KRONIKA MIASTA POZNANIA
MIESIĘCZNIK .
PUŚ\VIĘCONY SPRA \VOM KULTURALNYM STOŁ. M. POZNANIA.
(ORGAN TOWARZYSTWA MILORNIKÓ\v MIASTA POZNANiA.) ZYGIVNT ZAI,ESKI _ KAZIM£ERZ RUCIŃSKI - DR. KAZIMIERZ KACZMARCZYK
Rok IV.

Poznań, dnia 31. marca 1926.

Nr. 3.

DZIAŁ HISTORYCZNY.

LI1STY ,JlIIf{ZE.L\ !\IołL\( 'ZEWh, [łnn i 1\ AIWLA LlBI'L TA n ToIINK A( 'II \V POZN ANIł- [ WIELKOPULn:. Listy, ktiJ.rJf' Jlolliźpj podajl'mv w \'ałm:;ei luu w wyjąTkach, IJlleLclflz,! 'I. NI li ZP li III l'olKldt'gn w B:tppf'rswilll, z BibJjotpki Jagil'lIO{I",kiej i hihljotl'ki Akadcmji ITmiejc:tllo{;d w Kra.kowie. I'oruz:lją 'One 'i:\tO'SHlIki pnZJIallskie i wif'lkopnh;kie w zwią,zkll z pr'<}.dam i p:wllją.n'mi w Prnstt'h oraz w związku z sytuacją. m1t:dzynaro(low, w Ell'J"ulpie. ą. one przQdpwszYKtkiem charakteryKty(Z111' dla ieh <Llltor(I\v. kh'II'ZY, jak zwłaf'zcza Lillf'l1 i l\foraczewski, zajmow\.li wybitnc Ktanowi.ska l w ruchu IImy:;łowYlłl na-sz{',g-o' miasta oraz \ (lział:tlliadl pnlitye-znych i zbrojnych roku lR4fi l 1848. Za,..;lllg'llj:! olle atoli na lłwa.g'Q i z tep.1ol wz,g-lęd'll. że tre{;ć ich rZllca eick,n\ e Hwiatlo na nastroje i rJ'ąiż<enia, \Vie:lk opol ski z połowy \\ ieku XIX. Na'j'cieka,wszym w tym wzglc:dzie jest list Lihdt;t z 20 liKto]lad'a, lR5R ['oku: mówi nam bowirełn o wysiłkach tego. pr'l.ywórlcy społpc:zC11stwa wielkopolskiego 'z. :okreslI powstani.)weg'o, hy w zmieninnych warunkach wyna'1eźć inne sf"OIs'oby działaniI" hy dzielnicy zdezorjentowanej: nadać rząd nieo.ficja.lny, ktilryhy kiernwał jej pra'Q,ami narodowemi, by rozbite i skłÓcone żywioły RpO'Ć na nowo w jedną solid'a.rnąl całość 'z. p;omocą c.alego Rystemu org-anizacyj ja;wnych i legalnych, by wTes'zcioe. wytworzyć jed'nolitą. opinj'ę puhliczną. Pnruszaj::} ted(Y te listy najciekaw"S'zc i najważni,ejsze zagadnienia historji na;s'Zej dzielnicy. l'iPI'wszym chrnnologicznie jPst list :Moraczewskiego do Winc.C'nteg-o Maznrki'cwicza, emigranta we Francji. żonatego z siostrą LIIL\'wika, :Mieli()lsławkiego. List ten z dnia 11 pruździernika 1842 r. znajcLuj-e 'sitt w papierach l\'Ia'zurkiewicza, przeochowywanycl1' 
KRONJKA MIASTA POZNANIA
" HaJl,perswi1'lI, w lp'e!' 8!). TI'I\H.{ j!'!,\'o jeKt ha'l'lho 111'0ZllIai('ona.
Xa \"'H11:pit' lzytalllY II w,vKi"łkaeh Lilw!ta i :Vfor;ł('ZPwH]:il'g'o ('1.lplI] za IO'żI'1Iia w 1'ozlIall iu n;:p.;opi'sma' lI:lukowego. Zahieg'i teJ w l'ok II lIa'i:\t.ępllym, l4n. zost:aly uWi,p,r'lrZOllf' 1'0lllYHJnyill Rklltki,PUI: zaI"zął sil? wtedy lIkazywa{ ..Hok IH;rl WZ.g'II:(\('1II pl'Zl'mYKlu. ()witt.:vi wyp,tllk()v l'z:\HO\v:v'("h", kt,t'lr:v' }Jod rellak,('j! LihP.lta, wspoll1ag-a'lIl'g'o pr'zł'z 1\1 ,I...aof':zpw"k ie.w. wyl'lwll'ził rlo rokll 11-\41i. 'V dal::;zYIII l'iąg'lI li)o\tll (',zyt:lIU:V o j<:'zyku JlfllKkilll w gilllnazjae,h, o po ezyw\.łIiarh t. z.w. p:utji. :u',vHtokral.yeziro-kl(,I),k:ł'ł'n('j w Wiplkop'O'b{'('. o wYIlalli.1I Cho\\,IlIll:V' Tn-'lItowlskirp'g'o. o I'I"IIZ\II'ZI' pl'uKkif'j, W1'(1-H:Z,I'i(' (J .:-;f rOlllIikal'-l1 i zwoJellllikfll'h I'z:!rlu Jll"IIRkieg'( wr(lIl Wit'Hwpolall. Li:-;t. tl'lI 'I. lIil'kt()r'(,lIli 0P"I'IZI"Z{"IIi'a'llli lIi.c'. liiI' '1.11;1.
1''I.,''('('łłJi hrzmi jl,k lIaKtl,'pUj(': "Lihp]t. I"Hl':I't o pozwol,('llIi(' pi'RIII:ł. Iwrjntl:V'I'ZIIl'g'o łi.lerarkip g'o)\ ktr"r('h' 1'0 f"llzipr'1 w,vI'hodziło. a](' lilII o'llllll'j,wi'ol\o .pozwo1 ' 1'lIi:1 11Ia.t('g'o, h' piKlII talddl 11 0:-; Y (....) .Ta pod:ł,I\'1i1 () mie,;il:I'ZIH' 1''I.YKtO lIallk"we, 111'z JI/)Iif,'ld, tpolog'ji, 1I11W8Zf'j hisTnl'ji, poll t Vt,lI1'1'111 "Hnzpra,wy 1I:1l11wwe'" fi ipłłJ cl.ohrzł. ŻP prz.('padllr:.3) (:10zą., kl'z'rzą. WKZ,I:llzi(' II jakidl wzg']<;ll;\{']1 JlI'II"kic'h (];I l't:JKkiq'o jl;zyka, 'Z t"'11I \V.:.;z:vr"t.kie'lIl ,("ł:t h i $t.orj<1 kOl'IClY si!: lIa 1PIII. Ż{' w dW(JI'Ir t.ylkn g'illlnazja1eh: jf"dlll'l1I ,\ ł'oZl1:lI1ill i jl'(ll1t'llI w 'I'('zt,HH":-;Zlljp 110 1-1 pj klaJ!-iY :1 I"' t'lltej,sz,plIIu 1, w.a.rt.y hęo(l. l"Ul" i \\'Y
') 1'Or:JZ pit nwzy zwr{wi! il: Lihp]l, "o wł:!.I1. o p\JIzwolpllif' II:' wYI1:> 'Y:1r.j,f' ('za."opimn wlllkowl'gu dnia I hwil'tllia 1HIn r., za III irI')wjąl' \\'ylI:l'\:1{ "Mip,sil;('ZłIik Naukowy Ponwilski", pOświl:l'ollY fiJ.o1.of'ji, hit.OI"ji i nallkom I" zyrn1lni{'1.) m. Fl1nttWI'H atoli pol[\;ł,lIil' j,'g-o od l'zlH'il. Pot a" li ł-IIg'i prÓhował LiheH przpbm:\(: "PIli' Wł:HI'l pnZllańskif'.11 w lut.ym 1!'1 r. 1'la IW walII' 1);'1.1'1. nipg-o pismo miało sir: n],a7.) wal pod 1,\'11111'111 ,.T,\'g'ollllik nmif'jl;tllnści". 1'rÓh" ta hyła. da1"1'1I1n:l, jal, i ]Wt.l;pl1P z il l11:1j:1: i i! pa.źlhier]lihl, JH 1:1. W )ii<ęip po'\Vyż7.ym ma, M"nr:J'C"zl'wski n:1 myśli podani.!' 7.. hItego 1.-J2 r. Zoh. La1l111'rt. "f.:itlldien ?our nf'I"hicht.(' 11'1' P!'ovinz PORen" Rtl'.
2:').1 i n.
2) 'VyrhOlhiły WÓWI'7.':l1.'; IV PoznalIiII na,.;h:pllj;!C'1' polski'e piHma litr!'a1'''11': OlI ]'- 1!':ł!' "T',vg0'l11Iik ]iteracki" pod rrr1ak"ja l\ntoni'f'g'o \Voyko\\'skil'g'o, ot 1'. 1840 ,.OręI10W1lik naukowy" JÓzefa Ll1kaR7.ewic,7.a i Antonipg"o I'opliilskieg") oraz ,Jhif'l1nik Ilomowy" Napo]eona Ka.miei]15k.ipg-,'. 3) P.!llIanil' 10 nic' 7.Ostałn ollr7.IICOne; 26 lipca 1843 r. nwiarlomil) włallzt, MOJ<ll'zewskiego, że nie potrzebuje na ,Hwe "Ro:7.prawy" konceKji miJii5t.erjalnej, poniC\v;aż miały wychodzić w objętości 5-6 arkuszy miesięcznie. Zob. La'Ubert 1. c. str. 263. 
