r GAZETA Wielkiego Xiestwa POZNANSKIEGO Nakładem Drukarni Nadwornej W. Dektra i Spółka- Redaktor: A. Wannowski. JM 80. W Czwartek dnia 4. Kwietnia 1833. J li tro w Wielki Piątek nie wyjdzie Gazeta. Wiadolllości zagraniczne. Rzeczpospolita Krakowska. Z Krakowa, dnia 124. Mirca. Senat rządzący wolnego, niepodległego i ściśle neutralnego miasta Krakowa i jegu okręgu. Trzy N ajaśniejsze opiekuńcze Dwory, «wybiera uczuciem łaskawości powodowane, zesłały trzech pełnomocnych Kommisearzy, kommiseyą organizacyjną kraju tego stanowić mających, jak to wyczytają szanowni obywatele i mieszkańcy z odezwy ich, poniżej w wiernym przekładzie zamieszczającej się, równie, jak i drugiej przez Rezydentów tychże Dworów do Senatu rządzącego uczynionej. Ci dostojni N ajaśniejszych Monarchów reprezentanci, wezwawszy następnie członków do rządu na nowo zawiązać się mającego przeznaczonych, aby się do miejsca zwykłych posiedzeń Senatu zgromadzili, przybyl» tamie osobiście, rząd zawiązali i ustalili. Tak ustanowiony rząd donosząc o tern wszy»tfeietn władzom publicznym jako też obywatelom i mieszkańcom wolnego miasta Krakowa i jego okręgu, niema, jak tylko oświadczać, że niepewność istniejącego stanu, i nieepokojuość o przyszłość, jednem wyrzeczeniem wspaniałomyślnych Protektorów ueuniętemi zostały, i ie nadal kraj ten uż-ywając wszelkich korzyści reprezentacyjnego rządu i zniesione maiąc przeszkody do stałej pomyślności prowadzące, używać będzie szczęścia trwałego i nieprzerwanego. Prawdy tej, są rękojmią lak urządzenia światłych dobrem kraju tego przejętych JWVV. Kumniissarzy pełnomocnych, jako teź usilne starania rządu, chcącego się całkowicie usłudze współobywateli poświęcić; - W Krakowie 'inia 23. Marca 1833 r. - Prezes Senatu, Wielogłowski. - Sekretarz Generalny Sen a t u , Darowski. Kommissya nadzwyczajna przez trzY Dwory ustanowiona, do Senatu rządzącego wolnego miasta Krakowa ijego okręgu. Niżej podpisani nacV.wyczajni Kommissa* rze pełnomocni trzech Dworów, mają ?aszczyt udzielić Senatowi wolnego miasta Krakowa, co następuje: Wysokie opiekuńcze Dwory wzięły pod dojrzałą, rozwagę przełożenia A, kilkakrotnie tak pr«ta Senat, jako teź przez zgromadzę cie się rtif'>rma. -rii , ,» pcm ocą k i o ryc b, raoinaby Lik rozterkom, ktor(a dodatkowe, które np, r. 1830. wynosiły nie mniej jak ój milionów! O ile Ministrowie ograniczeni są co do zapobieżenia potrzebom gwałtownym, nadzwyczajnym, o tyle dowolności ich zostawione są przewyżki w wydatkach zwyczajnych. I cóż pomoże, że się przy układaniu budżetu zmniejszą summy wydatkowe? Gdy po trzech latach przyjdzie do złożenia rachunków, okaże się, że wydatki których liczby są niepewne, przechodziły summę w budżecie oznaczoną o tyle, a tyle milionów. Teraźniejsze Ministerym żądało w tej mierze od Izb poprawy ustawy skarbowej. Przedstawiło Izbie projekt do prawa dozwalający rządowi już za rok 183r. kredyt dodatkowy 54. milionów, łącząc z umysłu w ogólną tę liczbę tak wydatki nadzwyczajne, względem których Ministrowie obowiązani byli prosić o kredyt, jak i przewyżkę wydatków zwyczajnych, którą mogli byli odłożyć aż do lat 3dl, do czasu składania rachunków. Żądając tym sposobem kredytu na opędzenie tej przewyżki, a to zaraz po upłynionym roku, nieczekajae zdawania rachunków, rozstrzygnęło Ministeryum przez to samo powyższe pytanie. Na przyszłość więc nietylko wydatki nadswyczajne, ale i zwyczajne, gdy przewyższać będą ewaluacyą budżetu, będą musiały być uchwalone przez prawo; niebędzie potrzeba czekać latt rzęch, w