OPIS POZNANIA Z ROKU 1787
Zamkowej; ulica w srzodku od rynku prowadzi do xx. franciszkanów; ulica w iewym rogu rynku prowadzi do tylnych dworków, które są przy murach miasta. Ta strona jest najmniej osiadła. W tyle kamienic, które facjatami na rynek wychodzą, dają się tylko widzieć dwa gmachy: pierwszy po prawej stronie zamek, skład kancelarji świeckiej, kosztem JW. Raczyńskiego, dzisiejszego generała wielkopolskiego, wyreparowany; drugi po lewej stronie, naprzeciwko zamku, kościół i klasztor xx. franciszkanów; obydwa te gmachy jedną stroną do samych murów miejskich przypierają, drugą łączą się z tylami kamienic wychodzących w rynek tak blisko, że je tylko ścieszka poprzecznia do przechodu dzieli. Cyrku mferencja miasta: B r a m y i fu r t ki, których razem jest siedm, zaczynając od południa ku stronie wschodniej porządkiem jak idą po sobie, w tej zostają od siebie odległości: Od Bramy Wrocławskiej do Furtki Zgniłej jest kroków 240; od Furtki Zgniłej do Bramy Wodnej kroków IGO: od Bramy Wodnej do Bramy Wielkiej kroków 200; od Bramy Wielkiej do Furtki Dominikańskiej kroków 150; od Furtki Dominikańskiej do Bramy Wronieckiej kroków 430; od Bramy Wronieckiej do Furtki Zamkowej kroków 300; od Furtki Zamkowej do Bramy Wrocławskie] kroków 820. A zatem cyrkumferencji murów wokoło całego miasta jest kroków 2300. - II. Garb ary 17). - Jest to ulica należąca do jurysdykcji miejskiej z drugiej strony fosy za murami miasta. Bieży koło dwóch bram w stronie wschodniej, to jest Bramy Wodnej i Wielkiej. Zaczyna się powyżej Bramy Wodnej o kroków 170 w prostej linji, kończy się blisko Furtki przy dominikanach o kroków 00 od młynów. Całej długości ma ta ulica kroków 500, szeiokości 100. Jest dwoma rzędami domów porządnie zabudowana; jeden rząd idzie ponad fosą przypierającą do murów miasta, drugi stoi nad samym brzegiem odnogi Warty; środkiem między domami jest ulica wciąż przez całe Garbary dobrze brukowana. III. G r o b l aIS). - Jest to wyspa, którą Warta dokoła oblewa, połażona w stronie wschodniej miasta tak dalece, że prosto na nią wypada Brama Wodna; należy do jurysdykcji miejskiej. Ma długości kroków 800, szerokości największej kroków 400. Bokiem szerokości przypiera do Garbar , od których dzieli ją tylko odnoga Warty, bokiem zaś całej długości przypiera do Chwaliszewa miasteczka, które - idąc z miasta na Groblę - jest położone po lewej ręce, przedzielone samą rzeką Wartą. Jest to wyspa zabudowana domami drewnianemi na dwa rzędy, środkiem wciąż przez długość Grobli bieży ulica wolna do przejazdu. Po lewej stronie ulicy na początku Grobli stoi wspaniale
") Porówn. Zaleski Zyfrm.: loc cit.. str. 82, poz. 806.
18) Porńwn, Zaleski Zygm.: loc cii., str. 32, poz. 67.