KRONIKA MIASTA POZNANIA ROCZNIK XII NUMER 1. J a I' o s ł a w L (' i t g e h p I', Z DZIE.J()W IL\NDlX I I\TPIECTW.\ POZN.\NSIOEGO. CZEŚĆ I I. c z fi S Y K s i s t w a \V a r s z a w s k i p g; o, (I07 -1815) (Dokoi1Czenie)lltwOI'zolle }))'z('z NfIpoleona na mocy traktatu tylż'ckicg-o w l'. 1807 Ksif,'stwo \VaJ'szawskip hyło małem paiu;twem, OLejII/owało 1800 mil kw, i około dwa i ćwierć miljona mieszkall('ÓW, Chociaż l/iezależl/e, podlegało we Wsz'stkiem Napołeonowi, lI'awa, wszyst}w, z Jnałeltli odmianami, w}>l'owa, dDhrtek i SZłD w świat za zarDbkienl w nadziei pDpl'awif>nia SDhie bytu, Komu udałD się gdzie indziej Dsiąść i znaleźĆ' zatrudnipnie, to h-Io pół hiedy, alp więcej h'ło takich, co za zarohkiem tułali się z miej!:'ca na miejsce, a nie znalazłszr gD stawali się ",łóczęgan'1i, któnTh próżniactwD i nędza na drDgę występku WiDdł'. Trm spDsohf>m lIadalla wolność I'lJłopDm, kt{H'zy nie mieJi żadnegD pDjęcia o lem, na ezem wol nDść Dh'watelsl:ji i Chin, był wolny. Szerzej o ówczesnym stani.. ukiennictwa w Kięstwie \Yal'szawskiplIl pisze SChottmiill('l', str. ;3;;, 1. .3 Jf'"zcze gorzej rzecz cała przedstRwiała si oc!nośnie do Hosji, skutldf'm zai naugurm\'a I tej pl"7.ez nią najzupełniejszf'j lwohihicji, która uniemożliwiała wszelldf' stosunki handlowf' '), Itniał hłlnc!£>l wf'wnętl"7.ny, d£'tałiczllY, alf' i tpn, gdy wif'ś zHpotrzf'hoWlłUie swoj£' ('oraz hanlziej redukować musiała,.' hrł ograniczon, Nawf't jarmarki świętoj3l1skie, ktĆlre ongi wiplką w Ż'cill miasta i kupiectwa poznallskipg-o odgrywały rolę i 1.11 ('zasów 'Pnts Południow'ch eipszył- się jeszcze powodzenif'tII, w lata('h 107 i lROR lIie odzllaczał' się większemi ohrotami, oży\\'ił si!,' w l', uno. ale około r, 11'{1l znowu udział h ł zniko1I1' "), tTpadek ł"Olnidwa, zastĆlj przf'mysłu i handlu, !))'7.C('h;tżcni,' podatlHll1li, mianowicip OgTOIlIl1l' I'iŻ3l'' w czasip wojny, fi po1('111 lIa utl'zpnallip wojska, którego Napoleon domagał si!,' wi('('j niż do('hod' I{sięstwa na to pozwalRły, dOJlrowadzil' krj do og{)lnej hipdy, Środki zRrafkze, zaru.ulzonp przez J\:omisjł.' Hządzącą, za,.;tosowano takż!' przez IIOWY I'ząd dla złagodzenia hif'd,\' jak j u s t i c j U m i m o I' a t o r j u m, zapohif'gał' chwilowo ruinie dłużnika, lecz poeiągał' znowu za sohą upadf'k zamożności tTh, co ż'li z procentów od wierzy teh lOśl'i , przez zalf'g-anie i następnif' przf'z utratt;' lIależ.tości swoich, Szczególnej ucif'rpieli ci wszyscy, powiRda Skarhek 7), który('h kapitał' do df'I)Oz'tów pruskil-h dla małoletnich posiada('z' luh z innycII pl'awn'l'h powOflów ZłOŻ011P hył', a stamtąd właśl'icie10m gl'untow'm lIa hipoteki rozpoż-('zonf' został'. Jeżeli do tf'go (lodRm' i to jcszcze, iż kapitał- rozrządzaln£' w handlu użyte, ]H'Zf'Z zahnnowanie ollego i przez zahory towarów, tak w Gdallsku złożollych jako i angiełskich, do kraju sprowadzolIych, alho zupełnie zniszczonc zostały, alho też ,maezllego dozlłały USZ('zf'I'hku, łatwo pojąć, iż bankructwo kl'ajowf' h'ło ogóluem, że dosięgło wszystkich, którzy