GAZETA Wielkiego Xiestwa POZNANSKIEGO Nro. 34. w Srodę dnja 29. Kwietnia i8»8 Z Berlina dnia :J. Kwietnia. Dnia \%. tuieysze wyższe cywilne i woyskowc władze złożyły uszanowanie swe Jego Ceearzewicowskity Mci, W. Xicciu Michał o w i ; nazaiutrz grono dyplomatycane. - Dnia so. oglądał Cesarzewic Jmc, w towarzystwie N. Króla, woysko osady tuteyszey i Poczd2tnskiey, które stało w paradzie na obu stronach pod U parni. Dnia 21. wykonało toż woysko rc ż'ie cbroty na Wzgórzach Tempelhofakhh w ob ecnościJ«go, a dnia 33. popisywało się p.rzed N im w okolicy kplooii G r u n e wal d. Tfgoi dnia o wieczorney porze odiechał r:o;Cesarzewic J m ć d o L i p s k a. Dnia 50.Bi.b. powrócił Ja. Xiążę Kanclerz <<1auu Z prowincyi Heńekich, do Glienike przy p o c z d a m i u . Podpułkownik B r a u c h i t s c h , Adjutant Królewski, powrócił z Warszawy. Z Warszawy dnia 21. Kwietnia. N. Pan bywa codziennie w kaplicy zarnkowey na nabożeństwie wietkotygodniowem, które poprzedza zwykle wielką, uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego, przypadaiąc) według kalendarza kościoła Greckiego w przy-. szła niedzielę. Przeszłey niedzieli obiadowali u stołu N. Pana Namiestnik Królewski, Naczelnicy obu Izb Sejmowych i Generałowie. JP. JózefRichter rysownik, i iego brat Kar o l R i c h t e r sztycharz, przedsiębiorą wydać ig widoków P u ł a w, pomieszkania wieyekiego Ja. Xiążęcia C z a r t o r y s k i e g o . Widoki te będaAaitf seppia robione. Każdy z nich będzie miał 19 calów długości, a 13 calów szerokości. Wyszło tu W tych dniach dziełko wierszem napisane, pod tytułem: Jonfajg, nadzgon e m s. p. X. c c uj o. e fa A P o i ua t owe ki e g o. S FYM KRO r F S T W A p r l r " r l r r JI SEYM KRÓLESTWA POLSKIEGO. Izba Poselska.* I W *", ĄttrAK'Ma. hl fhTff-T, omowychw obu Izbach do dnia is.b.m., zebrał, s,ę dnu tegoż Poełowie , Deputowani na posiedzenie, któro, po odczytaney przez JVV. Sekretarz, bici« obecnych, z ,g»ł IW, Marszałek etósowną mową. - D a ł potem gło, JW. Radcy Stanu nadzwyczaynemuXaweremu Potoc ki e m u, który wprowadzaj projekt kodęxu karnego, potrzi-bę_przyiccia tegoż w mocnych powodach wykazał, a razem ośw.adAył żądanie powtórnego dozwolenia od laski głosu, gdyby w skutku roz.rząsania dalsze wy.aśmenie okazało sie. bydź potrzebne. - Po mowi.iego z.brał glos JW. Gabriel B A r n a c k «, zastępu. ący członek KomraisWfi urawodawczey w na. tę,p«ych wyrazach, "Prześwietna Izbo Poselska! N aywyf»zy scztbel udoskonalenia społeczności iest, zaprowadzenie w niey panowania prawa. Tege sczęścia zorza w tey chwili się nad P o l s k ą wznosi. Brawa upoważniaiące i urządzaiące nasze mIenIe, «ą materyalne tak, iak ich przedmiot; ale prawa, których władza iest nad namiętnością i nad wolą, ich berło iest z nieba, ich rozkazy eą do duszy-Tey wagI iest proiekt, który wam czytany będzie Szanowni Reprezentanci narodu. Wznieście < Monarchy nadać P o l s c e oanowanie prawa, . a naszym n a s s e m L e w i * przykład i pole postępowań w dalsze« udoskonałeniu społeczeńskim.