I\"ROXIKA MIASTA POZNANIAich spotęgować mogły: ogólny wówczas nastrój antyżydowski. czasowe cofni<;,cie przywilejów oraz wiadomości nadchodzące z innych miast, np. z I{rakowa Ol): \V młodYlll zatem wieku znalazł 'Sit;' Gaspar w Pale:<tynie i w Egipcie. Czy dostał się do Indyj jako niewolnik, prze;/' riiI'atów pochw-conv, jak podajl nicktóre źródła, nie jest pewne.
\V każdym razie zjawił sil;) tam wcześnie, gdyż w łndjach prz.ehywał już około trzydziestu łat, ożellił się i mial 19-If'tlliego syna w chwili, gdy losy zetknęły go z Portugalczykiem. Z udzielonych przez niego informacyj o handlu wschodnim i geografji Azji, a także ze znajomości języków (pom. innemi i włoskiego) WllO'Sić można, że odhywał dalekie podróże i mial rozlegle stosunki handlowe. Był kupcem i handlarzem kamieni szlachetnych '., i nic jest wykłuczone, że posiadał własne statki, jak to pisał Sernigi. \V chwili przybycia wyprawy Vasl'o da Gamy slużył władcy Goa Jusufowi Adilowi Szachowi, zajmując poważne i odpowiedzialne stanowisko szach-bandara - urzędnika, który poruczone miał rokowania z obcymi kupcami i żeglarzami, a częstokroć i główny zarząd sprawami celIJemi "'). 1 111 i ę ż Y d o w s k i e, k t ó r e n o s i ł P r z p d c h r z t e m, n i e j e s t z n a n e"). )Iassari podaje, że zwał się Iahmet, ale było
Ol) Zob.: Bałaban :lL, łlii"torja i literatura żydowska. Lwów b. r., t. III, s. 347 i nast. ..) Handlarzem kamieni szlachetnych nazywa 1);0 król Emanuel w liście. do kardynala D. Jorge da Costa; zob. Uoletim da Soc. de Geographia de Lisboa YI, 186, s. 67i, cyt. lJrzez I1i.immericha Fr., op.
ci t., i". ł;'. "') Uarros op. cit. Dec. I, Liv. IV, cal'. 11, por. lli.immerieh Fr.
!. c. Jusuf .\dil Szach byl Pet'sem z miasta Saba (dlatego w źródlach pot'tugalskich zwanym Sabayo). Otoczenie jego było mahOlllf'tallSkif', w znacznej CZl;ści z Arabów złożone. Goa stosunkowo nie tak dawno przed przybyciem Portugalczyków 0lJanOWana zostala przez Arabów mahometan. (Ul1mmerich Fr., Vasco da Gama.., s. 55). Tem się tłumaczy może wrogi stosunek informatorów Paulo da Gamy do szpiega władcy Goa - lJÓźniejszego Gaspara. 44) ZaJmował się tem bezowocnie Spt'inger (op. cit. s. lo.i. przypisek). Zob. też list Lelewela do niego z maja 1861 l'. (ib. s. Hill)to prawdopodobnie tylko imię nadawane mu przez llłahometan inc1rj:o.ldch lub przybrane przez Ga:,;para w celu upozorowania prz-należnoci do w)-znawców '\Iahometa. Nie brł zdaje się I:owiem, Gaspar mahometaninem, lecz (aż po r. 1498) - Żydem. Pierwsza jego żoua była w każdym razie Żydó\\"ką, według późniejszych wiadomości (z r. lOG), odgry,,'ala w życiu gminy ż)-dowskiej w Koczinie dużą rolę '5). Gapar zjawił się u Portugalczyków niewątpliwie jako szpieg, zdemaskowany szybko i sprytnie dostosował się do now)-eh warunków. Twierdzenie Correa, iż był on wodzem lnarynm'ki wojennej władcy Goa i bajeczkę tego historyka o ollłiu stat.kach, zilobytych po zdemaskowaniu Gaspara przez Vasco <la Gamę, można śmialo odrzucić. Gaspar przybył na wyspę Audża.diwę, ahy zdobyć informacje dla swego władcy, ewentualnie hy dągnąć Portugalczyków na jego slużbę. Niektórzy autorzy nie piszą o hadaniu Gaspara jako o torturach, lecz t)-Iko o ohawie tor lur, co wydaje się prawdopodobue. Dość, że ,,- drodze do Europ)- postanowił Gaspar służ)-ć Portugalji, udzielając szeregu cenu'("h informacrj, i już wówczas lub natychmiast po przybyciu do Lizbony w r. 1499 przypieczęt.0wał ten zwrct w dalszych kolejach swego życia przyjęciem chrztu. L'tratę stanowiska i majątku pozostawiOlwgo w Indjach powetował sobie Ga::opar zdobyciem łask króla Emanuela i wielkorządców portugalbkich w Indjach oraz szeregiem korzyści materjalnych. Jako Gaspar da Gama ("Gaspar de Gama de India", figuruje po ładnie na pieczęci późniejszych jego listów), Sp1 chrzestny wiplkipgo odkł')-wcy '0), przez króla Emanuela obdarzony rangą "ca
45) AIvaro Velho pomieszcza wprawdzie twierdzenie Gaspara, że jest on maurem, t. j. mahometaninem, ale na tem polegać nic można. Gaspar, przybywszy do Portugalczyków, podawał się bowiem za mahometanina, będącego w głębi duszy chrześcijaninem, co okazało się 'kłamstwem. lIiimmerich Fr. (Gaspar da Gama... s. 4:-i) przyjmuje, że Gaspar był w r. 1498 mahometaninem, mimo, że sam (ib. s. 4G, 47) podaje szczegóły o jego pierwszej żonie - Żydówce. Podobnie sądzi W. Heyd (op. cit. s. 504). 46) Nazwbko Gama przybrał Gaspar "... en reminiscence de celui qui l' avait fait appliquer a la torture" pisze Humboldt (op.