cośkolwif'k do stl'acenia mieli. :O) Hl'lIl'r k KOllitz, Holllicł\\o i halult'[ hsięst\\':t \Y:Ił'szawskil'go. ") Jaff(\ Dit' Stadt J'OSt'1I uTltpr ])J'pu!';sischl'l' Jlel'ł'sl'hafł, str, U;, 7) Dzip,jt' "sięstwa \\'al'>;zawsldl'go, sil', 1!:\1i. \Vohec taldego sta"u rzecz', pod wpł'wem dQżkich WRnlllków hytowania, \\'ród ciągłych zapasów. woj(,"IITh i Bractwo I\upiel'kie, które teraz "azywallo I\o"fmterllją Kupieck!, mało dawało znaków żyda o sohie, Oż'wiło J{o"fraternjQ dopiero niespodziewane podniesienie opłaty da od win i wÓdek fraucuskich, \Viua i wódki oddawua hył' w Polsce. ważnym artykułem kommml'yjllpn i lIiemal trzedą częŚt; I"ZłOllkó\\' I\.o n fl'atel'nj i stanowili kupi-, l,tórych handel winem i wódką stanowił pod!'Ławę b tu, to też uie dziw, że prawa podniesienia opłaty da poruszyła do głębi Konfratrów 8), Przellieg jej hył "astępująl'': Kilku kuprów, .'złonków Konfraternji, sprowadziło w sierp"iu lROi r. pewną ilość willa i \'ódek frallcuskich przez Hamburg, zrzeriu Ud" postarawsz się u tamtejszY"h magistratów lulI ł,()flsulów francuskich o poświadczenie, że "prowadzone pl'zez "iI'h wina i wódki pochodzą z Fra"cji, \\' mniemaniu, iż do od lIkh, odnośnie do uch\\'ał' z duia l lutego r, b,; w nosi( hędzie l 1)I'Oce"t Oli wartośd, jal, to poprzed"io zw' kI e płacili. Tyulcza"em Prząd Celny w Poznaniu, mimo przedłożolIych atestó", że wilU!. są frall!'uskie, domagał si.ę ,opłat' da jak od towarów zagralliezllTh, uzasad"iając żąda"ie swoje tem, 8) Xi.'\\'iadonlO jaką pozycję ]JOllIiędzy towal'awi IH'zl'dstawia l naówczas halIdeI winem i wó(lką w Poznaniu. '" hraku t)Th wialloIII ośei , dla wykazania, choeiaż w }JI'zyhliżeniu, jak znacznym artyku1"111 konsUJllcyjnym 11 nas hy10 w tyeh czusach wilio i wódka i jaką op'ólną wał"lość pl"z('dstawial' ])oJpiędzy W]JJ'O\\'1ł!1 ,/,()ł1e I II i do Ksip'Htwa \Yal'szawsldego to\\'al'aI/li, podaję zestawienie, jakie na podstawie odn:,](ziollego hila mm haJullowi'go zl'''ciu dl'pa ł"laIJH'ntów, "ldadającyc h O\\TZeSIH' l\sięstwo z roku l H08/09, zaJllie:ieił Henryk KOllitz w l'rac' 15\\'1'.1: ..Holnictwo 'i hallf]('l za ewsów Księstwa \Yarzawskiego", str, 114-, \\'{'fllug tego zestawienia ogólna waJ,toiić wszystkieh rio I{sięstwa ":t.I'szawskil'IW \\'Ilrowadzon) eh w roku lH()iH towal'ó\\', nazwanych w taryfie zh'tko\\'('",i, w'nof\iła zł p, Złi :Jlm i-Rl gr, 2:-1, co w stosunku do ogólnej wartoiici przywiezionyrh w tym czasi.. tfH\ a rów w ilości ..lp. 37 ){j:J 752 gr, 7 wyno"iło 46"/0, Xł1.iwiękz<\ pozycją pOlłliędz' wszystkiellti towarami, nazwalIemi w taryfie zbytlwwemi, ]Jł'zedtawialo wino fl'allcukie, którego przywieziono do kra,iu za zlp, 10795438, co w'nosilo w stosunku doiż podług in:-;truktarza celnego z linia 15 I\\vietnia jedynie tf' wina i wóctki opłacaję. 