GAZETA Wielkiego Xiestwa Z N A N S K I E G O. DmkarniN adwórney Wo D e ker a i spółki. - Redaktor: Assessor Raa b s K i. Nakładem ,,%>*(>& VV Srodg dnia 24. Sierpnia 1825. w». »LUMl.... m MMllI lA*l1 OBWIESZCZENIE. 51 K a A A A S U U połkowychopozyczki zacinali lob inne doinline dluTzawkrali, które, «okoto G cwehrgelder stanowić miały rękoymoao zaspokoiema f i S e ? S być szczególnie zastawione, zastawy t e zas wed u g Powszechneso Prawa wi€ra}cieia, fiuMo y j o k; j hipotecznych półkowych intabulowane, - o w e g o Cz I I Y - ™ J J * l Z "gazetowym o d/so £ o o]I postanowić raczył, azehy v»uy itia · i ! o n c h nrttensye przez szefów kompamcznych i szwadrono* T A S A w T n« i e i S nie s a d o U zaspokoione, oblakwidacya przedsięwzięta, 2 S f R S t S f z a o S T o y c h sasanko, -: obligami W * państwa podług wartość, IIIJIeIIbjia, oni wi.iw 1 'b nmlizvizak-łev fex mora) w granicach należących się leszcze respowfiu hl a e i S u J n v c h w crable woyny 19pf. niewiadomym, s,ę stali; zaczem z polecenia N Pan waywSmy wszystkich posiedzieli obligacyi, któremi Gewehrgelder z rownoezes < c 1« e G e w e u A l d M oddalonym będzie, a w caIIIe n,ezglo«emaelę takowe wedlug postanowienia Naywyźezego rozkazu gabinetowego na Inny «el obrócone zostaną. Berlin dnia 15. Lipca 1825. M i n i s t e r s t w o W o y n y. Wydział KJlae wdów pooficerakich I szkół garnizonowych. Ribben t r o p . J a c o b i, WYKAZwoysk w powyźszim obwieszczeniu intea-essowanych, tych i ich lei naówxzaeowych. Obwód Ilegencyi Poznańskiej. j) Oddziały piechoty. JI) Półk Zastrowa i iego 3ci batalion i) Półk Tszepa .. .. t. . . . . . W XJI K JI S li o f z w i n i ęmuszkieterów w Poznaniu, w Wschowie i' Lesznie, Batalion grenadyerów . w Bawiczu i 3ei batalion muszkieterów. . ,. w Zdunach. c) Półk Grevenica, batalion grenadyerów, w Rawiczu. 5) Półki iazdy. a) Półk Ostena,dragonu, w Kościanie, (yV Krotoszynie, .W Międzyrzeczu i iSzmiglu, *) Półk Xiazecia Eugeniusza Wjcjenbergskiego A ostrowie. Berlin, dnia 15. Lipca )];825. Wiadomości Jcraiowe. Z Berlina dnia 20. Sierpnia, JW. 'Generał- Porucznik, Szefźandarmeryi i Kommendant Berlina, Brauchitsch, przybył tu z Lukau. Z Królewca dnia 11. Sierpnia. Jego Królewiczoska Mość Xźę August Pruski, przybył tu dziś i stanął w niemieckim domu. Wiadomości zagraniczne. JF 2 a n c y a. Z Paryża dnia 13. Sierpnia. Uznanie Rzeczyposp olitey Hayti. Ustawa Króla, którą Baron Mackau powiózł . huzarów" w K«mpme I ,do St. Domingo: "Karol, z Bożey łaski Król Francyi i Nawarry, wszystkim, którzy to czytać będą, pozdrowienie nasze. Zapatrzywszy .się na I4ty i 73ci artykuł Karty, *) chcąc uła.twić to wszystko, czegoAvymaga interes han,dla francuskiego, nieszczęście niegdyś posie . dzicieli dóbr w St. Domingo, i niepewny stan , teraź"nieyszych mieszkańców tey wyspy, rozJ cazaliśmy brozkazuiemy iak następuie: Art. r. Porty francuskiego udziału St. Domingo maią być otwarte dla handlu wszystkich narodów. Podatki w tych portach tak od okrętów iako iteź towarów, przy wchodzie i wychodzie, będą równe dla wszystkich bander, wyiąwszy {banderę francuską, na korzyść którey opłaty *) Art. 14. Król iejt głową państwa, wodzem siły morskiey i ladowey, wypowiada woynę, 2awiera pokóy, przymierza, umowy handlowe i t. d. - Art. 73. Osady