« Następnie AV\ Marszałek wezwał JW Sekretarza do odczytania projektu karneeo", w c z I fi oiu-dopomogli JW W Ob nicki Poseł* Łosicki, i Stanisław G r a b o weki Poseł Stanistawowaki. _ Po odczytaniu dwóch k.iae A , . któjeyth S Z a , w' p ., do « · kryminalnych, tudzież o zbrodniach i karach na nie: druga zaś o występkach i ia.to.owa-" n i li kar do nich, obeymuią, Jw. Marszałek oświadczył, ii odczytanie trzeciey księgi i rozfrząsanie całego projektu dłużmy rozwagi wymagające do dnia so. b. m. odkłada_ W Izb-e zaś Senatorekiey, dla nieukońćzonych działań Kommissyi z Radą Stanu, posiedzenie tey Izby na dz.eń 1S t Y odroczone do dnia także ao odłożone zostało, Dalszy ciąg Rapportu o czynnościach dwuletnich Rządu, czytanego na drugiem posiidzeniu Seymu Królestwa Polskiego d uia ag. Marca. Wydział Szkolny. ,Iłal< ws stkii€l \ uniiesczen» i r wewnętrznego dostu-tu, ekazuli; postać. - Muzeum fizyczne, laboratorium chemiczne, 'gabinet historyi naturalney, zbiór mineralogiczny iescze nie są tyle opatrzone, aby ich słabe pierwiastki na wsporcnkn.e zasłużyły. Zbiór zoologiczny i botaniczny dopiero.iest celem starań i nosKliwości - Przecież gabinet sj.tuk pięknych wystawia nie tylko bogaty zakład posągowych wzo rów, ktśre niegdyśmalarnie Stanisława Augusta napełniały, lecz powiększonym został zakupionym po tymże Królu szacownym zbiorem kopersztychów i rysunków, których liczbę około ?63 80,000 wynoszącą, szfachenym dh nsnfc i rzadkim darem Minister U orządków Rehg'iynych i Oświecenia publicznego do 100,000. powięKsrzaią«, dodał nową do tylu innych pamiątkę ć które gorliwość iego w światłem naczelnictwie rpoświfcać naukom nie przestaie. - biblioteka publiczna pizy Uniwersytecie sczyci sia zbiorem 50,000 ksiąg. - Każde Województwo opatrzone icst dostateczną sz ół liczbą; Wojewódzkich lest w kraiu'10. WydZIałowych 17, Podwydzi.łowych 16. - Przy każdey szkole Wojewódzkiey, wylawszy Podlaskie i Krakowskie, są według przemoźności biblioteki i gabinety'fizyczne. - War sza w a sama posiada Liceum, Szkoły 1 Konwikt XX. Piiarów, szkołę mierniczą i budownictwa, do szkoły pięknych sztuk i nauk w Uniwersytecie przyłączona. - instytut głucho-niea.ych i ślepych w roku przeszłym z bczuczyna przeniesiony, niaiący dwóch nauczycieli, nauczycielkę, i liczący 14 uczniów, z których 4 na koszcie publicznym się miescza; Szkołę biograficzną, szkolę według sposobu Lankasua u Dzieciątka Jezus, t a o i pr/y kościele Ewanjelickuu; - Szkołę niedzielną dla rzemieślników, w którey początków elementarnych młodzież rzemieślnicza nabywa» 1 która zaledwo otwartą, do {,oo uczniów liczy. - Kalisz, prócz szkoły Woje« t.'dz.