ciągu nawet tego samego roku, skoro tylko okaże się potrzeba przewyżki, Izby o tern zawiadomione i o udzielenie kredytu dodatkowego wezwane zostaną. W Minieteryura panuje taka niezgodność, jaka była przed sześciu tygodniami, co jednak niewiele znaczy, bo sam Król wszystko czyni i wszystkie aj kieruje, to jest: sprawami zewnętrzne mi przez Xiecia Tallejranda, a wewnętrznemi przez Panów Argout i Montalivet. Jest oraz przy boku Monarchy Baron Fain jako Naczelnik gabinetu; był on dawniej Sekretarzem Napoleona, Król powierza mu wszystkie swoje prywatne interessa, wiele także publicznych interessów przechodzi przez ręce jego. Oddalony z urzędu Radzca Stanu Baude, był dawniej Prefektem Departamentu Sekwany i miał czynny udział w rewolucyi lipcowej . Jest to człowiek z wielkim zapałem i uczynił ważne przysługi Królowi przy wstąpieniu na. tron. W Izbie Deputowanych rać. Rząd czyni wprawdzie dobrze, odłącza* jąc eię od ludzi lipcowych; lecz niewypadaJobjr mu pozbywać się wetelkiej podpory i powinienby przyłączyć eię do umiarkowanych Tory sów resuuracyi. Działa on atoli również przeciw nim, i można pojąć, do czego (akie postępowanie przywiedzie. Tak (ć£ czynił Dyrtktorya t, króry zadawał ciosy prawej i lewej stronie ; Ucz (jak wiadomo każdemu) · ara przez to upadł. Obok wszelkiej uległości Izby, eą takie rzeczy, iż trudno przewidzieć, jak się Ministeryum wywinie. Zapewniają, ii Marszałek Xiążę Dahnacyi zawinił przeztrwonienie pieniędzy skarbowych, u sposobie przewyższającym wszelki domysł, a Kommbsya Izby chce usunąć przeszło dwa miliony lrankiiw z wydatków Ministerstwa wojny. Karoliści są bardzo rozdwojeni w zdaniach o Xinie Berry. Jedni ciągle uważają oświadczenie jej w M o n i t o r z e za potwarz ze strony rządu. Do 'akich należą osobiści stronnicy rodziny JBurbonów; niejest ich wiele, i niemają znacznego wpływu politycznego; liczniejsza i większy wpływ mająca część Karolisiów p 0czytuje ten wypadek za szczęście dla swojej sprawy; zawsze bowiem wdawanie się Xięźny uważała za przeszkodę; zostawia plany swoje na czas późniejszy, i ma nadzieję, ii zajdzie zmiana w nowym rządzie. Zawsze jednak niezgodność ta osłabia stronnictwo Karolisiów i stawia je w niemożności posiadania wpływu politycznego. Publiczność paryzk? ciągłe zajmuje najnowsza opera Prna Auber: "Gu6taw, czyli Bal maskowy. " W BlanviJle niedaleko Chartres umarł niedawno Hr. Cluzel iv 96tym roku życia. U rodził się r. 1737.. wszedł w służbę wojskową roku 1750., i odbył wszystkie kampanie podczaisiedmioletniej wojny; raz nawet dowodził w owym czasie okrętem na morzu. Po 601etniej służbie otrzymał stopień Generała- Majora i krzyż kawalerski wojskowego orderu S, Ludwika. Słychać, ii Król żądał, aby mu podano do przejrzenia wszystkie pisma względem wyprawy N apoleona do Egiptu, znajdujące się warchiwach ministeryalnyc b. Listy z Alexandryi donoszą, że Wice-Król Egiptu ciągle się jeszcze uzbraja, i że trudno, aby poprzestał na czetn mniej, jak na odstąpię niu całej Syryi. Kuryer Francuzki podaje ilość obecnych długów Państwa Francuzkiego na 4.4*3.378.7° 11 0 fr, Z tych 3)823,8781700 b* na1eży'O*O długów zarejestrowanych, a 23g,00A ,000 do rzędu długu nitpokry legt). A n g l i a. Z Londynu, dnia 23. Marca. T i m e s dzisiejsza zawiera w doniesieniach giełdowych: "Wedle wiadomości z Madrytu wpływ PalI3 Zea Berfnudez bardzo upada, i wyglądano tam codzień, że okoliczności go zniewolą do złożenia u r z ę d u . Wczoraj zrana rozdawano tu listy nadeszłe na pakietbocie lizbońskim; są one