zostaia zarządzane na mocy osobnych ustaw i urządzeń. si mieszkańcy wyspy Sf. Domingo zapłacą w piąciu równych rocznych ratach, z których pierwsza przypada dnia 31. Grudnia 1825, do głowney franeuskiey kassy depozytowey ikonsygnacyiney summę *5» miUionów Franków, która iest przeznaczona na zaspokoienie dawnych osadników, wynagrodzenia źądaia]cych> Art. J. Pod Mail warunkami nadaiemy fera> źnieyszym mieszkańcoml franeuskiey części St. Domingo', zupełna i nieograniczoną niezawisłość od ich rządu. - Ustawa ninieysza ma być opatrzona wielka] pieczęcią]. Dar» w P aryżu w zamku Tuilleryiskirn, dnia 17. Kwietnia w roku łaski 1Il,2A, N aszego panowania pierwszsm. Karol. Z rozkazu Królar Par Francy i, Minister Sekretarz Stanu w wydziale marynarki i osad, Hrabia Chabro!. - Przy. łożył pieczęć; W. Pieczętarz, Hrabia Peyronnet. Minister finansów, Hrabia Viłlele. 's U dzielaiąc Gwiazda tey ustawy czyni uwagę: "Wszystkie zabiegi Bonapartego ku osiągoieniu tego celu były nadaremne. Kilka slow Króla dokazało więcey, aniźeliby sprawiły były tamte usiłowania, chociażby nawet naylepszym uwieńczone skutkiem, Z us żarto wan i ero i wdzięcznością] przyięli mieszkańcy franeuskiey części St. D 0mingo rozkazy swego Króla, i tylko w skutek tego aktu posłuszeństwa zezwolił Król na niepodległość. Któżby mógł ieszcze powątpiwać o szczęśliwości Francyi, gdy iest synom Henryka IV. powierzoną? Kiedy lud żyie w pokoiu i porządku, wszystko w nim wzrasta i rozwiia się. Prawność iest zasadą życia i wolności wszystkich narodów, rewolucyi ich zgubą." Onegday rano Minister marynarki odebrał z Brest daiowaną d. 10. m, b. o godzinie 5tey wieczorney depeszę dowódzcy siły morskiey: "Goeletta La Beornoise co tylko stanęła w przystani z powrotem z St. Domingo po 32dniowey żegludze, PosełamJW. Panu sztafetą listy Barona Mackau. Tymczasowo upoważniony iestem od niego donieść JW. Panu, co następuie: Zamiary N. Pana zostały ze wszystkiem spełniorfe; ustawę Królewską (powyższą) przyięto w St. Domingo z uszanowaniem i wdzięcznością," zkasz? - Na tych skałach, odtąd iak twoi żołnierze klasztor zburzyli, a wkrótce, ach wkrótce, tam w górze, (pokazując ku niebu i całując krzyż, który nosił), - Coś zrobił z swiereoii naczyniami twojego kościoła? - Schowałem ie przed splugawiontmi rękoma twoich żołnierzy. - Gdzie są?- Tego nie powiem. - Mów! - Możeszmoie cia, ło zabić, ale dusza iesr boską - Natychmiast nieszczęśliwego naysroźey męczono; ale on naymnieyszego narzekania nie wydał, lecz tylko mówił: Panie zmiłuy sie mdemną, zmiłuy się nademną! .. . Wbirano mu końce trzcin pod paznogeie.... ale napióżno! Nie odkrył mieysca. o którćm od niego dowiedzieć sig chciano, lecz chwalił Boga i modlił sig za swych oprawców, którzy nakoniec, zmordowani meczeniem, pod okopami Missolunghi na pal go wbili. Tak o tern .zbieg piemontski doniósł Eparchowi w Missolunghi. - Na iakieź to okrucieństwa poświęcamy Chrześcian w wieku dziewiętnastym! Wstrzymujemy sig od robienia uwag. 47. Sierpnia. Z Barcelony - pisze Goniec Francuski - odbieramy pod dniem 3. m. b. 11astepuia.ee wiadomości: . ,Kapucyn Arcangel, znany iako wielki nieprzyiaciel liberalistów , wyiechał zrąd w poleceniu swoich spółbr. ui zakonnych do Madrytu. W towarzystwie iego znayduie się iedeu członek każdego