KRONIKA MIASTA POZNANIAskiej 22), W Górnym Palatynacie 23), we Włoszech 24), rzadziej zaś \V Brandenburgji 25) i w krajach pOłDŻo.nych bardziej na północ.
Razetki zawsze nadają naczyniu wygląd miły, wytwo.rny, o.żywiający daleko więcej jeszcze aniżeli same dołki, gładką po.wierzchnię naczynia. Wzo.rem były im niezawDdnie Po.do.bne, wytłaczane o.ZdDby południDwych naczY}l brDnzDwych. R Q Z e t k i często. są jedyną ozdo.bą naczynia. W po.suniętych fazach młDdszegD Dkresu halsztackiego. występują chętnie w połączeniu z innemi mDtywami zdDbniczemi jak np, z linjami względnie żłDbkami pio.no.wemi 26), zako.ńczonemi raz Po.raz dołkami, dalej łącznie z zygzakami 27), w po.łączeniu z do.łkarni 28), ze zwieszającemi i stDjącemi łukami 28», Z tzw, fałszywym o.rnamentem sznuro.wym 2U), a zwłaszcza często. widzimy je w towarzystwie zwieszających się. jednDrzędDwrch. wykreskowanych trójkątów 30). W pDłączeniu tem zachDdzą o.ne także na cmentarzysku w Głównej i ta na urnie z gr, 1 1 (ryc. 6). Trójkąty składają się tu z po.jed'}lczych linij po.dstawowych, wypełniDnych linjami sko.śnemi, po.ciągniętemi Dd lewej strDlI' ku pDdstawie trójkąta. Na zakDi1czenie umieszczDno dDłek, JednorzędDwy, wyszrafirDwany trójkąt jest ulubiDn) m, prawie możnaby pDwiedzieć przewDdnim mo.tywem zdo.bniczym
22) np, Gottwald: Pfedhistoricke millzy z okoli Urcic tab!. IV 2', VI:5 i Milj archeologick y vyzkum tabl.. XVII 1, XVI 17, 20, 21, 30 itd.
23) Reinecke: Altert. V, str, 403, ryc, 3h.
24) np, Montelius: La civilisation, tab L 47 7 , 26) Voss: L c, str, 172, 26) np, Pic: L c, str, 76, ryc, 37, tabl. XV Ul 1, XXIX 12, Cervinku: KlIltura pop, poli ryc, 16, nr, 3, 8 itd.
27) Pic: L c, tabl. XXXVIII 4, 27 itd, 28) np, Mechlin, pow. śremski na dllżej, czarne] wazie bez lich (nr, inw, 1932: 207), Kowalewko, pow, obomicki (kat. 1930: 660), 28') np, Przemęt leśn" 'Pow, wolsztyński (kat, 1932: 1;'4), Zp stojącemi zachodzą b, często na :Mol'awach, zob, np, prace Gottwalda itd, 2U) np. Lupice, pow, słupecki (T, P, N, inw, 1922: 83), 30) np, Włoszanowo, pow, żniński (kat. 1904: 112c), dalej Segcl': I. c, str, 17, tabl. IV 11, Mertins: \vlegweiser itd" Pic: L c, tabl. XLIII., XLIV 1 itd., Aberg: L c. II, str, 38, MlIch: Kunsthist, Atlas, tabI. XXX, ryc 20a itdw młodszej kulturze łUŻyckiej o.kresu halsztackiego. 31), Jest on niezawo.dnie dalszym stopniem rozwoju znanego nam z kultun' łużyckiej IViV okreu hronzowego, pasma z podwójnych, w:mwanych w siebie trójkątów, na co już, swego czasu, zwrócił uwagę Weineck 32), Chęć uproszczenia wszystkiego w młodszej kulturze łużyckiej, zarówno forIllY jak o.zdób naczynia, działała i tu niezawodnie, Ornament jednorzędowych, wykreskowanych trójkątów zdobi przeważnie naczynia wazowate o doskonałej technice, także naczynia z zaokrąglonym brzuścem, Często też zachodzi w ceramice inkrustowanej 3 3 ). W nieco starszych okresach tworzy przeważnie pama, zdobiące górną część brzuśca wzgl. szyjkę, później pasma te się przerywają, zostawiając miejsca gładkiej płaszczyźnie' 34) I uh v,Tpełnia przerwy innym motywem zrtobniezym jak llP, dołkami I'Ozetklf, piollowemi żłob