K:\.lWL.\ LlBELT.\ ..t-ikładali pu }lolHku. \V Puznauiu za,ś \\ drugiem gimnazjum ł), \\" Leznit:', Hyrtguz'czy, w s'zkole realnej w .Międzyrzeczu 5), po ilIlly..t1 :;zkcj,la,ch niższych w..;zystko z,o,;,taj,e po niemiecku. ,,< 'hoć pozwolenia nie dOf'tanę. jeunak będę z Lihelt,pIlI wyd:awał pif'lIIo w dowolnych poszyta,ch, to je,t jak perjodyczne, a pod tytułtJln: Dzieła 6) . . .. Za arkusz druku będzi:emy płacili uo złp." . . . . "Emigra.rji c,oraz więcej Pl'zyj€lżdlża. .. Bawi tu u na.s ksiądz Semeneilko 7), poluhił najhal'dziej p()\\iat kości,uiski. Żyje w ścisłej przyjaźni 'ze St.ani,sl:nvem Chłap()Wskim 8), \ViktiO'TOwą Bzołdr:;ką. księdzem PrahuckillI 9), dYrektlJort:'lII szkM. TplI Lechlil-łski: co w Dzienniku Narodowym lO) tlk }lodnu,.;ił Prahul'kieg-o, je,.;t to uczeił tenlugji z Freylmrgt Prusinow:-;ki 11). )[a on ohowiązki
0) Gill!lIazjtllll Frydpl'yka WilihdnI:ł. założOlw !H"Z{'Z F!ott\\('II:1 II 1'. 1iJ-ł.

) Szkoła ta !Jyła IIt.J'Zymywana "'1.8cimH) "f. IHI,ptpk k:u' pilllit;ŻIl.F'II.
w \\,\'sok.)l'i !Hzpzło 1110 ,siI'' talarÓw. ]l<Iłl)żon...h II:' lL..zptllik(J\I po\\"st:lllia listopa,lowpg-o.
li) '[('III \\" "dowohl'I'h poszyta('h" wy,ławnllpm piIIIP1ll, ktÓl'pllln Mo1:lI'Zpw""kl w r. 1R ..Iwialllal- tytnł ..Dzida", h'1 wla:<lIi... ..Hok", II któI \ III wyżpj h'ła mnwa, 7) Ks. Pintr PIllf'I1{'M,o, nr. 1Rl r., 7.ołltl('rl. w jJow;;1:;miu listop:ulo\I 1'111. I'lIIilallt. IV r. 1R-Il wy\\"il:('oItY lIa ],il-,dza, Jlbi.lliPj grltt'r:l1 zakollu Jlol,kil'g", Zlllart\\. ,'lnvst.aill'ów. Dmkował rozprawr w ,ł'rzPg'I:!tlzil' 1'0,lIailskilll", wydaw:lIl III pl"ZPZ ./alla Ko:i.mi:ma, zięcia g'Pllrrala \)pz'dpn'g"IJ ('hlaJlo;\skil'g'o, /I. pn lIIierl'i żOl(\T-ki\;d'za. 011 r. 18f\(I.
, ('hl:lpowski taltisl:łI\' z ('zPl'wIJnrj\\lsi, oj"jpl' znwrh'g'o lIip,I:l\vun " 1'01.1Iallin, dl'. Fr:lIl1'iszka, h,\I ohok gf'nl'rala Drzydf'l'Pg"o, .falla K07.lIIi:llla I illll'l'h ]Jrz\'\l"óliq t.. zw. f\tmunil'twa ar.tokral l'Zlu'g'o i kalolil'kil'g"o w Wi.,lkopo\s"I'. ()rG,lkiplłI t.pg-o 1'11\;11"11 h ł:. Tlln'w, \\'laSI\l:,<I' W'lIpr:da ! 'hl:iPO\\ skipgo. .Ia k piS7f' t:llli.sł:rW K07.mi,1lI. st.allltąd ..rozl'h<Hlzj(. sil: 'l.:1l'Z1:I,\ I'r:!d katlllil'klJ- koj;('ipllI "h j ant i-llPlllok rat y('zll'l'h za'pat.r'wail lIa t"lIlIki ,,01i1'I"zll" i pOłPI"Zllp" .Zoo),. Kanvo\\"ski ,.Ilistllrj:r \V, Ks. 1'071l:IIISkij'g'o" t01l1 I. str, 427.
".} Ks. J'ra.h,"'ki, dr. fil.. I. pnd :'tarog-ardll lIa I'olllorzll. h ł d'n'l,to 1'1'111 g-illlllazjlllll Iarji lag'd. od IR-I dll 1 m, liiI' 1III,i:I1I.\' Jlrzpz profpsortl\\' :lIIi II I 'If. II ibw.

"') \)Zif'lIlI. I\'ar.. 7:łloŻOII\' przl'z Wł:lIl. 1'1:\tf' 1':1. w)'l'hodzil w I'ar.\:i.n 1 d r. 11'-10 0111 11'-I. Wa!t''l.yl w ohrolli.. n'lig-.ii i KOt<,'iola.
") K. \If'k,\' l"'nsillmski, lRl!)IR7. 'llIłjm\al \\ Fr Iollrg-II 1>:1111'11,kim tpolog-jf: i fillJwfjł:: \I' J'. 1RI-I IIzYJ'k:!1 !:I'IIIi.P dokt.orat łi'lozofji, w lol,u 1I,tSII:JlII.Vl;t wYt<lI'i(:dJJł lIa ksil:d'l.a. \\ r. lH48 ,"7ł"łllPk pfliznailskil'g''1 Ko.

KRONIKA MIASTA POZNANIAw<1Jz,ięc:znORci względem Pra.huckiegn. PiRIIIO katolicki,e SiOofl. kt.Ó.re w .Mona,chjulII wyehodzi. t.nulni 'się teraz Rpra,w:lIlli K'K'ięstW:ł, Pozn:ł.11kiego. 'VVogiJ.le n na,:,; zanoKi 'Hię 11<1, Ilzia.łalli'(]I hanl.zo katolickie. Za rok d'rngi pbjdzie lepiej, bo po lIniwer'Hytetaeh kilku Thc,zlliów t'eologji słuchają lp.kcyj fj}.,)llogic.znych i mat:ematy,c,znych, będą tlej nalllc'z,yeiele dla Kzkoły w Poznaniu i Trzemesz nie . . . "Wy,S'zła też tu z dmkll Chowamm, to jf'st ppd:tgogika Trpn towskiego 12).' Dzieło pełne dziwnej mie';iza:niny: o]hrzymi('h po,mysłÓw, f;miersznyeh fanta:zyj, na:jspnll:','zniej'HzP.g'o przywiązauia do oj'l',zyzny, kORHwpolityznlll nie malj,ą,ccg'.o WZg-'lf:dll lIa oj('zyznę i t. Ił. "CO dn cenzury dziwnipsię llzi,eie przez cah) Prny: w jellnych prowinej:wh wolno wszystko pisa,e" w (ll"11lf,i'eh wykreślają rZtezy nawet niewinnI:'. Przpz sipI'pip{1 pllZ(,Z:łIl0 wzYHtko przecw Mo-skalom, we wrzeHniu trzpba hyło woluiee. W Berlinie 1J.ezniowie Hegla 1") ogł:l'zaj:ł siQ wproHt pI'zeeiw I'III'ZP.;'" ijMl.stwII , a pn prowilH'j,wh roją Kię lH"0tI:'Khl.1\l'('Y pietYHI'i. W KKil:twi(' .poznalskielll l"ównio jlk w I'l"II'K:H"h, jif"st 'Hta.ll e,:tlkipffi (1ziwlI', do dtwlleg) wzYHtkiego niepodobny. Są ta(y, ('O od krtlla wygIądają alż PolHki. Cw.lo <;;tJ'onników rzą.rl'u pJ'IlKki,e,go f'itanowi pali EUKellj.u,z Brpza,1 4 ), co to w CJlligT:łlcji o żydadl pisał. Tpn !'<ięmitptu N:nudowt'!!,'o. rellaktor g-az-ety IlHlnwej .,\Vielkopolallina", :t POZIIII'] ,,\VianL$a"; przez 3 ,lata ohy! I'o\łelłl IV Ber!inie. Od 1'. 18;\;1 prol)()'zez IV (11'0Ibdsku. Od 1'. 1&j(l wydawał tamżl' ,,'Tyg"O'rlnik Katolil',ki". :-;wietn' kaznofizit'ja i mówea. 1) Trentowski Bl'OniłaIV, Itro fe so I' IIlIiwprsytpt'lI " Fryhmgll h:II'1., anotor "Myś1ini" czyli logi'ki polRkiej, ..C'n1Jl\vanny" ezyli systt'mll ppdagllg"iki pnlkiej, wydanej 1H41 r. kOl'ztem hr. Er!warlla Racl.;ilski'g{) i innych ()Ihywatp.Ji wil'lknpO'II.kil'łr.(o1'az wil'l'u innY'''11 l!zipł filnzofiezuyeh i \'O'zl'l'a,w po,jityc,znyełl. t:!) ą tli t,. zw. lłlłodohegeljallif' (, .rllllg-hf'g"plianpr"J, kt.'II'YI11 I'rzyw<J (Izm Fpuprh:J('h LUllwik Andrzt'j, tlall'" Dawid Frytl,\ryk, Al'lllIbil: Ru,g" i inni. MlIr:Jczl'wki ma tli na lIly::'li ieh ol'g':tn ..11:lllp'sl'he .Ta,hrhiil"lll'r", przezwany pÓŹnil'j "Deutsche .rah:'hiicher". ktÓre por! I'I"dalwją f{lIgl'go prn"\\adziły walkę z wiarą i trol0l!:.i:!. W r. Hq;J el'llzura prnska pi,smn tli :;tłmiła. 14) Breza EUg"l'lIjIlSZ wydał IV r. H,-I(j hroZlIrę "La nrssnmanil' Ilall1' II' Grand DucIlI" ,le Pospn", w której dt'lIun\'jl1wał \VieHmplIl:1n o sJlrz'.iaJ\i,r' }{nji. Z ;;ymp:lty.i swye,h pl"llskich hyl już W('lzl'śniej zn:my. Owe "głu'llit' hroszury". o których wpolllina '\>foraczewski, są tn zapt'wnt' wyd:ulP w roku 1841 "Ml'rlytacje panny DzLuhiilskiej, zawsze i jedynlP wyg'otlzir panienekw:-\zęd-zie rhełpi, tż-e jet przyjalCi,rlem Adama Gurowskiego 1 5 ), że jeg'{1 Pd{hiehL zaa(J.y Wydaje głupie broszury. Przyja.ciele tłuIIłH'Z1l1 go. że dp'l'pi pomieszanie zmysłÓw." vV: 'St.yrlznill 1843 pr.:\iCowali Lihelt i .!Vforae'zewski intensywnie nad ze'Httwipnielll p:erwlszego nUllleru "Roku". WlK'l'Ółl"ra'III.włiikÓ\' \\"('r\)owali także na Emigracji. Na zapytanie Wincentego Ia,zurkiewi,za, wezwane.go dul wBpól'Prar.y. jakie artykuły ma tJisai', otl'l'owif'dział l\[oracz.ewski w liście z 6 stycznia, 1843 r., że temat jest OhOjtllY. że ,,0 to tylko chodzi, żeby rzer'z była, pisana
wilc'lkolJoJ,'kil'h powi':I'nrw', "Bahir łtat.o pa'nny Dzinhiiu.;ldej, nil' haLom po\\'it:I'()II!" oraz w.tlana w r. 1R2 kOIllo\'dja ,.Bazar, przez P:Utłll, DziuhiJh\K:'.
