GAZETA
Wielkiego
Xiestwa
POZNANSKIEGO
Nro. 70.
w Sobotę dnia $K Sierpnia f 8 1 6.
K A M Auroczystego otwarcia w Królewsluem Lyceura .W p o z fi a fi i li .
$, j. Po ukończonych wakacyach sakolnych, odbędzie sif w driru drugim nastepuiąceg@ miesiąca Września uroczyste nauk ot.varcie w tuteyszśnr Łyceum. . 2. Wszyscy Nauczyciele r uczniowie zgromadzą sie w gmachu szkolnym zrana o godzinie ctey. Rektor ułoży spis obecnych uczniów, aiych, którzy na publicznym popbie premocye uzyskali, do nowych klas wprowadii. Potem w kaźdey klasie zawiadomi Nauczyciel uczniów do niey należących o odbydż sig maiącym uroczystym obrzędzie, o iego celu i przygotuje ich do tego. $' 3- O godzinie io;ey zaprowadzeni zostaną uczniowie przez Rektora i Nauczy cislów .w porządku klas do Kościoła parafiialnego, gdzie, pod wyznaczonym dozorem, wskazane im zaym$ rOleysca. . 4.
i inne os by . 5.
hymnem:nauk
O tymże czasie zgromadzi się w kościele przytomni Rodzice i Opiekunowie uczniów, stanu duchownego i świeckiego, przechylne sprawie publicznego wychowu. Rozpocznie sie poteAm uroczysie nabożeństwo według rytuału kościoła Katolickiego
VENI CREATOR SPIRITUS, po którym nastąpi Msza S. z muzyka i kazaniem: .. "O wpływie, iaki ma wykszrałcenie umysłu i serca prze« nauki na doczesna i wiecznf "scześuwość czfowirka," i&ian&n przez Wi JK Kanonika Fuyłushitgo,
" \
*' 1  <<i wielką salę popisową gmachu szkolnego, toż samo inni przyjaciele sprawy edukacyiney.
$. 7. Gdy wszyscy w oiey zayroą mieysca, nastąpi zagaienie uroczystości szkoioey mow w iezvku Polskim. P. Dr. Kai'lfufs, Rektor Lyceum, odpowie na nią podobnież w iezyku Polskim; poda krótk rys postępu nauk szkolnych w upłffiionym roku; nadmieni o uczniach wyszłych ze szkół ze świade ctwem r bez niego - o zmarłych «.* o nigprzybyiych iescze, o liczbie obecnych i nowo-przyiętycb; zawiadomi uczniów: iż na Boże narodzenie pierwszy, przed Wielkanocą drugi prywatny byli kksoww esamen, a w końcu roku szkolnego wielki publiczny popis odbyć muszą; »wróci uwagę uczniów pragnących po ukończonym reku szkolnym .udać się do Akademii, czego po nich w tym przypadku tsraznieysza organizacya szkolna wymaga; zapowie uczniom," ażeby następującego dnia o przeznaczonym czasie przybyli-do szkół, 1 napomni, ażeby sie w potrzebne książki do nauk prz\spobili, $, g. Fopołudnie wolne dla Nauczycięłów i uczniów od prac szkolnych. Rektor Lyceun spisie protokół całego uroczystego obchodu, złoży go w Archiwum szkolnera, wyjątek.zaś znieg* przez gazety do publiczney poda wiadomości.
Z Berlina dnia. Ę- Sierpnia.
t)nia 23. t, m. p' godzinie i itey przed pałudniem, na dziękczynna pamiątkę odniesienego przed trzema laty pod Gross-Beeren zwycięstwa, tak stanowiącego w swych ekutkaeh dla pomyśtnoścftuteyszey stolicy« odprawiło się tamie II5I pobojowisku uroczyste ftabożeństwo, zaczętej zakończone pieniarai, podczas którego tameczny kaznodzieia S ch ulz e, otoczony Duchowieństwem przyległey okolicy, miał stosowna, do okoliczności rnpwc.
Z Warszawy Jnta 2f Sierpnia.
