KRZYŻ PRZY POZNAŃSKIM MOŚCIE CHWALISZEWSKIM
miasta i narodu, tutaj stał tron prymasów Rzeczypospolitej, a niegdyś zamek ::;tołeczny pierwszych królów polskich. Tutaj pod krzyżem, jako u zaproża stolicy prymasowskiej oraz parafii archikatedralnej, stare miasto manifestowało swoje uczucia, witając w styczniu 1920 r. triumfalnie powracającego z Rzymu - w kapeluszu kardynalskim - pierwszego kardynała i prymasa w Polsce odrodzonej, śp. ks. Edmunda Dalbora. Zwyczajelll starożytnym ustawiano na mostach krzyże lub figury rÓżnych świętych Pailskich. \Vierni uważali tego rodzaju symbole wiary za ostoję w czasach klęsk żywiołowych i wojen, a szczególnip podczas wylewów i powodzi. Dziś jeszcze otaczają Czesi wielką czcią figurę św. Jana Nepomucena stojącą na moście nad Mołdawą, w stołecznej Pradze. J ak kroniki głoszą, na Moście Chwaliszewskim miał stać krzyż już od niepamiętnych czasów. W archiwach jednakże nie można dociec, kiedy ustawiono pierwszy krzyż i na jaką pamiątkę. Wiemy, że do jesieni 187(j r. stał na środku mostu, po jego stronie północnej, wyniosły krzyż drewniany z złoconą małą pasyjką. Jak świadczy Kronthal, l) ...krzyż ten mimo, że był drewniany, prostotą swoją i złoconym Chrystusikiem niezmiernie nastrojowo dostosowany był do charakterystycznego krajobrazu miejskiego, jaki przedstawiała ówczesna ta dzielnica nadwarciana. Kiedy stary, drewniany Most Chwaliszewski rozebrano, krzyż przeniesiono na ul. Kościelną, narożnik ul. Wielkiej Berlińskiej (Dąbrowskiego). Następnie sprzedała go właścicielka - parafia św. Małgorzaty - pewnemu jeżyckiemu rolnikowi, który go kazał ustawić na swoim gruncie przy ul. Wielkiej Berlińskiej 58. Krzyż ten, jakkolwiek w drzewie, zupełnie odnowiony stoi do dzisiaj na wspomnianym miejscu... Kronthal czerpał swoje wiadomości, jak potwierdzają akta kościelne,2) na udzielonej mu w styczniu 1910 r. informacji parafii. Tymczasem Kurier Poznański w wiadomościach potocznych 3) podaje, "że stary krzyż drewniany z mostu l) Arthur Krontłlal - Die Residenzstadt Posen und ihre Verwaltung 1911 - str. 443-444.
) Akta kościelne Parafii Archikatedralnej dot. krzyża przy moście chwaliszewskim. 3) Kurier Poznański - 1878 - Nr 150 - 199 - 200 (Biblioteka Raczyńskich).