l'f'na w P071laniu, w hot\'l'II Bazar". Poniew:t7. polityka antypolska, uprawiana przez Flottwp.JIa za zg-odą Frytłtrvka "\Vil'oehn:t lU w;nlZ z wstąplen!f'1lI II:t uon I<'rytll.ryka WiIIlPlma IV il; :koilczyła., pojawi'li si natycIllI1iat polityl'Y w Ksil:twie, ktÓrzy Ollgrzali stary plan k;.;. "\lItoniego Ra.dzi\\ił/; zmierzaj:II'Y do zj\'tlnol'7ł'nia trwl"ll zaborów pod h.'rłolll króla prukiegIJ z tyt.nł!'m króla pIJ],;.;kipg:o. POtlobun poja\,;:iły Sil, wÓ\\'I'.zas n:twl taa:)' z napi:<{'!I1I "Frytll'r k \VilllPhu 1 V król polski", jJfI:<zukiw:nw pilui" plzez polirjt< jJl'u'<iq. łUlli JllJlit.(.y tl'a;.;zyli Pm:;y niehezpipl'zeil;.;ł\H'1ll 1'0 :<'j:;kif'm, wykaiZująl' rÓ\\'n{)('7,enie, że jedynie niepodleg'łe pail4wo pobkił', IJ.I'hll'lIJw.lIlł' przez l"l11saków, h<;dzi:e zdolne powstrzymać parl'ił' \\d\("lnipg"O dpjJIJtyZllIU lIa zal"hód. no rzędu tTh poliitykó\\ na]dał i Trpnt.ow;.;l,i, ktÓry w r. IH4;l pl'zyjt>dmł .10 Pow:mia i w wykładzie, wyg'łosz\Juym w Hafarze, hpz;.;kutr(,'l.nie UHOW:łł przl'konat: Wielkopolan o tmtnoi<ci S\wj koue"'pcji polit ('71wj. Tym sam,\ III :LrgulllPutPIIł usiłował przekonal' z:\I',hodni:j Europę II kouipI'7HJŃl'i IJllhu'l{I\\':luia l'olki już w 1'. 11'2H :-:taJlblaw Pbt"r '.v hros.zun'ł': ,.I T n 1110' ;.;nr la. 'tuestion polonaisp pn lR21. "arb 1829" ;lr. i8 i n.
"") ()urIJw;.;ki Ad:rm, w 1'. Htl1 1'7.1onr.l;. rpdakrji war;.;zaw;:;.kiPj "Nowl'j  Pol.dd", organu sPI'r;.;ji r:rllyka.listÓw z "Kllrjer1 Pobkilc'j!."o", który !ibł n:1 ;':'1 unci\' kflust,\,tlll'ji K nilp;.;r.wa. Kong'l'Psowego. l'IH'hol1ził z Ka]i.-;kil'g'o.
bl.tałeił ;.;ię na uuiwf'ry,tpt:H'h w Lip;.;ku, Grt'utlze i Ht'itlpll)f'rgu, gdzil" hl":lł IIII.zia.l w IIl1'hu Ihrsl'llt'ns('h:tft{l\v. ł'rzf'(1 r. 18;10 mif'szk:1ł długi ('za:; w 1'0 z n:ul-;kit:III. I\'a Elllignl\'ji stał ;.;i z\volpunikielll Rosji i ot.rzymai wsku'\'.k tlc'go jJIJzwo]puip Im Jlowrót do KOlIg'l'P;.;ówki. \V r. 184H wyj!'l'ha! ,lo .\uuw,\"ki, :<k:!(1 pisywał kow;.;pontlpucje 110 ,Iziellllika pt'tl'l';.;hur;.;ki!'gu .,Ekonomil'zp-;];jj wit.-;tnik". Był on jednym z z<lłIJżYI'.i"li TowarzYhtwa nf'mokratYI'7Iit:g"O i lH'hmhił za wiell.;:jp.go p:ttrjotę. 1,erz nagle w r. 1.;H :;tai il: I'l'HPg-:ttem. ..Na (łowÓII SWf'g"o nRwrÓeeni:1 w)'dał pisma, w ktÓrydl 11;-'zawsze zrzekał ;.;i po),+oŚl'i, plwał nit Polskę i jej społeezeilst,wo, usprawif'tlliwiał jpj up:Hlek, a wielkoć i sławę M:oskw,\' wynosił". ctto są owe 7aa(ły (iurO\\;.;kif'go, wnawa.nf' także przez BrE'zę. ZoL. Jan KUl'harzl'\\ ,;ki "nzasopilIliellnirtwo pobkip wieku X LX". W a,rzawa 1911 str. 3!); Luhl'lIIir Ua/lon ..Emigral'ja polska" tom III tr. :25; "Elll'yJ.;:\opp"lj:t l'owZfr'flfl:J" Orgdhraruła. z r. 18(i:! tom Xl str. 42 i nimONlKA MIASTA POZNANIAflobrzp i miała w R>obje jnt,eres czasu biiC1żącego. Cn za,ś ma. być piane, to się zosta.;wia natchnieniu i woli ka'ź.de:t'o autora. Nadmi:i:'niamy tylko to, że na,KZoe pi'smo nie je.!'t polity'("zne. aJe zresztą za.lIliezez:1 wszy::;,tko. Lubimy artykuły długie. bo to jest pismo o 10 arkusza.ch, które dla hraku pozwolenia od rządu udaje ksiąrikę. " ,\\, liście z 17 maja tego? roku prosi .llora('zewKki Jlazurkil'\Yieza. by pozyskał dla ..Kolw" wspMl'ral'ownietwo Ludwika Jliproslawskif'gJ. A dalej pisze: ,,ajmilszy byłhy Halli art,ykuf, ktÓryby zajrzał w syst.emata. socjalizIlIu. Wl' Francji rozwijalIl-', i taki, żehy okolo dwÓch :nknszy IIl"1lkn zajął... Powtarzam, Żl' d.ohry artykuł, rozwijaj,!ey silnil' ducha ('ZaKn, nil'eh traktuje, o czem tylko chce, zaWRze n:uPl miły. O CeHZUI' sil: liiI' I'Ttajeie; my, w pojf'dy''rcz) eh sł(nvkach pomhiwszy nie nie znal'zącp zmiany, potrafimy każdą myśl matować.. W liril' piSall"1II na.kladź zawsze nowiHek polskich, bo z tTeh znowu wyhol"1ll' wi,l'iomostki db Kamiel'rskipg'o do Dzil'nllika D,)lJ)owl'g'o". \r lieip z 7 października 184: r. przl'Kyła Moraczewski ':\lazurkipwiezowi wekspl mt 7(j frank(nv tytnłem h01Hrtarjlllll :lutorKkil-'b'o, Ol:lZ .lrugi Wl'k!'f'l Ha 30 fr. dl:t Wojciecha Darasza. "Kadi"yłaj dalu' artykuły mlerzającp w kwest je czasu. A1"t'knł o Irlanl\ji hyłh banlzo w swoj'em miej.sC'III.... Ale pmuiętajrie o t e'1ll , że t.u CJenzura teraz lIieco ost.rzejsza: czasÓw rewolucji fraJH'ufoikiPj nil'hanlzo trzl'ba chwali('. Patrzy ona jednakżp hardziPj ))a wyrazy niż na myśl". " .
Oto urywki z listÓw, pozwalające nam wejl'zP( do warsl.tatu praey redaktorÓw poznailskiego ,.Rokll". \V r. lR4G, po arei"ztowaniu Lihelta, przeta.ło pismo wychodzić. Li::;t następujący 1\10r:H'Z(,\' skipg'o pochodzi z ł-. 18'1S. :]0 Kierpllia. JeM, on pif'any (in .fana Nepomucena .JanowRkieg'o, 11,,) r. 1830 h:bljot.ekarza, w Bil,ljoTl'l'p Tow:nzYKtw:1 l'rzyj:\('iM Nauk, a 0(1 kwil'tllia lt':H l"('l\aktora warszaw!'kiPj ,Jazety l'obkipj". organu TO\Yarzyh\a J'a1rjolT7.))tgo, a więc' żywioł{m- r:1I1"kaln eh, z\\"all'zają('"('h 7:1<'ipl.;]l' dyplomację prczPK,1 Hz,!tlll al'o(lO\\"Pgo, kK. ,\dałll<ł ('zartol'YKkipg'o. i kunktator<;two \\'ot1z:1 lIa('7.1'hl p go. Nkl'z'III-'(ki('g('. a ElIIigra('ji J:lIlowki b'ł f!'l)rliw'1ll rzlollki('m i l('Ol"(' i)"kiplll T(m a rzyMW,1 Df'lIIokl'atyl''I.IH'!!:o. \\" 1'. 1 H4H ha VI ił I'.\'ZI''1. p"wi(,1I ('za,; w "'il'lko]Jolsl'P. i tn pOlllal .\fol'arzPwfoiki('I!0: Li 1,('lta, z ktÓr"1II aż do lIIil'l'ri tl'g'07 \\" r. I SiJ ]l1'1)\\":ldził ,)ż"wiom; j;:PJ'I>SpolIl\l'lI('ję Na EllIi{!Taeji napisał kilka rozpraw: "Kiążęt<ł 
(''I.artol''KI',\'. krMki rYK hitor'I'zll'" 1'0zlIal'l 17:\, ...:Iłoja kon> "I'OI](ll'ł)('ja z KKil'il'lII \rlad. (zart(lr'skilll, p;łÓwIIYJII ajl'lItl'JII d' pl.llIIatYI'zlI'1II taj]]('g'(I rząd II lIarotlowl':..?:o". I ',!I''ż 1 C4. ,,l'o!'Z;,tki dl'lllokr,\\'ji'" j i]lII\' 1" Li><t 3ł(lI'aI'ZI'\\'"ldl'go do lIil'go Z ,w "iprpilia 18.J-H zlIajlLlljp Kil: w BihljotPI'P .Jag-i(%II'Ikil'j pod :llllll.
