MATEHJALY DO HISTORJI SZTUKI WIELKOPOLSKIEJł,ukaszewicz, który był archiwarjuszem, w gruncie rzeczy może wcale nie odbiega od zapatrywań innych uczooych swej epoki. Nie było historji sztuki, lecz tylko coś w rodzaju zamiłowania do naszych rodzimych zabytków zwłaszcza pośród naszych ówcz,esnych malarzy, historycy zaś uważali badania, podjęte w sprawie zabytkó sztuki, wyłącznie jako dyscyplinę pomocniczą dla historji samej. Skierowanie uwagi na "historyuno-naukową" wartość zabytków sztuki rodzimej miało jednal, t!; dobrą. stron\,. iż zbierano wtedy przynajmniej teksty i napis na pomnikach, na nagrobkach, epitafjach, obrazach i t. p, A kied milll;!ł i te1l okres wyłącznie historyczno-naukowyeh zamiłowań, ustały też wszelkie dotychczasowe :,;tarania o ratowanie "pomników narodowej historji", \\' latach 189fi -98 powstało dzieło inwentaryzacyjne Koll tego, Sądz.ę, że :--tawiany mu zarzut tendencyjności, polega.
jącej rzeko!ll1o Ha pomijaniu zabytków polskiego pochodzenia. inb odnoszq.cych !-Oię do histOl'ji polskiej wzgl. do osobistoś 'i pol:-:kich, jest niesłuszny. Z racji swej formy nie mogła praca Kohtego objąć tego, co nie wchodziło w zakres "urzędowej" inwentaryzacji Wobec ogromu nowego materjału zabytkowego, który Kohte zdołał zebrać w licznych fotografjach i opisach, wydaje -;ię nam również zarzut powierzcho.wności krzywdzącym i nieuzasadnionym, przynajmniej tak długo, dopóki nie mamy dokładniejszej inwentaryzacji. Wszystko, co Kohte pominął, powinno być opracowane zaraz po Kohtem przez innych w speC'jalYJ.ych studjach, lecz narazie - brak tych opracOlwań, Z uznani0m należy tu podnieść usiłowania młodszego pokolenia polskich historyków sztuki, którz' nie bacząc na osobiste ofiary materjalne, oddają się z zapałem i prawie wyłącznie badaniom sztuki lokalnej, polskiej. - Wiemy, że' materjał zabytkowy XVII i XVIII-go stulecia uległ w ciągu wieków znacznemu uszczupleniu, może nawet w jeszcze większym stopniu niż materjał zabytkowy epoki gotyckiej, Zabytki ruchome, figury i obrazy sztalugowe zniszczył ząb czasu (może wskutek zbyt mało starannego wykonania w porów. naniu z zabytkami gOltyckiemi), ołtarze zaś, nagrobki, stalle etc, mu:,;iały w czasie przebudowania lub restauracji kościołów ustą
;;J