GAZETA
Wielkiego
Xicstwa p O Z N A N S K I E G O;
III i - - - m II
Nakładem Drukarni*Nadwornej W. Dektra i Spóiki. - Redaktor: A: WannaW&ki.
JIf213.- W Srodę dnia 12, Września'1832.
Wiadolllości krajowe:
Z Berlina, dma 9 Września.
Przybyli tu: J.' Wysokość- Gesarsko-Róssyjski Generał piechoty, Xiąźę,. E u g e n i ue z W y r tein bers K i, z Szląska,JW..rzeczywisty Tajny Stanu i wojny Minister. Generał piechoty, H a k e, z Bawaryi. JW. Generał-Porucznik B rs.ru n, Generalny dozorca łabtyk-b-roni, lud wisami i warsztatów artylltrycznych, z wód z Kissingen. JW. Generał. Porucznik i Komenderującym 13« dywizyonem, L u i k, z Miinster.
Cesarsko- Rossyjski Generał Major A n r e p , S'Magdeb'urga, Ceearsko Rwssyjski Generał Major M 011 e r s' dbrff 2 Szląska»
Wiadolllości zagraniczne;
Al u s t r y a< Z W i e d n i a, dnia 27. Sierpnia, Dnia i . b. m. ren o wystąpił cały tutejszy garnizon na równinę między H trnala i N euLerchenfeld dJa podziękowania Bogu za ocalenie młodszego Króla Węgierskiego. Podobne nabożeństwo odprawiła się; po wielu kościełacb stolicy.
Gholera, która nam 4 w rok« przeszłym tyle* spustoszenia zrządziła, powróciła znowu tego roku, i tak tu; jak w okolłcy, - liczne zabiera ofiary, a szczególniej w miejscach, które w ro-ku-przeszłym niedoznały skutków tej zarazy.W Czechach i Mórawii ciągle się rozpościera. · Poseł francuzki uczynił przetleiawienie' -dworowi naszemu względem«wychodźców auairy-ackiih do Algieru, przekładając,- jakie IłUdnoścś zostają do pokonania dla tych, którzy mają zamiar udania się doAiryki, ze wreszcie bez znajomości języka a obyczajów jest' trudno tam osiąśdź, lem bardziej mieszkańcom klimatu łagodnego, którzy do tego będąwystawieni na wszelkie- choroby lam panujące. Zdaje się, że Minieteryunr iraneuzkie ma zamiar tym sposobem wszystkich Europejczyków odstręczać od wędrówki do Algieru. Wysłany stąd kuryer angitliki do Londynu ma sobie polecone depesze, tyczące się spraw Turcyi, która zostaje teraz w kry A czrjem- położeniu, będąc w wojnie z Baszą Egiptu; okazuje się, że i rząd angielski wojna ta domowa zaczyna wiele zajmować. Korespondent Norymberski donosi' pod artykułem z Wiednia: "Z woli najwyższej postanowiono, że żołnierze pułków Węgierskich, którzy dotychczea obowiązani była' do służba doŻYWotniej"odtąd lai tjiko 10 słu* 
,4yć będą w »ojeku, po mYJSCIU tego czasu wolno im żądać dymissyi." T u 2 C Y a.
'L Konstantynopola, dnia 14.Sierpnia.
Z Bodos donoszą listy handlowe, że flota Meheinet Alego zawsze jeszcze przed portem Alexandiyjskim 4 krąży. Ma .ona .się składać z 4 liniowych okrętów, 7 Iregat, innych brygów i korwet, i że cała liczba ma wynosić 30 żagli. Zdaje się, piaze M o n i t o r O t t o i n a ń - ski, że Mehemet JIb niema zamiaru oddalenia od Egipskich brzegów tej floty, obawiając się wylądowania floty tureckiej, ile, że ta prowin - cya ogołocona jest z wojska i łatwo przez wojska tureckie mogłaby być opanowaną, zwłaszcza przy powszechnem nieukonteutowaniu, jakie lam panuje z powodu ucisków, których mieszkańcy, od tego władzcy doznają, h 2 a n c y a. Z P a ryż a, dnia 29. Sierpnia.