:;(iK:i: lHH1<ljl'lII g'o \\. ra lo;'I'i. gdyż za wip!"a ZlIak,)lIIieip skrl';'lon' ,Itr;!'!. \Yil'lko]lol"ki po II palikIl I'ow"'tallia 1 4 r, ..I'ował-I, :\0 il'rpllia U-\-!H. KOl'h:lI'' Ura('ip. List TWI\i 'I pil;knil' odpi"'all'11I rkopi"\-'III ><pra wił lIIi prawdzi\\'ą l"ll'ipI'lll:.
Ka7all'1I1 go zar:lz 11nlk(m:a(', alI' Ki(: \\'h'cz(' powoli.
\\'\' 0(1 lIaK łaknipl'ip Z<l\\ z(' 110\\ ill. :tll' t ('h 1ll1'1n;IRZ, a '1.,1 \1'111 \\ ieh JIIi\'js('\' (bilI ('i opi" na",zŁ'g'o p"łożpnia i naszy('h wr<l7.P{i. Ksil:Ktwo lJOzn;lI'lslif' IPży tl-'dy. nic' [Hm iplI1 j"ko IlIl1arł'.
,liii jako ('hory. alp jako 1''1.10\\ il'k stl'lldzony. ktt')[.. ('Zlljl' }l0trzl.hl: \\',\'PO('Z'llkll, a.ll' się pl'al'Y ni£' "drzl'la, ani .lo lIil'j oeh(lt' nil' stracił. Llld, jak z:n\ KZf', zlla swojp polożpnip KipIla wi(' III'zl'\'iw ż,\'llOIII 17) i Kil'lIIl'OJll ohj,n\ i;1 sil: knlosahlip. Kikt (lo il'h h:lIl1lhl :\lIi dl)lIl1I lIie wchodzi, Bieda najwipl'Pj dajp siG l'ZIIl' t'\izo r'l.f'lfłiPHLlIikl"HI1, alp chłopi i właHciciplp dÓbr, jPSZl'ZP nil' KtOją lIa.l1!'oI'Zf'j. Pron.nta w TO\\'''I'7; "t Wił' Kn'dyttl\\'I'1Il pool'łaeano 1').
Prz£'żyli11IY takie okroPlII' czas', a p!"zl'cipż niphardzo to \Vidtl.
DzięklljPJllY Pallu I:ogu, że się II nas jeszcze }1I'zi:'J1lysł nie przp.Kil ił, jak WP Francji a mnwt w KielłIczl'ch 1"). (Myhy nie wojna
1") Zoh. jego pamit,1 niki. 1HJl'zywająee w rękopisie w Rihljoteee .ragwll. Nr. ;m5R orał .Tan Klłchal"zewki ,C'zaopiśmiemlict wo polfikie ,deku XIX" Warz:\l\\'a l!Hl Btr. 3ft 17) 'V wa.lt'p póbl,o-prukiej w 'V. KHi(,Htwie POZwuiHkiem w r. tR-18 ż dzi Htanęli po Htl"Ouip PruHaków i otlzlIH.f'wli się więkHZą nawet, nirma\\ 1l'ią el!) źnllliprzy l'nlsl, kh. :Jlliżp!i sami źołnicl'ze pruscy. Pi"ztc' \I tcm je,len '7. ,lowótll'ÓW pruskich w r. 1848, Henr'1 v. Br3Jult w j.rzecim tomie ,'\\'}"l'h palllitnków, stl". 53: ".\us dem Lehen de'! GeneraIs tlm Infalltcrit, 1.. n. Dr. Heinrieh von BraniU" Berlin l'Ho--18!;. Wi!cpj niż połowa tomu HI. wy(l:I11E-1!;o \V 1'. 1882, Dmawia w:ilki 1848 roku i ,;toHnnk.i w POLuaniu i "Vielkopobce. 1") .Już FJoUwp!ł w HW:vrJJ raportach, pos.I'łanych tlo wbdz centralnych, uważał pun1.tualne lub JJif'punktuallJ1e placenie prol'entów od pożyI"łek, za.ei:H-mir:tyeh przez ziemian wielkopolskich w poznańskiem ziemstwie Krerl'to\vl)J1] (l:mrlsz<tftic), za najlepszy spmwtlzian sytuacji p;ospotlarczej W. KsięHt\Vil. ZOol>. ArehiwmJ1 P,łństwowp Pom. "Narz, Prpz. IX B I' 1".
1") N:J kontymHleitc' l>uropl'jRldm lIajlmnlziej npl"ztJmysłowionemi kra.
jami były wówczas rm.neja i NirlUey. Przemysł francu;;ki rozrósł się t.właszcz;J, po r. lR t8. Wiadomo, że kraje uprzf'mysłowione cierpią pod 
KRONIKA MIAS'rA POZNANIA
Nil'lIIipl' Z Dallją :!"), ktin'a zalll'ka pdl't zl'zl'('ir"!ki f)dlJif'rnjąl'zhożp pozll:u-łNkie, to pod \\"zg-I(<lt:'1II 1J.tu 111<1 tl'rjallll'go, h!łyhy i tlzi:-iiaj nawet złot.e CZ:lsy. Co do rozwijania ;il: dueha i w ogc'JI,. !lO>:tl:PU. trwa jI'K(,ZI' stagnacja. .Mil'Kzka.rlcP owiel-l'lIi i zalllOżlli P,lwYIll,vkali ię n;1 w:-iip. :'rhadzpk pobIcie h nig'dzip nil'llI:l:-iz. Litl'ratunL l'ałkil'lII umilkła. Szkoły lHJIHkie potnu'iły tla\\'II!I'h lIauI'z!eidi :!1). a lIi1' cl,)tał.v jeszl'zf' now!ch i we wHzy:-;tkiell z<\mia:;t (i go(lzill na dziPIl u('z, Sil: l'hłoJ1l'.! pl' 3 a nawl't ]lO a. Co do reorg"auizacyi i pOLhiał'lI KKię.;twa' nh- 1Ii1' wiafl'lllllo 2").
l'nr:-;' wła,ki\rip lIil ehe,! lIależpl' do Niplllipf', wątpll' Zal1'111 ITzpl,a, 1.I'JIY ej-dały dawać l'OZII,U'1 :J3). f'jllI Iwrlil'IKki tylkowzg-lf;el\'!II g'''''IJlJflarc.zym włikut.ek k.lt.l,.;trof polit'ł'w\'t".h han1ziej, lIiż kraj" ;'olnit:zf'. nlatp)!"o Monte'zcw,.;ld f1zi1,kujf' Bog"u, że Widkopo],.;"a '" I. 1RH-I uic miała przemy,.;llI. 2") \V,.;kutf'h zatarg'u /I hOli,.;t.yt.UI'jI; w hm'hlo w po\'.z.j'ku wku V,q IJlI\\tallie w kiętwl1eh Hzlew:c'kilc'm i hnhz'Ylikiem pl'zceiw Dallji. 1'0kOIl;\1li przez Duńczyków pow,.;tańl'' zW;'óeili ,.;i;, o pomoe elo Berlina i tlo l'ra1lkfurtu. do Zwią.zku Niemie('.Jdl'g'lJo. Z upowa1.ni'I',lia Zwi.!zku wkroczyly w kwil'llliu 184 wojska III'u,.;kil' i hallowerKkip IW pólwysep jutlandzki. \V wojujp 'ej 1'1'I1";.ł(.y hyli siauiPj.";1 11:' ląllzip. Na 11101'7.11 alt oli uic mogli Frzm'iw,.;tawil: f\opip tlllllKklej ż.II1II)'C'1I (',.;kad.r hojowvc,h. Hkutkiem tqo I.ylo 7.Upellle KtllImiell.ip handlu za.mol'.-;kieg'o 1'1"11;;. Ody w lipl'u 1.1 l1auja 1'1'"ld:tmowala hlok<ld w,.;zy,Mk:(',h portów pru,.;kkh, ,.;Idulliły Kię wre"z('ip ['rusy tło zawarcia sieelmiolllieięl''1.nego rozejmu, tluia ::;H ,.;jpl"jluia 1.1 I'.
O;) Nauez'cieli, którzy hrali jakikolwiek wlzial w rudlIł lR.1H 1"., UłoU Uił:to z po";:1I1 i wyj'o IIcHwt ? pod 3ulue;;tji z !) pa.ździf'rllika lHR r.
:2) DelH!tal'ja KOlIJitf'tll :\'"arodmvl'[!;o w I'ozn:miu uZY";kała ()I "rola FrYII('1''ka Willhelnm IV dllia 24 marca 18-18 1". Jll'zyrzl'czlHuc "narodowcJ w \y, KKietwil' l'07,nail,.;k;pm l' l' o r!!: a J\ i z a c j i". Tpl'miu ten oZlwl'zal Wiprvwadzt'ni,-, w K,.;ię,.;twil' ill,.;t)1uc.vj nanl(low'('h w woj,.;" II, :ulmilli,.;iracji cywil1lej i K<jł ll,,"ni,d.... i... Rl'orgaubmcję tę mbl PI'zl'IH'OW:ulzić g-l'heral WiIhplm v. \Vi II i1"t'II. Przel'iwk\1 l'I'org'allizacji zaprotc,.;t.owali Nit'J1Ie.y wielkopolsl'Y. kt6ryeh hyło llaówcza około pół miljona. Woh"I' wgo rz:!d odwołal WiIli"ella. . n jego miejKcc IH'zy'"łał g-elwrała l'flleIa, który re\ll'gauiz.wję miał przlc'IH'owaillÓc na hlnej II\Jebtawie. Pfllf'l ptHlzif'1ił J(,.;jl),;t.wlI iillją ,lemar'kae-jllą tm CZI)EĆ niemip(',ką, 7, PozllauielU'. BYłl!!."oszezq, Ost.rowem, Lp>;zuem, :Mil?lzyrzPC"zem. i na cZl;!\c pols.J'ą, któr.t miała 1I1ec rporgaubmeji.
