KRONIKA MIASTA POZNANIA MIESIĘCZNIK POŚWIĘCONY SPRAWOM KULTURALNYM STOŁ. M. POZNANIA. (ORGAN TOWARZYSTWA MIŁORNIKÓW MIASTA POZNANiA.) ZYGMUNT ZALESKI KAZIM[ERZ RUOlŃSKI - Im. KAZL\rIEHZ KAOZMAROZYK Rok IV. Poznań, dnia 31. lipca 1926. Nr. 7,8 DZIAŁ HISTORYCZNY. LEnENDA KOŚ('IOLA PANNY MAR.JI NA WY,SPIE TUMSKIEJ. PoznalI nie jest hogaty w podania na tle hist.orji średnio "\viec7uej. Jakuś nie krzewią się one Ilad płaskim brzegiem \Varty. r:nieznu lila wego Piasta, hwegu \Vojci('clm, legenrlal'Ilą ucztę Bul-esława z ccsarzem i całą dumę swej gniazdowości, Kruszwica traed.i 1'opil'la i sip.la'lkę piastowską, Kraków swC'go Kraka ze smokiem i Wand!; rusałkę, oraz mcący wszystkich malarzy i poetów dr:ullat JIli(1zy kró1(>lll a biskupem, nawet Tynipc i Wilica swój romans o pięknej a zdradliwej Hildegundzie. Wiemy dobrze, że w tych wątkach jest nieraz mało prawdy, lub też wcale jej niema, ale ta tradycja legendarna, sigając:1 wieku XII i XIII, chnćby dawnoHcią swą budzi szacunek. Xieprawdziwa w sensie realizmu historycznego, j'ost. przecież produkcją duchową narodu w wiekach Hrednich., i jako taka na uwagę i pamiQĆ zasługuje. * * * Nie uy! jednak Poznali zupełnie legend takich pozbawiony, tylku że nie stały się one własnof-ctą og:i>łu do tego stopnia, jak owe wspomniane powyżej. l'rzedewszyst.kielll Puznall odgrywa rolę w pięknej p o w i e R c i o K a z i m i e r z u 1\1 n i c h u, kt.óra pujawia się w w. XIII na kartach naszych kronik. \V j<'j stylizacji znać rękę art.yst.y. Legenda ta zachowała się \V żywotach św. Stanisława (12O. 12GO), w kronice polskiej (ok. 1800) i w kronice wielkopolskiej (w. XIV z materjałów w. XIII), 3 za lIi(,l1Ii w źródłach innyell. RekonstrukcjQ j<'j naszkicował Tallensz W ojei:erhuwski 1). W jednym z rękopislhv kroniki pulski-oj puwie::;ć 1) (I Kaźmierzu 1'Inirhu (Pamiętnik A'kad. Umiej. Wy;(hiał hist. t. V. Kraków 1883). KRONIKA l\II,\STA POZNANIA. o Kazimierzu posiada piękny i intprPKlljąl'Y ci o d a t e k, który wiążp ją najciśl(>.i z l'<)Znaniem. Oto treść jegu: Gdy Kazimierz 1\Inich, przez paI)leza ze {l,lllbów zwolniony, wrócił du kraju i objął królowanie, wtedy w wojnach zaciętych musiał odzyskiwać dawne pańRt.wa granice. Najcięższa rozprawa była z Maslawem, który księciem Mazowsza się uhwołał. Pobil go Kazimierz w dwu wyprawach. Ale wróg ów niegodziwy, krzywdę do krzywd gromadząc, punuwnie z wiQkszem jeszcze wojskiem Prusów, Rusów, Danów, Pomorzan i Mazurów POlskę na-. jechał i całą prawie spalił, zniszczył i ograbił. Przeto Kazinlie.rz popadł w taką żałość ducha, iż zwątpił u Robip i mawiał, że papież nie miał prawa zwolnić go od ślubów zakonnych i kapłallstwa. Grzech ten, rzecz p , Hciągnął gniew Boży i z Bożego przeto dopustu na lud mój t.aka spadła kara z l'l;ki ni<'wi,rnych. Gdy tak był }Jugrążon w najci(ższem strapieniu ducha, wszedł du kO:4cioła, który Dobrówka ku czci N. i\Iarji Panny w grodzie na Ostruwiu była zbudowała. Miecz, który nosił u boku, oclpaRał i położył na ułtarzu i postanowił w duchu Bogu. 1'. l\Tarji i Apustołom Piotrowi i Pawłowi, że wróci do stanu zakoBlwgo i zrzecze siQ korony królewskieJ. Gdy ta.k w rozmYHlauiu i modlit.wie Ipża.1 prze(l ołtarzpm, zmordowany będąc, zasnął. Wtem głos jakiś ozwał się du niegu: "Czegu ::\pi'\z? \Vstall! - WP7. miprz swÓj i ruszaj łUt wruga,". Usłyszawszy t.o powstał i rozglądnął się, ale nikogo nic zohaczył. I znów legł do modlitwy i po raz drugi zasnął. I znowu ten sam głos odezwał si do niego i gdy puwstał, nh widział nikogo. ady po raz trzeci zasnął na modlitwie, po raz trzeci ten mlU głos przemówił do niegu w tp sanJA słuwa. Król, gdy znów nikugu nie spostrzegł, podniósł się i rzeczp: ,,\Vif'rz(, jak B{lg dopnHcił, by n:u';Kl mój ginął za moje przewinienie, tak też chce aLym ja sam zginął. Lepiej zaiste, abym zginąl z n:ld wroga, niż bym sprzeciwiał się nakazom Boga mego. v,r edług woli jegu w nitbie niechaj mi siG stanie". I zaraz wziął miecz z ołtarza i pobudził rycerzy swych, którzy pumcz-eni spali: 11 nipwie1n ich było. Dosiedli koni i krzyżPlIl święt-m się przeżegnawszy ruszyli na wroga. .Wraz przyłączył sip, do nich w przrstworzl1 mąż jakiś, w szatach białych i na koniu białym, chorągiew białą nad nimi rozwiewał i wołał "na wruga! na wroga!" A wołał pÓt}, aż cale wojsko pogallskie rozgromili i znio31i, tak iż od krwi }JOhitych .Warta potężnie poza brzegi wylała. Wroga rozLiwszy, w ta,ki wlJadli szał