W tych dniach nadeszła do tuteyszey etolicy smutna wiadomość, o zgonie JW, Wawrzeckiego, Senatora Wojewody i Minietra Sprawiedliwości Królestwa Polskiego. '_ Zszedł on o tego świata dnia 5. b. m. w Litwie, w Powiecie Bracławskim, w dobrach swoich, Widzach. Dnia 26. b.m. odprawi eię za'duszą tego znakomitego Męża, Daboźeństwo pogrzebowe w kościele Ś. Krzyża, W-obecności władz krasowych,
Z Petersburga dnia 2$. Lipca.
Cesarz Jegoraoiść dla Bossyiskiego Towatzystwa bibiiynego darował dom murowany, oaieżąry doląii do admidetracyi kantoru inłendencyi nadworney. Wyszedł w tey czeczy N aywyższy ukaz pod dniem i%. Czeewc do Hrabiego L i t t a, W. Marszałka dworu, Piszą z Nowogrodu poddniem 1 g.Lipei "Tuteyszy obywatel. Hrabia Alexy Arak czejgw, temi dniami we wsi ewoiey Gru z i n o, udarowarfy został odwiedzinami Ce sarza Jegomości. N. PaR przybył do Gru zino dnia ggo t, m., a Wyiechał dnia lógc O iak miło nam słyszyć, £b zacnego teg Obywatela naszego powiatu, wzorowe A»_gc spodarskim względzie urządzenie wsi G ru z i n o, dobru włościan i powszechnemu oc powiadaia.ee, zwróciło na siebie sczegoloiey szą. uwagę, Nayiaśnieyszego Gościa!' W, Xiaze Jmć Mikołay przybył do Se wastopoła dnia 27. Czerwca, a dnia 8- Lipc* morzem z Kercza do Tag aJI rogu. Dnia 23. Czerwca Poseł Perski przyby do T a m b o w a, był na obiedzie u Gubern; torą, wieczorem na teatrze, o godzinie 7111c wyjechał w dalszą drogę gościńcem Astra*chańskim. .
Z Włnek dnia 11. Sierpnia.
Xtadz J ó z e f T a y lor kazał w dzienniki Rzymskim umieścić protestacyą, iż niepoda* żadnego przełożenia Oycu S. w intsreśsacKatolików Irlandzkich, ani się starił o pośre doictwo wteymiecce mo€»mwEa9caBlc«.jfcl  ?>ta w obtat itv; wyprawi«, «szedł był śledztwa i tułał sie dotAd w górach iUlabsyiskichv Sprzybliywazy sobie życie, sam eię stawił} Minister w >yny chciał go oddać pod *jd woienny. K-rol, gdy mu to do zatwierdzenia przełożono, napisał własnoręcznie naetępuiąca stówa: "Zbrodniarz, który-się sam prawu oddaie, u:F miłosierdziu, nie sprawiedliwości Monarchy. Badanie niematnieysca. Niecuay się oddali do Sycylii. '* Z portu Ot ran to wybiegły trzy e-kręty -woienne, dwa brygi i iedna fregata dla złączenia się z eskadrą przeciw Barbaryiczykom.Wszysrkie miasta staeaią się wykupić z niedoli swych ziomków iescze przed wybuchnie»iem woyny. Osada woyska Austryackieg@ w O t r a n t o iest bardzo liczna, lecz spodzie.. . .
waJą SIę zmnleyszenla rey. Słychać, ii Kouehe uda «ę do Włoch 1 osiądzie w F l o r e n c y i .
Z- Bastyi w Korsyce wypłynęły dwa Franeuzkie statki. Miana w Kor s y c e wiadoraośóy ii Algierczykowie naymnieyszey nieofcazywali do poddania się, skłonnością lecz ie przeciwnie naydzielnieysze do @brony eaynili przygotowania A
Z Paryża dnia i<f. Sierpnia*.