31) 'V \VielkojJolsce znamy go z kjIJm cment. \\" pa\\", śl'edzkim: IIjJ, :\"arlziejewo (T. p, . nr, 1721, Alb, Zab. II, tab!. XXX 21, Dębiczl'k (kat. 1908: 588. 39:3, (j(J, lOKI), Doliwiec (T, p, X. lll', 1592); w pow, ostro\vskim: Kwiatków (T, p, N, nr, 2677); w ]low, odolanowskim: Jankowa Przygodzkie (kat. 192;) : 1747); z b, Król. Polskiego nI), z Okalewa, w pow, wiclllńskim (kat, 1926 : 758, 1903 : 929), z Hrudzewa, w pow, kaliskim (kat. 192i: 134), - Zacho(łzi także \V Brandcllbllrgji np, Biegen, pow, Leblls (G6tze: Leblls, str, 7, ryc, 23), na Ślqskll (np. Schles. Vorz.. VI, tabl. 15 i N, F, VIII, ryc, t nr, 29); w Bawarji, w kurhanach ciałopalnych z akr, halszt.ackiego (np. Naue: Bcitriige Bayf'rns, tom V, tabl. XVI 12, XIX 2, 3; tom VI. tab1. VIII, XI 4,8, <;tr, 52; tom X. lab1. XXXI, str, 169, w połu<1n. Niemczech, zobacz także Behrens: 13rollzezeit Siiddellt.schland np. t.abl. XI, XIII, XIX itd,: na Morawach (np, Gottwald: Praveka sidligt.e a pohiebiste, str. 98, ryc, 6; 1{1IItura IIOP. pali na :\Iorave, ryc. 16 TIr. :5); w Czechosłowacji (np, Pic: J. c,), we \Vłoszech przeważnie w grobach ciałopalnych (np. Montelius: La civilisation, tabI. 43, 46, 50, Aberg: I, c, I, ryc, 19(1, 172 na brzytwie p6łksilycowatej); ll'Jd środkowym Rmem (np, Prh, Ztschr, XII, tr, 154, Hoerncs: l!rgeschiehte der hild, Kunst, str, t7R ryc, 11) itd, 32) Niederlaus, l\1itteil, I, str, 435, 33) zob. np, Album Zab. n, tabI. XXX, XXXI.
3) liP, Dębiczek (kat.. 19(1R: 587), Doliwiec (T, p, , nr, 1592\, "' pow. śrcdzkilll, Przemęt, pow, wolsztyński (kat, 1932:210). Pic: I. c, tab], XLIII 1 itd, \Vyjątkowo zachorłzi w ni('przerwanych pasmach lakże w późnym akr. halszt. np, w l3łażejewku, w pow, śremskim w gr, II 17 (nr, inw. 1932 : 54),kami, zygzakiem rt\\'ulinijllym 3 u ) itp, - TI'ójkąt wypełniają linje pionowe, kratkowania""), przeważnie jednakże linje kośne, Raz poraz widzinl- \\' jedllem paśmie kilkakrotne zmiany kierunku szrafirowania 37), lub kilka równoległych lillij po jednej stronie trójkąta 38). Szczegóły te przypominają pochodzenie tegoż ornamentu oz dawnych, wsuwanrch w siebie trójkątów, spotykanTh jak wykażę niżej, jeszcze w okresie rzymskim, Zwieszające si trójkąty raz poraz zastępują stojące, ):ów, lIież wykreskowane ::0), znane już z V akr, bronzu 'U), .Jedlic i drugie, jak u lIaszej lIrllY z gT. T, zakollczonc są. często llolkami <1), co również wskazuje na wzon' z południa, Zalwilczenie takie widzimy tam na naczyniach włoskid1 z gliny luh hl'onzu zarówno w okI'. Benacci II (850-750) jak i w akr, Este 1 (ok. 1550- -(500)42). Dołeczkami zakolH'zone, zwieszające się, skośno
3U) np, lIoe\'l1Cs: Ur/-("I'schichtc, stl', 1-!\7 11 z olwlic IIallstattll, .:U) np, Grab-Robaków, IWW, jal'ocillSI{i (ka t. 1!1\: !}Ia), l\:(:puo (T. p, , 2773). Xarlzicjewo, pow, f;redzki (Alb, Za b, II, tabl. XXVlII 7), \Vierzchocin, pow, szamotuIski (T, 1'. :-;;,j, Dmwsko, pow, czul'ukowski (gr, VII kat, 19:31: 420), Schl('s, Vorz, ;.;, F, VIII, tabl. IV", c('r\'inka: KlIlt. pop, poli na \101'ave, I'yc. Hi nr. !J, (-;ottwa Id: Z;i I'OVĆ hmby 11 Selolltek, tabl. [, J"re, 1, Pic: I. c, tahl. XXVIII "', AIH',/'g: \. c, Ił, str, 6:3, ryc. 122, nr,:3 Otcz!'t imp, 1u'ch, 1'0111, 1900, s t.., 1, I'-', l;), itrł. J7) II}), Okale\\', pow, wiclullski (kat. 1!16: 7:'iR), 38) V oss: \. c, st I', 181), ryc, 3R, "") jak up, na lIaczynill z trzel).la otworkami z \VI'ze5zczYII', '" I)U\\, cZ:JI'nkowskim (Bllll1le: Kat. tabI. VIII l1r, l;fJ3), illllf' u Pita: I. c, tab!. XXI 37, XXIII 87, Stampflls'a: Heitl'iigf' (Mallnll V EI'gh.