T r i b u n e, gazeta republikańska, poczytując teraźniejszych hersztów oppozycyi za zbyt umiarkowanych, powstawszy przed kilku dniami na P. Odillon- Uarrot; usiłuj« dzisiaj udowodnić, iż położenie obecne Francyi tak jest krytyczne, że Ministeryum ostatniej lewej, -choćby stanęło przy sterze państwa, jednakby niczego niepotrafiło dokazać, czego się po niem spodziewają. "W stosunkach zagranicznych, mówi ona, jed)nie tylko panuje pytanie względem rozbrojenia; gdyby to chciano oiiarować mocarstwom zagranicznym, nieprzy · jęłyby one tegoż, gdyby Ministeryum lewej strony nastąpiło, co je nieufności nabawia; pozoetanoby więc z obu stron na stopie wojennej, a takby budżet nadzwyczajny, wycieńczający wszystkie źródła pomocy Francyi i nadal ciężył krajowi. Gdyby więc niewydano wojny, za Ministeryum lewej nicby się nieod· mieniło; gdyby zaś chciano prowadzić wojnę, rnoinaby było to uskutecznić, jedynie za pomocą propagandy; ale w Francyi niezezwolonoby na wojnę powszechną i Ministeryum nowe niemogłoby jej oświadczyć, choćby nawet tego pragnęło. Więc w pytaniu zewnętrznern niepodobna osiągnąć ostatecznego załatwienia, bo rozbrojenia powszecłinego, które P. Perier niemógl doskuiku przyprowadzić, członkowie Ministeryum lewej na .żaden sposób uskute«smićby niepotrafili; wojny zaś Fiar-cya prowadzić niemoże. - Lecz czegożby Ministeryum lewej dokazać mogło w stosunkach Francji wewnętrznych? Przy wielkich pytaniach politycznych zostałoby ono zawsze ograniczone w ścieśnionym obrębie administracyi, niemogącej nadal zaspokoić życzeń, przez rewolucycj lipcową wywołanych. Cożby n, p. posuuowili Ministrowie względem prawa wybo
rów? Powtórne znIzenie majętności wyborców stałoby się bezskuiecznem , jeśliby zatrzymano majętność (census) prawo mających być obranymi,; gdyby zaś tę ostatnią zniesiono, obranuby nieraz takiego, który nawet niema prawa być wyborcą. Dalej - cóźby Minister>um lewej postanowiło względem wolności druku? Ta stałaby się dla niego ciężarem nieznośnym; gdyby zaś chciano prassę uwolnić od wszelkich więzówjrządowych, doszlibyśmy prostą drogą do reformy parlamentuwej, do kongresu narodowego; naturalna, że rząd monarchiczny tym torem idąc dożyłby wnet koń. ca swfgo. Są więc tylko dwa wyjścia z tej otchłani lub przepaści, w którą nas wtrąciło owo juste milieu; t. j. jeden środek gwałtowny! wojna z całą Europą; albo łagodniejszy: reforma parkmentowa wewnątrz; Ministeryum jednakowo lewej żadnego z tych dwóch środków nastręczyćby nam niernoglo; spotrzebowałoby ono i straciłoby szczupłą resztę siły, życia i popularności, która mu się pozostała; tego zaś samo życzyć niebędzie. " Ami de la Charte, w Nantes wychodzą, cy, nader smutny skreślił obraz stanu obecnego Wandei. "Armia prawowiernych, powiada, organizuje się na wszystkich punktach; Szuanie w Departamencie Alorbichan gotują się do formalnego powstania; Wandeją i D epartament obydwuch Sevres przeciągają tłumy Kaiolistów, szerząc łupieztwai pożogi; wszędzie po Departamentach Mainy i Łigiery w.ybuchają płomienie rokoszu. Naczelnicy z więzień uszli, i wypuszczeni stają się codzień zuchwalszymi; Xięża zabiegów swoich niewyrzekli się - dość wszystko zasmucającą tę liam podaje pewność, że stronnicy dynastyi z tronu złożonej, zamiarów swoich niezaniechali. " Felicyan Avril; członek towarzystwa przyjaciół ludu został wczoraj podczas processu St, Symonistow, w pałacu sprawiedliwości przyaresztowany; obwiniają go o zamach na Króla. -Gazety stolicy ciągle głoszą o sprawach przeciw redaktorom gazet. Niektórzy z nich potrzykroć potępieni pójdą na łat kilka do więZIenIa.