-;icy, liczy szkołę kadetowi - Ł o w i c z Instytut nauczycieli Elementarnych z któiego iui znaczna lic/ba uczniów z pożytkie u ytą została. - Ki et ce otrzymały szkołę górnIczą, «.sadzoną bitgłemi nauczycielami sprowadzonemi z zagranicy, pod któremi młódź nabywa wiadomości Jeognczyi, Mneralogi, Hutnictwa, Budownictwa 1 Leśnictwa. - W tyra porządku zaprowadzony Uniwersytet, pomnożona liczba szkół Wojewódzkich, obeyrzećsię kazały na przysposobienie Nauczycieli zdatnych, Ifórzyby z chluba dla nauk, z pożytkiem dla krain, ten trudny zawód odbywać mogli. Z tey słu«zney pobudki, do wysłanych dawniey do zagranicmych Akadem:y siedmiu kandydatów, w zeszłym roku wyłał:0' ośmiu, z których trzey w P e t e r s b u r g u, InnI w Paryżu, drudzy w Ni emczech wHoITwy 1 przykładała się do Agronomii, dolnźynieryt, Snycharstwa, umiejętności matematycznych i fizycznych' nauki weterynaryi, nakoniec do pięknych sztok i literatury; między niemi dwóch D chownych sczegolnie nabywa agronomii, aby pOląwszy naukę rolniczą, i przypatrzywszy się za gr nicą. dobrze urządzonym szkołom elementarnym wleysklm, zebranych wiadomości na pożytek ludu rolniczego użyć mogli. -. U siłowania ku u p * . wieyskich, w pomiar -posobności «royna Z' .isczonych posad, nie były niepomyślne; liczba tych Sikółefc od pierwiasrkowego stanu znacznie się podniosła. - W r< ku (815 -pozostało ich 734, w roku 1816 liczono 720, «r roku i8vfilc*y sig SiiS -Bęśziechlubium świadectwem dla Duchowieństwa, iż zamiary i uśiiność Korami -syi gorliwością swoią"c .igle wspiera; wielu t.sobbtą pracą, wielu utrzymywaniem własnym kcszten< nau czycieli, przykiaJ aią się do oświecenia przez cieniriotę upodlonego ludu; wiem właścicielom oddać należy tę same sprawiedliwie. Skuteczna są ku temu celowi pomocą ust nowione dozory, które co do szkół eleiiunrarnych, składaią się Zmieyscowego Plebana, VWasaciea, Wóyta lub burmistrza, i kilku oyców familii, a w wyższym dozorze, równie iak. opieka wyższych s'/kó', powierzone są Uisi-upom 1 Prezesom 4 ojewódzk m. - Bezpłatnie roztsłane w dostatec/.ney lic.bie na parafii? ksi.jźki elementarne ułat*iaią ubogiey młodzieży nabycie nauki; i.łatwiać ią lesc/e wiecey będzie godna upowszechniania szkoła na sposób L a n k a s t r a; wyznać atoli n grosem Kommissyi należy, iż w całym składzie izkof, iey zarządzeniu podległych; zaprowadzenie s/kołek elementarnych naypotrzebnieysze i od wszystkich żądane, z wielu mieyscowych okoliczności opiera sie usiłowaniom Kómniissyj, i pomyślność ludu · wieyskiego poty w odległym tylko widoku wzrok łudzić będzie, póki go właściciele nie p.zybliźą. - Liczba uczniów lest miarą nadziei, którą u wzroście oświecenia powz ąć można. - W roku 1816 uczęsczało na naukę w szkołach wyższych uczniów 5811, w roku 1817 uczęsczało tychże 7381, w roku 1816 w 346 szkołach elementarnych mieyskich ,uczyło się I2J39» w 374 szkołach elementarnych wieyskich uczyło się lo j b i, w roku 1817 w miey skich elementarn, eh 12366, w wieyskich elementarnych 15619, tak, w roku 1816 nabywało w s/kołach elementarnych oświecenia osób 23101, w roku 18/\7 27985- - Życzeniem było Władzy nad edukacyą cauwaiącey widzieć w elementarnych kiassach dzieci Izraelittw Polskich; lecz wszelka w tym względzie usilność i zachęcanie daremnenii były; przymuszona więc była założyć w stolicy szkołę elementarną żydowską, bez tamowania rzeczoney młodzieży wolnos'ci