ZAPISKI
,,\Vielkopoh;ka a Teatr Narodowy". \Vtedy jednak nie znałem jeszcze materjałó\\', z których powziąl Łukaszewicz (Opis his1. statysto m. Poznania, t. I. str. 127 uw. 1) wiadomoM o pohycie w l'. 1784 w Poznaniu trup)" teatralnej niejakiego Józefa Sroko\\'skiego, ('o za nim powtórzył Józef Narzymski w krÓtkim szkicu o "Dziejach sccny polskiej \\' \VielkopoIsce do r. 181)9" ("Sohótka", nr. 50 z r. 18(jf)). 'Viadomość o tych materjałacłl rękopiśmienn) dl podałem w "Km'jerze Poznailskim" z r. HJ28 (III'. 34!i), )H'Z,(,ZClll przedrukowałem kilka wyj:=Jtków. Szkic ten p. L "P kolebki sceny pOlskiej \V Poznaniu" pozosta 1 p. Z. Gl'otO\\'i nieznan)'. Ze względu lIa to, że chodzi o pierwsze źródłowo stwierdzone widowiska teatralne w Poznaniu, uważam za wskazane )Il'ze(lruJwwać tu \V całości odnośne teksty iródłowe.
\Vykazują one, że ów Józef Sl'okowski h)'1 w Poznalliu nie \V r. 1784, ho wted' dawaj przedstawienia \V 1{I'akowie \\' pałaeu spiskim (Klemens B:=Jkowski, Teatr krakowski, str, O- -:21, Bihljoteka r\rakO\n;J<a lir, 37), le('z już W 1'. 178;1 Piprwsza z zachowanych wiadomości to kontl'akt, zawarty w 'Varszawie w dlJ. tj listopada 1782 między Wojciechem Bogusławskim a Józefem Srokowskim i ośmiu aktorami \\ :o-pl'a\\'ie założenia "teatrum polskiego" w Poznaniu, a wpisany do ksiąg groclu poznm'lskiego dn. 7 grudnia 1782 1',; dzisiaj przedlOwany \v Archiwum Pailstwowem \V Poznaniu, w księdze relacyj poznailskkh lir. (:01, karta 515 nast. Oto jego dosłowne hrzmienie: ł) Actum in castro 1'0sn:1niensi, sahlmtho in \'igilia festi Tmmaculntue COllceptiollis Beatissilllap Yil'ginis ;\Ial'ia(', scilicct die SPlltillla lIl<,nsis Decemhris, am10 Domini 1782. , OBL\TA COYfUACTUS. - Au officiulll et acta ]II'ilest'ntia ('astrensia l'osnanicnsia pen:onaliter \'enient<,s gene/'osi .\danllls ]\al'"'oski I't Vincentius Tomaszkiewicz obtulel'llllt, officio )ll'aesenti a(1 acticandulll actisque 11raesentibus ad insnibendultl cOIlU'actUItl infrascl'iptultl, l1IaniIJus parlium infrasCI'il1ta!'l1l1l pl'o]ll'iis f'lIscl'iptum, in papiro th('sauri Regni grosso uno argelJt<,o con"cl'il't l"lI, sanuIlI, salvum et illae,sum, tenol'is talis: Hędzy Imci Pnnem \Yojciechem BogusIawskim, PlltCl'p/'PTH'l'em lIiżej wy/'ażonemi aktol'anii polskiemi ';tnllqł nipodllliellllY i w lIi
4) ,y odpisach zmoc!<'/'lIizowal<'1l1 ]lisO\\"Idp', zzachowaniplll jPdnak .właściwości jęz)'kowych.