konwentu O O. Kapucynów tóy prowincyi. Pan Armangel Dalman z Gubeils, który był mianowany Sędzią Kryminalnym, na doniesienie Prezydenta Wiktora Onate, iż był Sędzią za panowania Kortezów, został osadzony w więzieniu. - Sąd w Lerydzie skazał na szubienicę iednego Knii. ochotnika za zamordowanie konstytucyinego żołnierza milicyi; lecz oprawca niechciał swey powinności zad-ieyć uczynić, a Alkald doniósł tuteyszey zwierzchnicy władzy, iż nieręczy za publiczną spokoyność, ieżeli złoczyńca będzie miał być traconym w Lerydzie - chociaż tam stoi 2000 woyska na załodze. Wysiano tam z Bercelony oprawcę dia zastąpienia kollegi. - Młody _ francuski Porucznik, Margrabia Vakjri, zginął wczoray w poiedynku. Kłótnia poszła z rzucania żartem przy stole kulkami z chleba, co Porucznik źle przyiął, i na rzucanie kulką chleba rzuceniem próżnćy butelki odpowiedział. Hiszpania. Z M a d r y t u dnia r. Sierpnia. Pan Zea od czasu obięcia styru interessów etarał się ile rnógł, o złagodzenie exekucyi ostrych ustaw, które tak wiele osób dla zdań politycznych potępiaią na wiezienie lub na Wygnanie. Nie zawsze mu się iednak udało, albowiem ma przeciw sobie holduiące duszą i ciałem zagorzałemu duchowieństwu pospólstwo. Pan Recacho, Generalny Intendent poiicyi, wspiera teraz iak naysilniey Pana Zea, i stara się przyciernć rożków Apostolskim nietylko w tern mieście, ale i na prowineyach. Aragonia i Andalazya zdaią się być naycelnieyszemi punktami dla ahsoiutystow. Listy z MalIagi wspominała o odkryciu nowego spieku w tern mieście i o potyczce milicyi prowineyalnych i Król. ochotników. Margrabia Campo Sagrado żalił się przed Królem na postępowanie Królewskich ocho 85t tników, od których iadąc do Barcelony wtvielu misyscach był znieważony. Powiadaią, ii okoliczność ta bardzo Króla rozsmuciła. Arcybiskup S. Jakoba, podany Królowi na W. Inkwizytora, iest niebezpiecznie chory. Kommissya ivoyskowa w Saragoeie, osądziła znaczną osobę tego miasta na czteroletnia karę galerową, za to, ii u niey znaleziono książkę pod tytułem: "Zycie Wilhelma T ell" . (Dzień- Bruxelski). N apróźno usiłował Xiążę Infantado zapobiedz zebraniu się Junty bezpieczeństwa. Odebrał 011 od Kroła wyraźny rozkaz, ażeby niebawem zwołał Juntę. Na nayblińszóy radzie Ministrów ma byc wniesiona kwestya względem przywrócenia inkwilycyi. Znaydlie ona wielu przeciwników i zapewnie się nieutrzyma. Jednakże rząd nie mógł dłużey trzymać w biscai determinowanego i mocnego charakteru Generała Qu ts ada , i posiał tam teraz Generała Furnas . Pierwszy zaś poszedł do Sevilli, na mieysce Generała CaTparra, któremu dowództwo w Grenadzie oddano. Na ostatnie, przeznaczono początkowo Generała Caro, l eizt en, iak wiadomo, w mieyscu Generała Pezuela został Kommendantern Madrytu. Już odnieiakiego czasu chcianoby chętnie znieść Junty oczyszczania, albo przynaymnićy umiarkowiać system, według którego oczyszczania się dzielą, lecz Utraiści iawnie się przeciw temu oświadczyli, (idy Minister woAny actyłeryą znowu ma przywrócić, i do tego ukształconych i doświadczonych oficerów potrzebuie, których przez oczyszczenie nie łatwo znaleść, musiał się więc udać do oficerów, którzy dawniey w artyleryi służyli, i dla tego w tych dniach rozdano %0 nominacyi osobom, które niebyły oczyszczone. Kanonik