RROIKA MIASTA POZNANIA
maH7.\-'!IY ldórc 1111\ pwn: ułatwiają. kupuj!:' nawozy ",ZŁ il'7JW. 1'0-"ir:k;:l:LJ<" ł wy;lajllo(; grulltu. W ten sposób WŚ plY.miej5k:t co.
ra7 wj(:C(',: i raei :-iwą am()llzif'lnoć, i stajf' sili zależną od miast:i. 1..(>cz i mi:IHo J.lotrz{>hlljf' usady. Hozwój m.iasta przeważn:e polf'ga na "i rnl'ił' przemysIu. Le,!'z w 8wym obn;:lJic nil' pCI';;iada (IW) Ilo",.\--{ TlliPj",c;, Ut .Ilomip:<7cwlI:" fabryk, Z t.f'g'o pov;oIdu wysuwa je )IOZ:' ppr'f,']"jf: TI1 ia --ta \, okolil'': o1-iad \lfIIlmipjskil'h. lt'lbotnic., pr;iC'lIjąI'Y '" t'I'h fahrykach <;t:ll'ają si,: n mieszkania w poblii.u mirj»,,;] pmey i f};;;if'dlają ip \V po"hli<;kich OS3{1arh podm:rj;;ldl:h,. ,'dzj" po cZI:;:I.j maj:! kaw;tł{>k of?Todu lub roli. Tym sJlosobem wi(\ 7arnif'Jlia f-i/;f: powoli \la miaste('zko przemysłowe. Holnirtwo, najważniejszy czynnik rozwoju w dawnych c-zaa{'h. trari z tą, chwilą swoj-e znarzf'nie. a n'\ pienv"zy plan wySUW:1 si f;: nich prz£'m)"!'łowy, K;ljj:lkrm\'szYTłJ (Inwo(lPm tych fakt{"v jest rozwój Głównej, lri(lzim'. ź" (1z i <:k i jJ!''l(orny"lowi nnra-;ta si f: pomylnic, pvdczas g'dy TI. p. W W;n::lral'h, IdÓrp pozo<-;tały wsią, rolniczą do dzisiejSZ!g-o rlni;J, nastąpił 7:lstilj 1.07wO.iOW. Nawf't w '1mym wyglądzif' zl'\YJlI:lrzn'rn mvydatnin Sif: 1.'1 rM:ni(,:t. (j!ówna rohi wmżenie miaSI('I'7.ka. a \Viniary Zf' __wpnti 7:1 g'rof!:1 m i g'no-:pollarsJ..iemi mają. j('.
szezp ell;l!':l ktpI' sid-;ki, Nnjkp' ej uwidocznią, sto--unek ohu o"a<1 dane st:1tystyc7Tle: LUllnm;e (jJi1wnej ma si do ludnoHci Winiar: w T. lR71 jak t L06 t885 t 1.90 J 8911 1 1.64 1005 ł ,002 1 191(1 l.01 1 H)2t 1.51 t Z PO\"'yżt<zyrh liczv wynik:]. że w roku 1893 Winia,ry jako wie?; T'nll1icza miały o wiele wiksze znaczenie niż Glówna. Ilość m'eszk:ulCÓW Winiar j.cst bowiem o przes7ło polow wiksza od ilogei t-('hże w Głównej. Lecz stosunek tcn zmienia Sif: w lattch 1893 ilo 19011 na korzyM Głównej. Liczby wykazują w tym czasie. że Jl1dno(' GłÓwnej zl1aczni(' sil) powiękF:zyla i 'że przewyższyla Williar. tO (10 iIoei mi"zk:łi]('ów. Z biegif'm łM stosunel{ z r. 189;) n:t\H't ",il o<lwr,'\(';ł. j!ouipw:1ż iIo(o hliluo':'ei Winial' sil: zmniejszy!::. X:t pOllo1IJwj drodzl' ro'Zwoju j:lk (;IÓwlla 'l.lIajdujp si D(:hi,\c. Po' hl;:;:kif> fabryki. n:1!6.ąf'P coprawlh do POZll:mia. wywil'rRją zua1ilicnny wpływ n:t osadę. Dzięki tym w:1runkom powstała .cała kolonja Dębiee. Lecz rozwój tej wsi robi hardzo powoln.e postępy, po
