GAZETA Wielkiego Xiestvva POZNANSKIEGO Nro. 9r. w Srodę Z Berlina dnia 6. Listopada. N. Król raczył przez rozkaz gabinetowy z dnia 3. m. b. uwolnić Minisira fi a sow Hrabiego Biilow od dotythezasowey Mmir sterstwu iego przydeaty admi istracyi wszelkich nadzwyczaytiych dochodów i wydatków kraiowyeh, skarbu, długów publicznych, handlu zamorskiego, banku, głównego prasołstwa, luteryi, mennicy, kopalii i hut, i całą g*łęź zsrządzczą, wyiąwszy bank, kopalnie i hufy, połączyć w nowo utworzone Ministerium skarbu i witrzyul ości publiczney. VVł?dzi ta składać się hędzie z Kanclerza ptanu Xiążę_cia Ha rd e n b e r g a, iake N aczil ika z Ministra stanu K l e w i t z a , »ko Prezydenta, z rzt czy wistego taymgo gtnrszfg) R 00 rzeczywistym Uyoyro stsrezym liadtąfinansowym. L a d e nb e r g, iako Dyrektiyt -m; rozstizyg-iął także względem przys? .łyih stosunków głównego banku, nadawszy mu niezależną oli admini stracyi działalność i-oddzic In« go Naczelnika W osobie Ministra stanu Kle wit za. N. Król raczył rzeczywistego taynego starszego Radcę Finansowego l a de n b erg, przez wzgląd ,na iego dotychczasowe pożyteczne usługi, wynieść wraz z potomkami iego do etanu sziacheikiege. Król J mć raczył Pułkownika i Dyrektora pociągów J a n w i t z a, zasizycić ordertm Orła Czerwonego trzeciey klassy. Z Peteisburga d.y. Pt.zdz-iernika. N adeszła tu wiadomość, iż N. Cesarz i cała N. rodzina J ego stanęli sczęśliwie w mieście Moskwie dnia 30. Września (i 3. Października). Dniem zaś wprzódy przybyli tam Hr. Arakczejew 1 wielu Generał - Adjutantów. Utworzyło się tu Towarzystwo mineralogiczne. Z Aarau dnia}$. Października. Dnia 1;,. in.b. zszedł z u go świata Generał Kościuszko w Soloturn. Rzewnie opłakuią stratę iego wszyscy ci, którzy mieli «częście znać Ibliska tego szanownego przyjaciela ludzkości. Od iat kilkunastu, samotny wiodąc żywot, poświęcał się wyłącznie nau kom i przyiaźni, i znaydował w dobrych uczynkach dostatek n3yc/.yetszty rozkoszy, będąeey niebiańską dla pięknych dusz zaplata; albowiem ubogich i uciśnionych zwykł był nayszlachfctnieyszei« i nayhonieyszem obsypywać wsparciem. W testamencie swoita pamiętał scztgolniey o ubogich, i żądał, aivby przy skromnym iego obrzędzie pogrzJ i iwy« od nich był niesionym do grobu. Zgon lega wszystkich mieszkańców S t.l o t u n i u głębokim' pogrążył smutku, l gdziekoiwh K tylko prztmieszkiwa w czyim sercu uczuciu -ądu, innych zwierzchności i obywateli. Spoczywają w cynowey trumnie i zapewne przewiezione będą do P o l s ki. Z Stuttgiirdu d. 23. Października. Głoszą wciąż, iż po ukcńczo < y organizacji wydziału spraw wewnętrznych a mianowicie skarbowych, zwołane będą sra* y kraiowe · a schyłku miesiąca Lutego lub na początku Marca. go Malelins, w mowie na tayney radzie irthney, »yraźtTre co do materyi skarbowey oświadczył s.ię aa przywiedzŁ-ttitm do skutku przygctow.łdych luż od dawnego czasuwtey mitrze planów i myśli rzeczonego Hrabiego. Urabia M on tgel as spodziewany iest znowu w tych dniach w Monachium. Z Hagi dnia u Listopada. Zakazano w naszym kraiu wywóz ziemniaków. Tegoroczni niedobór w naszym skarbie Wynosić ma 13 rmllionów Złotych. Z Turynu dnia 2 6. Października. Wyglądamy w naszym zarządzie kra. owym ważnych odmian, które w wydziale związków wewnętrznych mi się rozpoczęły, albowiem Hrabia Va l e z i złożył iui syte Mitiistrostwo, które według powszc -ch> ego domniemania Hrabia Tha on · 5Ie ve 1 ob>yaiie. Ten stał się głośnym w ost.it ńch czasach przez należenie do układów' pokotu Paryzkkgo i przez W. Rządztwo w G e n u i, i w istocie test itd "'ym z naystarszych i nayznakomitszych dyplomatyków naszych. Dalsze w Ministeriach odmiany lada dzień nastąpią. Z Paryża d. 2$. Października. Na srocziemuem morzu zjawili