datowane pod dn. 3. III. b, nitzawierają jednak nic nowego. O odebraniu Generałowi Santa Martha naczelnego dowództwa, sprzeczne krążyły pogłoski. Mianowanie Generała San Lorenzo na N aczelnego Wodza, sprawiło niejakieś nieukontentowanie; sądzono też, że Tellas J ordao, któremu, jako dru- I giemu w komendzie, miejsce toby się sprawiedliwie należało, wskutek tego weźmie dymissyą. Dom Miguel dn. 26 rn. z. bjł w Bragi. List Kapitana Glascock z Porto pod d. 4. in. b. donosi, że utarczkę dnia tego rozpoczęli Migueliści, i że nienastąpiła wskutek wycieczki Pedrystów; tym jednak sprzyjało szczęście, kiedy Migueliści ze stratą 600 ludzi zostali od. parci. W wojsku Dom Pedra najwięcej stracił korpus Szkocki pod wodzą Majora bciiaw, jeden oficer miał zginać, a prawie wszyscy inni, wyjąwszy tylko Majora, mieli być ranieni. Cała siraia Konstytucyonistow w zabitych i ranionych, ma wynosić 100 ludzi; wszakże podania na obu sironath przesadzone. Zaraza w Porio się niewzmogła, ale wielka tam dla braku żywności panuje nędza." Kur y e r dzisiejszy następujące czyni postrzeźenia nad obecnem położeniem kraju: "Caf y handel w takim nieładzie i rozprzężeniu» iż słusznie wielkiej klęski obawiać się należy* Niektórzy utrzymują, że teraźniejsze podnoszenie się c e n, jest dowo de m zwiększającego się dobrego mienia kraju. Ale to samu podniesienie się cen było pierwszym początkiem i niby przedigrzyskiem panicznej trwogi w roku 1825. Podwyższenie się cen niedowodzi bynajmnIeJ pomyślności i dobrego mieria. W każdym czasie można taki sztuczny pozór polepszenia zdziałać, jak go obecnie sprawiono przez pomnożone wydatki ze strony skarbu. Jakoż w rzeczy samej; im wyższe ceny, tern większe niebezpieczeństwo i tern groźniejsze nieszczęście, jeśli noty bankowe niespodzianie zostaną ściągnięte, co się wydarzyło przed paniczną trwogą w r. rg 15"'. Im bardziej się zarobkowość przez chwiejące się pomnożenie środków handlowych zachęca, tern bardziej obawiać się należy reakcyi. W okamgnieniu podniesienie się wartości złota, mogłoby znie* szył i wydatki swoje ograniczył, a natychmiast upadłyby kunsztownie wymuszone wysokie ceny, które chwilowe pomnożenie środków handlowych w górę nastroiło. Gdyhy bank angielski noty swoje mógł utrzymać w obiegu, wszystko byłoby do brze, bo jeśliby przyczyna nieustała, skutek powinienby nadal trwać; ale tego bank dokazać niepotrafi, jest on niewolnikiem systematu, którego odstąpić niemoie. Prawodawstwo wyrzekło« usiłowania zarobkowości maja, być zastosowane do ilości złota, mogącego być nabyłem do zastępowania onego. Skutkiem tego jest ograniczenie przemysłu i cały kraj w takim stanie biedy, jaki Lord Kanclerz na posiedzeniach Izby trafnie skreślił. Kuryer dzisiejszy skreślił w obszernym artykule położenie stronnictw we Francyi i ich zabiegi przeciw istniejącemu rządowi. Kończy następującemi słowy: "Otóż są skutki zniweczonej nadziei, którą rewolucya lipcowa wzbudziła. Wszystkie złe namiętności, wszystkie niespokojne umysły, połączyły się we Francyi przeciw utwierdzeniu władzy, przez ustanowienie której zwyciężone i rozjątrzone zostały. Ta nieustanna walka naturalnie nieprzy czynią się do ulźeiia ciężarom korony; ale szacunek roztropniejszych i umiarkowanych, sumienie czyste i sława wyjednania Francyi swobód prawdziwej wolności, powinny Monarchę w trudnym i kolcami nabitym zawodzie cieszyć. Jakoż z największćm zadowoleniem może on na skutki rządów swoich spoglądać, i ujrzy natenczas, że mimo wszelkich przeszkód, Frańcya pod jego berłem na