min. Handlu Zagranicznego oraz Polskiej Jzbie Handlu Zagranicznego. W celu realizacji prac przygotowawczych oraz wykonawczych związanych z Targami, tworzy się w Polskiej Izbie Handlu Zagranicznego-Dział i Zarząd Międzynarodowych Targów Poznańskich, w miejsce Biura Wykonawczego Pełnomocnika Rządu d/s XXIV M. T. P. N a czele Izby stanęli dotychczasowy prezes dr Stanisław Gall i mgr A. Adamowicz jako v-ce prezes. Skład Zarządu Targów pozostał taki sam jak w roku 1955. Zarząd ten w oparciu o Prezydium Miejskiej Rady Narodowej i przy wydatnej w nólpracy 5 Konrsii wyłonionych z P. M. R. N, zorganizował tegoroczne szóste po drugiej wojnie światowej Międzynarodowe Targi Poznańskie . Na odcinku Targów zagranicznych w 1955 roku przygotowano obudowę pawilonu polskiego na MT w Lipsku i Paryżu, a w 1956. r. w Lipsku i Wiedniu. Na podstawie zarządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 1956 r. Międzynarodowe Targi Poznańskie organizowane będą corocznie. XXVI Międzynarodowe Targi Poznańskie odbędą się w Poznaniu w dniach od 9 do 23 czerwca 1957 r. Terminy następnych Targów ustalać będzie corocznie za zgodą Prezesa Rady Ministrów Minister Handlu Zagranicznego w porozumieniu z Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Poznaniu.