C7el1l niewzl'USZIJlI)' kontrakt, czyli umowa, a to w nastP'llUjący sposób: iż "-, Imci !'all Bogu!-'Ia\\'ski, chcąc zalożyć. tl'atl'lllH polskie w 1'0zl1aniu, mieście stołeczn)'m wojewódzh\a pUZlHuiski!'g'o, Ilod S\\'oją cnterplTzą, JH'zyjlllllje uiżej wyrażonych aktorów i aktOl'ki do gl'ania rÓl \\' krlllIl'djach i opcrach, jakie im wydzielone od lIi<,goż będą, a to za ullló\\'i<,nic'lIl !-'ip, każdl'g'U z osoIma o ]llacę mieJ:o;ip'czllą 110r!ług tah<'lli, która lIiżPj jest W) ]'ażona. Zgl'OlIladzeni<, to skladać hędzie osóh dzicwięć, które' hl'ać będą gaż)- czyli ]llacy co miesiąc IhHllug następując!'j tah<'li, To jest: Imci Pan .Józef Srokowski na mipsiąc czcrwolI)'ch złot) ('h osiem; Imci Pan TOlJ\aszkiewicz czerwonyeh zlotych pięć; Imci l'an !\an\'o\\'ski zlot) ch czcl'\\'onych trzy; Imci Panna Katarzyna złotych czerwollych eztcry: Imci Parma :\Iarjallna złotych czerwonych (zip]')'. l'e pięć osóh WZ\\ yż wyrażonych do gaży miesięcznej mają wyznaczony stól i stancjp' kosztem pnterprenent. Xastępujący zaś cztery osohy mają 11Iicć eo miesiąc placy: to j<,st Imci Pan Xowieki zlot'ch czP/'\\onych szpść; Pan l-rbański złotych czerwonych cztery; Imci Pan .Iw'kO\\'f;ki złot) ch czerwonych trzy; Pan Fmnciszek Durszlag: zJotych czerwOll)'ch trzy. '\"Imci Pan lIoguslawski jako entcr]lI'cnPI' jJrz)Tzpka tymże IlIlci l'ano'm regularność w płaccniu i wszelkie na apIiku,jących się \"zgJędy, a Imci Panowie aktorowie z swojej RtrOll)' ohO\\'iązują się roli sohie dane na czas regulamentelll wyznaczony nauczyć się, na każdej ]lróhie i schadzce, regularnie na nazllaCi'oną godzinę znajdO\ntć się, w clzieil do reprezentacji komellji \\'y_ znaczolloj 110 wyjścia na theatl' b)'dź gotowemi, wszystkic i jakieżkol, ,,'iek illl dane !Jp,uą 1'01 c bez braku i sprzeczki IJl'ać i dokładnie się naucz) Ć. \\')"znaczonego nad niemi dyrektora w<, wszystkim słuchać, zgoła \\'sz<,lkich obowiązków uobr<,go aktol"l dopplniać i na ten koni<,c "]>od<lają się zupelllie pod j'<,gulalllcnt niże j tu opisanej i kar,\' w nilIl wyrażonc na tych, którzy mu przeciwnemi i niepos!usznellli hędą. Po Jlieważ zaś trudnoć w spt'awieniu gm'<leroby do komed.ii za I'az z 1'0c/.ątku hylaby \\'i('lka, [)I'zctO ciż Panowie aktOl'()\\'ie o!JOWiąZlljl\ się lub w s\\'oich luh w pożyczanych sukniach grywać rCllre,zentacją, aż póki tenże 1""Imci Pa n Boguslawski nie sprawi }Jrz) zwoitej gal'!lel'oby. l'i1no!<ć w nauce, applikacja, usiłowanie w graniu, a nadewszystko sJul"hll ni" w informacjach sobil' dawanych, jak llajsolennie.i zaleca się, ImeiI'ana Sl'Okowskie/!,'o, jako wyznaczonpgo od elltel']1r<,nera nad pilili <łYI'ektol"Jl, sluchaĆ' i I'ozkazom jego powolnemi by<lź przyrzekają ci Imci Pallowie aktol'o\\'i(', który z swojej strony regulal'no:ść w zaplaceniu ilU należącej się gaż- zachowywać będzie powinien i o wszystkich czynno!<ciach t<,atraln)'ch entel'prenera swego uwiadomić i we wszystkich \\-oli je/!,'o zasiągać zechce. Xiniejsz)- kontrakt zaczynać się hĘllzic olI <lnia piel'Wszej l'el1re7."](tacji kOIlll'<lji, a kOl"u"zyĆ' się ma na tcnże sam dzieli \V lH-CU k\detnia roku III'Z)-szlego 17K:]. po którym to czasie \\'Imci 1'an Bugusław
.ski lIa na\\'0 inne kantrakty tymże Imci PaanIu aktol'Om dać abiecuje.