się teraz niesłychanym sposobem nowi Algierscy korsarze, to ket z południowcy Ameryki. I ci nawet bobruią iuź po rzeczonem morzu. Jeden z nich zagrabił tam nie mniey iak g. Hisjspar.sk'uh okrętów. Banderę Austryacka, maią ci nowi Algierzanie w poszanowaniu. Donoszą pod dnirm «8- Października z Marsylii, iz w Algierze strącono iuź znowu z tronu nowego Deja tym samym sposobem, iak poprzednika iego. Ta iednakźe wiadomość bliższego potrzebuje potwierdzenIa.. ) J 5 Pan D e s e r re; Prezes przeffzłey Izb! Deputowanych, miał dnia 85, długie posłuchanie u Króla. Dziś położył Król kamień więgielny do podstawy posagu H e n ryk a I V . Wyiazd i powrót Króla grom dział zwiastował. T o u b n peliczonym został w poczet dobrych miast. Xiąźę Tali ey rand lada dzień tu spodziewany. Wieść o wtargnienlu iuź woyafc Hiszpańskich do P o r t u g a l i i, wierutnym ieat fałszem»Generał O' O o n n e 11, któremu oddano dowództwo licznego woyska, ledwie ma 10,000* ludzi pod.swoiemi rozkazami. Zjechał tu Hrabia C a r a m a n, Poseł naszprzy dworze \ \ iedeńskim i miał posłuchanie u króla. Cesarz Marokański podarował naszemu Królowi dwa piękne młode lwy. Hrabia A r t e z y i, o którym słychać, iipodroż przeddęweźmie, znayduie się dotychczas w P a r y i u. (Gazeta Hamburgska z dnia 5. m. b. donosząca o tern pod napisem z P ary ż a, umieściła w poprzedzającym numerze między rozmai tein i wiadomościami co następuie:. "'Donoszą zBrunświka (nie ivyrazono dnia), iz Jego Królewicowska Mość, Hrabia Artezyi, Jadący do Petersb u r g a, prztitdzie w przyszłą sobotę przefr Brurtświk, gdzie dla niego 85- koni zamówiono.) Podług gazet naszych iest tu teraz w urnowie trAkt.it handlowy między Pruesami fc>, H o lla n dy ą. Ciało M eh u la pogrztbiono na cmentarzu-! Lachaie e obok popiołów Gretrego. Z Londynu d. -jjf; Października. Pan T h o r t o n, mianowany naszym Mi-nistrem przy dworze R i o - J a n e i r o, p 0wrócił tuj z P a r y i a , dokćid familią.swoic, odwiózł. Pokazał się znowu korsarz Algierski w bliakości kanału, gcjzie zatrzymali przetrząsnął kilka kupieckich okrętów. Twierdzą" iż za. brał ieden okręt niedaleko G u e r n s e y . J Skutkiem p.rzlłeżeń mocarstw sprzymierzonych, woysko Portugalskie, iak ostatnie z B r a z y l i i głoszą wiadomości, ustąpiło z Monte Video, przez co usuniętym został główny powód zatrgów między H iezpanią i Portugalią. Wiadomości o woynie w Wschodnich Ind y a c h niezmiernie były przesadzone. Byty to tylko poic-dyńcze za-yścia z iezdnemi gromadami Pindarieeów i woienne zwady miedzy kraiowymiXiążętami. Odeihce się zapewne naczelnikom Marattów wsczynać woynę z naszą kompanią. Trefunkowe nabycie maiątku! Przed nieiDkim czasem iechał młody człowiek, nazwiskiem C a n s t o n z C h i p p e n h a m; w koczu pocztowym razem z pewnym starcem, któremu się tak bardzo spodobał, iż go teraz postanowił dziedzicem swoiego m.iątku, przeszło pół milliona funtów steriingów wynoszącego. Przedaią tu teraz karikaturę, wystawiaiącą miasto A l g i er. W powietrzu buiaią .Ministrowie Angielscy; każdy z nich trzyma .w ręku iaszyk z mydłem, a w ustach lulkę, % którcy wychodzi bąbel w kształcie bomby. U spodu iest trapi« »Bombwdom 'anieAlgieru «rzez Anglików. " Gazeta Kurier umieściła poniższe uwagi nad stosunkami Anglii z osadami Hiszpańskiemi w A me r y ce. południowey: "Korzyści handlowe zniewalaią A n g l i ą w tey chwili do pragnienia niepodległości osad Hi szpańskich; ależ takowy przykład może w przyszłości nader niebezpieczne za sobą pociągną« skutki. Anglia niemoże powstańcom Amerykańskim żadną miarą pomagać, a Rząd Hiszpański potrafi przeszkodzi, aby tey pomocy oawet taiemnie nie dawano. Reszta Państw Europeyskich, zazdroSczących f3K bardzo potę dze morskiey i handlowi A n g l i i, sprzęciwiałyby się mieszaniu oneyże do owego boin. Dtiły ląd EurOjjtyski wspierał Zjednoczone Sta >y A m e ry ki północne y w ith boiu o niepodległość, aby potęgę Angielską osłabić; lc z ile m iifóści st"'rsć się baitzie tłumić usi(eWąttra i"'owstańci * w A m e r y c e południowcy, aby właśnie toż samo Mocarstwo nowego tudrostu niepozy skało. Anglia niemoźo powstańcom i,.d >ą miarą pomagać, lecz rówtiie tak miło to o ż<; mi ć chęć ciemjężenia onych« że; sprzeciwi - .