czerpania nauk w Chrześciianskich szkołach. Pensse. żeńskie i me2h/e. Na cóż byłaby przydatną troskliwość o wy<-: >wanle i oświecenie Ldney połowy rodzaiu ludzkieutiatianebao" o b i wne dom rod/\cow > :i'/'!I!Iedbane Iub źIe "one YP e"sk,ey"p e _ >ko matki naziZ£L /\. Y oliIr? szko*" b Ttowarzystwa, czy» l 2 £ r f c t * ' 1 "* WSkfad d ° Dyrekcyą Edukacymą za X, e /\ a W li 'r ' " urządzenia; baczność n a »X 7, rsi_ ">k/\go cych t,a seb.e tf L /\ /\ A h /\ Ś pensy, powinność, wewnę.rzne/\ prawidu 7. JI wania s,ę przepisuje, p 12 rP r rl%fa°k w scisłem trwaią H ykonarm \ JI" '»"zay naulcmożeobC,a Połgaćm ID C h Wolność Druhu. Owocem, którego ociekniesz W. C. K Mo« 1 Oyczyzna po staraniach KotamisWr .estosVi cenie powszechne, a pierwszym 51 li E ? 2 * oświecenia 1 razem do eo o w / ID "" "" ces ° pisma narodowe. Ko/\uLY/\"? V. ' s* ł ' 100 o ' f . K . · cz onow, rzy wzorem;: ; ;n" 1 g J Sie przysłagui, , do usilncści w ułatwieniu W s L kich spos?bow dowcipom, wzaiemnego ulZ r pożytecznych społeczeństwu orać '" i "" szlachetny z własnych przykładów b" 3" e JI ? z ra w e y r ę ku acz dot ą i P . O /\ /\ " " " ewnych Il:e za.resow, weaług przyięt ch powideł szkód wym flko inirzeniom stawia p r K« f c o d y ? S £ tecznym }?łodom urny. łu wsze ki · rlrn, j. y .wlatJc ub, egiychn/ evyy/\.td; ie'Q lt rS l-eoy przyjętym zasadom ub!xza)o pożyt« B 3 A w ważnych naukowych przedmiotach; Ln )K przecie cz s. n,e: ,ał, liczb, się zas:zyrił /\ Jyc dozwala, ,ź ta dobroaziey twmi, W C K Mości i gorliwością Kommisyi prz/\ .sn o . *obioi a Z da, w medalefacy przyszłość/odjow. b o g" y i a ciła. Pocicszaiacem będzie dla oycowskiego i rca W C. M słyszeć, uk iest pocieszałem du Władzy, któr.;s nad oświeceniem krai wt'm przeożył , położeniem, nitznaleśc żadnych powodów do ścieśnienia wolności aruku, ziblcść w-zystkir pobudki do iego rozszerzenia, i nie w umysiach, ktor.m na cnęci pisania nie brakuie, iecz w niedostatku środków rozkrzewiaiących pisma, to iest, w niedostatku diukami i papierni, widzieć fcdynie do tego celu przeszkody. - -Orukarm w całym kraiu iest 24, księgarni 10, sztychami 2, żydowskich drukarni 4; stąd nagląca okazuie się p trzeba zatoźenia papierni, za Ktorem 1 powody ekonomii polityczny, 1 pobudki < światy powszechney przemawiał ; dotąd lepszy papier z niemałym wychodem pień ędzy z zagranicy .prowadzany bywa - U 1 tach ubiegłych sprowadzono książek * a s>:mme r3&.3+0, wyprowadzono 70 7by, sprowadzono wiecey za sumii.ę 150,500, w roku I S 1 7 spr. wadzono więcey niż w roku 1316, za sur.mię 47,066, wyprowadzono *ięcey o sumrnę 30.»50, - To, wskie z zagrani, y -.prowadzone teraz, nie wprzód w obieg pusczone bydź mogą. aź po edbytey w mi yscu rewizyi; a drukarnie żydowskie uspoJ\obiaią się, aby mogły upowszechniać w kraiu książki za pouzebne 1 użyteczne d!a tego wyznania uznane. Wdział Funduszów. Atoli te usiłowania Kommissyi Wyznań Religiynyeb i Oświeceń»* Publicznego nie mogłyby sobjf wróżyć talowego, iakie wystawiała postępu, bez.doitatecznycb