E . Ż JEHZY l\IAHCHWICKI 50 LAT ISTNIENIA ELEKTRYCZNEGO TRAMWAJU W POZNANIU Dnia 6 maja 1948 r. obchodziła Miej8ka Poznańska Kolei Elektryczna 50-lecie uruchomienia w Poznaniu tramw,aju elpktrycznego. "V cza,;;ie Ul'OczY8tej akademii wygłosił przemowieM{) prezydent stoI. m. Poznania oraz przedstawiciele władz, a, przewodniczący "Voj. Rady r\a.rodowej Z. Piękniewski wręczył 42 urzędnikom Zarządu J\lipjskiego, w tym 17 pracownikom M. P. K E. odznaczenia, państwowe - "Krzyże Zasługi". Około 50 pracowników oh'zyrna.ło dyplomy uznania. Uzupełnienjem ohchodu złotl'go juhileuszu był korowód wozow tramwajowych, w którym nie za.bmkło historycznego wozu ciągnionego przez konia oraz pierwszeg'o triunwaju plektrycznego. Z okazji 50-letniego ist!lienia elektr'y('złwj komunikacji tramwaj@wej w Poznaniu ukazała. się pUblikacja, pI'zpdstawiaJąca historię i rozwój tej ważnpj instytucji mie,jskiej pl. ,,50 lat trałflwa,ju elektrycznego w Poznalliu", Pozna(, 1948, str. 47 + IIlH.pki i wykresy, 6 marca 1948 r. upłynęło 50 lat od ch\YH:i, kiedy na ulicach miasta Poznania ukazał się pierwszy tramwaj elektryczny. Trasa pierwszej zelektryfikowanej linii prowadziła trasą dawnej kolejki konnej istniejącej w mieście od roku 1880 i bi'egła od Dworca Głównego przez ul. Dworcową, Czerwonej Armii. św. Marcina, Ratajczaka, Plac \Volności, PaderewskiegO', \VDdną, Chwaliszewo do Ostrowia Tumskiego. Druga linia prowadziła z Rynku Jeżyckiego przez ul,icę Kraszewsk:iego, św. Marcina, Rataj czaka, Pl. I\VolnDści, St. Rynek, \Vrocławską, Półwiejską dO' dawniejszej Bramy \ViIdeckiej. Dnia 9 kwietnia. 19 r. otwarto część lini'i St. Rynek - św. Łazarz przez Most LTniwersytecki i M. Focha, a 19 maja tegoż roku przedłużono ją do ul. Niegolewskich. \V kOllCU roku 1898 Ha linJiach tych kursowało przec'iętnie 21 wagonów motorowych i 3 przyczepne. Przejechały one w tym l'Dku 824.661 wozokm oraz przewiozły 2.923.015 pasażerów. Ogólna długDŚć torów wynDsiła 16,5 kilDmetrów. Z rDzwojem m:iasta zwiększały się długości tDrów, ilDŚĆ taboru, frekwencja i przebyte wozokilometry. \Y roku 1913 długość linij wynosiła 43,8 kilometrów, a ta Ilość pasażerów przekroczyła 13,6 milionów. Wybuch światowej wojny spowodował na blisko 10 lat zastój prz-edsiębiDrstwa, chociaż frekwencja w czasie wojny znacznie wzrosła. Z chwilą stabilizacji waluty w rDku 1924 rozpoczyna się drugi okres roZwoju przedsiębiDrstwa. Przystąpiono do odno\\rtienJia urządzeń technicznych, zniszczonych długoletnim używaniem, powiększono tabor o 27 % . \V r. 1925 zastosowanO' w komunikacji miejskiej autobusy, które łączyły dalsze dzielnice rozbudowującego się Poznania. \V roku 1930 po raz pierwszy w Polsce uruchomiono trolleybusy na trasie do GMwnej. Szczytowym punktem rozwoju komunikacH w owym okresie był roI, 1929, w którym odbywała się w Poznaniu Powszechna \Vystawa Krajowa z okazji lO-lecia odzyskania niepodległości. \V związku z wystawą rozszerzono znacznie sieć tramwajową i autobusową, doprowa dzając