Donoszą z Bajonny pod dn. 23. b, m., iż pasterze hiszpańscy przy granicy zgwałcili znowu terrytoryum nasze, i bydło z sobą uprowadzili; poczerń mieszkańcy francuzcy udali się na terrytoryum hiszpańskie i zapalili klasztor Roncevalles. Hiszpanie uciekli, a Vice- Król prowincyi Nawarry musiał posłać wojsko dla zniewolenia Francuzów do odwrotu. Piszą z Algieru pod d. 4. b. m. "Jesteśmy tu prawie w stanie oblężenia, gdyż obwód dwumilowy jest naszą granicą; biada nieostrożnemu , który ją przekracza; Beduini odcinają;  rząd niedos ) ć zajmuje się kolonizacyą tego kraju, który zapewnia wiele bogactw, gdyby inial ludzi do uprawy ziemi. Beduini ciągle przeszkadzają pokoleniom., które z nami żyjąc W przyjaźni, dostarczają nam żywności; zresztą, zachowują się względem nas o d pornie." Z Oran donoszą pod d. 5. b. m. "Różnym małym statkom marokańskim powiodłosięsprowadzić na ląd przy ujściu rzeki Magdan izo cetnaiów prochu, który kupiło pokolenie Haehem.; lecz trudno, aby go użyło przeciw O ran; nieprzyjaciel bowiem niemoie się tam zbliżyć. Więcej obawiać się wypada o stanowisko wojskowe Mostaganim, i dla tego bryg Surprise często krąży .między tern miejscem 1 przylądkiem Tenes, Z Tremesen niemamy oddawna wiadomości; Arabowie przy zatoce Harcbgoun zapewniają, iż spokojność tam niebyła przerwaną. Pokolenie A33a- Polfe wezwało nas, abyśmy przy ujściu rzeki Casua kupowali zboże i konie; lecz kupcy nasi nieufają, krajowcom. Cesarz Marokański niedopuścił okrętom z Rif prowadzenia handlu z ponami riaszemi, pod pozorem, iż tego nigdy niepozwalano. Te iednak okręty wyładowały swój proch niedaleko tutejszego miasta. *' List z N auplia pod dn, 28- Czerwca wyraża, iż zgromadzenie narodowe zebrało się dnia 13. Czerwca i mianowało Pana N otara Prezesem swoim, a Pana Chrysoverghi sekretarzem. C o u r r i e r de L y o n umieścił protestacyą 143 fabrykantów towarów jedwabnach w X,n,n,gdunie, przeciw twierdzeniu niektórych dzień ników, jakoby robotnicy ich należeli do tamecznych zaburzeń. Dnia 16. b. m. zaszła w Awenionie bitwa iniędzy mularzami; kilku ludzi zostało ranionych, lecz spokojność wkrótce przywrócono. Z sprzedaży obrazów P. Eiard zebrano summe 800,000 fi a tik ów. Hiszpania.
Z Madrytu, dnia 13. Sierpnia.
Królowa niema najmniejszego udziału w politycznych sprawach. U miarkowane stronnictwo niepokoi apostolicznych, gdyż znowu głowę podnosi. Rząd wydał rozkazy do wszyetkich - Generałow Kapitanów, aby wiadomości ściągające się do położenia rzeczy w Portugalii, jak najśpieszniej - do Madrytu donosili, iżby obce mocarstwa o tamecznych wypadkach niezwłocznie uwiadomione być mogły. Przybył tu goniec nadzwyczajny od naszego Posła w Petersburgu, Pana Paez de la Cader>a i natychmiast pojechał do Ildefoneo. Z Madrytu wychodzą urzędnicy naprzeciw gońcom z Lizbony przybywającym i-ciągle ich laająna oku, a tym pod najsurowszą karą. zakazano opowiadać co się dzieje w Por'ugdlii. N asz rząd otrzymuje reguiarnie gazetę wychodzącą w Opono i jest uwiadomionym jak najdokładniej o wszystkich wypadkach, w owej Części Portugalu wydarzonych.