st\', 8;), tab\. III 7, BIIS(,: ?\achrichten 1900, zez, 1, tabl. II, In, ZPz. ;!, sl1', 29, także l1a włosldch lip, lVIontf'lius: !. c, tab!. 4,5', ;):1'0. 8;)3, 9:!2 itr!, 40) np. w Losso\\', pow, Leblls (G6tzf': Lphus str, 38 i G5, I'yc. 12G" 41) np. Grab-Hobak6w, pow, .iarociń:ski (kat. 191:!J5:ł), I,/'zykosy, pow, średzki (kat, 1910: 1(13), Dębicz('k, pow, f;r('<!zki (kat. 1908: 610), Lutynia, pow, krotaszyliski (T, 1', \, 111'. (38), B I'U<!7.1'\\', jJow. kaliski (kat. 19:!1- : 154), Okal('w, pO\\', wif'luński gr, XVI l (kat, IlI:!I;: 7:J), EIIlemntihle, pow, Jf'richow [ (Nachrichtf'1I HJHO, ZI'SZ, , stl', ;'9, ryc, 1" tu na nal'7.yniu wczesnolatpIISkif'ł1I). :\Iueh: I. c, tahl. XXX 20 a , Cel'vinka: l, c. ryc, lH:, itel, 42) I1P, Aherg: I. e, I, rys, 1 i 2 stl', 11-, ryc', ;-);I, II Sil', 38, \lontelius: !. c. np, t.abl. 93,wykl'eskowa ne trójkąt zachodzą także \\' Czeelwsłowacji, w kulturze 1)latenickiej ł3), dalej w kulturze śląskich grobów na :\Iorawa('h H), gdzie jednakże przeważają stojące trójkąty, itd.
iekiedy, z\\'łaszcza często \\ ceramice inkrustowanej, spotykamy oddzielne figury wiszących i stojących trójkątów w jednem paśmie ohok siebie jak np, na późnołużyckiem cmentał'z'sku z wczesnego okI', żelaza w Okalewie, w pow. wieluńskim tó), na innem znów naczyniu z tego cmentarzyska widzimy dwa rzędy trójkątów, z których jeden wisząc', drugi stojący dotykają sil,) wzajemnie szczytami 46), raz po raz znów zachodzi ornament wsuwanych w siebie trójkątów w towarz'stwie jednorzędowego pasma trójkątów jak np, w Czechach, w pow. brodzkim t,). Przykładów tychże odmian możllaby przytoczyć daleko więcej, gdyby pozwalały na to szczupłe ramy niuiejszej pl'ac', wskazują one różne drogi jakiemi szedł oruament wsuwając'ch się trójkątó\\, zanim wyzwolił się ze starej form- i przeszedł w nową, prostszą w postaci jednorzędowego trójkąta, O ile materjał ecramiczny znam, zdaje mi się. że lllOty\\' ł'ozetki występuje w kulturze łużyckiej dopiero w póżnym okr£>sil' halsztackim i trwa krótko tylko. Hówuież omawian powyżej ornament trójkątów zakończonych dołeczkami lul> bez nich odnosi się przeważnie do młodszego okresu habztaekiego t8 ), Podobno zako11czone grupy pionowych i skośnych żłohków \Vzgl. linij trwają dalej i zachodzą je-.;zcze w Schuchhardta okI'.
Jasto!'f h, kto!') odro\\ iada Heilleckego okresowi La Ten£' AlB.
l' o P l' z e e z II e ż / o h k i zdobią nieeo zgrubia/e, zagi«;>t£>, do wnętrza hrzegi mi:,;, Są szerokie i dość głębokie, tworzą grupy, przerywane w kilku miejscach gładkiemi polami (gr. I tb,
4.,) lip. Pic: l. (', tahl. XL g. XLIII 1, :., 44) liII, (;otlwal(l: Pfcclh, ni1łezy z ok. Urck, tahl. \-.. :\Jilj arcl1. "yZkUlIl, tHhl. X\'[ 2", 33, ",tl', RO, r:\"('. R; i/d, ..) gr. XII l (kat. Hf,W: 7Mi), ''') OknIe\\' g". XYT;; (kat. HJ26: 7(j), 47) SlIlimil'ski: l'lIJtU ł':1 \\ ;\'socka, taIJI. X\ 1I1IJb, stl'. 1:32, 48) zoh, także X.tlw: Beitrage Bayerns V, str. 26!!.