RYSZAHDA BERWIŃSKIEGO: "BOGUJ(A NA GOPLE"
\yartą w piefinia'ch Bojanowych. To jest jego wina, która nieuehronnie prowadzi do popadnięcia pod karzące wyroki sił n Ił rlprzYI'O'(j zonych. "Gł6d - powietrze - ogień - woda I wszelaka zła przygoda Będą temu, ldoby stalJ'ą.
Ojców S'woich w7gardził wiarą'" 1S8).
Sokół nierozeznał znakólw ostrzegawczych i sprowokował wdanie się mocy wyższych. Padł ofiarą. czaru. Te motywy treściowe są połączone w sposób zacieka,wiają.cy, zagadkowy. 'Występują. postad i fakty nierzwykłe: np. "niewczesny gość", czarny, niesamowity rycerz, zjawiają.cy się ni,espodzianie, by podjąć bluźnierczy z.akład i znikający w priorunowej burzy. Tajen]niczość i zagadkowość jest przyjęta, jako metoda kompozycji wą.tku. Powieści brak jest nawet ostatecznego wyjaśnienia. Zawiera się ono tylko pośr,ednio w osta.tniej balladzie, śpiewanej przez Bojana. Podobnie, jak opowiadanie Wajdeloty w ,,'Vallenrodzie" zja\via się ona tuż przed katasrtrofą, raczej przed jej stwierdzeniem (bezrpowrotne zniknięcie Sokoła), cofa się w odległą przeszłDść i stanowi jedyne wyjaśnienie zawikłań. Ta pieśń Bojana (trzecia z kolei) sta'llowi autonomiczną całość opowiadają.cą. o trzech braciach, którzy pokochali jedną dziewczynę czy rusałkę i z powodu niej WZia,jemnie się zabili. Zgodnie z wiarą głoszoną w "Dzia.d.ach" części IV -ej lS') nie mogą oni za karę rozstać się z ziemią., błą.dzą po niej, jako upiory. To Bolesław 'zjawił się w noc burzliwą. na zamku, .aby podjąć faltalny zakład, a Lasota, jako czarny niedźwiedź ,przyczynił się do zguby Sokoła:
156) Ib. str. 152.
15) Scen wywoływania widm przY1pomina chór w "Śpie'wie duchów naci wudarni". g-cly mÓWI: ,,\VlI;C kto chce szumnie zasłynąć.
PIanka, sławy łudzić oko; Musi wysoko popłynąć, A potem upaŚĆ głęboko!".

Ib. str. 22.