Ostoloza, (l)ziekan kapituły kościoła katedralnego w Murcyi, został zamknięty w klasztorze Karmelitów bosych. Mówią, że Trapistę w Logrono poymano i do Pampelony zaprowadzono. Toż samo głoszą o Joanito. A n g l i a. Z L o n d y n u dnia 12. Sierpnia. J. K. M. bawi ciągle w Windsor i między innemi rozrywa się rybołóstwem. upoważniony był przedsięwziąć dokładne śledztwo o stanie Irlandyi, tak w szczegćłach opiewa: "Wydział stósuiąc się do zalecenia Izby słuchał wiele osób, które zdawały się być naywłaściwszemi do dania wiadomości względem rożnych okoliczności, stanu Irlandyi dotyczących się. Ponieważ śledztwo wciąż trwało, tedy Wydział osądził za rzecz przyzwoitą przełożyć Izbie wszystkie protokuły, dołączaiąc spis rzeczy, aby łatwo można się w nitu przeyrzeć., Ze zaś posiedzenia Parlamentu się kończą, Wydział sądzi ograniczyć 6ię na tein i z massy przełożonych IlUI wiadomości owe wybrać przedmioty, które sądzi być naywaźnieysze, aby na nię ściągnąć uwagę Izby i Parlamentu. Względem cywilney niezdolności kotolików, badał Wydział wiele osób różnych stanów i rozmaitych zatrudnień, aby dał Izbie dostateczne obiaśnienie; atoli zastrzega sobie uwagi względem zeznań, w przekonaniu, że stosownie do zamiaru Izby, w tak ważnym przedmiocie, połączonym z wielkiem pytaniem konstytucyinem, tylko iemu samem u przystało zbierać wiadomości. .Dodać należy, iż co się tycze wychowania publicznego mało zasiągano wiadomości. Rzecz ta poruczoną iuź była Kommissarzom, których zdanie sprawy względem kształcenia ubogich udzieliło niedawno Izbie wielce szacownych wiadomości, i Wydział douiaduie się oraz, że Kommissarze swoie śledztwa do innych gałęzi rozciągnąć i Rządowi iak i Parlamentowi rezultat onych w ogóle przełożyć powinni. Wydział zebrał wiele wiadomości nad teraźnieyszym stanem stosunków między posiadaczami gruntu a dzierżawcami, który to nader ważny przedmiot zasługuie na uw3gę Parlamentu. Do wielkiego złego należy rozdrobnienie gruntów; wielka liczba osób zostaiących pomiędzy głównym posiadaczem i tym, który grunt pośrednio posiada; nadzwyczayna trudność zapobieźećpoddzierzawianiu i prawu, iakie służy każdemu środkowemu posiadaczowi iak i głównemu posiadaczowi, upomnienia 6ię o wynagrodzenie u dzierżawcy, którego grunta. Niechay Parlament w swoiey mądrości rozważy, czyli i iakie ulepszenia potrzeba przedsięwziąść wz-ględem tego przedmiotu. O stosunku między posiadaczami gruntów i dzierżawcami zrraydą się szacowne porady w protokołach. Z rozkoszą czyni Wydział uwagę, że powiększające się światło pierwszych, stara się zaradzić podziałowi gruntów i ma nadzieię, że ku wzaiemnćy korzyści posiadaczów gruntu i dzierżawców środek ten tak daleko się rozciągnie, ile tego dozwolą własność kontraktów i pomyślność iakoteż dobry byt ludu. Już się dawno uskarzono na ciężary, którym lud przez teraźoieyszy systemat podlega wielkim daninom dla Sądów Przysięgłych i czyniono różne przełożenia do onych odmiany. Ustawodawstwo zaradziło iuź w części niektórym nadużyciom, atoli potrzeba ieszcze więcey zrobić, ponieważ rodzay i sposób rozpoznania, iakie roboty powinny być przedsiębrane, uregulowanie wydatków i likwidowanie rachunków w wielu względach iest ieszcze niedokładne. W każdym razie zdaie się pożądaną - gdyby osądzono za rzecz stosowną