Generał- Porucznik Marchand, który aa powrotem Bo nap ar tego z wyspy El by dowodził w G r e n o b l i , a który późniey mial-sczęście zostać uznanym od Kommissyi woienney. za niewinnego, miał teraz niesczęście utonąć w Sekwanie. Statek, na którym płyi.ął, przechylił się. Wszystkie inne oaoby zostały uratowane.- Na tym statku anayduwał się takie Markiz J euffroy i inne . osoby p'iuracaiace zB - ercy, gdzie buduiaj star fc parowy który, dnia 25-1» m. & warsztatu 6 .uSiZutiym zostanie,Głoszą, ii Xiąźę Richelieu po wczomaszty uroczystości wyiedzie aa nieiaki czas"r7 *d» i ieM'tnUtelWefny, )Kare Fe ttrt, iiawfdY* wae będ*ie tym czjsem iego wydział» III. Zniwe dobrze się udaie w o-KoMc3cK i ' »" ryża* Przeefwczora przybył X%$ęr W e H n g t o i v o*godzinie 9, z rana do Calais" a po południu puścił się w dalszą drogę do B r u x t l li. W Angielskiey główney kwaterze spodziewa' ny b>ł także Xiąźę Kent* W R z y m i e wciąż żydzi przechodzą do Religii Katołickiey. Pomiędzy tymi, fctó-rzy chrzest przyięli, znayduią się bogate :ła«milie; Sffłomon Gaseini, LevyVivia* ni, JozueBrizzi, Makabeusz Cohen i t. d. J eden z tuteyszyck dzienników wyrachował" ie L i p s k ma 34,000 mieszkańców Z 5<1> księgarzy, P ary a zaś 580,000-mieszkańców, a tylko JJ-o księgarzy. W Lipsko? wypada ieden księgarz, na 639. mieszkańcówr a w Paryżu tylko ieden księgarz na Jg2* mieszkańców.. Czem Lipsk iest we względzie księgarstwa dla N ie mie c, dodaie wspo* mniony dziennik, tern iest P ary ź dla J r a ac y i, w którey-próc» tey stołicy mało Znayduie się księgarzy. Przsdwczoia wystawiono takie w sali sądu ziazdowego z wielką, uroczystością popiersie Monarchy.
Podług wiadomości z Południowe y Am e ryk i, woyna tameczna wnayzaciętszym prowadzona iest sposobie. Żadna strona nie daie pardonu.W czoray, dnia 15» Sierpnia, który byt da» wniey uroczystem świętem p o w S z« c h n eg & "Tyrana, odbyła się (u processya z ofiary.
Ludwika X-ŁII do kościoła N,- Panny.
Znaydowali się na niey Monsieur, - Xiezna 1 AngouLeme, Xiąię i Xicina Berry.
W kościele stało w paradzie woysko domu ' Królewskiego, gwardye narodowe i ' KróleWfSkie.
Oprócz Monitora niewyszedł dziś aa de»  czystości. Dnia 8- b. <<i- podał Pan L a i n e, Minister spraw wewnętrznych, swl rezygnacyą, , lecz ity Król TepMyiął. W iednym tu-teyszym dzienniku czytamy co następnie: "Dzienniki zagraniczne powuCKIIIaIIeQIIre wiadomością lub niechęcią" znayduiąwtem rozrywkę, maiuiąe położenie nasze, a osobliwie położenie naszey stolicy nayczarnieyszerai farbami; one piszą o niepok@-: iach i niesnaskach, o których my niewiernym o niezgodach, nawet'w pierwszych familiach państwa', których cieniem prawdy poprzeć nie są w stanie. Wypędzaią B P a ryż a mężów, którzy w nWspokoynie ' źyiif, o żadney nie myśłąc ffdmianie; pizfpisuiąj publicznym władzom"prowincyałnym upór, chociaż wiedziećby powinny, iż rząd dosyć ma mocy, ażeby podobne zuchwalstwo niezwłocznem skarcił zrzuceniem." Dnia 5. t. m odprawiaiąc gmina D a b e i - i s t preceseyą po nad brzegiem rzefci Al li -er, dał się słyszeć i drugity strony krzyk buntownlcisy; nieewaźaiąć na to gmina postępom wała w processyi i błagała niebios o użyczenie lepszey pogody. Dway tylko młodzieńcy fliemogąc'gniewu swego powściągnąć, rzucili się w odzieży swev w głęboki nurt, którym się zbrodniczy krzykacz miał za dostatecznie zabezpieczonego, złapali g o, wybili i przed sąd nawlekli. Minister Policyi wynagrodził gorliwość tych młodzieńców 300 frankami. VV całym Departamencie H e r a u l t zakazano grariie'i taniec w dni niedzielne i świetne. Fałszerz monety, E d m e C o r n u, zwany A m a n t, skazany został na śmierć prze« sąd prewotalny. Gazety nasze przy teraznieyszey posusze polityczńey, umiesczaią wyiąiki z Pamiętnika Religjynego. .azambelan Xiczney Wallis, Pan He U,
$«&"
przybył dnia % m. h. ż Ł o n d fn« eto Cal a i s, udaiąc się do niey z depeszami da Włoch.