ni{'waź nie ma tak dogodnTch śro<lkÓw kOffiuuika,cyjny{'h jak (jłówna. W prz,ysz;oe: coprawd:l ma te amc korzyci, ,Leiy bowiem rwd (lwoma ważnym torlmi .od Ra'wicza i do Ostrowa. Do wfii pl7emysłowych moil1aby także już zaliczy(' Rataje, lecz tutaj utworzono dopiero picrwze zacząt.ki przemysłu. :\'1:imo to widzimy, eho. dotychcz,as jeszczf' l1ieznaezny, wzro:,t liczby mieszkalic(m. Ogólny eharakter o:-,ady jest chwilowo rolniczy. Zupelny hrak pł-Zł'my:;łu spo!-'trreg-amy w Żegrzu. .Test to osada zamIeszkana przez mnif'js'zych gospodarzy ora,z (',halupników i z powodu lego ll;pma lu znal'znIeJszeg'o rozwoju. l{ozw6j Górczyn:t zależy zupdn',p, od miast:l. pOlli,eważ po proj-ektowaucm rozbudowaniu Pozrwnia Górrzyu ::-:traci swą. :ła,mo<l-zielnoŚÓ jako osa,da, podmiejska i stanie !'ię ,'zl:eią m:asta jak Wildi, Jeżyc'e i inne, należące do o::;:ld pierw",zej p-eryfprji. Og(,lny ohraz stanu wymienionych oad najle)li-ej rn'zedstaw:a ":1: za pomocą li('zh,
Jluś( .t IluM ]1 :'IIazwa tHlIi.Yukóv. .S jlldllu,'i "hec'n..j A'UJ III'y - -  ; - '; - -- - :5o E miPjo;ki"'l c.S-zI"'6 st::.:: I _. ;J..._  g Lc  v "C; N \Ięż- "0- Ha, ...f luh  Il'jsk iej ] .g 'r!. J I ...:::,.:£ C7-Y/B biel 7.f\Jł1 .... 15  a -" , N  ;.: e  'JJ Nc-::: I I I \"'iniary - 71 3!14 'H) ) ,16 ł "-- I Rata\€, I - - f:j 177 IHl 5'" - Zegl'Y( :)8 351 :JU7 7tH f w r. 1R7!.
Dębiel', - - :U 102 129 :!81 Główna I 67(i - 62 3311 MD - \Viniary - - 148" 7>4u 2034 l Rataje 101 I 1 !l7 3S8 egr'(' - 421 40R I 2 w r. 1885. Dęi iec, I - - 221 I 213 434 - I Gł6wn& - - ;-)22 I 547 I 1069 - WiniarJ 103 16 I1P 2389 I 7!'Jl gt80 - I Rataje 'ł3 3 Mi 21i5 286 fi:11 Zegt ze 1'0 1 81 fim l 349 tO!l2 - ł WT, 180!>.
Dębiec , 41 l 42\ 215 229 444 - (aówna 1 lil 2 117 1041 892 1933 Winiary I 163 I R 171 3!26 1964 I i\090 34-74 } ., Rataje 61 I 2 66 492 459 I 951 8H) egrzp fl8 2 I 1('0 731 792 I 1523 1469 1905, Dębiec , 01 I 1 I 52 411 406 I 817 514 -,uówn1t .75 - 175 26O 2443 5103 1201'1
I.: 
KROl\IKA MIASTA POZKANIA
-- ---Nazwa gminy l -b  Ó = ,:  ._- 1 - I-Ud-:fŚeu:j l_rA .f;;; ;,.::;; - miejskiej " "..::; .. r-,'= "':.>-'" 'e , -'=u; '''-''::' I Męż- h.v- Halb " 1 '. Nce:..::O..y; II Wlej" {Jej t   2,f.s -3  czyz/I biel em  .....8 en
. e :a; ':>ca'::' -s':]e -=   aJ 0..-- ".- N :::._-.... .::3 :ó ..'7!'1 C-JJ(.J p.
CaJ'-' "::;01: c-=
Wiuiary Ralaje Zegrze DQbiec .
