ŻYDZI POZNAŃSCY \\1 XV WIEKU
c) często za dłużnika odbyć załogę, o czem niżej. Ciekawe warunki rękcjmi podaje nam zapiska z r. 1389: Piotr z Połaj ewa i brat jego Jan zobowiązali się ręczyć i zapłacić 40 grzywien za Jana z Łukowa i Wincentego, kasztelana radzimskiego, żydowi poznańskiemu Muszce. Gdyby tego zobowiązania nie spełnili do św. Wojciecha, musza owym 2 dłużnikom oddać 10 łanów, 4 karczmy i folwark w Połajewie na wieczyste posiadanie i bronić ich przed napaścią i przeszkodami ze strony kogokolwiek. Podobnie postąpił Wawrzyniec Łodzią w r. 1398. Gdyby jego ręczyciele nie dopełnili powinności, muszą mu oddać część swych dziedzictw, które on może sprzedać lub dać w zastaw. Ręczyli tu kasztelan drożyński Mikosz i Prźybysław z Rudnik ł9).
Są to wypadki charakterystyczne . Najwięcej skorzystali tu dłużnicy, stawili ręczycieli w sytuację bez wyjścia, wyzyskawszy i zmusiwszy ich w ten sposób do zapłaty długu. W innej sprawie w r. 1392, musiał pośredniczyć król, nakazując odroczenie terminu dłużnikowi i jego rękojmi _III). Zyski bankierów zależały w głównej mierze od wysokości stopy procentowej. Ażeby klientelę uchronić od wyzysku i samowoli, należało wysokość procentu ustalić prawnie. Na za diodzie dokonano tego już w w. XIII. W Anglji wynosiła stopa procentowa 8(5,66%, we Francji 43,33%, później tak jak w Anglji, w Niemczech wahała się między 21,%'/« a86,%*/«, w Austrji dochodziła do 173%, a w Prowancji nawet do 300%. W Polsce pożyczano nie niżej l(Xt/o, przeciętnie na 108%21). Pierwsze norm} wprowadził w tę dziedzinę Kazimierz W., nakazując brać procentu nie więcej niż 3 denary od kopy groszy tygodniowo t. j. 34% "j. W praktyce było inaczej, procent wynosił w większości wypadków 1 gr. od grzywny tygodniowo (108°/») 2,). Zdarzało się jednak, że brano 2, a nawet 3 gr. od grzywny na tydzień -""').
\» Leksz. I. 1331.
2,,) Leksz. I. 1331.
21) Warsch. Ueber den Zinsfuss..., Schipper str. 80.
22) Ilelcol III. 172.
**) Warach. Stdtb. str. 112, 146. Leksz. I. 832, Terr. Fos. IV 132, Terr. Pysdr. III. i 30. etc.
»*) Leksz. I. 712, 1742, Warach, str. 163.