Xiążę Angoulerne przybył dzil do Pa« ry z a. Xiążę W e 11 i n g t o n spodziewany tu dnia" 21. ni. b; Królewska ' akatfemiaApięknych kunsztów mianowała" IIa Qccror5Iy6reT posiedzeniu Pana Dufourny, Wice- Prezydentem swoim w mieysce zmarłego Pana V i n c e n t . Podług listów Z M a d ryt u, Generał Castannos złożył dowództwo woyefca w Katalon i i, które na iego mieysce obiąłGenerał L a c y. - U stawa Króla Hiszpańskiego względem grabienia dóbr Emigrantów z największą wykony wa się ostrością. - W H i s z p a - ni i znaydtiie się 6 pułków Szwaycarb':ich. JSaylicznieyszy, którego dowódcą Pułkownik Betscharci, składa się: z 5-600 hadzi. .
Pułk Redin.ga liczył 200, pułk Wim pfena ledwo 100 Judzi, a ostatnie [rry sktadaią się tylko z kilku Oficerów. J eden z naywieroieyszych sług rządowych zakończył właśnie życie -- pite prz A biórze adwunistracyi woienney. Jak wiadomo czUyne lo zwierze obroniło w roku 1 808 kassę woienną od gwałtownego złupienia. Naówczaeowy Minister wyznaczył mu w nagrodę ! 5.0 franków rocznicy pensyi, za które miał eoiywić i pielęgnować odźwierni. Następca Ministra, C i ark ę , powoduiąc eię systematem osczędności, odciął mu połowę tey pensyi. Od ttgo czasu nie nazywano ttge stróża inaczey iak tylko p s e m na połowicznym żołdzie. Młody 33 -letni wierszopis Millevoie umarł nagłą śmiercią.
Z Bruxelli dnia ?,o. Sierpnia.
Xiążę Wellington powrócił tu przedwczara wieczorem z L o n d y n u, lecz zara« castępuiącego dnia wyiechał znowu z Gene fortecźnych Cd Mo'zy aż do morza Niemieckiego. Po tey ebiażdżce uda się Xiąźę, iak słychać, do Ga mb rai, ztamtąd do Pary ż a, a potem przytordny będzie zapowiedzianym popisom wcysk Pruskiego i Austryack'iego. Pochlebiamy sobie nadzitią, iż Jego Xiąźęca Mość spędzi u nas cz,ęść następuiącey simy. Roboty około twierdz wpołudnioA<ey stronie z naywiękssym ida, pośpiechem, podobne zaś roboty aa przestrzeni między M a«trichtern i Namurem dopiero w przyszłym roku matą bydź rozpoczęte. W kilku korpusach naszego woyska zakradła się od nitiakiego czasu dezercya, i xdaie aię, iż wielu żołnierzy zbiegło do F r a n c y i;* tymczasem uczyniono iuż wniosek o wyiedname ich zwrotu. Werbownik, który chciał uwieśdi kuku żołnierzy, został, temi dniami w Ath przytrzymany.- W warowni TourJIay założony bydź ma slUad na miliion funtów prochu. Do północnych Departamentów Francuztich przybyło 2ch Generałów Poruczników, 4 Marszałków obozowych i kilku Oficerów inżynierii, w celu zlustrowania woyska i bro nI, przyśpieszenia zaciągu i uzupełnienia araiii. Natomiast nayzupełnteysza panuie spokoyność w zaymuiącem woy&ko prawego skreydła. Duńczycy obozu;j ciigl.e poci D o uayj Sasi na równinie pod LilIe; Hannowcraoie wzdłuż SkaIdy pod Conde; iazda Angielska stoi po więksaey części w okolicy K assel i w Franttizkiey F l a n j ry i nadmorskiey.; piechota w okolicy C a m b r a y i w 'Francnzkity części prówincyi I. h i i n e - gau, Rossyanie sto:ą pod Maubeuge, rozciągaiąc się aż do L a n d r e c i e s; ich regularni kozacy sto*ą w tyle i zobieraią przestrzeń aż do B rur e 11 i; są oni Wzorem k rnego woyska i bardzo od włościan naszych lubieni. Wielka główna kwetera znayduie <<ięciągle w C a m b r a y, Pruska w S« d a n i e , Austryacka w K o Im arze.