ieszcze dluźey zostawić ten obowiązek wielkim sędziom - starać się troskliwie o publiczne sprawowanie wszystkiego, co się dotyczę podniesienia i użycia publicznych pieniędzy. ' Doradzano oraz, aby ciężary od sioiących przedmiotów przypadaiące Grand Jury asseslement, przy. przyszłych układach w należytym stosunku tak posiadaczy gruntowych iak i dzierżawców obowiązały." "Mocno nalegano, aby sprawy cywilne i kry» minalne, wprowadzane na posiedzenie Qiiartre Sessions hyly zupełnie od siebie oddzielane, i pierwsze naypredzey laspokoione, by w tey mierze zebrani Urzędnicy iak nayśpieszniey mogli być rozpuszczeni, miasto, że ich iako przysięgłych i świadków zatrzymują ze szkodą i pomnożeniem kosztów sprawy. Daley wnoszono iako ulepszenie, że sędziowie pomocnicy w hrabstwach, zasiadaiący w sądzie, niepowinni trudnić się obroną. U rządzenie civil Hill co u its wymaga ścisłego rozpoznania, i w każdym względzie zdaie się być rzeczą słuszną, aby sprawy oiaegoź pełnione były przez urzędników onemuź właściwych i przysięgłych, lub przynaymnićy przez osoby pewnieysze i odpowiedzialrneysze, iak ku temu dotychczas używane. Przeciwko sposobowi, iak sprawy Custodiam wrhs w sądach wyższych są prowadzone, i przeciwko samym ważne posirzeźenia nad urzędem Podszerifów, rrp. każdy Podszerif powinien mieć w 6woiem hrabstwie regularne bioro, gdzieby go w pewnych godzinach zastać można; mianowanie -tegoż zależeć powinno ad zatwierdzenia na 06tatku zarządzającego Sędziego przysięgłych? powinien on prawnie dłuźey iak rok swóy urząd sprawować, i Exemtion Writs niepowinna być nikomu innemu powierzana tylko urzędnikom Szeryfa. Przeciwko zarządowi sądownictwa przez Magistraty w miastach, zaszło więrey zażaleń, iak przeciwko urzędnikom w hrabstwach, a pobieranie cła i użycie wpływających pieniędzy wymaga śledztwa i ulepszenia. Potrzeba także osob o m, które maią prawo do osiągnienia swey wolności uczynić przeszkody. Środek, jaki przeciwko temu pozostaie, mianowicie udać się do Kings Bench, uwaźaią za długi i .kosztowny i tego są zdania, że prawa i sprawiedliwość, tylko wtedy mogłyby być .należycie wykonywane, gdyby ci, co nie są w stanie usprawiedliwić się z lego, że medali posłuchania, zapłacili podwóyne Jub potróyne .koszta. Chociaż Wydział z tych samych powodów, z iakichj względnie cywilnych własności, na .których zbywa KaiojikoBi, przestawał iedynie na zaaiąganiu wiadomości, iakoteż, ie względem praktycznego skutku tera Anieyszego stanu wolności wyboru, tylko na udzieleniu otrzymanych zeznań ograniczał się, iednakowoź uważa za potrzebę nadmienić, iż także przy teraźnieyszey własności ustaw, byłoby rzeczą słuszną przedsięwziąć obszernieysze i skutecznieysze środki przeciwko zmyślonym i zwodniczym kwalifikacyom. Zalecano surowo, aby w celu zaradzenia naywiększóy nę dzy pomiędzy uboższą fclass A , ieśli nie drogą prawną (przeciwko czemu wiele się da powiedzieć) przynaymuiey przez zbieranie i podział ofiar dobroczynnych mieć staranie o starych i chorych. Oprócz tego doradzano wspierać wychodztwo, .ułatwić ze strony .Rządu wywoź dzieł publicznie za użyteczne uznany.ch, rybołóstwu nadać więcey rozciągłości, polepszyć etan domów roboty i instytutów obłąkanych. Manor Cowłs uregulować łub znieść, ustanowić konwenty kościelne (vesfr/es) i