KRONIKA MIAST A POZNANIA
tego l"edlU skaJ"gę na Żydów POZn:M1Skich Marka Pakościa i Józefa Meiera jakoteż innych Żydów, którzy się mieszają w ich zajęcia z jawną szkodą i pOglwałceniem prz)"wiledów b1'actwa kuśnierskiego 17). Cięższą jeszcze walkę stoczyć musie,li z Żydami rzeźnicy pOZna,llscy i choć szukali poparcia u króla, worbe{' rzeźnikólW żydow'kich, zrzeszonych w s'iil'lle, zda,je ,się że jeldyn'ie w kahale Iwadwo, pójść musie,u na dalelko idąlce ustęp,stwa. 18 ).
\Valka cechów chrześcijańskich z konkurencją żydowską nie jest żadną osobliwością w stosunkach gospodarczych i Slpołeczłl)"ch Poznania, bo taka sa,ma walka, nieraz goręt;;za i z,ade'klej.sza, rozgrywała .się we ,wszystkich większych środowigkarh miejkkh ówcze,snej P.olski 19). Dążenie cechów ujawnia się najlepiej. w wilkierzu Jednego z bract,w poznaI1skich, któro postanawiało, że j,eśli,hy się okazało, iżby Żydzi p,oznańscy chcieli mie'ć bractwo między sobą, starszych stauawiać, skrzYlnlkę mieć, chłolpców uczyć i robić rzemiosło bractwa naszego, oprócz roboiy sIWej (to zna,czy dla odhiorrÓw żydow"kich) niema im być tego do;puSzCZDne..... 20). Mimo silnej kon1klwencji rękod'zieł żydowskich nie można jeszcze przed p.oł,ową XVII wieku mólwić o zażydzen:iu rwmiosł, którp. do pe1wnego stopnia stwierdzić się da 'w wielku XVIII. Ba,rdw znamiennym tego dowodem jest anUde1ta izby handlow.ej w Poznaniu z XIX wieku, wykazująca, że w tym cz.a'Sie w kamerze poznaI1skiej pracowały obok siebie następujące, ilDŚci rzemieślników żydowskich i (w nawiasach) chrześcijańskich 21):marku. Ani też adnych futer roibić i towarów wszela.Idcb wyprawiać, także podszywaniem żadnl'Hl, tak Żydom jako i każdc,c:o innego stanu człowil'kowi bawić się ani te przedawać podszywanych nie maja" ehy tem nie przeszkad'zaIi . . . . ., kuśnierzom poznaii",kim pod wina, 10 grzywien". (Confirmatio articulorum frat. pelliOllUm Posn. A. C. 1573-7, 582 v.-583 V., D. f. VI ante f, sc. Sim. et Iudae 1576).
17) A. C, 1595--8, 472.
, 18) L. C. P. 1438, 926 v, (r. 1642); L. C. P. 1441, 96 V" 213 V.; A. C.
HiW-50. 76, 296.
1") Jako przyk%d przytoczyć mo<na stosunki na Ka.zamierzu z l'. lliOD (Bałaban, Dzil'je ż. krak" I., 9'1) lub w Krakowi!' (Tamźe\ 120). 20) A. C. 1651-9, 352 i n.
krawców 923 (676) ślusarzy 238 ((i38) . karc'zmarzy 81 (1048) golal'zÓW 47 (163) muz)'kantów 2(j (126) piekarzy 51 (607) \V tem z,esta;wielliu należałoby oczywiście uwzględnić nieznany nam stosunek ludzi chrześcijailskich do żydowskich, wtedy wyszłoby jeszcze dobitniej na jaw zażydzenie rękodzieł poznal1skkhzłotników in troI igatoró w l'a:::a:m'llik ów czapników guzikarzy 31 50 51 22
(19) (20) (2.2) (24) (19)
Nie ma potrzeby .obchodzić tak często w nauce rozwlekanego sporu, czy Zydzi posiadali ziemię i rolnictwem się bawili. ('zy też nie; w na,szych źl'ódłaiCll bowiem nie znajdujemy najmniejszej do tego podstawy. Jeśli Żydzi w pierwszym okresie gopodarczym, to jest przed koiłcem XV stlllecJ.a, nabyli majątki. to się tychże prędko wyzbyli, nie słyszymy bowiem później, aby Żyd siedział na zagonie i rolnictwem się trudnił. Może na wi"chodzie było inaoz£'j. Nic potrzeha też walczyć z często i hętnie prz) taczanym pog,lądem, że w Polsce w wieku XVI było 500 ku}('ów chrz.eścijailskich ohok 3200 żydowsadch i 3 razy wię('ej ,'zemieśluików żydowskich ro chrześcijail>skich, cyfry te są.
howicm nieprawdr,dwe i jak się jezcze przekonamy, przesadne 22). Samo prz£>z się się rozumie, że cechy nie przyjmow.ały do swego grona Z)'dów i że nie uznawały jalkiedkolwiek współpra'cy z nim'i. Nie wsuwali się od niej natomiast kupcy. Dość
'1) Jiidischos Lcxiwn. II. (Berlin 192.8), 1405.
2') Pochodzą one z roku HJ39, z pisma polemicznego Żydów, zat.t lIłowanego .,ar! '1\Jacrełam mCl'cal()rum Cl'HcQvicnsium responsum Iudaeorum de mercatura" a wydanego przez T. Czackego w Rozprawie o Żydach i Karaitach, str. 84. (Por. też Wiszniewskiego, Hist. lit. t. IX, :392; Estreichpra Bibljogr. XXVI, 262). "V do,bl'ej wierze przyta,cZ'-l je jeszcze Graptz II. (Ges ch. d. Juden v. d. iilt. Zeiten bis au f die Gegenwal't, IX', !iO. Gl i przypis 1 !la str. GO), Kaplun Kogan I""ład. W. (l)ie \Valluerbpwegung der Juden, Kolner-Studien zum Staats- u. \Virtschaftslebcn, zcsz II, Bonn, 1913, 56), a nawet Bałaban (Dzieje Ż, krak. I. 1(7) nie o:patrzył pisemka tego żadnemi komentarzami. \Vyjaśnia jPdnak okolicznm,;ci, którym zawdzięczało swe powstanic.
3