funduszów, którtmi wspan ała hoyność U'. C. K - Mości i świąryn e religiyne 1 sW"tyr.i e "auk uposażyć uczyła. - W. yna wpvawdz.e ja-amowała ich wp ywy, chwile pokc;u do pierw;aitkowcgo wraraią stanu. - Raczyłeś W. C K. NSoJ\. w2niejć Wydział Religii i Oświecenia do Ministerium; raczyłeś mu dać udział w Rządzie kratowym; skutJ\em iest tego dobroczynnego daru, iż maiąc sposobność" działa; tna-ąc władzę 1 środki, wykonywa. - Nayznacznieysze summy z lat woiennych, co zawodem 365 **»wyprat srabiły postęp urządzeń duchownych i szkolnych, ja'egaly w skarbie, i na posiadacz?cl\ dó br poiezuickicii; zaległości te co do Skarbu" iuz w roku bieżnym uspo OlOrre, co do dóbr poiezuickich, za uczynionym dobicwdnym zpossesioraaii na raty do roku 1S2« rotkiaJ em, częściami, lecz bez zawodu, wpływa ą; wyrozumienie na klęski woyny, które posiadłości ziem .kie dotknęły, 1 oba 1gersb e r g, z-ieczycił go ordertm fiuiiliyuym ruciatity korony. Wielki XiąięJiadeński potwierdził Barona W e s s e n b e r g na urzędzie zawiadowcy Biskupstwa Konetancytńekiego, z oświadczeniem, iż w potrzebie ma doznawać pomocy od władz rządowych. Z Stokholmu dnia u. Kwietnia, Kr«"omyglLość Ludu, naywyższeme prawo"; 3 za poprzedzającego rjądu: »Bug i Lud"; dawiuey itsczc; "Obczyzna." Liczba dwerzan gnarenie zosaała zmniey· «oną. Wiele osób odo dl i się ze dworu c dożywotnią peusyą, iatą dotąd miały. Z Paryka d/ii >< 14. Kwietnia. Izbie Parów prz« łożor o proiekt królewski 'do prawa wzglądem banku. Francuzkiego. Pan D u n o y er, itden z wydawców djien. Ilika U CtttSeur Europśen, zob Uł wczoray aresztowanym i do »ięzltma la F o r c e raPrtWadsouym. Xiąże Wellington naradza się codziennie z innymi Ministrami w interessack likwidacyinych. Po zawarciu traktatu w tey mierze odiedzie Xiążę do Anglii. Generał B o y e r otrzymał od Króla przebaczenie. Dnia 7. m.b. umarła tu Pani Demidoff, z domu Baronessa Strogonoff, siostra teraźnieyszego Posła Rossyiskiego w S t a mbule. XiężnsBroglio, córka Pani Stael, odiechała do C o p p e t, gdzie połóg odprawi. Mąż iey, i Pan Wilhelm Schlegel, pozostali iescze w P a ryż u, zaymuiąc się wydaniem pozostałego po Pani S t a e l dzieła o rewolucyi Francuzkiey. Z Londynu dnia 10. Kwietnia. Gazety nasze każą B o n a p a r t e m u na wyspie S. Heleny często powtarzać: /'Europę 11 ? est ethappieJ Minister stanu, Hrabia L i m o n a d e, ty H a y ti, pisał do Prezesa towarzystwa tutejszego btbliynego list następujący: "Król, móy dostoyny Monarcha, mocno iest wdzięczen za troskliwość towarzystwa w przedsięwziętemu wydaniu nowego testamentu dla ludu Haytyckitgo, i zalecił mi bydź tłomaczem tey rzetclney Jego wdzięczności. Exeraplarze biblii, o których liczbie zasczyciłeś mnie doniesieniem, nie nadeszły iescze; skoro nad< ydą każe ie Król niezwłocznie rozdać między młodzież w szkół ii h narodowych i mię. dzy mieszkańców, ażeby się moralność między podd II. ymi Jego roz*czepiała. Król )m6 pr gnie wiedzieć, w iakimby sposobie zdołał u ) wdzięczyć się za wspaniałomyślność