KROXIK.\ :\JL\.ST A POZNANIA
valleiro de sua casa" "), staje siQ jedllotką wyhitną '"j. \\T roku 15(;0-1501 towarzyszy wyprawie do Indyj, którpj przewodzi Pedralvares Cahral, w)-prawie skierowanej przez wiatry ku zachodO\\ i i zupełnie przypadkowo na wyhrzeża Brazylji rzucollPj {2:? k\deciell 1500 r.). Podczas tpj podróży hył Gaspar nietylko tlunlaczem, lecz zręcznym pośrednikiem handlowym. Po mordzie kilku Portugalczyków '\v Kalikucie w grudniu 1500 roku i zen"aniu z Samorillcm doprowadził do skutku nawiązanie f-tof-unków haI'ldlowych z władcą Koczinu i pozyskanie ładunku pieprzu. \V r. 1502 -1503 odhywa znów podróż do Imlyj z Vasco da GamQ' i nipwątpliwie Pl'z)'czynia ię do wiplkiego pod względelii handlowym po,,-odzenia drugiej wyprawy admirała. 'V jatach 1I05--1;)1O pracuje przy boku wicekróiów Imlyj: Francisco d'.\lmeida i AlfołlSO d'AlImquerque, ułatwiając Portugalrz"kom stosunl<i handlowe, łagodząc spory z książętami i ludnością miejscową, a nawet (jako osoba dohrze z miejscem i zwyczajami oheznana) hiorąc udział w podboju Ormuzu luh w ataku na Kalikut w styczniu 1510 r. Ohok tego, jako zaufall' krrila, je:<t jego informatorem co do zachowania się urzędników portugalskich w Indjach, donosi do Lizbony o wszelkir:h ich przekroczeniach w dziedzinie zawaro\yanego tylko km-onie monopolu handlowego. Z\\Taca także w S" rch listach uwagę na sprawy natury polil)"cznej, odradza np. w r. 150',' utrzymywanie twierdzy na wyspie "kotra. Ze zdaniem jego i w tym i w innych wypadkachliczono się, chwalą go król i Ahneida, grożą mu (ale siQ go widocznie ohawiajQ) urzędnicy, o których przestępstwach donMił, a władcy indyjscy chQtnie z nim toczą rokowania. Dohrym jest widoc7nie Gaspar dyplomatą, skoro radża ((oezillłl w liście (lo krula Emanuela Zł'. 1509, szczQśliwic dochowanym, prosi o pozostawicnie go \V lndjach ze wzglQdu na jego znajomoś<' zwyczajów miejscowych. Gaspar jednak oddawna marzył o za:<łużocit. V, s. 8:». Prawdopodobnie dlatego, że Vasco da Gama trzymaJ go do chl'ztu. 47) r;oes n. (de), op. cit. cal). 44.
48) O pOl'tugaJskie,j slużbie Gaspara, na pOllst:ł\\ ie aktów, pi,.:ze szczegóło\\"o Humrnerich FI'. (GasIpar da Gama... s. iU i nast.)nym 0l1poczynku i o powrocie do Lizbony. Doczekał się tego dopiero w r. 1:'>10, po d" unastu latach wiernej służby Portugalji. Odtąd giną wszelkie po nim ślady, przypuszczalnie wkrótce po powrocie do Lizhony zako6.czył życic. Jak już wyżej pisałem, zostawił Gaspar w r. 1498 w Indjach żonę i 19.-stoletniego syna. Z pierwszą żoną rozszedł się. Podczas pobytu w Portugalji (1:'00 lub 1502), jak wiJ.ać z jego listu do króla Emanuela, ożenił się powtórnie z jakąś szlachciank1;J. portugalsk. \V liście wspomnianym prosi króla o opiekę nad nią. Syua swego odnalazł Gaspar w listopadzie 1505 r. w I{oczinie. Poszedł on śladami ojca, przyjął chrze:;t i jako tłumacz pracO\vał od 1504 r. w tamtejszej faktorji portugabkiej. Na ehrzcie otrzymal imię Baltazar. Zapoznawszy się z dziejami Gaspara da Gamy, nie sposób odmówić słut<zllOści \". Heydmvi, który w dziejach handlu europejsko-ilHl-jskiego, a w szczególności portugalsko-indyjskiego wyznacza mu poważną rolę 'V). Gaspar nic był pierwszym przed przyhycipl11 Portugalczyków, ani jed'nym Europejczykiem w Indjach XV wipku. \Viemy, że towai'y z Bruges i \Venecji oraz kupcy eumpejscy docierali do Ralikutu przed r. 1498, możemy takżc wymienić kilku podróżników, którzy Illdje przed tym rokicm odwiedziJi, jak np. Rosjanin Afanasij Nikitin (14li8-1470), Wlosi: Nkcolo de' Co nU (przed r. H40), Hienmimo de Santo Stcfano lub Bonajuto Albini (1483 i nast.). Ostatni do. czekał się prz byda Portugalczyków i, podobnie jak Gaspal', służył im później jako tłumacz. Ale Gaspar, dzięki trzydziestoletniemu blisko pobytowi na \Yschodzie, dokładnej znajomośd krajów nad oceanem Indyjskim polożonych, a przcdewszystkiem dzięki swym wial\olllościom praktycznym z dziedziny handlu, polegaj;!-cYłll na znajomości pochodzenia poszczególnych produktów Indyj oraz cpn ich na rynku miejscow'm i lla innych rynkach \Vchodu i Zachodu, był w o!lpowicdniej do tego chwili, po odkryciu drogi morskiej dookoła Afryki, n i c o c cnionym doradcą Portugalczyków w ich walce k o n kur e n c y j n e j z \" e n e c j ą.
4!') Herd \Y., 1. c.