( aówna
Winiary Halaje, Zegrze .
Dębiel' Gł6wna
149' 149 :U72 2017 j18!J 72 I 1 73 fiOO 493/ 9!J3 109 109 733 ' .-16 1481 78 2 80 526 j33 10;)!J 220 7 227 I 2662 2G26 , ;)288 1U2 1 81R 1902 2107 4000 S6 -271 680 I 745 I 1ł:25 !J2 at7 8IJ!! !Jł1 VHO 108 2 285 639 097 1 1236 177 1151 3014 ó103 6065
:J:JJ-H I I H60 1-124 G07 ( ł371\ B{)0 I un 1899 1200 " 1\027
W 1', 11110.

\\ r, 1921.

Dla celt!w porówlJawczych można na ]JUlbtl\\ ił' Il'gu zc:-;ta wienia n-:.;ttlić pru('eutnwy stu:sunek hHI II II;:; c i }lU\\ rż:;z 1'11 lIsai!. Przyjmujemy dla roku 1871 dla każdej oj'a,Ly 100% hH.lllOci i zaznaczymy zmiany od;;etklJw w rÓżnych latach:
1fJ71 lB8fi 1805 ln03 HIW 1lJ2 l Główna 10070 158,1 ?') 285 't 73'1,8% 782,2% 8!J7.1°" Winiary 100 ?i 2847;; 44-4,1 ;lo 710.8% 724-. 7 °-b ['59.!I? U-alaje 100% ,108,370 125,D?b 21\5,!J% 2.7,3?b R!J8°:; Zegrza . 100?b 115,4% 146,5 212;1 ?h 20f\.2 ",) 256,2 Dębiec . 100% tj4,-1'1S Hi8')-b 2!J0,7 ?o 371),8% 4H9,R'},
(Przy 'Viniarach zniżlH! puwudujl' \\- r. W::!l ('zt:!<cio.wo ni!',\\ !il'zl'lIi woj:s!,a I, (;ÓrczYll jet \'tylączun) z tych Zl':S\;l,Wil'l'l. puuic"a:i. O:-;oIJUI' dalie :stlttystyc:zner :,;it;/l'ają tylku do ruku 1885. PÓŹllil'j'>z(' SIJi"y łącz1 'iiit; z lii'tami łazarkielJli. 'VRz,ystkie wymienione wiii zaliczy l', !JIOŻlla do o:':ld  ['pry ferji. O:::.acly 1 peryferji jak 'Vil(ła, Lazarz i Jeżyc(' I już 011 roku 1 !)OU wciel Oli f' do obn:bu Poznania i ą (lzi c:;ciami miala. Tell HalH 105 spot.ka i o<Hly 2. peryfł'rji, a Imwet i tJ"7.,f'ciclj. pOllic\Y;\;; proJektowana gT<tnica Poznania obejmuj!:' oprócz (Órcz.ynl. (:10 wnej. 'ViIliar, na taj. Żeg;rza i Dębca je:;zcze lIastt:pujące oady: wi'erezcwo, JUlliko'\vo. (oł(:cill, dom. Hołaez, KOl1lalH\orję, ('hal to\Vo. :3ta1'ołękę i w dal.o.:z)"m okn:g-u LuboJl, Zlhikowu. KOLOwu_ Lawi('(. N:Hullowi('e gmina i dominjum. P{\' lJl'zył:lczenin tp'hjlad OhZi\l' JIlia"'!;' l'oLlIallia IH:(lzil' ZII;wLllil' '\\"ik:,.zr'. \\',robll1' 1)1) l ;:;)Ii:-dla. (; a, '7(; me: do L:? 7:J-l 1m 11:\ a i 1-17 1\]". a, JlldllOŚl' l".rlllil':-ie "if' li('Zl.hll;p o :?:i fllUI JIlil':-/kmil'('I\\' I'Y\\',illlyeh.' , " 1('11 Jlosl)h \\ 11:1' łlIi:lto ('OraL dalej !'I)Zl'iąp:a 's\\'e ,ł';111 0 \\"a lIil' llad osadami pOdllł-i('.iki(,lIIi. \\  r'\\ aj.!l' ltl\lllO(' Z(' l'OkUjlJ)-I'll zajl:(' 'rollli('ZTh \\ \\ ił' Ż.'l'iil JIliPj...kil'g'o, ,kt{I!'t' \\ 'map:a ll;('tżelli\ \\ :-zytkil'h sił do JU'ZII"'tiUIlII.j pral''. Zdaj,. WiliI. ;-;il:. j,lkohy'na\\'oly\\'aJo wtizYl'tkil'h do teg'o \\'sp("11\lIziałl1 \\ pra<-y ;-;]O\qllli ,.\ll-ł-ik;l lf l'lIl' \\- a ds\\'ort h' L O llg'fl'lIo\\: LI'I thl' dead pa"t hl\r' it,. dl'iHI! ,\1'1-;1\'\ ill 1111' li\'ing' [11'1':;e111! i\il...1I IlIart\\ a pr:r.I',.:zlo;;(' ('Ium a ,m!' ,.:zczątkL ])zialaj - dzialaj \\' ;iy\\(,n\l:'j tt'raźlli'('jszol'i! (Ircllr,\ "';11"''' orlll Loug-1'l'lIcl\\ - .\. Psalm 01' Life).
