YCIORYS I DZIAŁALNOĆ \V ALENTEGO STEF AŃ-SKIEGOtwierdzi, że: Polska upadła między trzecią., a czwartą godziną pierwszego dnia swego męczeństwa. a był to w. XVIII, rok In? do 1795. To pierwszy dzień. Przez cały wiek XIX nip posiada własnego hytu państwowego. To drugi dzień. Trwa Gn do roku lHOO. Odtąd więc r07poczynal się jej trzeci dLje6.
w którym powinna powstać! Czy zaraz powstanie. nie wie autor, gdyż nie znam' również godziny, w której zmartwych\\'stal Chrystus. Zależeć to będzie z jednej strony od wyroków Bożych, z drugiej zaś od tego, jali: Polacy pracowalć będą, tak nad za('howaniem swojej narodowości, jak i nad zdobyciem Królestwa Bożego.
Ale chwila t.a już jest hliską.. Wskazują. na nią. ogromnc przemiany, które na1stąpiły w narodzie polskim w ostatniem dziesięcioleciu. Przestał dobijać się bronią. swego niezależnego hytu, a zwrócił .się do pracy nad sobą. Praca ta jest znamieniem nowego okresu dziejowego. Wielką. chwilę odr-odzenia Polski poprzedzą zwycięstwa nad nieprzyjaciólmi i to na ka.żdem polu; tak w rolnictwie, przemyśle, lite<raturze i sztuce, jak \\Teszcie i na polu "duchowem", na którem wywalczymy największe zwycięstwo. Rozprawa wywoJala jednak bardzo ostrą. polemikę ze stroIlY duchowiełistwa i dopiero po dwóch latach doczekała '3ię rehabilitacji 35). Z dwóch pozostałyeh ksią.żek "Zgoda duchowieństwa z narodem" jest w wielkim stopniu wynikiem wspomnia,nej polemiki. "Rzeczypospolita a hasło nasze" napisana zaś została na tle wspomnień. Niewątpliwie musiał Stefański w czasie swej długiej działalności p.oczynić niejedną. ujemną uwagę o życiu szlachty. Może i niejcdną. przykrą chwilę zawdzięczał właśnie jej przedstawicielom. \V uogólnianiu zbyt ostrych są.dów posunał się jednak za (1alpko. Według niego, mimo upadku Polki, szlachta w niczem się nie zmieniła. Nadal wodzi rej w spo
35) Przegląd Polski, Kraków 1870/71. s. 323. - List otwarty jako odpowicdż na rozprawę zamieszczoną w Tyg. Kat, Nr. 21, Poznali 1871. - Jan z Dobl'ej '"Voli: Kolęda dla Zmartwych"vtailców na Rok Pański 1873, Poznań 1873.
8.