ŻYDZI POZNAŃSCY W XV WIEKU 1379-1502
z poręczą i schodami z cegieł i kamienia. Na zewnątrz otynkowana. Jakób ma dać swe materjały, cegły, kamienie, wapno, żydzi dają drzewo. Na końcu jest zastrzeżenie, że Jakobowi nie wolno pracować w dni świąt żydowskich **). Dokument powyższy rzuca światło na rzemiosło murarskie, na zwyczaje i sposób technicznego wykonywania prac. Ośrodkiem życia i symbolem jedności gminy żydowskiej była synagoga czyli szkoła. W niej skupiało się życie umysłowe, odbywały się często sądy i t. d. Synod wrocławski dozwalał mieć tylko 1 synagogę w gmInie 16). Czy się do tego stosowano - nie wiemy. Według tradycji pierwsza synagoga poznańska powstała w r. 1307 37 ), pierwszą źródłową wzmiankę o szkole (synagodze) mamy z r. 1449 1S). O cmentarzu żydowskim mówi zapiska z r. 1438 19).
Organizacja gminy, jej stanowisko prawne i t. d., są nam w szczegółach prawie nieznane. Pewne dane można wydobyć ze statutów i przywilejów, dotyczą one jednak przeważnie dziedzin życia ogólnego, zewnętrznego. W nauce ustalono trzy okresy rozwoju organizacji żydów polskich: I) 1204-1500, okres prostoty i decentralizacji, o słabych śladach samorządu, II) 1500-1551, o stopniowej centralizacji; powstaje wtedy instytucja doktorów czyli seniorów generalnych, III) od 1551 aż do rozbiorów, ustala się samorząd gmin, utwierdza jednolitość ustroju. Podstawą dla tego okresu jest przywilej Zygmunta Augusta o wolnym wyborze seniorów z r. 1551 20 ). Czasy, które omawiamy, należą według powyższego do I. okresu, gdy wytyczne organizacji żydowskiej poczynały się dopiero zarysowywać.
15) Kaczm. str. 30l 16) Ptaśnik, I. c. str. 22I.
17) Perles, I. c. str. 6.
1S) Warsch. Stadtb. str. 65.
19) A. bann. f. 90 v.
20) M. Schorr, Organizacja żydów..., str. 3- i.