HI SZPANlA.
Jego Król. 'Mość wydał wyrok względem posiadłość Hiszpanów, którzy z powodu na. rzuconego Rządu opuścili Królestwo. Główne oznaczenia tego wyroku, który był przedmiotem troskliwego roztrząsania i długich rozpraw Rady ICrólewślyey, są następuią-ce: ( "Rozporządza się wydanie osobnego i osobistego processu, każdemu, który wyniósł się Z krain, i obięty ieet okólnikiem z dnia 30.
Słała 18 '4_ Władze sądowe pósiąpią sobie w tty mierze z urzędu. Nieobecni, obowiązani są stawie się praez pełnomocnych zastępców, których esaią . mianować. Dobra icli az do ukończenia sprawy wzięte będą przez Fiskusa ped sekwestr i administracyą. Pensye ha utrzymanie dzieci, wdów i aufccessorow dóbr zasekwestrowanych wypłacane be dą od władz sadowych. U oląhst Króla Jmoi -;z b-y m u p' żekładano wszelkie ostatecin wyroki, prztd ogłoszeniem onyckie. Dobra iuż zmarłych, maią natychmiast oddane byeU naturalnym i prawym ich dziedzicom czyli następcom. Podobnież oddane rIIa:Q hydź dobra owym, którzy .nie są obięci wyrokiem z dnia 30. Maia ig 14 i którzy korzystają z udzielonego im dozwolenia powrotu da H i s z p a n i i z ? astrzeienifm Jednakże, iż postępki ich 5Ire dfaiij żadnego powodu do zatrzymania im onyehże. *4
Rozmaite wiadomości.
Pani Ca tał a ni znayduie się w F r a n kfurcie. Jey zfe w Lipsku przyięcie, różnym przypisują okolicznościom. Jedni mówią, -iż «aiąiabiwszy się w drodze, miała chrypkę, anie czekaiąc aż minie, śpiewała, tak wiec brała mniey czysto niektóre tony. Inni twierdzą, ii będąc zmartwiona odebranem doniesieniem z P a ry s a, £e iey antrepiyza co raz gorzey h/cĘ śpiewała z roztargnieniem. Inni mówią daleyA że śpiewała j>o Angielsku, który toięzYK nie bardzo iest  pb-kti;. * mi t na kots'ec, kk się dawnie y doniosło, i ca 2uai« się naypodobnieyszcm do psawdy, ie Lipstaanre emu» hiiąc w dobrym, smaku - zBerlińczykaiai, przymusili się do obojętnego przyięcia tey, która tamtych zachwyciła.. Charakterystycznym rysem zapaloney tkłonności do widowisk J o h n a E ul i a, piszą z Londynu, icst iaie, które w pewnym, domu w L e i c e s t er - S q u a r e pokazuią za pieniądze, a w którem znayduią się następujące słowa wpisane zapewne iakowym sposobem, chymicznym::. " N a p o l 'e o n powróci do Europy dnia 1$. ListOfUlda j<!Z<i-" Zbieg łudzi iest . tak wielki, że t e a, który nam to opowiadał, dopiero za czwartym zawodem, mógł weyść do pomieoiooego domu. Właścici« 1 owego iaia powiada s śmieszna, powagą Publiczności, ie iaie to zniesła kura w Burdegali. Mie spodziewaliśmy się» dodaie Dostrzcgacz Austryacki, ażeby kury Francuzkie, (akiemi były Bonapartystkami!: Już od kilku, miesięcy straże w T o w e r » L o n d y n i e, straszone bywały od widmo« pokazuiących się im w różnych okropnych ptosraciacb; kilku źoł ierzy pierzchnąwszy 2 mieysca na straż.im wskazanego, wystawili iycie swoie na nitbezpiecz-eństwo. Wszystkie