OBLICZANIE WSKAŹNIKÓW DROŻYŹNIANYOH 57praktyków. Wprawdzie wskaźnik cen zboża mógłby normalnie starczyć w praktyce: nie odzwierciedla! on jednakże wahań ogólnej drożyzny, przynajmniej w czasie polityki cen maksymalnych. Wobec tego żądano wskaźników budżetowych- Teorja nie posiadała ustalonych schematów budżetowych ani narodowych ani międzynarodowych. Schemat międzynarodowy mógłby zresztą mieć znaczenie tylko teoretyczne, jest on jednakże dla teorji niezbędny. W praktyce schemat budżetu powinien odpowiadać stopie życiowej ludności danego terytorjum- Pierwsze budżety powojenne ustanowili ludzie praktyki. W rezultacie nietylko narody mają budżety odrębne, ale nawet terytorja i miasta. Wspólnem jest na ogół budżetom to, że bazują na zapotrzebowaniu rodziny robotniczej złożonej z czterech głów, zresztą tak artykuły jak ich racje dzienne względnie tygodniowe są bardzo odmienne. Oblicza się budżet r o b o t n i c z y ; próby stworzenia schematu budżetu dla pracowników umysłowych dotąd nie zdołały wydać rezultatu dostatecznego, a nie poparte żywiołowym ruchem taryfowym, , nie stawały wobec :łaktOAv dokonanych, jak niekiedy działo się przy budżetach robotniczych- Zresztą budżet pracowniczy mógłby słusznie tylko być normalnym, gdy budżety wyliczane obecnie są minimalne. Budżet robotniczy obejmuje działy: wyżywienia, mieszkania, odzieży z obuwiem, potrzeb kulturalnych i drobnych innych. Racjonalniej byłoby obliczać same koszty wyżywienia, gdyż praktyka statystyczna dowiodła, że wydatki dalsze nie dadzą się stwierdzać równomiernie i dokładnie- Ponieważ wszakże ceny odzieży itp. mogą ulegać innym wahaniom i nawet wykazywać wskaźniki zgoła odmienne niż wyżywienia, przeto ludzie praktyki nie mogą z cen tych zrezygnować, zwłaszcza że hołdują pewnej fIkcji, jakoby sumę absolutną budżetu należało traktować jako podstawę płacy robotniczej; faktycznie zaś normowanie zasadnicze leżeć powinno poza obliczeniami budżetowymi, a wartość praktyczną posiada tylko wyrażany w procentach wzrost (lub zniżka) kosztów utrzymania.
Materjał do obliczeń zmian w kosztach utrzymania uzyskujemy bieżącemi notowaniami cen. Notowania te przeprowadza się co dzień, co jest .jednakże zwykle niewykonalne i niepotrzebne, lub co tydzień- W obliczeniach polskich kładzie się nacisk na ceny w wolnym handlu składowym, ze słabem tylko uwzględnieniem cen w spółdzielniach i na targach. Zasadą, jest stwierdzanie w możliwie wielu miejscach sprzedaży (prawidło wielkiej licz
KRONIKA MIASTA POZNANIA
by). Z cen notowanych wyliczać można przeciętne; ponieważ system ten w warunkach wielkich wahań jest nierealny, stwierdzamy Iceny najczęstsze- Zestawienie tygodniowych cen najczęstszych przyjmuje co miesiąc osobne komisja rzeczoznawców. W Polsce obliczanie wskaźników drożyźnianych dla całego obszaru państwa (czyli dla największych miast) należy do Głównego Urzędu Statystycznego w Warszawie. O ile chodzi o wskaźniki budżetowe, G. U- St. wylicza słusznie tylko koszty wyżywienia dla terytorjum całego państwa; notowania artykułów innych są bowiem nieprawdopodobnie niewspółmierne i nie nadawają się do traktowania równorzędnego. Pozatem oblicza komisja przy Głównym Urzędzie Statystycznym koszty utrzymania w Warszawie. Koszty utrzymania w niektórych innycn wielkich miastach obliczają- komisje lokalne, i to na podstawie schematu budżetowego stosowanego w Warszawie. Obliczenia drożyzny w Poznaniu, w praktyce miarodajne dla województw poznańskiego i pomorskiego, mają własną swą historję. Od r. 1920 istniała tutaj przy ministerstwie Komisja Płacy, złożona z reprezentantów pracodawców 1 związków pracowniczych, która opracowała swój schemat budżetowy- Obejmował on minimum wydatków na utrzymanie rodziny robotniczej złożonej z 4 głów. Według obliczeń komisji tej normowano w życiu gospodarczem zarobki pracownicze. W jesieni r- 1921 zniesiono Komisję Płacy i wprowadzono budżet Głównego Urzędu Statystycznego wraz z ukonstytuowaniem - nieszczęśliwie długiej nazwy - .,komisja dla badania zmian kosztów utrzymania" przy urzędzie wojewódzkim, złożonej z przedstawicieli pracodawców (Magistratu i Związku Pracodawców) 1 pracowników (Zjednoczenia Zawodowego Polskiego 1 Zjednoczenia Wolnych Związków Klasowych) oraz urzędników (wyższych urzędów: pracy, zdrowia i administracji)- Różnice obu budżetów są znaczne: budżet Komisji Płacy uwzględnił tylko artykuły masami przez robotników spożywane, brał ceny tylko z końca miesiąca i obliczał koszty utrzymania na tydzień (ostatnie jest bez znaczenia), budżet zaś Głównego Urzędu Statystycznego zawiera wielką liczbę artykułów w drobniutkich niekiedy racjach, oblicza ceny przeciętne z całego miesiąca, i to na dzień utrzymania. - Obliczenia komisji wojewódzkiej miarodajne są nadal, jak dawniej ministerjalne. dla życia gospodarczego. Miejski urząd statystyczny obliczał dla- własnych celów te