\ I f o 11 S B ł a s ze z ,.,h.

Ił Z L\ L B I E Ż.\ C Y.
['\r \(:r X.-\ TE:\L\T D'';T.\ \ry I) I:(IZBP\)OWTE m.\:-:;T.
I ilokllll('z<'lIio;.
I'I'Z IJlJ"zuki\\<lIIil1 I'l'zYl'zyn Latojll l'Uehll Imdo\\'lallego naIkll:J(' "iI: IlllISiIII,\" z kOl1il'('zllnc'i lIa Ollel'llf' :sto:'Huki fina.nsowe i 'o"IHldan:'z(. pali,,1 \\ a. z tp1łli hO\\ iP1I1 'l,aadllil'niallli l'IIzwiązallie pro blellul hmlol\ la.\ll'g'o ;'I'....t ei.1l' z);FZU\1l'. ;1, lllłział l ych' sto:,unkti\\ Iła WlJllOŻPl1ip ",ii: nll'h'lI hll1l()\\ lal1l''o lila wpływ decydujący. PoIlif'" aż l WiNdzl'lIip to jllż I'ZI:stO' i doslatl'ezuie zostało mlll'wodnioIł P III. ui(. \\' Yllliłg:a ;'(.i;')Pj"z('g'o rozpa t rzellia. .J a,ko Iwjważniejszl' III OJl}f' II f  ZItOjlł ruchu 1J(IfIO\dalle!.'o POdllUiSZI: w SZ('Z,l'f!ólnoś:l'i: ui<',]II'1'g'lłlowalłp ,tolIl1ki fjllilll....OWI', ,.:pekulac,k oraz OJ!,T:wirzfmit. \\ ła"noci pl'.' \\ atlll'j (ochrolla 10kator{l\v itp.).

[I. LT'L\ "'.\ () J:OZ)WV()\VIE .\JlA:O:T.