komunikację do terenów wystawDwych, zwiękSQno tabor o 20 wagDnów motorowych, 18 autobusów i 3 trolleybusy i wybudowano w własnych wasztatach 20 wozów przyczepnych. Te wielkie inwestycje f':powodowały jednak znaczne zadłużenie przedsiębiorstwa, dochodzące do 10 milionów złotych. BezpośredniO' po \Vy- , stawie nastąpił gwałtowny spadek frekwencj'i i dochodów, czego wynikiem była redukcja personelu, zmniej szenie linij i podaży wozów do minimum. Dla Ol'ientacj.i podaje się, że spadek frekwencji w r. 1934 w porównan!iu z rokiem 1930 wynosił 45 %. Ten spadek został za.hamowany w r. 1935, który stał się rokiem przełomowym w zaznaczającej się depresji. Mimo ciężkiej sytuacji finansowej przedSięb'iorstwo nie zaniechało (inwestycyj, i tak w l'. 1934 położono drugi tor od ulicy Reymonta do Ostroroga oraz na Focha między Palacza a Sielską. Odnowiono i oddano do użytku linię przez Sew. Mielżyńsldego, 23 Lutego do pl. \'ielkopolskiego, który to odcinek został, przed Powszechną \Vystawą Krajową ze względu na nierentDwność zamknięty. Lata 1936, 37, 38 były okresem stopniowego wzrostu frekwencji, spowodowanego obniżką taryfy o 20 %. Poważniejszą inwestycją w owym okresie było zbudowa waldzkich długości 1311 m. Najlepszym rokiem w okresie ostatniego 10 lecia przed wybuchem II wDjny światowej był rok 1938, w ciągu którego frekwencja wzrosła o dalsze 10 % w stosunku do roku poprzedniego, a wpł,ywy z przewozu o 9,5 %. W okresie tym najmniejszą ilość pasażerów przewieziono w r. 1934 - 21.742.651 osób, zaś najmniejsze dDChody były w r. 1936 - 4.084.939 zł spowodowane już, me spadkiem frekwencji, lecz obniżką taryfy. \V czasie okupacji, dzięki' rabunkowej polityce okupanta, tabor został poważnie nadwerężDny. Frekwencja doszła dO' zenitu, przewożonO' bowiem ponad 110 milionów pasażerów rocznie, przebywając ponad 10 milionów wozokilometrów. , W czasie oblężenia miasta w styczniu i' lutym 1945 uległo zniszczeniu 80 % sieci napowietrznej, 4070 taboru i 5 tDrów. Rozpoczęta 12 lutego 1945 odbudowa przedsiębiorstwa doprowadziła 4. 3. 45 do uruchomienia pierwszej linii tramwajowej na ul. Marsz. Focha długości 2410 m. \V końcu marca 1945 drogość odbudDwanej sieci wynosiła już 5171 m, w końcu czerwca tegoż roku 14876 m, to jest 48 % stanu przedwojennego. Lipiec 1945 r. wykazaJ już wyższą łjlość .przewiezionych pasażerów niż lipiec 1939 r., co "na s:ieci eksploatacyjnej o połowę mniejszej jest poważnym sukcesem, świadczącym o ważności roli tramwaju w życiu miasta. I':V miesiącu lipcu rozpoczęto też regularną komunikację autobusową. z Starołęką, Główną, Przedmieściem Warszawskim. Uruchómi,e.n!ia taboru autobusowego dokonano późn1i, e,j gdyż był on w stanie kompletnej dewastacj'i. 30 września 1945 miasto mi'ało już połączenie z Dębcem, Winiarami, Górczynem i Ogrodem Botanicznym, a długość sieci eskploatacyjnej wynosiła 19.759 m. Ze względu na zniSZCZDne mosty Uniwersytecki i Teatralny ruch odbywał się przez Most Dworcowy. Dopiero gdy 3 listopada 1945 oddano