KRONIKA MIAST A POZNANIA ldeh 12). To zamiłowanie zaznaezy :-;ię wpierw lIaiwllą o,:,t-entację. cytatów oryginalnych w puhlicystyce z tego czasu lJ), odezwie s'ię echem w reminiscencjach, któ/'e przejdł,t a.ż do listów pisanyeh z Turcji H). \Vplynie ono doniośle także /la ukształtowan'ie się wizji poetyckiej. Nieodparta koniecznoś( losu, pojQta, jako przekl,eilstwo dziejów, jaka Mojra historyc/.na skojarzy się w niej ze sklonnośC'ią tragiczną do skrajnego potęgowania idei, do widz,enia nieprzejednanych przeciwiei/stw, do myślenia antytecznego. \Vcześniej jednak i zupełnie bezpośrednio przejawi się oddziaływanie inne: ide.alistycznej fi1ozofji niemieekiej. Z pc\\'nem znacznem prawdopodobieństwem można wlaśnic tu poszukIwać powodu przeniesienia siQ poety do Berlina. Coprawfla i \Vrocław miał wybitnego heglistę I(arola Branissa 15), a. w (I\\-(.ześnej prasie polsldej, dostQpnej i dziaI.aję.eej na Berwińskiego, zjawiały się wzmianki o Heglu 16). Jednak w eiągu pobytu na uniwersytecie wrocławskim sugestja Berlina, jako ośrodlw 13) Np. w "Uwagach nad liteTaturą" (Tygodnik 18i1) cytat z PlutaTcha. str. 228, dwa 'Przytoczenia z Arystofanesa. str. 239. n Na pocza czątku wiersza: "Na widok Krakowa" ib. nr. 32. str. 266 zna.jdujc si{! grcc.kic motto z SofokIcsa. Znajduje się ono pośród innych licmyr'h wypisów (przeważnie z Antygony) w B. I. k. 2 v., 3 v. i stanowi skoJIIbinowanie przytoczeń z .clwu Tóżnych utworów: .,Ed p: O miasto, miasto" (Edyp w Kolonie, w. GZD). "Chór poeta pisze Isnlene]: Poshnowiono, zdaje się, że ta ma ponieść śmierć. Kreon: Zdaje się t..1.k i Tohie j mnie.' (Antygona, w. 576 n.). Jeszcze na początku "Don ,Juana" zjawi oryginalny cytat greC'ki z Eurypidesa. H) ".. .na ziemi klasyczncj spotykam się co krok z klasycznemi wspomnieniami" z Amiros, 12 kwietnia 1859. Wc.ze'śniej w liście z Therapji. 13 luty 1857 poeta stwierdza, że. tylc się "naczyt.ał w szczęśliwych cza!',ach młodości" o Grecji, że chciałby to tcraz odwieży{-_ Prosi brata o zestawienie naj,lepszych dzieł, tr:'lktujacych Rtarożytllo ści grC'ckip. 15) Był on aut.orcm kilku p,rac, m. in. "Grundriss der LlJgik" 1829, "System der I\Jet.aphysik 1831. Ka/'wowski, op. cit., str. Ki odno,si do niego słowa Hegla: "nur einer hat mich verst.anden un(ł dieser hat mich missverstanden.... które z,wykle wiąże się - z Gahl(,l'em. 16) Por. Sł.(omczewski Michał]: "Hegel" Tygodnik Literacki 1838, nr. 5. -porównywał twórcę filozod'ji absolutncj z GoC't}1Cm i dodawał: "Hrgcl ,}1Ozostanie na zawsze wiCilkim mężem. O ('o Faust, Fi('1-j. nauki he.glowski.ej była bardzo silna 17) i zaznaczyła siQ wybitnie w groni,e najhliższych współtowarzyszy poc'ty. Teofil Matecki, z którym łąezyla go przyjaźń przez całl' życic, przc.sietllil się z Wrocławia do Berlina.i tak pisal do wspólnego ich kolegi Adama J{arwowskiego (3 stycznia 1838 r.): ..\Veź ,,:raz z innymi filozofjQ Hegla do rQld i przechodź ją jak najdokładnipj. Nie zaniedbuj tego, nie zostawaj w starym zakonie, kiedy do nowego drzwi Ci są otwarte... według niej (filozofji Hegla) hc:t1ziesz Bog'iem i czlow'iekiem razem, a Hegel już uznany za Chr)':';! l1a CYasu naszego, jak Chrystus był nim tyllw przrd 1838 laty..... t"). Karwowski nie pozostał obojętny na wezwanie po(lniesione takim tonem i zaraz w 1838 r. pośpieszył do iródła "najwyższej. wi,edzy o wiedzy najwyższej". Nasz poeta w dwa lata pM.niej poszedl jego śladem, ale nie ()drazu uległ temu rozrzm"{)\\,łlll'il1, które stało się udziałem towarzysza 19). \Vejście Berwii1ski,ego w krąg filozofji niemieckiej zeszło się z momentem wielkiego ożywienia, płodnej akcji myślowej, w której zaznaczyly się już ostre 'Prz,eeiwieiJstwa. \V jpgn rozte, SchcUing na}JI'ÓŻno