przedsiębrane dochodzenia, nie miały żadnego skutku, chociaż uaywiększey używano ostroźneści w mniemaeiu, iż złodzieie jnaią. zamiar skraść kleynory korony. Na koniec* ieden z będących na straży żołnierzy, »iniey lękliwy od innych, dostrzegł, że te zjawiska były tylko skutkiem* magie zuey latarni.. Mieszkaniec domu blisko T o we r leżącego, lobił aobie tym sposobem zabawkę, którą, tak słychać, polkya dosyć źie wzięła. Osada- Angielska w Mada gas car. tragielO3YT zniknęła- sposobem; o kawałek niebieskiego 6uk ' oa,. któr*gp się ieden z Oow-ódz CDW iraiówych napierał ' , a którego At.giik fcidź mu niechciał, grzAeało oVkłótBi»; wktarey Angfikpobił Dowó<bcę, h<l{IJe JlCurjJe&IIIĘ obrażony od utego. Tera r»zg( iew»r,i fce-f* rowty, «amoTdowjlr naza-iu-tr* «czysfltich Esb ropcytryków , iak twierdzą gazety Ar.gj. Iskier rówiie chaniibnym iak okrutnym sposobem, (Rzecz godna uwagi, ie chotisi różne fciu» ropeyskie narody, w rożnych epokach i ouey* scach chciały się usadowić w M a d a g aj c a t r przecież się to im nigdy r.iepowiodłe.) Dwie rzeczy zwracają teraz powszechną uwagę w Paryzkim Instytucie głucho -" ilie*mych. Pierwszą iest mały chłopczyk głucho« niemy, nazwiskiem B c - rthicr, prawdziwy cud poięcia, który iest iui w stanie opieywaćf wszystkie przedmioty przyrodzenia i szmli, podług prawideł nayścUleyezey loiki. Drug$ rzeczą niemniey ckka-wąi, są rozmowy głosem pomiędzy głucho - niewiemi.- i Głuchy odpowiadający, czyta słowa na ustach 3«y--kuluiącego ie niemego.. Te dziwy sztuki winni są Paryżanie urzniowi i pomocnikowi Xię* dza S i c a rd, Panu P a u 1 tn i e r, który wstępuje godnie w ślady swoiegp szanownego poiprzednikav
Przemysł Angliiów. .
Dziennik sporów umi< scza wyciągi z dzieła i czyni uwagi nadniem, pod tytułem; Podrói Francuza w Anglii y wiatach i£io i ;<fn. Kładziemy Z niego interessuiący artykuł o przemyśle Angielskim .Od dawnego czasu wychwaiaią przemysł? Anglików; iest te cześć, tiayinniey ulegaiąca zaprzeczeniu, sławy Angjtlskiey. Uważać go- nawet meżna ia-ko prawdziwą przyczynę iey potęgi, licząc w to i rolnictwo, co* iest pierwszym przemysłem człowieka. Zgłębhiący, którzy lubią wyszukiwać wszę.dzi«.:: dLa c z e g o? .przypisuią to udclconitenie sztu A mech*iiiGZ"ych w-Anglii-podsH ałot <<i r a c y i . e h a ra k t e r o wi · fJ e g Ng.. t Y - cz dem u Angjlikow, Za-starKwiwsz-y sięA  dowcipnym. . Podział pracy zamienia rzemieślnika w automat, ekazuie go bowiem ca robienie, przez cały ciąg iycia, iedney części, iedney aamey rzeczy, nie zgłębiaiąc iaki stosunek zachodzi, miedzy tą iedną częścią, a ogółem; lecz ułatwia mu nawzaiem dojście doskonałości, któreyby nigdy nieeśiągnął, gdyby uwaga i poruszenia iego podzitłonemi były między wielką liczbę przedmiotów: iest to wyższość instynktu zwierzęcego, nad dumnym rozumem człowieka. Ależ lud rfffitlu krwis:ego, z silnemt nerwami, umysłu żywego