Z_\PISKJosobnym przywilejem. Prz)'wilejem tym z dnia 4 maja 1518 r. Badał Zygmunt I. przysiężnym (t. j. starszym cechowym, po dwu z każdego cechu) prawo c o r o c z B e g o wyboru z pośród wszystkich obywateli miejskich 24 mężów ("viginti quatuor viros"); z tych wybierał wielkopolski ."tarosta generalny sześciu rajców i dwóch burmistrzów, z których każdy miał sprawować rządy przez pół rolm. 10 ) Zygmunt August zmienił t!J postanowienia o tyle, że zamiast 24 mężów starał się w r. 1552 zaprowadzić wybór tylko 12 mężów, z których starosta generałny miał na dwa tygodnie przed św, Mateuszem (t. j. 14. \\'rz.) wybierać fi rajców i 2 burmistrzów; ponieważ jednak w praktyce nowy tell pl zepis nie przyjął się, więc zatwierdził Poznaniowi w dniu 7. października 1556 r. z powrotem przywilej swego ojca z r. 1518. 11 ) \Vładysław IV. wprowadził w miejsce 24 mężów lwlegjum 20-tu. Dopiero u schyłku XVII-go weku p r z y w r ó c o n o z p 0w r o t e m d o ż y w o t n ość poznańskiej rady miejskiej. Stało się to na podstawie przywileju Jana Sobieskiego z qnia 7. sierpnia 11193 r. Zasadnicze jego postanowienia brzmią: pierwszego wyboru dokonają komisarze krółewscy, którzy wybiorą dożywotnich dwóch burmistrzów i 10 dożywotnich rajców w dniu św. Mateusza (21 września 1(93); następnego dnia przystąpi ta rada miejska do wyboru z pośród swego grona wójta, a ponadto dokona wyboru arcyławnika i 11 dożywotnich ła':vników; wójt ma prawo 'lasiadania w sądzie radzieckim z prawem głosu, ałe do{.lero po hurmistrzach; dnia 23. września 1693 wybierze
10) Oryg. pel'g. }H"zy,,;ileju z 1518 r. w depozycie m. Poznania w Arch. Pallstw. \V Pozn., sygn.: A. nr. Hl. ") Oryg. perg. przywileju z l'. 1556 w depozycie m Poznania w Arch. Pallstw. w Pozn., '3ygn.: A. nr. 22. Owi 24 mężowie byli reprezentantami pospólstwa, podobnie jak krakowskI i lwowski Quadragintawirat, stanowili zatem t. zw. trzf'ci porządek, tak Ramo jak we Lwowie; były więc w Poznaniu następujące trzy porządki: 1) magistratus (rada), 2) scabinatus (ława) i 3) virginti quatuar viri (24 mężowie); porówn. Ptaśnik J., \\'alka o demokratyzację, "tr. 23;) i passim, oraz tenże, :\Iiasta w Polsce, sb'. 68 nast., gdzie omawia powstanie i !'ozwój krakowskif'go Quadł'aginta\\'i!'atu. 
rada 20 dożpvotnich mężów ("viginti viri") z pospólstwa, cechmistrzów i oby\\-ateli, posesjonatów; urząd burmistrzów i \.vÓjta trv;a przez rok, prz-czem hurmistrzowie zmieniają się co pół roku; w następnyeh latach Illa się wyhór 2 burmistrzów dokonywać w ten sposób, że corocznie w dniu 7. września mają się schodzić w ratuszu wójt, arcyławllik, ławnicy, trybun ludu (stojący na czele t. z\v. pospólstwa, oraz wyżej w)'mienieni dwudziestumężowie i wybierać większością głosów cztereeh kandydatów z pośród rajców; t)-ch czterech kandydatów przedstawia dwóch wysłallcóv; wyborczego zebrania wielkopolskiemu starośde generalnemu, który w dniu św. Mateusza ogłasza nazwiska dwóch przez siebie na dany rok wybranych burmistrzów; gdyby z jakiegokolwiek powodu starosta generalny wyboru dokonać nie mógł, wtedy wybiera ich z pośród czterech kandydatów sama rada; w razie ustąpienia łub śmierci jednego z rajców wchodzi w jego miejsce wybrany przez radę jeden z pośród ławników; w miejsce u::;tępującego łub przechodzącego do rady ławnika przedstawi ława radzie dwóch kandydatów z pośród dwudziestumężów, z których rada wybiera jednego; ława uzupełnia się sama przez kooptowanie jednego z dwudziestumężów, którzy również uzupełniają się z wyboru, dokonywanego w obrębie całego pospólstwa miejskiego. 12 )
12) Oryginał przywileju Jana Sobieskiego z r. 1693 nie zachował się. Zachował się tylko jego odpis w pergaminowej księdze przywiłejów m. Poznania, założonej w r. 1;)36 przez ówczesnego pisarza miejskiego Blażeja \Vinklera; jest tam wpisany na kartach H6-15, pod nagłowkiem: "Decretum perpetui mig-istratus'.'; cenna ta księga przechowana jest jako depozyt miejski w Arch. Pai1stw. w Pozn. pod sygn.: Varia nr. 2. - Ciekawą jest geneza przywileju; został on wy. dany na skutek skargi instygatora koronnego Sebastjana Gilbaszew. skiego, wniesionej przed sąd asesorski w \Varszawie, \V której to skardze instygator wystąpił z zażalenie,m, że skutkiem corocznych wyborów szwankuje coraz barc1zej stan mIasta, zwłaszcza że nicraz do mJy wchodzą ludzie niepiśmienni; chcąc temu stanowi zaradzić wydał król nowe przywileje dla Poznania, "quae summis periculis per allnalem officiorum mutationem exposita est et ultimam fermI' minatUl' ruinam" ...."adhaerendo aliarum primariarum civitatullJ Reglli bene cOllstitutaJ'ulll cil'Ca maglstratus ']rdinatiolli praenominatalll ci