się kusili to jest .połączyć idealność z l"ealnohcią, Hegel szczęi'liwie dokDnal" (str. 38). Notuje ten artykul Adam Bar \V rozprawie: .,Zwolennicy i ;przeciwnicy filozofji Hegla w }Jolskip!II ezaso'piśmiennictwic (18:30"-53)'. - Archiwum polskiej Komisji do hadania histoJ"ji filozod'ji w Polsce, tom v.. Kraków 1H:ł:J Nie zna en j.'dna:k nazwiska SłCJlLrze\\'''kiego. ani zeregu innych jrgo artykuło\\, wyraźnie n:umaczonych pię!nrm heglo\Vskirm np "Pojęcie rl'foJ'Jny historycznej i jej konieczność" - Tygodnik Literacki, HIi.Z,. IIr. 47. -8Br["wińskiego z owym zaprzysiężonym Iwglist.ą łqczyly sto"unki osohistr, jak trgo dowodzi list z Paryża. 22 stycz,ni:l 18;>5. w IdÓrym załącza 0(\ nicgo ukloony dla matki. .T eC;ZCZf> jll'zNl tą zl1ajoJllDiielą do poddania f'ię herrlizmowi przygotowywaly BCl'\viiJs'kicgo aJ"ty kuly "Przyjaciela Ludu" z r. 1838 (także nienotowanp ,przez Hara): ..1\:uns7.tmistrz (według' Hegla)", .,Popta 'l'O\"inien być filozofem" (nr. (. .). 17) Zaświadc7a ją Mott Y 01). cit.. t. III. str. 120: .,ca.ła młoll'zież polska przebywająca przrd -unał{u filozof, ktÓrego lIalawuf'tw nikt jasno zJ"Owmieć lIie mógł". ib., str. 85. woju ideowym znamiennie wystąpiła rozbieżność: na przestrzeni kilku lat przejdzie on \V trybie króronym, przyśpi,eszonym i - dodać trzpha - dość uproszczonym ewolucjI,?, pok!''wającą f,jl.' 'z linją ew{)lucyjną niemif'ckiej myśli filozoficznej tego cza., su: od pekulat'wnej, ahstrakcyjllej filozofji jJl'zechyJi się dość nagle i zde'cydowanie \V '3tronę praktyc.lnych, spolec:7.llvch kon,ekwclJcyj, jakie pocią.gała ona za sobą w ó..vcznYl1l poglą;1zie lla ś\Vat. Z "prawicy heglow::;kiej" - jal się wt,edy ł1,ówiło _ pl zejc1zie do skrajnej "Iewic'''. \V tem zrad'lmlizowalłie całej jPgo idcologji zyska filozoficzną podstawę. r;.d' Den\ jilki zj,echał do Berlina, już się hvł zamknął ów kl'W' fortullY, zaczęty w Jen'ie ,wolnym wykladem wobec czter.eell, zhitnh z tropu słuchaczy: Heg,el {)d dzie'3ięcin lal nie żył (t 18;H r,). a na jf'go kaJedrze najmilszy uczeil. pOlpulaJ'}zatOJ' i {)]JI OlIca, ()rjf'ntujący filozo,fjQ mi--trza w kierunku ehrystjaniznm - .TPl'z' Andrzej Gabler utracił znaczne początkowo wplywy 20). Fakt,em dokonanym byl już wtedy rozłam WRl'ó.l \\Tznawców autora ,.Fellomenologji" i napoczęty powrotny ży-' \Vot h egli z III u, który w nieprzew'idzianych, nipspodzianych konspkwencjach tnva do dzisiaj. Nal'azie świQcił triumf kolega i prz jaciel, potem przeciwnik i rywal Hegla - Fryd.cryk ScheIling, po\\{)!an} przez Fryderyka \Vilhelma do Rprlina, jako członek Almdpmji i prowadzący od listopada 18-1,1 r. kurs ..filozofji )loz tY\VlIej". Miala ona być syntpzą dotychczasowych sprze('znych stadjów jeg.) pracy filozoficzuej. zespala!a spekulacj.r. z m ślą religijną, obejmowala w rałość "Philosophie der Freiheit", mi1{)log.i {)hjawi€nie, lIsilowala dać jednolitą koncepcjI.' h.tu, jako j('clIlGści P\Voluc.jl1Pj i tf'leologicznej. Zdaje się, że Ben\ illdd uio hył ohecny w czasie podjc;cia wykiadó,,- przez Schellinga, alp lIlógł o nich wjpuzieć i jJPwnie wif'dział z odglosów \Vi'.łHld/ollTh \\" Pol <;(",e. .,Bihlj{)teka \\'aJ'szaw<;ka" z r. HH'2 po. fli Ohj:tl 011 katl'<łn; w r. 18J5, inauuJ'U.iąP. .i:. l,:u!',H'IH zlIamif'l1liiI' 7atj'1u!o\VaJl}m: " ne \'{'rae 1'hilosophiaf' f'J1:.!'a J'pJigimH'm chrisliamłłłl ]Jida1c" (ogl. [3('1'1;11 Ut!G) , P'óźniC'j wydal rlzif'ło: ,Die' lIegpJ'sC'!J(' I'hilu;.;ophif'. Ih-itrLip'c zu illl'cr riehtig{,!l Bf'lII'lhl'i]ulIg un:1 \\"iil'd igUllg" (Wi:;J, mieściła przeklad wstępnego wykładu SCheU1inga, a Cie.szKowBId witał go w niej słowami: "Ty występujesz, jako lV1istrz..... 21). .Takie je:,:t stanowisko Bcrwińskiego wobf'(' tcj w:o