towarzystwa, bez obr lżenia Jego delikatności. Nader pochlebi,em Muiest mt>iemanie, które o Jego k. Mci zdaie się, mieć towarzystwo. święcać się sczęśliwości ludu swoiego , i zarabiać sobie na szacuoek i hołd mężów, co iak WPan, oytzyzny swey są ozdobą. Gazeta The Times zawiera następuiący wypis listu Kapitana okręgu Hiszpańskiego El P e r i n o n o 17. działach, maiącego krążyć w ciaśninie G u e r i a, z daty w T r i n id a d doia 11. Lutego 1 g 1 S< Generał naczelnie dowodzący D o n P a l b 10M o r i 11 o potrzykroćskuikitm swoich rostropnych przedsięwzięć zgromił rokoszan, którzy się od O r o n o c o naprzód pomykali. Takie neaz Generał brygady D. Mignel la Torre poraził dnia 3. Grudnia pod Sarasa na równinie Barcellońskiey przt-dnią 6traż B o li war *, przyprawiwszy nieprzyjaciela o stratę 1400 ludzi, 2 dział, 1000 karabinów, 4. chorągwi, całey amunicyi i wszystkich taborów. Dnia 34. Stycznia pobito w C u m u n a c o rokoszan B e r m u d e z i M o n t e z, którzy utracili 400 ludzi, wszystkę amunicyą i broń. W San Fernandode Appure przegrał Boli va r dnia 10. Stycznia inną bitwę, zostawiwszy w odwrocie wiele ludzi, broni i amunicyi, 5, dział i I. d. - J t d n ą z przyczyn, podsycających sczególnicy żagiew rokoszu, ieet zbyt wielka liczba korearzow rokoszańskich obsadzonych Anglikami, Francuzami i Amerykanami. W Listopadzie zawinęło do SI. Themas z A n g l i i na okrę- ie Angielskim 36. Oficerów różnych narodów, Anguków, Niemców i t. d. w Grudniu przybyło do teyże wyspy 42, potem 55,3 teraz do Grenady 25 O ; naywięcey rnięuzy lymi Oficerami Anglików, których agenci roki)S?ańscy, mianowicie Mendez, rodem z Car raca s, pozaciągali. U ielu · ho roby spizątaią, inni zapatrzywszy się na rabu' .ki i nikczemny rząd rokoszan, porzucili ich sprawę, wielu zaś, bądź Co ie przyciśnięta uiedosutkiejo. lub łu dzeni nadzieiaml rewolueyinemi, prZYWIązali się do chorągwi B o l i war a. - Dnia 16. Października kazał B o l i v a r rozstrzelać byłego swego Generała Piara. Mułat ten, rodem z C u r a c a o , szewc z profeasyi, chciał B o l i war a zrzucić Z naczelnictwa. Rokoszanin, który eię sam mieni Admirałem Ó ri o n, urządza eskadrę z 10. brików i galerów. Z naezey strony dowodzi Kapitan fregatewy D. Józef Cha eon korwetą o 28 i drugą o 32. działach. 5. goelet o 5. do 18 dział uzbraiaią w G u e r r o G a b e 11 o. - Woysko nasze złożone z iakich 10,000 ludzi, rozciąga się od Variuas i brzegów Oronoc o d o równin C a r a c c a s i' M a r a c a i b o . Znaczna część woyska naszego składa się z Europeyczyków, przyzwyczajonych do klimatu. Także- Krtolowie dobrze są urzą* dzeni. " T U R C Y A. Odprawione w ostatnich dniach Lutego narady Ministrów Tureckich, «wróciły bardZO ua siebie uwagę Publiczności w S t a m b u l e ; cel ich iednak i ekuttk niewiadomy . - P 0seł Perski M u h i b Al i K h a n, otrzymawszy doia »2. Lutego uroczyste posłuchanie u W. Wezyra, i złożywszy dnia i 7. tegoż miesiąca hołd uszanowania W. Sułtanowi, dosUł futro sobolowe wraz z 3<