łoby się to bowiem korzyści naszey, i zostałoby przeto ze strony etanu KIJ;pitr.kiege, tey znakomite'" i ważney klassy obywateli naszych, pows/.eilmie nagar.ionem. Takowy krok móglb, wpnw Izie Rządowi Aligi.Jskiemu w karty xie, ale nie w gmachach gułdy Londyńskiey przyiaciół zjeduać. - N a d t o byłoby to poniżeniem oręża naszego, gdybyśmy zwycięzców Waterlooskich wysyłać chcieli, ażeby w obcym kraiu buntowników wkaydany kuli. Takowa służba byłaby przyzwoitezą dla żand "'rmeryi B o n a p artowskiey. Nie, oręż zwycięzki-h ziomków naszych szbthetnieyszą iaśuieie sławą, i niemoź ia go przeto plamić takim boiem, w którym H i s z p a n i a udział cudzoziemców tylko ze wstydem widzi*ćby m gła.I! Z W'usyngtonu d. C Września. S i a l a c h a B - r n e i t I 'dyanin Krik miał następuiącą mowę do zgromadzenia naczelników tych dziki-h ludzi: " Wspoł/.iomkowie moi! - Bóg nas czer"wonyrh i białych Amerykanów stworzył, "żebyśmy na iedueyże wyspie mieszkali. -1 "Odtąd Wszechmocny wyrzekł: Zyicie rfo n%em. Dlacz« gożtśmy połączyli się z ludźmi "zza wód słonych przbyłemi? Dlaczegośmy "połączyli się z Anglikam? - Wychowuy« "my dziatki nasze dla celu, dla iakiego ie Bóg "stworzył. -- Możemy żyć bez czerwonych "sukni, i ich pomocy. - Z a s ie w a ymy ijw« "te ziemię, powiedział: Zostawicie ta ko;:i "Ufusse. Tu on wyrzekł do tych, którym dał "gru >ta. Sa"'lzę, ii iedea tylko iest Bóg, iże "B ą iest s, .rawibułiwy. J ciii prosta, drogą "iśdź oa tym świecie bodziemy, zbjwi nas "aj drugjm. Dane nam przez nu go świt że "krynice płyną itscze, i są tam icscze ścieszki, "które krokami poczciwych ludzi KHHra. "M ałe poiqcie m u te, aczkclwn-t i < st ograbi "czone, mówi mi na widok wszystkich ty li "rzeczy, że są dżitł- m Boga. - Gdy biały "lud zawitał do nas pierwszy raz, Duch walki "zakazał nam mięsz ć się z nim; iednak po"mieszaliśmy się, i dla uniknie ia żalu z rozłączenia męża od dony, oyca od dzitci, "brata od siostry, pozwolił płynąć w żyłach "naszych krwi zmięszaney. Musiemy w ta"kim stanie pozostać, gdyż Bog, ktery Ust "nad nami, chce tego. Generał W as hi ng" t o n przewyższył w sł a wę wszystkich innych "ludzi; ale zmieszanie krwi naszey i połączenie części siły naszey ziego siłą, niemało "ssę do tego przyłożyły. VS społziomkowie "moi! wiadomo wam, wam, którzy znacie "nieco niesczęsną historyą oyczyzny nsszey, "jak zwi.liia działał dopóki dzielne prawice "oyców naszycb były przeciw niemu wymię"rzone, a iak szybko działał, gdy się z nami "wódką dzielić zaczął. Byliśmy przedtem "ludem w iedności żyiącym. I! Kraków. Listy z tego wolnego miasta dnia 23. Października pisane donoszą, ii zwołany U mźe na dzień aosty tegoż miesiąca Seym, złożony r Reprezentantów ostatniego Stymu, a maiący trutnie się ułoieni *m podstaw prawodawstwa, kazawszy ustąpić z gale-ryi wszystkim słuchai zom i zamieniwszy się w Wydział tayny, ogłosił się niewłaściwym i rozesztdł się z oświadczeniem: "iż gdy według konsty"tucyi czynność Reprezentanta usiaie zaraz 1 »17 "po Seyrale, na który go Gmina lego wybrałaj "i gdy teraz reprezentanci nie przez Gminy "swoie Ija nowo obranymi, lecz tylko przez; " Sommissyą orgacizacyiną zwołanymi zostali, ,,-przeto niepoczytuiąsię za upoważnionych "do pełnienia obowiązków Reprezentantów "Seymu tak ważnego. I! Na publicznem posiedzeniu Towarzystwa nauKOwego w Kra K o w ie dnia 18. Października czytał pomiędzy innymi W. R o m a n M ark i e w i c z obiaśnienie do wzorów ofiarowanych Towarzystwu przez JW. Ordyw na t. i Z a m o y s k i e g o, a to iak następuie: "Członek honorowy Towarzystwa naszego JW. Ordynat Zamoyski przesyła Bibliotece nasze.y wzory wszelkich poruszeń, iakie uczniowie szkółek urządzonych podług meto d y B e II a i L a n k a s t r a z ac h o wyw a ć p 0winni. Ofiaruiąc ie przydaie oraz myśl swoię. iż mogą bydź przydatne przy dzisieyszem. szkół i nauk urządzeniu. Z tego powodu ośmielam się tu przydadź dalsze rozwinienie tey myśli i potrzebne obiaśnienia względe.m tych tak powszednie uwielbianych szkółdc, i samychże nam przesłanych wzorów. Dyrektorowie kompanii Indyiskiey roku 1786 założyli w M a d r a s szkołę dla sierot pozostałych po woyskowych Europeyskieh, oddawszy ią w zupełną opiekę Doktorowi Bell kapelanowi twierdzy. Ten przeięty szla< hetnością powołania, widząc z drugiey strony niepodobieństwo zadosyćuczynienia onemu dla mnogości uczniów, równie iak i dobrania zdatnych do tego współpracowników, pierwszy, prócz przykładów może srzegnl ych nie niestauowiących powziął tę prawdziwie użyteczną i wielkie y wagi myśl w publicznych instytutach ;'by wybitraćnayzdoluieysze dzieci do uczenia innych tego, czego się same dopiero nauczyły. Gdy za powrotem swoim do E u r o p y wydał dzieło O swey metodzie nauczania f. 1797 3 Łanł a s t f z sefcly Kwalrów otworzył r. 1793 if L o n d y n i e szkółka dla dzieci uboższey Hassy, oświadczaiąc, iż będzie uczył czytać, pisać i rachować za połowę tego, co gdzioindziey płacą, wyznaiąc otwarcie wozicie swoiem, które późniey \gydał, źe wiele DoktorowiBell był winien. L< cz gdy iego szkoła do tey stawy doszła, iż nayznakomitszsdi oeób ściągnęła na siebie uwagę, metodę oney samemu Lankastrowi przypisano. Duchowieństwo Angielskie i pobożne osoby zazdroenem okiem patrząc na Kwakra, który przez udzielanie nauki swoiey całe pokolenia do sitbie przywięzywał , wymogły to na Doktorze B e II, iż powtórnie wezwany, znowu przyiął na siebie ten obowiązek, i tego, przy pomocy ich dokazał, źe w przeciągu g lat ze składek moźnieyszych włości'itli 2 każdego stanu do 60 tysięcy dzieci po paraiłiach bezpłatnie podług nowty medoty uczoBO. Utworzono nadto Towarzystwo środkowe w L o n d y ni e dla kształcenia N auczycielów i N auczycielek, które wkrótce tym s;>osobem miało pod sobą 150 szkółek posiłkowych prowincyonalnycb. Obie te szkoły w gruncie swoim są też same; powierzchownością tylko porządku cokolwiek się różnią «d siebie. Podstawą tych szkółek ieet woyekowa regukarność; muszą przeto zachodzić pewne poruszenia mechaniczne z przepisu, i to ks t, co dzieiay mam przedstawić w praesbnych nam wzorach, Sztychowanych w P a ryż u j6 Października i$t6, a przyjętych w Marcu i S' 7 przez wydział Naukowy Królewski, gdzie są-wyobrażone wszystkie p .stawy i obroty, iakie dzieci maią zachowywać wchodząc i wychodząc ze szkoły, łub odbierając naukę w szkole. Mechsi.izm ten żołnierski, i tśry małą rzeczą się bydź zdare na pierwszy rzut myśli, sprawuie to, źe ieden Mistrz szkoły może mieć 1,000, a nawet i więcey dzieci razem, i wszystkim zarówno udzielać nauki; Lankastr w fotu lS05 miał wewoiey szkole fcoo chłopców, a 3.00 dziewcząt. Jedney tylko w tYM razie Mistrz pot.v.ebuie pemocf dla siebie, którą znayduie w samych, ucząiyjt się, a dli kbór&y w tym tu obrazi« szkoła ta nazwana i. M szkołs. wzaieinnego początkowego nauczania się, Poaiue ta na tein zależy: Zebrane dzieci iv iedney sali falki* się na 6, 8 lub więcey Uass podług potrzeby, akiassy na ławki, rachuiąe na każdego uesnia 2 stopy kwadratowe; ławki są