HYSZ.\HDA BEHWIŃSKIEGO: "BOGUNKA NA GOPLE"starożytniczych Kayna \V szeregu J'ozra!W, któn.l druko\vał "Przyjaciel Ludu" ił). Gdy Raiczyński podjął poszukiwania poę,gów hóstlw pogal1sJdch \V j.eziorze Świętem w pobliżu Gniezna 15) - KaE-yno poczU\\al0 się do k,ompeltencji w tej ,sprawie i zahralo glo,;; w liście do redakcji "Przyjaciela". Obie te sltl'efy działania (etnograficzna i arche.oll'Ogiczna) jednoczyły się jakby - w prądzie słO\\.ialJofilldm, który silnie ożywiał vVydz;iaI literacki Ka!':yna i znowu z.n'alnllennie ze ' środk,0IW)4wał się - zdradz,ając pewnę, ukrytą tendencję poliltYCZIlą - na Serbach łużyckich 18). Tego kierunku Ood dołu ku górze" jak określał BojanolWski, tej akcji "wynDszenia na światło ukrytyich w pomroku skarbów" dopełniał kierunek 'Odwrotny, prawa o,światowa - u pOiutaw społecznych. Według słów programu KasynOlwcy "stać się niejako powinni kanałem, ktÓrymby górna oś'wiata przeJ.ewala się w nadDlne warstwy sp.oł,eczne" 17). Działalność tego rodzaju realizowała się w trzech frn':lnach: w wyda:wnictl\vach lu dOlwyc h, które rozpoczął pDwtól"llie wydany "Pielgrzym z Dohro'lllilu ('zyli nalUki wiejskie" 18), \V zakładaniu "s,zkółek ochrony" oraz w organiza1cji czytelni wie,j'S'kich przy każdej szkół,ce lU)ił) Np. ,.Żalki z pod Gostynia. Rzecz czytana na posiedzeniu Wydziału literackiBgo w Gostyniu" - Przyjaciel Ludu 1!'-i2, tom YIII, nr. 45. 15) Por. o tern Przyjaciel Ludu 1842, tom IX, s. 46 oraz \Vojtkuwski: "Edward Raczyński", op. cit., str. 122 nn. 18) \Vojtkowski, op. cit., Kronika V, str. 333.
17) Bojanowski, op. cit., str. 38. Ta kicrunkowość akcji zawiera się już w poprzedzającoj Kasyno organizacji "Patryarchatu", którego celem było utworzenie .,zJ.Jiorowości, jaka w tajpmnicy coraz baruziej rozga:łęzia się aż do ludu wiejskiego, na którym w tym związku główną zwrócono uwagę". Niemojews,ki, op. cit., str. 156. 18) Por. "Przyjacicl Ludu" 1843, tom IX, nr. 35 zawiadomienie kSięgarza Giinthera oraz nr. 38, str. 303, przyp. 1, g,dzie się znajduje wskazówka, że ta reedycja dokonana została. "za staraniem \Vydziału Litorackiego" Kasyna.
lU) POl', Przyjaciel LucIu 181,3, tom IX, nr. 38: ,,\Vniosek czytany na posiodzeniu litcrackiem dnia 11 stycznia 1843 roku (na żądanie)". podpis: :\1., gdzie zawarto obszerno uzasadnienic toj p'otrzeby. "Ii:assyno g-ostyńskif' - mówi \\'nioskouawca - już niejwko lkogę wska