KRONIKA MIASTA POZNAIA
powstaniu Kościuszki. Od r. 1!H5 przeważa tendencja do łagodnDści, koncepcja asymilDwania ŻywiDlu polskiego. środkami niegwałtownemi: z tego Dkresu pochodzi stapniowe uwłaszczenie chłopów, pierwsze na ziemiach polskich (123), sejm prowincjDnalny (1827). Po. roku 1830 następuje gwaltowny nawrót cyklu germauizaq-jnegD. Demonstracja pDlskości Księstwa przez maSDWY i entuzjastyczny udział w powstaniu stała się dla rzą,du nakazem i pretpkstem do. zastosowania ostrych represyj. Pierwszym, widomym tego wyrazem było usunięcie namiestnika AntDniego. Radziwiłła, który wYDbrażał lojalnDść wobec Berlina za cenę pewnych ustępstw. Na jego. miejsce przybył do PDznańskiego jako. Naczelny Prezes, osławiDny: Edward Henryk Flo.tweU, który wwrują,c się na nieprześcignionych metDdach Fryca II, zaczą,ł konsekwentną, akcję przeciw dwu faktDro.m DpDzycji przeciwrzą,dDwej: szlachcie i duchowieilstwu 30). UkOllCZYWSZY dwa "lustra" germanizacyjnych rzą,ddów w Wielkopolsce (1841), wyda Dn dzieło jedyne w sWDim rodzaju: "Denkschrift liber die Venvaltung des Grossherzogtums PDsen".
Berwiński wzrastał właśnie w okresie Dbjętym przez to dzieło., w czasie najwyższego natężenia f1Dtwellizmu. Dla jego ewolucji ma to. zasadnicze znan:enie. Brat powstańca boleśnie j upokarzają,co odczuwać musiał wrDgie zarzą,dzenia przeciwko. uczestnikDm rewDlucji 31 r., które zainaugurowały rzą,dy Flotwella 31). Wyprzedziły się Dne uhliżają,cą, szubienicą" na której stracono przestępców "in effigie", obejmDwały szereg represyj karnych (śledztwa, więzienia, konfiskaty), kończyły się na zamknięciu dostępu da zakładów naukowych tym, którzy je Dpuścili dla udziału w powstaniu. W ślad za tern poszło. ograniczenie, właściwie zniesienie praw języka pDlskiego, jako. języka urzędDwego 32}, utworzenie kDmisarjatów, pełnię.cyeh funkcje poli
30) Por. Andrzej Wojtkowski: "Pod rzqdami pruskiemi" - Wielkopolska w przeszłości (praca zbiorowa), Poznań 1926, str. 160 nn. Karwowski: "Historja", op. ci t. , tom \', str. 129 nn.
31) Karwowski, ib., str. 131-6.
32) Rpl2:ulamin z 14 kwietnia 1832 cytuje in extenso Karwowski.
op. cit., str. 138. 
cyjne i nastawionych w sposób zdecydowanie antypolski 33), germanizacja sądownictwa personalna i językowa 3), prze,śladowanie duchowieństwa, zwłaszcza zakonnego, zabór majątków klasztornych 35), systematyczne wypieranie Polaków z własności gruntowej, na co król wyłożył miljon talarów, a Flotwell obmyślił perfidny system 38). W takiem tle ogóllnem, w nastroju przygnębienia, wywołanego klęską i pogłębianego narastającym uciskiem zewnętrznym, najbardziej dotkliwie zaciążyła nad Berwińskim szkoła, w której zaprowadzono niemiecki, jako język wykładowy i nie cofnięto tego nawet na petycję, wniesioną do króla przez sejm stalnowy z r. 1837 37 ). Dobrze poinformowany autor nekrologu o bracie poety Teofilu, który nieco później (ok. 1836) zaczął uczęszczać do szkoły leszczYllskiej - stwierdza ogromne utrudnienia, spowodowane tą okolicznością 38). Jest to zapewne
33) \Vojtkowski: ,.Pod rządami pruskiemi", oP. cit., str. 176.
3) Karwowski: "Historja", op. cit.. tom I, str. 155-6.
35) Ib., str. 159---{jl.
38) Nie,wprawnie, ale prawdziwie charakteryzował tę sytuację Karol Marcinkowski w liście do X. Adama Czartoryskicgo z 10 maja 1835 r.: ,,[WlSzystkie urządzenia dzisiejsze X. Poznańskiego do zupełncgo zniszczcnia ślachty i zubożenia wszyst1iich, co tChllq duchem narodowYm, wypędzenie języka ze szkół i ze wszystkich czynności urzęawych, zniesienie polskich seminarjów dla Xięży, przyprowadzenie Nauczycieli niemieckich, rozdanie wszelkich i naj drobnieJszych urzędów po miastach i powiatach pomiędzy Niemców, których z obcych Prowincji sprowadzajq,... zakupowanic dóbr rozmaitych i osadzanie ich Niemcami, umyślnie na to sprowadzonemi". Por. Helena Łuczakówna: "Nowe przyczynki do historji życia Karola Marcinkowskiego i jego czasów" - Kronika miasta Poznania, Poznań 1927, Rocznik V, str. 206. 37) Karwowski: "Historja", op. cit., tom I, str. 147-8, 159. Jedy nic tylko katolickic gimnazjum Marji Magdaleny w Poznaniu miała w dwu najniższych klasach język polski wykładowy. 38) Zygmunt \Vęc1ewski: "Teofil Berwiński" - Tygodnik Ilustrowany, \Varszawa 1871, nr. 176, str. 225: "Teofilowi Berwińskiemu, jak największej części jego współuczniów w gimnazjum leszczyńskiem postęp w naulmch niesłychanie utrudniał język wykladowy, którego wcale nie umiał. Nierzadko też sam później wspominał o ogromnych trudnościach, z jakiemi łamać się musi al". tlJ  77  POIOlOlu - .
. .f. lJiC\.\'