ustawrone coraz wyźey w kształci«, amfiteatru tak, żeby każdy mógł widzieć i bydź widzianym. Wybieraia'" się nadzorcy (Mo dteurs) i wyręczycieie, takźe Nauczyueh- i P*>dnauczvciele z pcmi-ędzy satmych dzieci nayzdatnieyszyih, którzy ewoitrni ławkami się opitkuią; gdyż między innemi i to także składa istotę tey szkoły, aby każde dziecię »ieumialoaoi więcey, animniey. iak drugie, i dla tego to, gdy iedne nauczywszy się postępują coraz wyżey, druye zostaią, póki 6tę i,ie nauczą, co ; owinny umieć w swoiey kł'" .ssie. Dziecię uzdatnione aibo idzie dowyi.zey klassy i stale się uczniem, albo, gdy chce, zostaje w swoi* y dla nauczania i ku pornosy drugich rnnity poiętnych" pTrer co i samo się ies'" ze doskonali. Takim sposobem nie może żadna przerwa zachodzić w naukachr młodsi nie siedzą zzałoionemi rękami, kiedy starsi odmawi -ią, a starsi nie tracą czasu na proźr, o, słuchaiąc tego, czego się iuź dawniey nauc*y:i. Dzieci tty samty Hassy i zdatności patrzą na ii-den swóy osob.'.y punkt w sali, powtarzając razem swoię, lekcyą lub odma wiaiąc, przez co tiitczynią. żadnego zgitlfcu i zniiieszania. Liczba klass i poddziałów zależy @d liczby uczniów: nau» czycielów na pierwszy raz obiera Mitr» szkoły, a potem same dzieci, to ii-bi, każdy nalb ezyciel obiera następcę po sobie, który zostaiąc nauczyslekm przybitra znowu sobie współpracownika, który po nim następuie, porta o postępie uczniów nadzorcom, a ci .Mistrzowi, których powinnością razem iest przestrzegać, aby wchodzenie, wychodzenie, zasiadanie, ezykowauie się, w półkola, powtarzanie tub odmawianie działo się podlug przepisów. Zaczyn3IJ;ey pisać, naprzód pisz;} palcem na ławkach, umyślnie na ten konitc wysypy, war-ych piaskiem, nim dadzą się im tabliczki w ręce. W) rachowano, iż dzieci potrzibu ą .tivfc't.!i n i t d I ki, aby się głosek wszystkich pouczyły, a sześć ii: dziel, aby ie do brze napisiłi. To co się robi zgłoskami, zachowa';.- się następnie z S) llahami, a nawet z czyta irm, rachowaniem i uczeniem się na parni ć. X »a tych to dwqch zisadach polega cała tai tm. ici szkoły L a n k a s t r a. Skutkiem mechanizmu żołnierskiego icSt utrzymanie ścisłego porządku w liczne y i z Uzie gnie lia: przezeń nabywa dziecię nałogu odbywania dcb .ze r szybko powtarzanych czy n >ści, aprztz tę szybkość i krótkość dział in osczędza się czasu, który pospolicie (ratą dzieci przechodząc z itdney przemiany do drugiey; nakomec, te poruszenia i obroty ćwirząc ich ciało, razem bawią one i otwierają ich poiętność. W szkole złożoney n. p. z 360 ucznlOW, przez cz33 trzech-godzinny itkcyi nauczyciel niemiałby iak półminuty do rozmówienia się z każdym, kiedy podług tey metody każdy z 360 uczniów modli się, ezyta, pisze lub rachuie po 2'- godziny, i tylko półgodziny traci się na poruszenia nkodbicie potrzebne. Szkoły te zaczynaią nauki swoie z d z n ć - mi, które nic czytać ani pisać nieumieią, a 0graniczaią się nauczaniem dobrze czyi ć, pisać i rachować, tudzież katechizmu, iiwaaielii i wyiątków z Pisma '" go; z wielką prle to korzyścią mogłyby zastąpić nasze szkółki 019 -. irarafialne. Czy te szkoły pierwiastkowe Viii te są eczególnieyszey opieki? czy powinny bydź bardziey i z lepszym skutkiem u nas upowszechnione i' na to zd *ie mi się nie trzeba odpowiedzi. Jeśli bowiem wyższe szkoły, nadaijce polor, smak w naukach, delikatność obyczaiom, znaiomosc obszernieyszą ludzi i rzeczy, ra potrzebne uznaiemy, nierównie iest zapewne potrzebniejsze pierwsze przetarcie ocz.