i wyniosłego, zapalony, poddałżeby się temu automatyzmowi-, i chciałżeby poświęcić próżność wynalazku uźytecznośii udoskonalenia? Trzeba było więc znaltść temperamenta flegmatyczne ludzi, których ciało miękkie i tłuste, formy okrągłe, włosy blond lub płowe, oczy niebieskie i spokoyne, zwiastutą wielką skłon» rrość obracania się wiecznie w iednym zakresie, i zostania częściami żyiącemi Wielkich machin nie żywych, które pomyślność Anglii sprawiły. W -narodzie to naydumnieyezym, naywolnieyszym i nayburzliwszym, znaleziono to poświęcenie się i poiętność. Po długich badaniach i powtórzonych doświadczeniach uznano, że im mpiey jest ludzi przy machinach, tem są doskonalsze; udało się na koniec usunąć prawie to wszystko co ma życie, z mechaniki przernysłowey. Siła sprężysta wody w rżące y i zamietiioney w parę, stała się prawi- iedyną korbą machin Angielskich; i właśnie iakby się lęiano, aby niezostałe coś ludzkiego, na wet w spekulacji» ni<frachowano siły pompy ógniowey, na siłę' muskułów człowieka, lecz na siłę koni; test więc przysłowiem: ta njarhina parowa ma siłę trzydziestu koni, tamta czterdziestu, i t, d. Wstrzymam aię ed rozbierania czyli lest te z korzyścią dla Anglii, fe mocy ognia ka
93*zano zastąpić rRoe eztowlela, i ie SCZęA jtf* no prjry rąk w ten czas, kiedy Anglia ma tyle rąk próinuiącychj i gdy większa część iey zaludnienia źyie z litości publiczney; ale rozbierając same machiny przyznać jialeźy, że skutki i<:h są zadziwiaiące, zdaią się zbliżać do cudów, i wprawiaią w osłupienie samych nawet dostrzegaezy, którzy sczegółowemi onychże opisami, przygotowani iuz" byli do ich cudownych skutków. Tu ogromne młoty, wprawione w rucfc pompą parową siły b)J;eIII koni, płasczą sztaby żelaza wychodzące z pieca, zamieniała ie w giętkie wstęgi, lub obwiiaią wedle stępia krus-czowego, który kaliber strzelby stanowi; r.am olbrzymie nożyce strzygą iak papier płaty żelaza, maiące cal grubości, w innem mieyscu twarda miedź plaoczy się pod napieraiącym wałem, iak.ciasto pod ręką piekarza; z tamtcy strony miedź i żelazo, razem stopione, płyną strumienjemognistym. i przybić raią kształt, wskazany w rozmaitych młynach. N ie tylko twarde ciała ulegała potędze), tych machin; pod ich wpływem powstai A twory naysubtelnieyszey i nayzawikłańszey istoty. Siła ta, która się "nigdy nieznuży , daie ruch niezliczonym kołom, których zęby rozciągaią wełnę i bawełnę na długich gręplach, inne skręcaią ie i zamieniaią w nici, a'te nikną na tysiącach wrzecion. Posłuszny członek (n a r e t t e) tey ślepey, lecz pewuieyszey od ręki tkacza sile, bieży, przemiia się i wraca, a w iednym dniu więcey daie płótna, I niżby go mógł zrobić tkacz nayV biegleyszy. Daley mDÓstwo igieł, które zdaiąc 6ię ruszać przez siebie Same, i słuchać razkazów-wróżki, iakby czarem tworzą regulirny rysunek, a ten można odmienić, 'zmieniając urządzenie mechanizmu.