1 procent, które diJ'ede z Francji za atestami urzędowemi magistratów lub urzędników portowych francuskie ił sę. sprowadzone; poświadczen ia i nn'('h magistratów lub konsulów francuskich w ohcych portach są bez znaezenia, Stanęła w obronie kupców a członków "woieh Konfraternja i 8 września zaniosła do Depuiaeji Cel nej prośbę, w którpj między innemi na uniewinnienie podała, że kupc', gdyby byli wiedzieli, iż dla mniejszego opłacenia da konieczne są atesty od magistratów lub urzęlników we Francji, to b'lihy się o nie postarali, leez żaden z nieh nie mógł spodziewać się tego, tem więcej, że Crząd Celny dawniej zadowalał się atestami z Hamburga, Szczecina Hd, \V tej nadziei sprzedali też kupey sprowadzone wina i wódki, obliczaję.c z'sk swój ". stosunku jednego procentu cIa, Gdyby więc teraz więcej opłacać mieli, ponieśliby znaczną stratę, której powetować jużh' uie zdołali. . Ponieważ zaś porty francuskie teraz sę. zamknięte i handel eały wielkim przeszkodom podpada, znaCZlIY przeto czas upł'nę.ć może, zanim będzie można sprowadzać i wina wprost z Francji, Pro:-;zą zatem jak najpokorniej : "aby nie tyłko jeden procent cła od wina i wódek francuskich już sprowadzonych do opłacenia h'1 nakazany, ale też, żeby pozwolonem było nadal sprowadzać willa i wódki francuskie przez Hamburg, Szczecin Hd, i, za złożeniem atestów zwierzchności tamecznych, jako są willa pochodzące z Francji, mogli opłacać od nich równiez tylko jeden procent cła" 0),ogólnej wartości przywiezionych w r. 180819 towarów zbytlwwych 41 % , a włącznie z winem węgierskiNIl, fi'ancuskiem szaIllpańskiem i t.. p. dochodziła wartość tego trunku do złp. 13260082 czyli do 5{)II/o, albo też do ogólnej wartości wprowadzonych do kraju towarów 23%, Doliczywszy do tej cyfJ'Y zlp, 1&3 912 jako wartość przywiezionych do }-.sięstwa wódek i likierów, otrzymamy, że ogólna suma, za jaką wprowadzono trunki. wynosHa n 4.46 994 zlp. Tak prawie 7ł ogółem przywiezionych w r, 1808/9 do kraju towarów, sądząc podług- ich wartości, stanowiły wina i wódki. 0) Akt.a }Jrackic z lat 1807/08, karta 49/50, \V odpowiedzi na pow'ższą. pr,ośiJę doniosła 15 września Dcputal'ja Ceł i Akcrz Departamentu Paznal1skiega, iż wprawdzie pod dniem 1 lutego wr([aną zostala uchwała rządawa, ahy od francuskkh towarów importawego cła 1 pl ocent w-hierać, lecz instruktarz celnr z dnia 15 kwietnia ściślejsze zawiera przepis' t. j, "iż tylko wtenczas od towal'ów francuskich w kraj tlltej:-:z' wchadzę.c'ch 1 procent w'biet'ać się ma, jeżeli atestami magistratów i aficjalistów portO'w'('h we Francji udowOllnione hędą. Deputacja wic od przepisów instruktarza uie nlOże od:-:tąpić, nie tamuje jectnal< przed:-:tawić clesideria swoje prześwietnej ])rrekcji Skarbu w Warszawie" lO), l'owołująl' się na POII1'/,pclnie starania, udała siQ J\.onfl'atl'rnja 20 listopada do ministra skarbu w \Varszawie z prośhą a zalecenie Deputacji Cel w Poznaniu, "abr od sprowadzon'ch przez kupców tutej:-:zrd1 Will i wódek francuskich apłatr większego da Had jPden proceut nie w'magała, niemniej o pozwole/lie, aby kupcom tutejszrm wolno brło nadal sprowadzać wina i wódki francuskie przez Haiuburg, Szczecin itd, i przy poświadczeniu ad zwierzcllllości tamecznTh francuskich, jako że z FT'ancji p0chodzą, opłacać t-n