ów i otrząśnienie z brudów ciemnoty i spodlenia tey klassy, równie nayuboższey iak riayijżytŁCznityszey, nie tak przez rzadkość talentów i osobliwość swoich zatrudnień, iak przez swoię mnogość, która etanowi podstawę całey społeczności, którey prana iest pierwszym i głównym warunkiem utrzymywania się naszego, dla którey nakoriiec, tak u nas iestze zaniedbaney, E u r o - pa Swiiiła i nam samym ciemnotę i niższość przypisuic. Hrabia L a b e r d e członek Instytutu unosząc się nad pochwałami szkółek B e II a i La-ikastr» przydaie, że one wszędzie w oświeconey E u r o p i e powinny bydź i wkrótce bętlą zapn wadzone; w iedney tylko Pols c e widzi niepodobieństwo zaprowadzenia onych, uznaiąc dobry i rozsądny nasz lud wb yski w twoim stanie za daleki iescze od udziału tego dobrodziejstwa, o którym tak mówi: "Włościanin Polsni, przedzielony od innych klass-przez żydów, którzy trzymaią w rękach swoich handel, przemysł i kapitały kraiu, wstrzymany w swoich postępach, niezna społeczności tylko prztz ciężary, niezna człowieczeńsiwa tylko przez potrzeby, ani innego iyci3 nad niedostatek. "N ie wchodzę w to, iak dahk« Pan Hrabia niemylny ket w swoiem twierdzeniu, czy ori sam osobiśiif przekonał się o tym stanie nasz go ludu, czy też na wzór innych, idąc za upiz< dzenk-m raz powziętem, zbierał z rolnycłł ilzitł wiadomości bez dowodów, aby swoie tern większcin i osobiiwszem. zro naydaley od prawdy się odbfąkał. Lud bowiem nasz w większey cżę"'ri lak ów chory, wzbraniający się lekarstw zbawiennych, uipdozwala itscze nawtt bizasku światełka .wpuścić do swoiego poziomego i dymem przeiętego szałasu, tak dalece, ii groźbą i nakazem w wielu miejscach przymuszać go tr/.eba było do tego, to go może zasłonić od napaści i'oszukaństwa tiycbyirey kiassy wspormitszkańców, kt< ra iego nędzą żyie. V\ stydzimy się w oczach innych narodów za iego ciemnotę i spodlenie; ale on sam z siebie nie dąży ku iwoieisnu uh-pszeniu, zdaie się, iak gdyby czekał, aż ci, którzy byli przyczy< ą po- izeniaieg», dźwigi ą go «łastu mi siłami, i wrócą dopraw itrnu wł aśi uv jch, takich używaią kiassy rolnicze u Innych bogatszych i przemyślnieyszych narodów. Próżnym ieet zarzutem tyzem za ręce, a osobliwie póki ta, która itet nayliczoieysza, niezacznie eczeTze pracować r 2 m Z n.-.mi na dobro spomę. Na próżno zakładać będziemy Lulo: ;0stytuta, sprowadzać s&ądinąd lub wysyłać młodzież zagranicę; naród na ziemi swoiey i w sobis samym wielkości iświetneści dla siebie szukać powinien, iznaydzie, kiedy iey szuka. Wszelkie zaś inne powierzchowne lekarstwa, wszelka okazałość i możność m> łey liczby naczelnych familiy, będą tylko blaskiem zewnętrznym, a my przyodziatii tą powierzchownością, wewnątrz u siebie zawsze bęnliemy eczerze ubogiemu "Wracając do uwag fana L a b o r d e, gdyby nawet zaprowadzenie i urządzenie podobnych szkółek i iedało się tak łatwo po wsiach nskutei-znić, miasta przynaymniey mogą bydi do tego w stanie; aitśliktóre, to Kraków, przeznaczony naspokoyność i przybytek nauk, pierwsze mi prawo, i pierwszy dadź tego przykład z siebie iest obowiązany. Mamy w naszem samem mieście 9 szkółek parafialnych, a liczba uczących się, iak dotąd, zapewne ioo niedochodzi; za wprowadzeniem zaś metody Ł a n k a s t r a można bydi pewnym, że liczba ich przynaymniey we tróynasó b się powiększy, a wszystkie szkółki w iednę przelane bydź będą mogły. Przez to przyśpieszy się to pożądane dla przemysłu i obyczaiów miasta upowszechnienie oświaty pierwiastkowey; a do nas obywatelow tey sczupłey krainy należeć będzie chwał a, żeśmy pierwsi swoim przykładem dah wzór piękny współrodakom naszym do naśladowania. II Doniesienie. Bracia Lukasowie I. i - ił. za> ltcaią się wszelkiego rudzaiu. malowaniem, pierwszy co do portretów w miniaturze isuchemi farbami, ostatni zaś co do lamiszaftow, de« symów dla dam do haftowania i innych tym podobnych robot, bkłonnym także i;st ostatni dawać iułormacya. w ręcznych rysunkach. O. bydway pochlebiają sobie nadziną odpowiedzieć życzeniom