Dla l<,pszej zaś pewności niniejszy kantrakt i ]'('gulalłlent abydwie ,;trany \\'łasncmi padpisują rękami i w czasie jakawega nieuotrzymania farum sądów najl1rzyzwaitszych da razprawienia naznaczają sabie. Dan \\' '''arszawie, dnia G-go miesiąca listapada raku 178Z,
TIEGPLA:\lEXT.

PUllkt )li<'rwszy: Hole sobie uane każdy akt ar w dni rlziewip,ć do.,.;koualp nauczyć się będzie 11owinien, czegO' grly nic dapelni będzie miał wytrącane z swajej gaży złatych dziewięć, Punkt. drugi: Każdy regularnie a gadzinie naznaczanej na próbic znajdawać się będzie pawinien, który gdy achybi wytrącanych hędzie miał złatych sześć, gdy zaś spóźni półgodziną złotych trzy. Trzeci: Ktahy na 1'C)1rczentacji znajdawał się pijany, tak, aby dla ni<'ga kOlll('(lja dana b).rlź nie magla, straci swają całą miesięczną ga. żę; jeżeliby za na próby pijany przyszedł. wytrącany będzie mial złaty czerwany 1. Czwarty: Klótni mięrlzy sobą aktorowie unikać pawinni będą, jeżeliby zaH jakawe nastąpiły, a da tego jeszcze bicia lub skal awania, tedy dyrektOl; a surową na nich karę da zwierzchnaści się uda. Piąty: Subardynacja wszelka zachawana bydź pawinna; jeżelihy zaś ktO' Pl,zeciwko swemu enterpI'cnerawi lub dyrektarawi aclważył się łJawstawać jakimkalwiek spasabelll lub harrlzie razkazów sabie danych wypełniać niechciał, miejsce i slużbę pastrada. Szósty: Jeden drugi<,ga abmawiać lub krytykawać pl'zed ludźmi nip bp,dzie, gdyż chańbę i zakalę całemu zgramadzeniu J.i.'zynasi, inaczej zaś jaka mieszkający spakajność pawszechną adprawiany będzie, Siórlmy: Żarlnemu aktorowi nie będzie walna 11ad jakimkalwiek pl'etextem orldalić się z miasta bez wiadamaści dyrektara" a ta aby w patrzebie latwa mógł lJydź nalezianym. OSIJlY: Żaden aktar nie pawinien się achraniaĆ'" i menażawać w gTalliu swej /'ali na próbie, i ka,żrlej infarmacji Hobie danej usluchać i r1al1elłliać abawiązany będzie. Dziewiąty: Dyrektar zgramadzenia równie jak i aktarowie tymże przepisanym panktam padlegać pawinien i jaka ad aktarów subardynacji wyciągać, tak i sam z niemiż łagadnie i grzecznie abchadzić będzie; jeżeliby zaś który z aktarów pijaństwa, pIachaść jaką, nieparządek w teatrze i jakawą dla entel'prenera szkadę z niedabrcga rządzenia jegO' 11astrzegał, oba wiązany będzie natychmiast donieść enterprcncrowi swemu, który za dakladnym paznaniem rzeczy mac ukarania aneg"o sam sobie zostawuje. Punkt W-ty: \Vszelkich platków wszyscy pad utratą slużby wystrzegać się hęrlą, tak dyrektar aktarów niesprawiedliwie przed enter