Mogło się podziwienie posunąć do naywyiszego stopnia, kiedy pierwszy raz ujrzano długie sjtecegi pawosów, idących bez kół,  fces boni, i bez pow-ozicifiU (T a następuie okrętu e 575 beczkach; wiadomo, ze przsz aby« sczególny opia mechanizmu tych powo- b e c z k ę rozumie się dwa tysiące funtów cięxbw.) żaru. Pompa parowa, która obrabia brascze, -Jest piędziesiąt takich kadzi, zktórych nay.
daie ruch powozom, przędzie wełnę i baweł- mnicysza zawiera w sobig goo bsrył i war»ę, tka płótno, wyszywa muśliny, dostarcza tuie, kiedy itst napełniona piwem, 3,000 takie i artykułów żywności, a tak może kie- funtów eztęrlingów, czyli 72,000 franków dyś wnuczki nasze będą mogty oddać się za- (sto kilkanaście tysięcy złotych Polskich), pełnie próżnowaniu, i Jeżyć w nieczynnośu Same baryły, w których rozwożą piwo do łak mieszkańcy wsrhodu, kiedy tymczasem konsumujących, kosztuią »o,coo fumów szferpara będzie dla nich chleb piekła, obracała lingów, czyli iziiliion dzkwięćkroć sto tysięcy rożny, rebtła @dzież, i stawiała domy. - franków. !Nim te nowe zawjtaią cuda, mówmy tym- . A Browar ten niemoże się spaijć, gdyż deski czasem o tych, które siędzieią cod/Len wbro. są z żelaza a mury z cegieł; wychodzi z niewarze Panów B a r c l a y, leżącym'na przed- go co rok 550,000 barył piwa, któremi ładuie »lieściu Londynu. 1"5.0 statków portowych, każdy o 200 btczPompa" ogniowa, wyrównaiąca w siłę trzy- bach. Sto sążnistych koni rozwożą co dzień dzicstu koniom, czyni tam wszzystkie poru- piwo po mieście, i aby skończyć opis tych lżenia potrzebne do robienir. piwa. Chociaż wjzystkich ogromnych erzegółow ..powitroy: PP. Barclay uźywaiądwóchset ludzi i t y- i« ten sam ieden browar płaci rocznie poleź koni, jednakże te źyiąee istoty służą tył- datku zwanego excise, eummę 400,000 fur>.ko do prac zewnętrznych. Wewnątrz tego tówAszferlingów, czyli dziewięć miliionów »gromnego browaru nie widać nikogo a ciko- sześćkroć Bto tysięcy franków.
go; moc niewidzialna wszystkiemu ruch na- Autor podroży, ścisły i światły b»<i»cr, daie. Pompa ogniowa iest duszą tego wiel- lękał się zapewne, aby czytający tak ogromną Mego ciała; iest ona zbudowana z taką do- summę, niemniemał iż zaszła pomyłka w zeiładnością, ii nie robi więcey łoskotu od ze- raeh, zapewnia nas bowiem, że taż summa garka, i naywiększe milczenie panuie w« - wyrównywa szóstey części dochodów zjedr;o< Jyin przestworze gmachu. Wielkie gxaee czonych stanów Ameryki. Bez wątpienia, (ru e a ux), podnoszą się i spusczaią nicu- powiedzą, browar ten może napoić nktylko «tannie w kotle maiąeym dwanaście stóp głę- cały Londyn, a!e połowę Anglii? Wyidźfcokości, i dwadzieścia stóp średnicy; nie- cie W Panowie z błędu, niewystarcza on iafc »Kiierne windy wciągają co dzień dwa tysiące tylka dla iednego przedmieścia; miasto za, pięćset korcy (boisseaux) słodu na górę bro- wiera ich dwanaście podobnego rozmiaru, waru; beezki ruszaią się same i obracają bez, nrelicząc w to w i e l k i e y l i c z b y i n n y c h, dotknięcia ich ręką ludzką. Kadzie, w któ- III& dziwuy się więc, że Rabelais AnrF9 war spływa, są ołbrzymiey wielkości; giełski Jonatan Swift, wystawił pospóinaywiększa obtymuie trzy tysiące barył (be, stvyo Angielskie (J o h n B u l i) w postaci tack), a. tych ogał odpowiada ładunkowi wypasłeg.i gbura, który się upił piwem.
Osoba posiadaiaca ięy.yki Polski i Niemiecki, życzy sobie znaląść aaieysE& do piorą. - Dowiecuieć sig o biey można w Expedycyi G a A e t - Doda tek