tych, którzy ich zaufaniem swoióm zasczycić zechcą. Bliższą wiadomość powz ąć można w ich pomieszkaniu na nowćin mieście iNłO UJ, li wdowy £kkg. Dodatek. Rozmaite wiadomości. Gazeta Hamburgska donosi w artykule z W i e d n i a dnia 25. Października, ii tak nazwany Xiąźę pokoiu (G o d o i) upraszał dworu tamecznego o pozwolenie okupienia się w Monarchii Austryackiey i źe ie miał otrzymać. Towarzystwo aktorów i muzykantów, które się podięło popłynąć do M a r t y n i k i i grywać tara na wielkim teatrze w St. Pierre, wysłało iuz było z Paryża świeżo zrobione ub i o ry i o z d o b y t e a t r a l n e . Al e g d y si ę do» wiedziało, iź zaraźliwa choroba na tey wyspie grassuie, zatrzymało się z podróżą. V\ szakźe Dyrektor tego towarzystwa, P. B i b i e , który nie mało pieniędzy z góry na ten cel wyłożył, boiąc się straty, i żeby eię aktorowie nie roześli, umyślił tymfzas« m grywać k' .itnedye i opery na stanowiskach portowych w A n t y II a c h, a to na okręcie przyeposo* bionym do tego przez p-wnegn kopca w H a v re. Przyporządzono sztu zuie namioty, pod którymi może się mieścić na świeżem powietrzu i wygodnie osób 400. Ttatr będ?ie na pokładzie, scena dosyć głębako, orkiestra 1 amfiteatr przy wielkim maszcie, parur na przodzie okrętu, a loże i paradys między linami masztowemu Aktorowie ci zaczną się zaraz uczyć ról swoich, aby przybyli w gotowości do grania na Archipelagu Amerykańskim. Pewny chirurg północno - Amerykański., zabrany roku IJ;H w nit woła woienną przez Anglików, umieścił w dzienniku swoim opie postępowania itńcow rozmaitych narodów. I tak, Francuzi trudnili się zai *sze grą l u b robotą mechaniczną; Duńczycy thodziii do prostych robót na warsztatach okrętowych lud wyrlynali ordynaryioe drewniane sprręty; Hollendrzy rozwijali stare liny okrętowe lub flegmatycznie palili tytuń; Amtrykanift prój fimajj ygfc A i adz aj Aj iA AJ j d A fi b il A A g ojj Aj Akrętów, maiące 8 stóp długości, które nawet Oficerów A gielskith w zadurnienie wprawiały. Dla utrzymania policyi ustanowili sobie rząd na wzór krajowego. Co 4ry tygodnie obierali Prezydenta i jsstu Radiów, którzy mieli władzę prawodawczą i wykonawczą, wydawali przepisy postępowania, zwłascza względem ochędostwa, i wykraczających karali. N a posiedzeniach sądowych wprowadzano publicznie sprawę. Było to wielką rozrywką (mówi autor), gdy mayttk w krótkiey kurtce mówił z poważną miną prawni« ka z M a s s a c h u s e t, i z biegłością często zadziwiającą oskarżał lub bronił swoiego kamrata, oraz tłumaczył myśl prawa. * * * Z Leszna dnia 6. Listopada. T akie w naszern mieście uroczystość spólntgopożywania Kommunii naygłębsze na sercach wezystkieh licznie zebranych mieszkańców sprawiła wrażenie. Wszyscy Ewanieliccy Kaznodzieie cyrkułu Leszczyńskiego 0budwóch wyznań, w liczbie i6stu, niemniey kilku członków obudwóch zborów kościelnych w L e s z n i e zgromadzili się byli zrana o godzinie ejtey na konfirencva w izbie Gyinnazyiney. Po krótkiej- dobitney mowie Sup. P ech n e r a, naradzano się ws;>ó!nie względem mi: ysc», formy i zamiaru wieczerzy 1 'ańskiey, gdzie wszjscy iedności duchem ożywieni zgodzili się na to, ażeby akt (eh odbytym został w dotychczasowym LutersHm, a teraz Ewatiielickim nowym kościele. O godzinie ii t e y uderzono we wszystkie dzwony, poczemwfzy« scy Ewanieiiccy Kaznodziei?, a za aimi Ekonomowie k. ścielni, udali się w poważney proctssyi z Gymnasium do nowego kościoła. Ten napełniony iuż był za ich przybyciem mnóstwem słuchaczów, zgromadzonych na ten świetny obchód po więkezey części z L e - s z n a, a poniekąd i z innych miast okolicznych. Spiritus rozpoczęła SIę służba Boża. Sup. Fechner miał pełne zapału kazauie, VI którym z serdecznem uniesieniem dziękował Opatrzności za sczęśliwe połączenie obu · wyznań w i e d e n C hr z e ś c ij a ń S k o - E w ani e li c ki Kościół. Pokazaniu odbył tenie Konsekracyą, po którey nastąpiło rozdawanie Kommunii wszystkim Ewanielickim Kaznodzieiotn, Skonom kościelnym i innym oboiey płci osobom. Kaznodzieja Soyaux podawał kommunikuiącym chleb, aSup. F e c h n e r kielich, a to stosownie do przyięt. go w B e r l i n i e względem wspólnego pwzywania kommunii rytuału. Po ukończonym tym akcie Radca Konsystorski K a u l fu s s dał naprzód Gener. 