\ \' 'nul'"ioul' \\ pO}Jrzl'd U i III rozdzialI' pr:r.yl' t.Yll dO}łro\\ aIlzil dc} ogólnie i dl,tk[iwie odezu(' :;il: dająe'CI!:o br.aku 'lliics,zkali i ")III W o(/OW<I [y " lIa;-;1 (:p:;twił' ukazallie sil' ..1 T st:! \V' () rozhwlowi(. lIIi.lst.. I. duia I; "rz(,'I1i:t1 l H D. u. p. N"J'. !,. [l!'hWił}olla l'rzpz ej1łl IIshn\a powyż"za za gl{l\\lIY cel miałił olulIlzi(' 7.vW"'Z rIwh Imdow[any i z:'lwwlli.', :-ota).v prz!\ost wolny!'h mic:-:z]<a l'.. [)(/::;n'( lu io za.< przez \'Oz pOl' 7(:eii' l'1Il' hll bllllow ]a'llf'g) :nddzii1łY\\:Il' UiL wzw(\i l'ł'zems]1I i h:mdlu z,xlldlCm..IJudowlanYI1I 
KRONIKA MIASTA PO ZNA N LAzwi:,zanego, w konsekwencji wpiywa{' w kin{lI1kll dodatnim ua kwestj hezrobocia, starają(' :;i,: je zlnni('j:-;zy! przl'Z, dotH'('zt'łlip odpowiedniej pr:łcy cłłym z€reg'om OSó). Cele i zadani-! ,.Ustawy o rozbudowie mia:-;t" I"<ą Zl' wsz1'eh miar uzn:wia godne. \V strcsz,ezeniu podam zasadniczp, ut<:py nmawi:łuPj tH'tawy, ajważnicjsz zasacl:1 ustawy jest, iż wykonanie jf'j IUlkl:.I(la on;"i, na, barki gmin mi-f'jkich, zollowiąznjąe je (lo podj(:eia ak !'j i mając,ej mt efln otwarcie ",Ilchu Imdowlant'g'o. a w związku z tPIII popraw: stolnk{nY w (biale mir"zk:tnio\YYIlI. \V wykonaniu IW wyższego przppi:;u IH'o\\'adz('llC akji celem 7A!,pobieżenia brakowi mie"zkail Rada, miejska porucza. Jlap;i:;tra towi, za?; w Wif:k:-'7ych m':u'tach (\Yar,,;zawa. KrakÓw, Lwów. Pozmui itd.) komitetnwi roltllldowy miast:l. kto!".\' ma hyt' U\'zl:l1!'m podleglymi lagistratowi. Do komitt.t{,\', tyeh delegujp '{ząd m ydl 11\7.f'dst1 wieieli. a to w \VaThzmvif' O(h1łJHrlP JliBist('rsŁwo, w llIia.....l'II'h \\'ojPwi',chki!'h wojewoda. w rn'ast:H'h pow:atowyl'll stat"ll".I:1.. Dzi:1h,lno.{' g-rnin jpt dWI,jlkR: 1. o 111 i 11.." d..lżyt. ma 110 rozh1Hhl'lIia i II i ej1J.tr''\o y prywa tw-'j w z.'lkrc'"if' mchu budow':ml'l!;o. 2. rozpoez*; lila :<amo!lzidn:! akl'jf: łIlHIow'aml.
()dno<'uie cI;1 IHlB" tli T)il'}'W"'Zf'g'o, g'lIIina, pomagae ma stoW;\rzYbzeniom JJ}ie>.zklIIiow:vm. in...t tlWjtlllI sJlIJII'{':r.II Hl illsollllm prywatnym w hnclowi1' dOHlII\\. l to, pr:r.l'z 01bt;!Jll"lIip potrz('1) nych grt.}1f{m, ('zy tn dro:!,:! spr7PI}aży, wil'l'zyt,..i luh !'za>.o\VI'j rlzierżav/y, l'z też prz p ,.. l]ostarezeHil' matt'ljaJ{I\\' II\Hlowla.uyC'h. jak niemniej ma h'ż !lr:l\\ (I pokrywal' do 'at O nirclohol' '/. PK'iploat.acji dOl,Ó\\, g:d' budowa i f'k:,;ploatal'ja zp:fldua III:dzil' z wal'l\l\kami ustaloncmi jJl'zrz komitPt. Dalej ma. pniu:l prawo nahywl(' potrzehH[, g-runt:ł w (Irodzl' dobrowolnych umÓw - jak r,'lwHi",ż ol,cjmuk grunta I'rzydzil'.Ionł-' jej pr.cz (ł{m-n.r Urząll Zif'\l1"ki na za"adz.i wykonania {Tstm I} rf'fonnif' rolnej.
Odno;;ni(' do punkt.u drug-iego gmiu:1 ma P 1'1 1\\ adzit, samodzielną akcjc hullowl:mą. \Y tym też eelu g-mina ma prawo nally''':1(> clrogą lIuł1ł"OwohlPj nmowy luu tri. ,lrogą wywlaszczenia runta położone w ohnhip g-rnill'. 110m) uip\\''koilC'zol1t" lub tei wymag-ająr naprawy :1 zakwa.lifikowane. prze.z oclpowkilllip whl!-h(.L jako 73;grażająop życiu i zdrowiu ludzkirJ).aI. - w t'ch w'paiJ