PrzPIH'owallzenie tej linji uważano w 'VipJkopoll'c za pi:!ty, a II:n\"l't ó";IlI' po.hiał Po;'f:ki. :0) Do Zwi:!zku Niprnieekieg-o, założone/!,"o w r. lRl!"i. lIależaly tylko 'e pl'owinjc mona,rchji pru"kiej. którp w('ho,lzil! lIi('g,tly w -:J..b!! Rzesz.y iemiel'kiej. Nie należały wie do Związku Prn,.;y WKch\l(lIif'. Zachodnie i 'V. Ks. Poznań'skie. Kwestj" wcielenia t ch ziem (lo ],wi.!,zku poru',.;zono 
tf' III l'oryzujp: wołallic o JtZf'I'zpoKl'olitą wzmaga się ('o dzieli b3oruziej. Jednaki,f' wojsko. [ll"Jwincja pomorska i biuwkracja, co dzimi blllielej na(lKtawiaj'1 rog/lw. Ja widzę przI'd Prusami i NieIII('"mi hoje, rozlpw krwi, wiplolet.nią allarchję, ni('trnoH(' wojska, w:ł\wiązanie i\ SI'0h'I'ZI'I'IKt" a na ! ,and y łotrują.re, alt. nip lIl{)g oe,enić, kto zwyl"ięży ezy (\'l',s.pOt.YZIIl, czy dfmlOkracyj. NielIlai'iZ tam idei p"lit'ezIIPj, aln grupują Rię stronnictwa pod.ług willoklt na zY8k !lJaHryj;;l!lny. Kluby rlmnokratyezne na,wet po mia:-:ta."1 p r u 8 k i e h Wsz(:t!zie ja.ko swÓj glÓwuy cl'I !la pierwszeIII lIIil'jio'l'U kład1 nippodll'głoHl' PnlRki. Ale ja myśl Q obie: za rządu Il"Hl'otYI'Znegoi wi!;'ziono nas, za l'ządll koustytueyjuego przydano pi(tn()wallja 2), wic:(' ja.k Hi(: ('hwycą Rzeczypospolitej demokratyeznej, to Iw.m uszy obrzvn,u 1I(:d'1. . Tie pyt.UH ja si(, jakie out tam zaprowadzą u I';il'hip formy i formułki, ale jacy olli są ludzie. DellIokl"aci nipIllipcl',y nie HÓwią: że potrzpbna Pol::;ka (lIa zadu8yćlIczynil'nia ::;prawip(lliwośei llldowej, ale dla zaKltmipnia ich ut! lot-:kwy 2"), dla otworzPlIia ich haI1lll"wi I,,'zł';.;t.rolllwgo pola. \IOllll'nt.alnv wi'tt:o'k Ha zarohl'k. zuewu ich od na::; ouwrÓci.
tojQ przy t.PIII, Żl' g;enll:t{u,ki pil'rwiastok już sil) przeżył, closzpdł do kryt.yki w ksztalcie 26), filoizDfii i zorganizować siQ nie III>trafi w odświl'żoHl'j formil'. Inni l'"ralll'l1zi, ja wierzl:, że woj!;kJ
]);'. piprwszv m Hrjmil' }Hu;.;kim \\ kwietniu 1-ł8 r. Posłowie z Po.z.nańskiego, w ]il'?Jhil' tli, z:r.prutl'towali lH'zPl"iw wcieolcniu. Ponipwa:i. ws.zystkidj 1'0;.;]()\v z Księ"twa h'ło ;10, wic rz<jd uznał, :i.e }lrotest pOl:;łów pol'.>kich, uzys;;'aw.szy tylk{) wil,k,szośl zwykł:!, a nil' "/. g-łosów, nie uchy.ł.ił kwestji wei{h'nia Poznailskiego 110 Związku. }{z:,d rozpisał wohec tego także w Wielkopolsce wyhory do };arlamentu we Franl;furcie. Polacy, na znak pro'le,stu, wt.rzyma.Ii się od wyhnró\\ i wysłali jednego .tylko posła, k's. Jana, Chryzost.oma ,Ianiszmwkipgo. av Frankfurtu, hy tam zaprotl'stował przeciw \\Til'll'niu.
24) chwyta.nY{1l powst,tilCÓw generał PIu 1'1 kazał piętno.wać kamienil'lTI pickil'ln,vm na rękach i Jl,SZ,t<'ll. Pil,lIw pozost1l\vało J)\'ez kilka t.ygrJllni. 2") Polac',y sami telUi wła,lli{. argumelltami U'silowali pozy::;kać opillj" niemiecką dla ,sprawy Pol;.;ki. 'fl) .JI"l't to rrflek,:; saillt-ilTlollistycznego podziału dziejów n:t I'poki org-a1iic'zlle i krytyczlll'. Po;lzial tcn prl.yjął )'oraezewski. jak wynika oz artykułu jeg-o p. I\. ".Jak llajdog'Ofluiej l)7Juanac epoki hil:;torji'?", dmkowanegD w "Tygodniku literackim". nr. R i 9 z r. lRm. "Co t.ylko histm'ja opisuje, I:lDŻna pl'Owao'zić przez hudujące i ohalające epoki". Znamiona epDk oha.)aji\cych. podane przez :Momczewskiego w owej rozprawie, odpowia{\a]ą wl'ełnie obrazowi przYlszłej anarchji i roz},Jl'zężenia ua,wdu niemieckiego, 
KHON.IKA MIA'1'A l'UZl\ANIAlIa 1"07.k:lz (':I"aip'II;I(':ł j") j\'ZI'ZI' r;lz z hld\'11l \\"alcz"(" II\:dzil'. nIl' IlId podllil'flip i(: poraz trz('('i i woiko pOI"\\ if': Oli III II Ki III i pc" KIIIZI10(\ prl'l'Z z (:av:łigll:lI'I'III. i('lIIi('l'ki I'.a:< Ż,JIIlil'rz lila w ,,',\'1'111 "rnl lłł;It!'rjal lIa trz'dzil'"tolf'tlli,! \\ 0)1\(: 1"'ZI'('i\\ ltlllO\\ i.
l'oK/o\\'i(' II<Ii \\' B('rlillil' Kkll'ili t(: tak.lJaz\\aną Lig(: :-'). I:I t.) h\"(: t.lwarz'z('Ilil' \\'z.,;tki('h I'olal;.«')\\, 11;1\\ ('I i lHl'l.:I Ki(: :-1 \\'('111. ('zlolll'k o"o\\"i:lz;IIł' pb1('i(' pMzl.tlk:ł Ila rok. Ih:d'l.It, 1'0 :;.to\\";łrz'Kzl'lIit. dl;, zd.oh'('ia (":') jakiej takiej oq..(':llIiz:ll'yi. Za IlIi:IIIO l'l;dzil' l l' g- ,\" III a o p o z y I'.i a. Ja tf-g-o \\"Ta';'l'lIia \JW ,'il'l'pi.:, ho 1'"la('' od rozhiorll I'ol:;.ki. liiI' hdi Iligd' " poloi.('Ilill h'g:1I 11 1'111 , ho r. 1;')1 Ktrolllli(',\" Iokali IIllIi('li i(: .Iokladlli., kr'(' 1.;' Il'g;dll;! kOIlt'111('j,!. za izb,! 1"p';II11i.' Ohr:lll'l pod t\OZO["('1I1 f''I.pil'gc'I\\', Ito 41ziś \\ (:alil'ji Ho\\"arz"zl'lIil' Zil'lIliał-l"kil' "). itll;1 '!',lrgO\\'il'a. proll'Kl\Jjl' prz('('iw H:ldr.il' Xar/1llo\\'l'j ::") 1\\il'rdzą.'. ';'1'
11:11, '1',,1011('11111 " lIilliPj';I.YI!l l'il'i/,. Zob.. \. W/ljl ko\\ ,;Id ,ł'ogl:ply piarz,\' 1"".II;'II,;ki,'h pil'rw,;zl'j poll)\\' \\ il'lw X I X lIa. ,'poki \\ hi,;rorji", "K I 0"1111-:1 Il1i:I,;I;l ł'owallia" 1!1'.i ,;tr. IH- 1!1.

21) f!:. v;li.g",Il:u." 1..011 j:;-; ,II!l1I1i1 w ('11"I'o,l;lio\\' ('h I. ;: 1'7./'1 w(':! l t<i< I'.
'M) Z;r!OŻOIl:1 w Bl'rlinil', :!!i "zl'rw"a 1R1.'i r.. przl'Z p"sl.-,,\ i illll,,'h IV.\ 'hilllil'j,;zy"h oh watl'li pobkid\ I. \V il,]kopobki. SI:!"k:l. P\"IIH 'l,:lI'h., a 11:1 ,,(.t U;dil'ji, Ha ]lod:-;t:m ip l,rojPktll hr. .\lIg'lI,;ta ('il'zktm skil'go ,.Liga 1'01fka" "Ia n';rkl'j:! pf.t'('iw],o pi,;kolll przt'd!lo,,t;\.IIiow) III. Z:I.:Iallit'11I jt'j b,\]a pra(':1 le;.!:alll:ł, jawna, lIad (lOdllil'ip!lil'1H o\\"iaty i 110hmh.tll w Pols,'t'. "") i"") \V HZI'!',' .lIIi ]lo \\ 'hl!"hll j"f'woj.lI'ji wit.dt'r"I,;kipj, duia 1!1 11I:II"I'a I M.IH r.. rozll(lI"1.:!1 i.: \\"1' I,wowil' I"IlI'h U1lrotlo\\ '. kt."r,\' tI 01'1"11 " :\(lziI J R k wipfnia 11o lorg-allizowallia lIa r:lhzu h\'l\vskilll ,.Ibd,v ;'\ .,ro,tloWt:j".
ilUljW'Pj t.:11l0\\ il: S('jlll, ktÓI'I'!!'O Oa]icja \\Ó" "1,;,'; jl'1I'Zt' Hit' poi:\(łał:l. .lakI,d"i,'l, jllż dni.1 () kwit"ni:! Il:\lnil'tnik 'nr. "t.ltliml roz.p{:tlzil I:a II: hag-JIP1:IIUi, ihliajała 011:1 n;l1l:d, j:lko to":lI"Z\'z/'uil' pr wat III'. 1)1:1 1I1Put:-:tlizo"a,ni:1 jpj wpl',,'Ów /I(mo!:11 t:1,tliOIl t. 7o\\. ratlt' prz 1.111"1.11:1 ("lkir:l1").
