W KWESTJI SĄDU KOMISAESK. 6 MIAST W POZNANIU. 51
celowem, występuje on bowiem w sporze jako strona bezpośrednio interesowana, bo spór wiodąca. Ilość rajców z każdego miasta nie jest ściśle określona. Wszystkie miasta, z którycn delegowani są komisarze, są królewskie, przypuszczalnie dlatego, że w obydwóch wypadkach chodzi o sprawy miast królewskich, bo Poznania i Kościana. W obydwóch wypadkach sąd komisarski odbywa się z upoważnienia królewskiego, przyczem w drugim wypadku współudział w jego powołaniu sta. tosty generalnego wielkopolskiego jest wyraźnie zaznaczony, w pierwszym nie ma o tern wzmianki, z tenoru jednak wyroku widać, że sprawa staroście była dobrze znana, jeżeli Gerlin posiada "dominorum terrestrium literas" - Miejscem urzędowania sądu jest w obydwóch wypadkach ratusz poznański. Sąd nie 'ma osobnej pieczęci, lecz przywiesza pieczęcie każdego z osobna miasta, delegującego burmistrza i rajców do składu sądu, który wystawia w pierwszym wypadku 3 egzemplarze wyroku, po jednym dla stron spór wiodących, a trzeci dla siebie, w drugim wypadku kwestji tej nie zaznaczonoNa pierwszy rzut oka organizacja sądu kamisarskiego sześciu miast wielkopolskich przedstawia się łudząco podobną do takiegoż sądu sześciu miasta ustanowionego na zamku krak. przez Kazimierza W. I tu i tam z upoważnienia króla zwołują, sąd starostowie i tu i tam sąd nie ma osobnej pieczęci, skład mniejwięcej jest tensam, bo wchodzą do niego delegaci sześciu miast, w Krakowie po dwóch delegatów z pośród rajców lub ławników z sześciu miast królewskich, w Poznaniu burmistrzowie i rajcy, przypuszczalnie w tej samej liczbie. Różnicę co do miejsca urzędowania, bo w Krakowie sąd odbywa się w zamku, w Poznaniu zaś w ratuszu, możnaby wytłómaczyć tem. że księgi prawa niem. właśnie były przechowywane w tych miejscach. O ile chodzi o miasta delegujące swych przedstawicieli do sądu komisarskicgo, to tu zachodzi wielka różnica, w Krakowie bowiem na podstawie przywilejów królewskich są te same miasta upoważnione do wysyłania członków sądu. w Poznaniu zaś aa sześć miast tylko trzy są reprezentowane w obydwóch wypadkach, trzy natomiast za każdym razem są inne- W Krakowie przewodniczy sądowi starosta, w Poznaniu jest on nieobecny, a w każdym razie nie bierze bezpośredniego udziału w wyroku nie ma bowiem o> nim wzmianki. Jaskrawa i najistotniejsza różnica występuje jednak w za
KRONIKA MIASTA POZNANIAkresie jurysdykcji- W obydwóch wypadkach poznańskich chodzi o kompetencję sądową nad oskarżonymi, tak bowiem Gerlin nie chce się poddać sądowi miejskiemu w Poznaniu, jak znów Klemens sądowi takiemu w Kościanie. Obydwie sprawy były juz rozpatrywane w sądach. W wypadku Gerlina zapadły prawdopodobnie wyroki, nie mogły być jednak wykonane z powodu oporu oskarżonego i udawania się w tej sprawie do sądów grodzkich i ziemskich i do króla. W drugim wypadku podobnie wyrok zapadł, z powodu jednak zaprzeczenia kompetencji, sprawa była. otwartą, nie można go było* wykonać, gdyż podsądny znajdował się w innem miejscu. Sąd komisarski w obydwóch wypadkach nie wydaje wyroku w drodze apelacji, lecz w pierwszym wypadku z Gerlinem załatwia sprawę polubownie, w drugim wydaje ogólne orzeczenie prawne dotyczące kompetencji sądowej nie wdając się wcale w rozstrzyganie sprawy, która wywołała wątpliwości co do kompetencji. Z tego wynikałoby, że sąd szeSClU miast wielkopolskich nie był sądem wyższym stale zorganizowanym jak w Krakowie, lecz sądem komisarskim specjalnie wyznaczonym do poszczególnego wypadku z osobnaZe względu na nadzwyczajną rzadkość tego rodzaju wyroków i ich wartość dla historji prawa w Polsce, podajemy tekst M-yroku z r. 1467 w całości- Brzmi on: Nos preconsules et consules civitatis Poznaniensis, Gnezneusis, Calisiensis. Pisdrensis, Wsehouiensis. Sredensis recogno-cimus presencium tenore universis et singulis presentes nostras litteras visuris et inspecturis, ąuomodo de anno Domini millesimo quadring-etesimo sexagesimo septinio die dominico proximo post festum sancte Trinitatis (31 maja 1467) ex commissione et mandato magnifici domini Petri de Schamotuli capitanei Maiorispołonie generalis necnou castellani civitatis Poznaniensis nobis facto vigore et auctoritate serenissimi Regie Maiestatis in civitate Poznaniensi convenimus ul causam et controversiam, que longo tempore inter providum atque famosos Clementem civem Poznaniensem parte ex una necnon iudices preeonsulemque ac consules civitatis Costenensis eorumque concivcm J ohannem N egeI parte ex altera agitabatur, iudicialiter diseuteremus ac debito fin@ terminaremus. nam dicti iudices preconsul et consules Costenenses in dictum Clementem civem Poznaniensem in civitate sua retinentem yiolenter astringere voluerunt, ut in causa dviii, que inter eum ac dictum Johannem Negel concivem Constenensem dudum verteba