ZAPISKI
Ludwiką, siostrą Ludwika Ferdynanda, poległego w r. 1806 pod Saalfeld, posiadał zrazu znaczniejszy wpływ na bieg wypadków politycznych. Z czasem jednak tracił go. Władze pruskie podkopywały jego autorytet l), tak że w końcu przestano zupełnie z zdaniem jego się liczyć. Polityczne neutrum, zajmował się Radziwiłł żywo zagadnieniami kulturałnemi. W tym kierunku posiadał zarówno zamiłowanie jak i większą znajomość rzeczy. W ramy zainteresowań Radziwiłła wchodzi także kwest ja teatralna. Radziwiłł zna teatr. w ięc może tu skuteczniej działać, aniżeli w sprawach politycznych. Niemniej rola jego nie jest dotychczas należycie wyświetlona. Ogólnie mówi się, że Radziwiłł był protektorem teatru polskiego. Nie jest to całkiem słuszne. Radziwiłł wjfkazał i tutaj obojętność narodową, działając jedynie dla samej sztuki. Nawet gdyby chodziło koniecznie o określenie stanowiska narodowego Radziwiłła w dziedzinie sztuki, to raczej trzebaby powiedzieć, że miało ono zabarwienie prusofilskie. Uwidacznia to się nietylko w twórczości kompozytorskiej namiestnika 2 ), ale i w jego wynurzeniach. "Przez nieszczęśliwe wypadki czasu zbywa wam, mówi do Polaków, na instytucjach, któreby w calem objęciu postęp nauk i sztuk ułatwiły. Prusy, które we wszystkich przedmiotach wydały światło wyższe i gdzie lud wogóle więcej aniżeli gdzieindziej ma oświecenia, ofiarują wam w tym względzie instytucje, którym winne swój postęp. Rędziecie z nich wspólnie korzystać albo idąc za wzorem, utworzycie u siebie im podobne"3). Mając takie zapatrywania spoglądał Radziwiłł na teatr polski jedynie okiem artysty. Niemniej było ono korzystne, jeżeli chodzi o stosunki poznańskie.
J) Dr. A. Wojlkowski. Pod rządami pruskiemi (Wielkopolska w przeszłości) - str. 166 i 67. 2) Muzyka do części I. "Fausta" Goethego.
3) Karwowski - Historja Wielkiego Księstwa Poznańskiego tom I. str. 15.