;\,\(110 kOIlot'IW:lt I'i gdkyj"y. z C:w;r.I1,prh'lII l 'a." lil-ow,;killl lIa l'zt'II,. zało:i'1i ..:-:to\V:tJz.vzPllip ZiellIi:1I1,:-:;kip", Idów otlrazu \\' org'allip ';W'III "I'olka" 1"II1pIII'zęl0 7o;łl"ipk]ą pO]Plllikę I. H:1.h, arodow:,. '"\lalka ta zami4'llil:i ,;iI: Wf' \\rZ:t.if'łllI" łUipsz(l,nie ię z hlotelH. Ug:I:!dtłnit' i na. "l(.g'alil()(H, \\r jlłli( l:tÓn'j W:11('z lo " StoW:1rzy><zPlIip Zipllliailld..-'. odgry" :110 wi..lIq ro]ę " .-"','ZI'HII)1łI rIlI'hll :.!":lli(''jskilll. Pis'l;p o t"m g'I'"Prał Tgll, l'r:!,l/,vI'I"ki \\ 1111' 1I\('rjalt- ,;wym z BO lIHlJ"('a 1R-tR r. ,.Za 1(:kJhd,' <1g1:"laj:1 ,;ię .11:1 ],';t1uo'-'.
/!'c!' IYIIII'7o:I,;I-1II dawlI:1 leg:dllol' l'IIlI(:la. :1 lIo\n'j lIiplII:t jl'7oI'Zt' nrz;phm]('j_ 'V t;dd('h o]w],i\"'lnH"I'i:II'h trzl'!>:1 i/: 1I111i..ć "7.llit'M' 11011:111 kga Illo:<ć, 117£11:1.
>oJ,i,' IJIllil'l: władzę I" z'\\'lazl"I.'ć, jak w I'nl.l!;Illki/'m n(,z'nion(1". Znh.
_\. \Vojt.kll\\""ki ..t:t'I!f'raIa TglI. Pr;!"z likil'O 1V!"llIorjał o wojnif' z Rosja \\' r. 14F", "BI,]Jolla" łom X\'llf (1925) tr. 25.

ElIgI'III', od Illaj:! tRI!" fr;lIlI'lIki milli,;ll'r \\ oj ",\ , \\"alk:ll'h pow,;I:lIIil' /lroll'tarj:lt,n p:li.\ kil'ro 
:-",jl!! \\ Wipdllill !c'g,IIII' <I Jp liiI' rada, eho{' w :-",jlllip 'tadi,JIl': I) i ];.ol,'d7.,\ ;-\zeli ;:) l'rzpz ,.;zpipg-(I\Y WdHlt"('OłIl l'0)'(.IWlllpl\(lowalli. 1I,!dź zdrin\". - .II:dl"7.I'.i'".
:lstc:pIl\' liKt lor:Il'zP\\'skipgo (lo '/:ulOwskil'g'd. z !) "t "\''l.lIi:1 i l' t!1 r., opiKlljp ('all",\\ it. lIpadek ł"I!('\1Il iitpraekip!,:'o i \\''d:1 \\ IIi, (''I.l'go w l'OZIl:\llill i \riplkopol('e. l'odajPIII' go w (':do('i: ..I'H'l.II,IIL dilia !J Kt'I'7I1i:1 1t-\4!J. T\a drll!'i list Tm\i odpiKa1('111 przpz okaz';! i Illa Ipg-o \\"(':tlp sil: lIi(' dZlwi(> Ż(' (ic: IIi.. dozpdl. Bia.lkow:-.ki .1;:) Pł'z'\\'iÓ'zł III i kilka kartpk o wladzy oraz 11:1(1"lil'ni('lIil' o palllic:tnikal'h lIlk(lwski('!!."o ::1). (',) do pillIipłlHil"l \\:t II HaK, odpowi:ldalll ('i. Ż(' lIipIII;1";Z lIa .:;\\ il'i'i!' k,.;i:,żki, klt'lI'ąh' Ipraz kto drllk..w<I'; 1J1('11-!'1 jako ksi(:g-arz. tos,",ki z <:alil'j,!, Kr()lpKt \\'1'111. Lit \\", przl'l'il:tp. .\ Ksi(:sl wo lJaj\\ \"hoł'lłipjszP!!."(I ilzil'l:ł. potl"z(.hlljp 10(1, il\o\\'i(: "to pgzPlllplar'l.\". l\1' ;:;;) l'zaspllI \\ 'd<lj('Ill' hI"OK7.lIrk(:.
"" 111 Jra ko:-.zt ;llItOl"a. kt{,r:! olJ ,.;ohip 7.;[hil'ra i ('o darlIlo nip r07.da.
t" 1.;[('ho\\'<I do !c'PK'l.VI'h ('Z<I';(')\\". \\'rl'sz('ip drllk,ll'lIi<l słoi. ('o do dzi('II11iJ,a.rst \\'a. ja tpr<lz liiI' maili Kt'('Złl(,;;('i z żadn;! ";IJ,pł:!. '1',,- \\'il'lki('g-o Ksi(:,.;twa !'ozlJ:dł,;ki,.!.:'o. jpst \\ laKllo':;('j:! Xip!!,('a. ;:1;) do ktt'll'I'j Kalllipr'lski lila ohO\\'i'.lzpk do"t<l.\\ i:u', t'lko ł III lII:lI'Z('II ia z ga'l.d lli"llli('l'kil'lI. oZlIal''l.,)II'('h. Zi'OZlIllIi,'s'l. wi(:I'. ; I!: II 'zp!!."o w II ip i lIa W(.t pr'l.('z ,.jl'hip przp");II)'I' II a rt. k 1I!c'1\\ Ił [(' waj,lzipsz.
:II) III", 1"r:lIl1'i/,..k :-'..rafill :-'l<I.dioll. 1\ r. 1:-:1 i  lIalllil'tlljk (ali('ji.
no l'il'l"\\'7.(.!!q ,;<'jlllll aIlMrjaekh'g'o. kl{,r' "ii; 71'\>1':" 10 lilwa 1\ \\'il':llIill l.o,;lał :-(t:lfljOIl 11".\ ),ra.lI\' z H::wy IIIkil'j. "2) .1:1 ",,\> :-''1.1'1:1. I" z \\ ',,!<-a ":IlIcI .-JII(JoJlskil'f1 II' rzezi szl'le,ht. w G:I .
lil'ji 1!-\1Ii r. Do ],i"I"\\szl'g"o sl'jlllH :1'IItrj:!('ki('g"o 11:1 :}i';! pn]ów "eszło lOri 1'",,1,1\\' z (:,dil'ji i HII1,pwiuy. 'V tej licz"if' hyło :36 chłopów, wyhranyeh I uak:1I1I rz:!dll, ,.1,nll'gów Szl'lj".
:ł.,) ,'I',,,t I" Z:IJIf'Wt1f' .\lfnll Klemcns Bia.łkowsl,i z Pierzchna. I'złOlwk ..Ka n:," g'of-tyńskieg-n. zliłori.oneg'O w !!"I'mlniu 1835 r. 'Vellług plamI po""t:llIia 1H.JI; 1'" uh,żoncg-o przcz }liel"Osbwskiego. miał on być jo(luym z uo1\ ódeów 01hhiałów. złoż,onych 'l mieszkailców ł'omania i okolicy, a przezua('WU,\ ('h (10 opanowania. cytadeli pozIlailskiej.
"') .Jó'zef Rułl{nwsk adjutant. Napolf'ona, hr:d uIlział w jeg;o wypr:\wil' (lo Egiptu i polep:ł poo(1 Kairl'II1 21 w,"ześnia 17HR r. Napbał pami(:tniki u wa,ł'ka,('h rosyj,sko-.poJ.skil'h 1792-17J.J. o nieutlałej wyprawie swej <lo Twlyj. w któl'{'j clotar! 110 Alpppo r. 179a, () kampanji wfO'ski,ej 1711!) i 1 r., (I wypra,wie do Tyrolu i do Egil,tU.
33) l\IforaczmV'ski był współwłaścicielem ksil)garni i clrukarni Napolpon:'\ Kamieilsł,; jpgo.
38) Deker i 81,a.

KRONIKA MIASTA POZNANIA
Kil' pi:-:zl'il' już nigdy alIi o Czartoryskim ani o Jezuitach, bo to jest. lIadawać jakąś wartoś<; trupom i U:1Ć sil; pokutowania. Chodzą tu Demokraei k,Jło załpżenia nowegn dziellnika.
Trzplm JW to ze :W 000 złp. .Ja hyłhym jego {Jdpowimlzialnym J"I'Llaktol"em, \('('z t.ylko pierwKzy kwartał, bo dziejów porzucać !IIi nil'podolma. lh[('hliwy jP(lnak czas dzisiej;zy HII:tclno zamiar dziennika zniwel'zy: 17 ). PrzeKłałpm dzi artykul Dl'mokradc. SądzIł' 1.1' warto mu nadać l;'łośność w dziennikach fralwtu;kich. Bą(ti zllrbw. - Twój JI:drzej lV[oraezewski". A n d r z p j W 1.1 j t k o w ski.
l{F:KOł-łTY FHAN(;IZKANBKm W BIBLIOTEKACH POLSKICH.
(Odczyt w Tow. Bihliofilów w Poznaniu).
Zaproszony przez prezesa Tow. Bibliofilów w Poznaniu X. dyr.