Wieść, tZe Generałowi SarsfieJd odebrano dowództwo, jest bezzasadną. Usprawiedliwił on się ,przed rządem 1 teraz do głównej kwatery powróci. Wiemy, że uwiadomił rząd, ii codziennie do obozu przybywają z Portugalii mnichy" wojskowi i.inne osoby. Listy z 0rense i L ugo toż samo donoszą, A n g l i a.
Z L o n d y n u, dnia 31. Sierpnia.
Kur y er zamieścił list Admirała Sartorius · z d. 19 m. b., w którym między innemi czytamy: "Nieprzyjaciel uzbraja okręt o 36 działach i oprócz tego 2 brygi, przez co będzie w stanie utrzymać się przy eiłacu swych przemagających. Mimo to jednak postanowiłem wydać mu bitwę, skoro tylko wzmocnienie moje nadejdzie. - Obwarowania miasta obecnie są s-kończone, a tak uderzenie na nie mogłoby tylko dla nas być korzysinem. Męstwa i stałości ducb, oraz zaufanie w dobry wypadek «prawy nasz-ej przejęło umysły wszystkich. " Taż sama .gazeta zawiera list z Falmouth z dnia 37. ro. b. treści następującej: "Kuter "Ne« Stopę" przybył tu dzisiaj z Porto.
Wypłynął on stamtąd d. .19; niemogł więc innych przywieźć wiadomości, jak statek parowy, który tegoż samego dnia zrana eiamtąd wypłynął, a dn. 23. tu stanął. - Udzielam wszelako nowin, klore od t brałem. Część eskadry Dom Pedra, t. j. 2 jregaty, 1 korweta i 2 szontry stały dnia tego przed zasypem portu, zabierając żywność i acnuoicyą. Na Dotrze stoi korweta o 20 działach i bryg tylko co wykończony, obydwa w pogotowiu wyjśdź pod żagle. Około innej korwety i ezoneru pracują 2 wielką gorliwością, »by je jak najprędzej uzbroić. "Villailor" wysłana aby sprowadził ezoner "Liberal" i inny bryg; po przybyciu tych okręiów zajmie Admirał Sartorius stanowisko swoje zaczepne przed Lizboną. - Pułkownik Hodges batalionu angielskiego, posunięty na stopień Generała brygady.
G lob e zapewnia, iż obiega pogłoska, że Hiszpania postanowiła eskadrę uzbrojoną wypr-iwić do Porto, aby się domagać zadośćuczynienia za niejakieś pokrzywdzenia, któ. rych hiszpański Wicekonsul w Willa do Conde miał doznać. Lekarz angielski P. Tegart odezwał się w djiennikach krajowych z ogłoszeniem lekarstwa na cholerę, które eaui wypróbował,  leży na użyciu trzech kropel oliwy Krotońsk'ej (de Croton) na kawałku. cukru. Gazeia Dworska donosi o mianowaniu Lorda Nugent Lordem naczelnym kominissarzcm wysp Jońskich.. Właściciel okrętu "N ova Patjueta", jednego z lycb, które flota Dom Pedra zabrała przed Tagiem, otrzymał wiadomość z-Oporto, ił tameczny Minister skarbu- wydal rozkaz, aby ładunek lego okrętu przedarto, i dziesiątą część wziętych pieniędzy, rozdano ludziom eskadry blokującej,- a resztę złożono do depozytu. Przeciw takiemu rozporządzeniu protestował się Kapitan okrętowy i wszelkieini sposobami. popiera interesa właściciela okrętu». W Anglii zawiązało się T.owarayetwo, mające na celu upowszechnianie wszelkich wyrobów żelaznych i doskonalenie icb do tego. stopnia, że w przeciągu pewnego czasu żelazo będzie miało większą wartość od srebra i złota. Tak więc mielibyśmy znowu żelazne czasy « List z Nowego Yorku pod d..25. Lipca-wyraża: "Kongres w Wasbynglonie odroczył się dn. 16. b. mj po siedm-iomiesięcznycb posiedzeniach nie w-najlepszej harmonii. Prezydującemu nieuchwalono tą raj.ą.podziękowania za bezstronność w jego postępowaniu., Cholera nabawia tu. niemałego przestrachu; codzień sprząta ze świata go do 100 osób i gwałtownie rozszerza się,naokoło."lAMiWWiMWVtW
ROZlllaite wiadolllOŚci.

