I{RONIKA MIAST"\ POZNA;\TIAl\IaterjRł zehrall' dot)Tz)" wyłąnmie malarzy i rzeźhiHl'zy (snycerzy), pracując)Th na terenie \Vielkopolski; pominięto tu RJ'('hitektów (budowniczych. 11111l'Rrzy, kami:miarzy [sztameee, lapicidae] jakoteż wszystkieh tyeh artystów, którzy rytowali na metalu, kamieniu lub innym mateJ'jale, a więc miedziorytnik6w, medal jerów i pieczętarz)'. Przedstawicieli sztuk i graficznej, dJ'zewor)'tnidwa i miedziOl''tnichnt trzeba hędzie szukać \\' szeregRch drukarz)' (wzgL kaJ'towników, KartenIHaeher) i złotnikó\\. E r a z In l( a IH y II, Rutor dwóch seryj "wzorów", w)'danych w formie książecze,k " latach 1552 i 151)2 oraz "herbarzR polskiego" z r. 1575, zawierającego przeszło 150 r tych ua miedzi herbów ziemskich, n"ce/"skich, kapitulnych i t. d., nie b)"ł llapeWJlO jedynym z pośród ów('zesnych złotników poznaliskich, któr)" zajmował się odbijRlliem na papierze (luh też na pergaminie) rytych na miedzi wzorów, emblematów, herbów luh większych kompozycyj figuralnych. Podobieilstwo teehniczne" łączące zdawna złotnictwo 7. sztuką n-towniczą, wyjaśnia nam dostRteczllie prZ)TZ;\'nę bliskiego kOIltaktu, jaki utrzymywali złotuie')' z miedziorytnikami za ezasów Sehongauera i Diirera, a przedewsz)'stkiem w dobie lmjnego rozkwitu sztuki złotniczej, za czas6w norymherskich "klf'illIneisb-ów". \V lataeh HHli-llili4 pracował w Poznaniu jRko rytowlIik H a n u s z D i II (Till, Thill, Tyl), zlotnik z zawodu, który wykonał wzory rytownicze wzgl. złotnie7.e w rOdzRju przepiękllego ornamentu, przechowywanego, może jako ullikRt. \\' [uzeulll XX, Czartoryskich w Krakowie 40), Z roli pośrednic7.ej, jaką miedziorytnictwo odgrywało w dofJie renesansowej w stosunku do złotnictwa, do przemysłu art yst)'cznego i, jak wiadomo, rówlIież do mRlarstwa, wyswohoc17.iła się sztuka graficzna tylko powoli, w miarę rozwoju sztuki drukarskiej i jej potrzeb. Proces ten zRobserwować można na tle (17.iejów "książki pozllai1skiej". Dopiero na początku XVII-go H') lIeinecken, Diet,. dc's Art::;. IV. (1790) 75 - FOssli, Allgc\U. }(Onstlerlexikoll (1779 -1819). - Sp l'a w, Komisji Historji Sztuki, t. VII, p. Clił. - \Vie1H'rkicwicz T., 01', cit. p. (jj. - Thieme-Becker. J6 wieku ",idzim) pierwsze miedziOl-yt). zdohice książki, a mianowicie w drukach poznańskkh z lat lIH 1 i Hi12, wyszl)-ch z ofie)"11 JanR \VolraJJa i \Vojeiecha Hegulusa. Jakkohdel, liczlw llnlkiJ\\" poznallskkh zawierajlJ,eyeh miedziOl'yt) pozostaje hanizo nikłą przez caly wie'k XVII i XVIII-ty, to zdohi jc odtd cz\,:,;ciej herhy odbite z plyt miedzianyeh, zamiast z kloeków dł'cwnianyeh. Nie llRleż)' jednRk sądzić, jakob)' miedziorytllktwo wypierało z ksiżek drzeworyty: herby odbijane z klockÓw drewnianych, zreszt_ hanłzo liche, pod względem teehnieznym, utrzymują się nadal. mn\'et jesz('ze' " XVIII-t'm wieku. \V przed\\'tawie'łliu do tI'j hi:lrdzo ,,1'zcmie'śln1ezej" grafiki książkowej, ktÓra zazw)'czaj og'r graficzne znajdują się w l1rulmch poznails1dch, .ukrywa; .ię pod innym jeszcze zawodem. TechnikR r)'townicza niebyla. obca puszkarzom wzgl. rusznikarzom 42) i płatBerzol11 43) aJli też ludwisarzom i konwbal'zom. Zwłaszcza. ej ostatni poslugiwrrli się często ted1l1iką rytowniczą przyozdabianiu puharów i talerz)' cynowych, przyczem wzbogacili nawet samą technikę rytowniczą przez zaprowadzenie t. zw. "flecheln", techniki. która się specjRlnie lIadaje do lineRrn)'l'h dekoracyj w miękkim metalu. (Polega ona na tem, że, przez poruszanie płaskiego ryka, pchnil)tego równocześnie naprzód, powstają nR pł)'de linje zygzakowate). \V naszym spisie art)'stó", również pominięd zostali Hl£'daljet.z' i pieczętarze (rytownicy kamieni, stempli i pieczęci). \\'iemy, iż także złotnicy trudnili się wykonywanicm tłoków do pieczęci (jak n. p. złotnik Kaspal', który otrzymał w r. 154Xz kasy miejskiej fI. 3 za wygrawerowany tłok do pieczętowania we wosku, lub Erazm Kamyn, który wykonRł w 1'. l!')RO 1l0Wą 42) Ruszuikarn', IJoll1bardal'ii, bombal'dothecarii, puszkHl'z(' Hu('hsenma('hcr - szychterze ("szyfterze") \V akta('h knłkowskich), pixidarii, BuehsPlls('hiftPI', Buchsenschiifter. Zoh. .\kta cw. kośc. św. Krzyża, Kirclwnregistl'r \Vpigcnheima: llaltazat' SOlllmer (r. lGO). G(.org IHibitz (r. lliO), lI'\Ils Baren (r. tlilI7). - Buchsenmachpr. Tpllżr, zawód rpprezentują Paulus Uohtp pixidal'ius (Adv, W:2R 1G!9, II. /Z7). Portp ]Ji:xidal'ius vulgo Rzychtpl'z '.\. C. IGi4-Hi4.li, fol. 5K>, CaslHu' Paul sZy/'htPI7. \\"I'atislawicnsis (Prawo lIJit'jskip \V 1'. Hii8), Cas)JaI" zYl'hterz pi:xidarius (\dv. lli;-,] , p. 20), Baltazal' Gotszlkht pixicla.. I'ius alias szychterz (Pr:J\\"/1 mipjskie \\' 1'. Hi:>-i) , Nico]au,; Bahrig ViIJlpmds sl'lopptnl'ius a lias szychtf'l'z (Prawo miejskip W)'. llj(jO) i inlłi. łoi) LuninaYii, platnl'Yz", Panzerschmielle, ktorzy wyrahiali zlwojl' i PaJH'I'I'ZI'. Z zawodem trm łączy się fabrykacja pierścionków do kolczug i pasów, czem się {!'laluili tak zwani riugnlachel'zy (hal'dzr. licznir \\"rst)Jujący w XVI-tyn! wieku). - O wysokim poziomie art y"ty('znym ÓWC7.PSIIPJ:W "pl'ZClllyslu wojennego" Hwiarlczy(- mogą zIJrojP. hełmy, halalJal'lIy, lufy