'Konseniorowi K a s s yu s o w i, a potem innym Ewanielickim Kaznodzieiom braterskie pocałowanie w utwierdzeniu uroczystego połączenia; wszyscy uściskali się nawzaiem między sobą, zaręczaiąc, 11 zapaleni iedaym nayserdtcznieyszey miłi ści duchem, takiemu uczuciami członki gmin swoich napawać będą. Na zakończenie odprawił Gen. Konsenior Kassyus strzelistą modlitwę, którą wszyscy Ewang. Kaznodzkie klęcząc powtarzali, poczem odśpiewano pitśń: "Nieście WSzYscy dZięki Boga." LIST EDYKTALNY. W sprawie Nepomuceny z Chańczuchow zamęźney Laskov-skity, tu w Poznaniu zamieezkuiącey. .przeciwko Michałowi Laskowskiemu mężowi od lat przeszło dziewięciu zbiegłemu, o pozwolenie poyścia w powtórne małżeństwo, zprzyczyny złośliwego opusczenia iey nastąpić miane, wniesioney, po wydanych przez trzy dekanaty podwóynych zapozwach przeciw zbiegłemu edyktalnych i ogłoszonych, gdy wspomniony zbiegły na terminach sobie wyznaczonych do dania przyczyn oddalenia się swego nieetawa; przeto ustanowiony 3ci zapozew edyktalny przeciwko temuż Michałowi Laskowskumu zbiegłemu przez gazety wPolsbm i Niemit ckim ięzyka ogłosić się miany, i termin ostatni na óz.i*ń laty miesiąca Grudnia r. b. na godzinę trzecią po południu wyznaczony został. Na kt»rv wBvomnionv zbiegły Laskowski mąż za«nuinocnika swego do sądu w domu na Tomie pod liczbą 34 będącym stawił, i przyczyny oddalenia się swego podał, w razie bowiem niestawienia się, pozwolenie póyścia w powtórne małżeństwo namienioney Nepomucenie Lasko$vskuy opusczoney żonie udzielone będzie. P o z n a ń dnia 7, miesiąca Listopada Ł£iJ« Sąd Hiskupi Kon&ystorza Generalnego Poznańskiego. Doniesienie. Polecam się Wysokiey Szlachcie i Szanowney Publiczności wszelkiemi gatunkami tapicerstwa, obiianiem i dekorowaniem pokoiow, wysyłaniem i obiciem soiów i krzeseł, toż samo upmaniem gardynów u okien i u łóżek, czego widzieć można u mnie wzory. Przyimuię także zamówienia na obicia tak z Berlina iako też Wrocławia, których rozmaite mod tle widzieć u mnie można, przyrzekaiąc gotową i punktualną usługę. JE, Fen&lein,...Xiąź. Tapictr nadworny na Wildzie NŁO 1-29. Licytacya. Dziedziniec przy tuteyszymgma« chu Regencyinym ma byiz bras em obIoroIIY przeł naymniey źądaiacego "'Trepr"'xera. Podpisany rnalI,c sobie czynność te porMcroIIQ:>I!* odbęcuie tym celem termin łicytacyi w d u u 20. n . b. przed południem o godzinie 10 w R: .gencyi tu. teyszey, i wzywa tych wszystkich, coby mieli chgć podięcia tey entrepryzy, aby się na rzeczonym terminie stawili, 1 po zaiufcrmowaniu sif o warunkach oświadczenia swoie do protokołu zadeklarowali, poczem z mymniey iadaiacym kontrakt, po uzyskane y approbacyi rz$d@wey, zawartym zostanie., P o z n a ń dn u 4. Lisropada 1817Królewski Nadbudowniczy, Wernike. I --."."., ,* -- - - » - « . * - - - LOTERY A. Piąte i ostatnie ciągnienie 36tey Loteryi Berlińskiey odbywać się będzie dnia 8. Grudnia. Losy do teyze nieodnowione do d. 30. Listopada wrócą się Głównej Dyrekcyi Loteryińey I ze szkodą ich dotądcześnyeh właścicieli. Losów kupnych w cenie planem postanawianej; niemniey wyciągu instrukcyi słu£ boweydouzyciagraczów, exempłarz I po 2. dgr., dostać u mnie można. p o z n a ń dnia J2. Listopada 1817. I 7. Heinrich NTTT), ftfi, TgjmAgJ