W Petersburgu na roguN ewskiej i Sadowej ulicy założono księgarnia, polską, mianowicie dla nowszych autorów..- To la K tum, o «torem lei' Tygodnik Petersb. donosi, nowym jest dowodem wspaniałomyślności riądu Cesarsko-Rbssyjskiego,. który, skarby umysłowe PÓ Ukow coraz bardziej, przystepneuii uczynić pragnie» - Coi więc sądzić należy o owych niedorzecznych - bajaniach pismaków ffancuzkich i niektórych zagranicznych niemieckich, .którzy spotwarzając rząd jossyjski, ciągle prawią o wytępieniu! zagładzie inowy polskiej l w obrębi» granic Cesarstw»? '
Pótemkin, te» ulubieniec Cesarzowej RósMJsktej Katarayny II., władał prawie samowładnie w jej państwie i w ciągu lat 18 dostał C9d niej 50 mil. rubli. Posiadał 300,000 dusi
1142:męzkich, i miał skrzynie napełnione siołem" drogie mi kamieniami, tudzież banknotami obcych krajów. Miał przyióm 32 ordery, a Francuz pewien obliczył cały jego majątek na 300 mil. franków. I. lento bogaty, takie znaczenie mający ulubieniec, umarł nagła (d. 17. Paźdz.. 1791 ) pod golem niebea>, koło J as s, w okolicy pusiej. (R. Lw.) W K-ollegium (U, propaganda fidt, w Rzymie, następującemi mówią językami: łacińskim, hebrajskim, syryjskim, staro* i nowogreckim, chaldejskim, arabskim, perskim, staro- i nciwo-oriuiańskiio, iliryjskno, ely opskim, gruzyjskim, albańskim, bułgarskim, wołoskim, kopckim,. kurdyjskim, tureckim, serbskim, włoskim, francuzkim, angielskim" szkockim, irlandzkim, niemieckim, flamandzkim, holenderskim, hiszpańskim, polskim, rossyjskim i językiem dzikich Kanady. Ze wszystkicb krajów, w których lerai językami mówią, znajdują się tutaj uczniowie. Bawiący w Londynie Bramin Radsza Ram«rnuhn Kay, ożenił się. z piękną młodą Angielką, córką tamtejszego znakomitego lekarza. Ażeby niepotrzebowała spalić się po jego śmierci" grzeczny małżonek przeszedł' na wiarę chrztściańską. J esuo bardzo uczony,. przystojny iiręźczyzna, w najlepszych jeszcze Jatach i bogaty. Słychać-, że inne Angielki takżeby sobie podobnych Eramioow Życzyły.
s P KOS T. O W A N I E. . W nmnerze -wczorąjszym pisma naszego str. 1138" szpalta lewa, wiersz 34., zamiast "lawą," czytaj "barra," t. j. Z3S)jjein.
PATENT SUBHASTACYINY.. Posiadłość w Rogoźnie pod Nr. 2.3J.. położona ;. sądownie na tal. 1300 otaxovvana, droga/\. koniecznej · subhastacyi pubtieanie najwięcej dającemu-ma być sprzedaną. W tym celu wyznaczyliśmy termin na dzień- 30. Października r. bv zrana o godz. 10. przed Deputowanym Sędzia; Brueckner w naszej Izbie instrukcyjne-j, na który ochotę kupienia mających'Z tem nadmienieniem wzywamy, ii każdy licytujący kaucy$ 100 tal. powinien złb-ź-yć i'źe dla najwięcej daiącego, .skoro prawne przeszkody nie zachodzą, przybicie nastąpią Taxa i inne warunki w Registraturze rrajzej mogą być'przejrzane«. Poznań,.dnia 19., Lipca i832.. Królewsko- Eruski SAd Ziemiański.