:\Iajkowskiego z dzisiejszym odrzytp!II, pragnę przedewszystkiem podzielić sil; z słuch:tez:ulIi owocem badui w Bibliot.ekach i Archiwadi p,lzl1allskieh. Zaznaezyć jednak jestem zniewolony, że n'ferat dzisiejszy proszę uważal; jedY'lie jako komunikat tymczasowy. Zappwnie lIiI' lido l'ako1H1 w Poh;ce, tak troskliWl'go w prze, kazywaniu swoich rlziejów )1)toll1n.:JHd, jak Fralldszkani w swnich rozmaitych gałęziach. Zall-'dwi!' przyszli do Polski ww. XUI, a już l'ozwiJl(;Ji znuniplIitą (lziałalno(; w kap;iografji i rocznikar:itwie, a pr::'('ę woją kontynuowa.1i w rozmait.ych fOrlllach aż do upiHlku J::zl'ltej.
'Franci8zkani na calym wiecif' rozpadli się na. rozmaite gałęzie. które mimo w!'pMnej lWZWY zakonu 13r:\.('i :Mniejszych (Orao MinorulII) i w8l'Mnip l'z(,'I.Oueg'o patriarchy HW. Franciszka, miały Zllpełllą 8am()(lzidllo(' 'org:l1Iizacyjną i stanowiły nipjako o,lrt,;une z1!'l"(lIn:ulzenia duchowne. Bardzo wczel)i(' w zakonil' fr;l1wizk:I.ilskim przyszło uo sporÓw o pujmowani!' l"pg'lIły, zwłaszcza ubóstwa. Te sp.:Jry doprowadziły Ho podziału z,lkjJlI1 na dwip gałę7.ie Konwent.lIalnych i ()berw:Ultów. W l'olsc(' nazywano pi!'rwszych po st.aremu Franl'iKz,kan<lllli i przypadł:\ im cała dawna organizacja prowincji wraz
37) Dnia 1 czerwca 18:19 r. zaczął wychodzit w drukarni Kam.ieliskiego ,.Dzienni.k Polski", retlag'owa,llv W' duchu .1emokratycznym przez Karola Ubelta.
 7.1' WK7.'Tkif\llIi kOIl\\ nlltal1li. (Ih';l'['walltow jako zlIpl'łnil' nowI' zf!Tollladzenit' \\ prowadził \\ p\Jłowit' X\'. "tlllt'cia . Jan Kapi,;tran, a l1az'wano ich od l'il'I'w:-;zego kla'iztoru w Krakowie pod \\'l'7.\\':'III"1II ś. lleruarflyna: Bf'J'llanlyuallli.
\Y I"'wu'm prz\'czynowYIll związku. z I"t'forlllą call'go Koeioła, IIdl\\:daną na "borzl' \\. Tr'llplI('if', \\('\\ n'!trz 1ll'rJlardyi\(nv ['ozpoczął sit: takżp nich ['pfdrllli,;tYI'ZJ\Y. Tf'n rlleh dop1'owaflził 110 walk wewnątl'z flobkil'j pro\\'illl'j a zakoł-lI'zył i:\il! ut\\'orzplIiplIl nO\\'l'j 'i:ł.lIllldzipllIl'j f!'ałl:zi l:doJ'lnałi',w \\ elągIl w. X VII. ('o'lwhvi"',: [llIźniPj w w. ). VII. wprowallzollo (lo J 'obki KapnI,' IIIIW ['lIwnlf'ź jako zlIpl'lnil' już !;otowy lakon :-;alllvdzif'lny.
Z pil'[,\\'KZf'j (poki fl':ł.u('iKzka{l"kif'j, si.:gaj,!cl'j ,IŻ do rl'fl)l'lIl' i r,HII'ne kil'j, powiodło mi ,;il.' ZlIa Ip7l' \\' Bihliot 1'('1' l 'niwl,rKytl.(' kif'j w \Va1':-;zawil' lIipZIl<LIIY dot"l'h('zas 1'I:]...,I]lis Ż,ywota hl. "ingi, ,;piHany w dzisil'jszcj kopji w tarYI1l S:!"Z1\ w lata('h I;)O i:t Ht:kopi::; tf'lI zawil'r:I.j:!('' J\iI'ZIltłH' 1'lIlla 7. w X\'., nkażl' Kit; w drllkll w cza:-;llplmi(', [10:-;\\'1(:1'(1111'111 hi,;torji ko('il'hwj, a 1II:ljąeelll \\ yI'l:odzil\ pod l'('(Lakeją X. d'1'. laik(Jw:-;kicgo.
'f r(:kopiÓw fra nl'iHzk:llblueh 1'0 refo['lIli trydl'n(' kil.j znajd Iją if: w Bihliotd'::tr h pnzn,u'p,;l,:ic II: K ronikit Frall('i:-;zkan(J\v ino, \\'['odaw;;kieh p. t. Lilwr lIlag-iKtrali::; z 'W. XVII., i ohornir,ki('h z w.
XVIII., obie' pl7 p ehowywaw-' w \['cbi\\ulll l',dIHtWO\WIII (C!) i C 10) r:t('hllnki Fralle1:-;zkan(J\\' n'łw.;kil'h z \\. '( VI! I.. Pl'Zpl'!1Owywanc w Arehiwlll11 di('('.t'Z:t.lIIl'1II (lwz :,;q'J1<\tIll'Y), tllllzi('ż dwa kalf'IHla1'zl; K.la'YKPk z w. XVIII. w Archi\\1l1l1 r';uistwowf'JII (B !Ili i ( 12), z ktÓ"Th (' 1:J zapi-:allo przez omyłkę jako n:k0l'iR hernanLy,iski. lila ZUp('łIlO.'i godzi Ki'i \\Kpmllllit'l', Żł' Bihlioteka Ha.('ZYllKki('h I'o:-;i:łd:1 dłllg'ozowką ,'ita. Bpatal' KOIll'g'ulHli:-i z X V. wil'kll.
IIbficil' i ('O do ilol'i i jako1'i przl'dsta \Via ::;i( plon Il('rrrar, Il'\'IKki: Zdawlt:\ ZlIallP j,.::;t tutaj II'lIlOriah' KOll!orow:-ikieg o , I'o('ho(łząe(' z pJ'ezątków w. XV£. a w'drnko\Valle w krótszej pierwotI1iej--;z!'j [,(,Ibkcji przt:'z ZeiKo.:hp'1!:t \V Wi,.dIliu. w ou:-;z('rlliej;;'I.cj \\T:tZ 'I. kOlltYIlIli.tcja:llli j-łJ'ZI'Z Li,;kego i Lorkipwi(''I.a \V ". tOlllie :\IOIIUIlH'llta I'ololli:w. (1t6ż \V Bihlioteee J1ni\VerKyted,:iej O(ll1alazł()1łl trzoeią redakcję Kroniki KoU\o['ow,;kieg o . wspominana Zl'pszt,j 11 jego w\'da \\:e(l\v z [',li) 11 p. t. (,J'łIlOll('8. a więc weze::;lIiej!:'zą. 
KRONIKA MIASTA POZNANIA
\\' K("()lIi('(' K\\ojd KOJlIO)"łI\\ski po\\"o]'\\'a sil: lI;t Krollik(: z;, k.d'lI. "p"spoli('i.. \\" -ki" "ztol';[elt lłazyeh IlIil'\\':lII,!"'. .}Pst to ('ltrolIii'Olł XXIV, g('lIl'ralilllll, \\"'dalll' \\ .\ltalt'I'ha [<'r;llwi";(';łlJ;' \\ 1lIar;H,(,lti. a. (h\" jl''o )"(:kllpisy z ,:\\'1. w. znajdltj.! i,: \\' Bildio ; ('k;,..ł, Kr;tsil't:-:ki('1t i Zalltllyski('h \\' \\':tr,.;za\\ip.
. .

JTdalo Ilti Ki(; d:tI('j ,.;1\\ i('rdzil" j('(hu'go z kl)lIl lłllałor{1\\ iliki KOIIIO)".I\\ skil'!!o, p'Hlpisllj:!('l'go ..,i(:, TltlHH'I'1I1 ill dl' ('. '\-Ylłik,] Z j,'(hwgo Z rko\li{I\\ Bibiiot.'ki "lłiw<'rs'ItTki,'j \\ ,.;z" \\ j.., j"i"t to IIIO('('lIt- z ('zl'rlliejl'wa.
/'ozlIa I',sk;!. BibliotpJ.;:a TłI\\. 1'rzy.l. a lik !Hlsiad" n:kopis :-'t:łlUI\\ i;!(',\' ('('IIlU' IIzlIpl'llIil'lIil' Kr',)lłiki 1(01t,0("()\\"ski,'g'o. ;-;;! lo . 'oltsti1l1t iOIlI's prm'ilwiak:-:, spisall(' w r. I.j:;-:J. dk !I,j). 1:1: ],opi; 1('11 "Idada sir: z trz('('h ('z(:('i, ! 'i('!'\\ "l,a OIH'jlllllj(' kOlłst'111(' jl'. "łIlŻOIU' \\' ]lo)rz"dkll rz('czo\\ !ltJ. jak si!: przl'(bta wial \\' r.
!.").\. dmga l"l\\i('r:l ll('h\\",tł. Kapitllł \\' r. Li;\;>, I'il'k:l\\'(' o t'I(', i.I' IIi!. lI;q)f)llIiltają lIi(,zl'lI1 II 1111\\'0\\ il'l'stwil'. trzl'l'ia \\ n'szl,il' '1.:1,wi('ra post"lłO\\ i 1'11 i" K;l]lit!lł g(,lll'rahlY('h.
Kro,1:iI, \\':1 r
l'ow,\'Ż,;Z(' konstytll('j(' pozwalaj:t lIaw wl'jrzl'(; \\ ż'('i(' \\1'\\ Itc:tnf,lH' zakonu. .\t('li IIhj";;,,i('lłi(, i podl:I'li"i!i., lIas'l. 1'11 II ltil'llI \\ i:ldI-lIIlO('i. d:łjl' Ita III lIi('Zlllil'rllil' ('i..ka wy n;kopiH, ZalH'lnioll 'lIlł(,,,t \\ 1'111 SZI'z('gM{)\\ (!by('zajo\\'{'h: III 1){,(,11 1 ('g\J Z Ko;;cialla.
jllldf"(;('ZłJif... 111:1 TllistrzÓ\\ lIowirjIlRZ{IW, znajclnjąe'y ",iG w Bihliotec" Zamo'skich w \\Tarsza...vie.