przedsięwziąć odmiany w niższym zarządzie epra« wiedliwości. W tym względzie i innych przedmiotach odsyła Wydział do protokułów , gdzie pod róźnemi tytułami spisu można znaleść, co potrzeba. Szczegoiniey cieszy się Wydział, ie według zgodnych zeznań tylu świadków, różne środki, przedsięwzięte niedawno do uJ epszenia stanu Irlandyi bardzo pomyślny miały skutek. Do tego należą: Zaprowadzenie .straży policyjnych i Konstabłów, rewizya Magistratów, iak dalece się powiodła, zgromadzenie Urzędników na ściśieysze posiedzenia. Zarząd sprawiedliwości przez sędziów pomocnych, odmiana w mianowaniu Szeryfa od lat kilku zaprowadzana, publiczne dzieła przez Władzę wykonawczą przedsięwzięte, odmiana w systemaci.e ustaw względem palenia wódki i ogólnego poboru dochodów, zniesienie wszysikjch stałych podatków, iakoteż podatków związku i ułatwiony handel. - Wszystko to przyczyniło się, nie tylko do oddalenia zażaleń lecz i do polepszenia stanu kraiu. Zmiana dziesięcin, zaszła stosownie do ustaw zapadłych na dwóch ostatnich posiedzeniach parlamentowych tak raptownie postępowała i tak dobroczynnie skutkowała, iak tylko wśród* .owczasowych okoliczności spodziewać się moina było, i po tym ważnym środku słusznie naywiększych korzyści można się na przyszłość spodziewać. Przywrócenie spokoynosci w KTarn dozwoliło na.dać rozciągleyszą wolność wprowadzania różnych gałęzi wyrobów fabrycznych, i ieśli nieprzerwanie trwać będzie, tedy spodziewać się każe, ie przez zatrudnienie uboższey klassy ludu oddalonemi będą nazawsze główne powody do zaburzeń." (Basza Egipski posłał niedawno Sułtanowi kilka papug, które, edukowane będąc w Mal,cie, tylko po angielsku gadały. J e go S ułtańska Mośćposłał tedy po renagata angielskiego, aby mu toprzetłómarzył; ten przełożył wszył stko na grzeczności dla Machmuda i został ód niego hoynie obdarzony. Gazeta Plymutska donosi, ii w tamecznóy okolicy znaleziono kilka exemplarzy pustoszą cey szarańczy wschodnich krajów. W Paryżu biegała dnia 10. pogłoska, tworząca następujące nowe Ministeryum, z pomnożeniem wydziałów a zniesieniem urzędów Generalnych Dyrektorów; Generał Foy Minister woyny; Pan Hyde NeufviJle Mini. zagranicznych; Pan Chateaubriand Minister spraw wewnętrznych; Pan Deseze Minister sprawiedliwości (P an Bourdtaux Sekretarz Generalny); Margrabia Verac Minister domu Królewskiego; Pan Roy Minister skarbu i podatków stałych; Pan Bertin de Vau» Minister niestałych podatków; Pan Ja Bourdonmaie Minister handlu; Pan Royer Colard Minister i Wielki Mjstrz uniwersytetu; X. Fraissinous pozostałby Ministrem spraw duchownych Xiążę Mathieu de Montmorenei Prezydent rady, lecz bez wydziału. Dodatek do gazety dworskiey pod d. 10, Sierpnia wydanćy., zawiera nowe przez Radę Tayną- uchwalone urządzenie kwarantany , według którego wszystkie ss morza śródziemnego i zachodniego wybrzeża barbaryiczyków na oceanie atlantyckim przybywaiące kupieckie i woienne okręty, choćby nawet miały zaświadczenia zdrowia, kwarantaneodbyc pcw inny. Wiadomość obliskiem przesileniu się w Hiszpanii, przeszłey Środy papiery hiszpańskie a pól procentu podniosła. Gazety wschodnie, wówi Gonwc ogłosiły «ak nazwany traktat handlowy między Anglia I Mexico, tak iak go. rząd mexy kański miał potwierdzić, ale w obecnych kolicAnościach