H(J\Vl10CZf'S11<1 z I)(IWTżzf'llIi jest SlIIlIllIlIIa DII}'('a'z Hihliotpki T. 1'. N. z I'l'zPII r. 1 G:-3!J, zawiprająra rpg'lIł i rozlllait" 1Il0(lIitw', Do pJloki potrytlen('kipj !\pl"lłanlync'lw nalwi.y wiplki foliant PI'(Jel'KII k:ur.)uiz;{cyjn"go hł. 'Vładyław:t z c: iplniowa z lat. 1 (j;-t do 3.'), pochodzący z konwent II gTo!lziHkil'go, a należący (lziH (lo Tow. Przyj. Nauk (57(i).
l'c"źniejszp są Kroniki }>o::;zczl'gólnveh l...orl\Vl'nt(m, l'o";llał-l"hl. (I ktÓn'j 't)g'losiłf>In roz]!ra wkf' w Kro II ice Miasta l'ozua nia, ])'I('ho"ll,,;i- z w. XVIII. a znajdlljf' si<:, w Tow. Przyj. Nauk 21, J(o;a-i,n'u.;ka, nhoga w wiadollloci, rozpoczyna ::;i<:, orl 1'. Hi4:3 (Al'l'hiv lilIJ DiecpzahH' bez sygn.). Koźlllił-łKka od 1'. 1 H:JO w .\rdliwlI1ll l'm'łstw,)WPIII (C fi). l'zlllwłnil'Ilil' t'l'h Kronik lłają 7.hic'n' 110kllIIwntÓw Braetwa . Am]' w UrodziRku, pgzt'mplarz pit;kni.. na pergaminie pisany w ;\.rchiwlIIll DiecezahH'1I1 (I1PZ sygn.) i domu 1.,oret:u1skiego w POZ1Ianiu (kodeks p:lpierowy tamże). N"akonit'c 
,\rchiwlłIlI l',uh;twowe 111:1 katalog Bihliotpki B,'rna['(IYl\I"w JlL' lII,u'lskil'll Z w. XIX (I) .J). W lat:l('h 1 (i:2H-:W naHtąpił ]I()(lział łJl'dwiłIc ji 1'0lHki('j Bprn:n dvn/n\', Tl'raz lIlałt'rjały poznailKkie dotyezą już tylko pl"owineji \\ jplkol'oIHkif'j. Tutaj należą podł'{('zn!k dyseyplinarny: Practica eriminalis z w. X VIl, (ArchiwuIII f)il'ef'zalnc \ Listy paMerskie prowinejaJÓw ; pOHtanowit'nia kapituł 'l lat 1 jT-4 (Bibl. Raczyil....kich 1 :n). 171-4: p. t. oStatuta l'rdvineialia, l'mH -37 (oha w ,\rehi\\ 11111 DipcpzalnPI:l). 1i"4H-88 (T. Przyjaciół Nauk!) l), 1i"Ht1 do 1 t\:27 (Tow. 1'. N. 70). Bf'z pon'n\'n:l1Iia IIhoższp są ma t,"rjał' reformackie. l\famy tutaj Kroniki Hf'forlllatÓw \yoźnickich i sz:ullotnlskieh, "hie w Al' ('hiwIlIIl l'ał-IRtwowPlIl B :; i B 27 z w. XVIII.

Do powyższych rękopii:\ów treei historyewej dor'ać nalpż' kilka ascptvkbw i kazmi z w. XVIII. bąd:l to JwrnardY{lskich bądź rdorlllackich. Najcipkmn;zy w;';'ód nieh jeKt to l)()mard'llskie .\Ianllal! fł-. Floriani alllhorif-'nis, pkknie pisany kwartant z (11"11kowa.ną oz(lollllil' kartą tytlIłową, poehodąey z r. 1{i:!) a pl'zpchowywany w Tow. Przyj. Nauk. 47G. Do zl1ppłno;'ci mtleży nadmicnić jcszezp o dWlleh nk0'Pis;I<'h.
nit, doh'cz!e,,('.h polskich FranciKzkauÓw, ą to rozprawki tpolog-ieznl' Kaspra SaKg'lr, prowincjała górnonif'l1Jipckipgo, zawart!' w drllkowan'1łI tmnip z r. 1330, znajdującym siG w ArchiwllIII l>ipcPzalnem, tndzież Deuarotio Heglllae przpz .Jana J'erzt'na. arcyh!skllpa kantuaryj:,;kiego. ('opisana na kOl'H'n zbid'l"n dnrku\\:1!lych h'aktat.Ów i:. BOl1awpntury i in. z 1'. LiDIi Will!. H:lczyr'lskieh. 0:l). Tak sil; przedstawia w ogolIl eh zar'Ha('h z;l\\"artoI' zbioro\\' JlIIlllinmych 1'0ZII:U'IHkil'h pod \\"zg\((l('IJI !'(.kopisll\\- fr;lIl1'iszk.I,'1 sk id..
Xa zakOl'ł('zl'lli(. składam IJ:ljsz('ZerS7Y pod/.il:ko\\'alli,' \\'z'st kinl d rl'ktUl"IIl1l i lIrZ(dllikolll lHIS7.('zl'g(',III\"I'h ipst tn(' j. kłorz z lI;tjdal"j id,!(',! IlprZl'jlll,);'('j,! nłatwili mi \\ ni('h PI':I<'(:, \\" S/.(''I.I' !!'('IIIlII,,('i pani pruf. dl'. Dobr\"l'lski('j, pp. d ,\"I'. Bl'dl'rski('IlIl! I 1'.("]", dr. K;łI'ZlII;I["('z'I,owi i X. dyr, J\fajkO\\skil'lIllI.
Ks. Dl'. K a III i l K a II t :I k.

KRONIKA MIASTA POZNANIA
DZIAL BIEŻ.\CY.

WALKA Z ŻE13HACTWEl\L 3Iamy w naszl'm mi('f;eip trzy HH.lzajp Ila.n]z, g"l'oźlIej iipn:<elLllY I!JOwojpTIIlej a mianowicj,e,: alkoholi'zm, ehornby weneryczllc, a otatnio, eh,)(\ nit' tak nipbe.zpiecZIIP, ml,łogowe i leniwe żebrac!;wo. Najmniej może gToźnym objawem jot.s.t źehra,etwo, ale i t.o trzeba zwalezać w s.pos(',h legalny i ':<pT:nvi1?.(lIiw; Ilwzglp'dniająe tizi:'\ tak bardzo tl'lHlne ]Joloźl'nie najnho:h;zyrh Hfer mIlszego Sl'0]e{"ze{lst.wa z !'owofln braku pra,cy i H,rO'(lkil\\ ntrzymania. Ikzwz,glęflnif' jp,(Inak na,](ży t p',pi{', żebractw:)' lIalog o wp. ktt"H'(' za. nie w ,'\Viplr,ie n'o rh('e Ki po(1ją{', j':1.ki.e'jh:ylź rzct.elnoj pr:wy, I('('z \\ 1'g'etuje jako pasoTzyt Ispołt'('zny z w'łUtlzonp j, ja,łmnż.ny. O,L o(hrJli's'zpgo już czas'u za.nwari.yć się daj" w mieHeic "oraz wif:ksz p  z dni,em każdym natn:'tuiej,;zl' ,żehran',p po 1IIi(,:tI'h, placach plihliezuy('h, lok:łladl knpil'rkich i 1II'if-'s'zkanial'h. WI'()!l źchmkitw zauważy{' nlOźua, w zmwzncj ilo;"('i ;i]\.,hrakitw ol)(','('h, przyhywają('y('h - ..., z ("'z,pg'b,1 niej' w piątki i ,;obot, - do Poznallia ll:l,Wt'.j, z okoli,(' cz<:st.,) {lu;"'" (Hlległyl'łl. ŻehradW,L w hrndny,'h łachm:uuH"h, z otwartemi ranami, na Hzczudl:wh i kl"llkwi:II'h - a lo 'CZ.Hto 111:1. rekhHJI' - j,akie 011serwnjplllY w Jl:IKzynl l<raiu Ha otlpllsta,eh przpfl ko('iGłalnl i cłllentaf"zuni, lIa jarrnarkach i gllzi:1' tylko j(.,;t wi.l:k",p I'knpi(nil' Illd.noci. nip wida,!, w kl'aja,('h 'Rk a 1Ill:y na \Vskkh, t ndzipż w 1\ng-Iji, Fralll'ji i Nil'nll':z,pch, Hatonli':I,;1 "j-awnia. ",iI: OHO w kl'ajal'!! jak WIo(',hy i HiKzpanj:l,. du)(', IIi" \\ t.ak g'roź'nyof'll rozlllia'r:II'h. Po pmwie Ricd!miu lat.,wh łl:l'ZCj, w,)ln()H('i ('za'K h(:dzil' llareWI.l"jp' i tę sprawQ roz,pat,rz"ć i za;t:lłłllwi{. I'i(: nad środkallli zwal('zanial iphra(':twa. w na.Sz,cm mieHei:e. Ci{.kaw( i dwraktf'l"yst.Y1"l.1II' pru'piHY poli(''jłH' i za,rz:!(lzcnia, n[jpjskie o zwall""za.lli" ;i,l'hrac!.w:L \\ Poznani" \\ r'l.aK:wh prz.>t\r()zhi())'()wyl'il znajc1'łlj('IIlY w taryeh ak I:\('h g'l"()( lzk i(' h; wal't o na nie zwr6l"i{ II\vag-t) tli" z()hl':l'zoOw:wia, Kpo()hłl tej walki ()w('WSnyeh polski('h władz municypalnych. Zarzą,(i'zPIÓL te' były jelllIakie w dawnych wieka,eh doM', !lohlażliwp, tak, że prze!1 w;,:zystkimi kOf;ei,),łami i na rogach ulic nal'z,pg'o mia'sta gTom:HLzil/ się t.łmllY żchrak(hv, eZ(;KtllkrO'!', z(howych i (lo pracy zdolnych. kt(,rzy natrętnic IIJ1'011lillali f\ię o jałnłllżnę. Pod (' '1.:1 H Od.płllth\, jllhileus,zllw, pog"rzeh(m wielki('h pan()w i t.. p. ('inęli i(: (l'.) Pozna.nia że:hra'cy z najmlleg'lejszyeh okolic \Vojew()dztwa i zap:eł