wewnętrznym pokoju, na potędze i bogactwach wielce zyskała. Te rzeczywiste korzyści, których kraj pod spokojnym rządem Ludwika Filipa dostąpił, zbijają lepiej nii wszelkie rozprawy owe ohydne potwarje stronnictw, usiłujących wzniecić rozruchy, aby w powszeebnem zamieszaniu i zaburzeniu znaleść sposobność do wy wyższenia siebie samych," Według raportu zdanego Izbie niższej, następujący oficerowie morscy angielscy, - posia dają nieczynne urzędy: Wice Admirał Thnorbrough, będący 49J lat w czynnej służbie, ma urząd nieczynny , przynoszący dochodu rocznego 469 funt. szt,; Kontr-Admirał Marun, będący 33 lat w czynnej służbie, ma urząd nieczyn ny, przynoszący dochodu rocznego 370 funt szt; Generał marynaiki Lord Saumarez, będący 47 lat w czynnej służbie, ma nieczynny urząd, przynoszący rocznego dochodu 1728 funt. szt.; Generał-PorucznikmarynarkiSidney Smith, będący 31 lat w czynnej służbie, ma nieczynny urząd przynoszący rocznego dochodu 1383 funt. szt.; General-Major marynarki Cockburn, będący 29 lat w czynnej służbie, ma nieczynny urząd, przynoszący rocznego dochodu 1037 funt. T łok ludzi przybywających do banków irlandzkich, celem odbierania pieniędzy, nazywają w Irlandyi "cholerą O'Gonnellska," Wychodzące tu pismo peryodyczne C h r is t i a n A d v o c a t e, zawiera statystyczne wiadomości o rozkrzewieniu się religii katolickiej w Anglii i Szkocyi. Jest tam 11 kollegiów i 35 seminaryów do usposobienia xiężv katolickich. Miasto Manchester, gdzie przed 76 laty było tylko 70 mieszkańców religii katolickiej, liczy już teraz 42,000, Liwerpool 52,000, Glasgow 30,000, W r. 1831. było w Anglii i Szkocyi 479 kaplic katolickich, teraz zaś jest ich jeszcze więcej. Statek parowy nazwiskiem "Xiążę Wellington," przybył z Boulogne do Deal, i wkrótce z oddziałem wojska popłynie do Oporto. Generała-Majora Fwans znaleziono niedawno w pokoju jego, leżącego na posadzce twarzą ku niej odwróconą, i wkrótce potem skonał, Sprowadzony lekarz oświadczył, iż uderzenie krwi w mózg, było przyczyną tej nagłej śmierci - ROZlllaite wiadolllości. Jedna z gazet francuzkieb pisze, że niedawno przybył (Jo Konstantynopola okręt Roseyjski z 70 ładnemi niewolnicami Caerkaskieuii, r których za każdą r osobna bogaci Turcy po 7000 plastrów zapłacili. Prawowierni muzułmanie mocno tern uradowani zostali, sąiaili bowiem, że po wzięciu Anapy, tego wielkiego targu na Czerkaskie i Georgijańskie niewolnice, nie będą mogli pomnażać dalej barem y swoje remi, po całym W echo. dzie Bly l ntrni, pięknościami. (Hotm.Lw.) Somerset, autor "Młodości bhakespeara" i innych z upodobaniem przyjętych dramatycznych sztuk at»"it lak ich., znajduje się wstanie najsmutniejszym ubóstwa. Autor ten tak dalece podup.iJł, że niedawno chodził po ulicach Londynu z deską na plecach, na której napisane były słowa: "Zlitujcie się nad autolem stu dzieł teatralnych." By niebył poznanym, miał twarz do połowy zakrytą. W Anglii pod nazwa, Argicultural improvemmł Institution (zakład ku rozgałęzieniu rolnictwa) zawiązało się towarzystwo, mające zamiar zatrudnić się pożytecznym i korzyść przy, zatrudnienia niemających ubogich ludzi. Zamyślają cel ten osięgnąć za pomocą, osad krajowych, na wzór holenderskich w Fredericksoord. Podług dokładnych Parlamentowi przełożonych wyrachowań znajduje się w Anglii 35 milion, morgów pola do uprawy zdatnego, które niejest jeszcze uprawne. Towarzystwo wzmiankowane chce zatem tyle, ile będzie można, nabyć pól tych odłogiem leżących, a to bąć przez kupno, bąć drogą darowizny; takowe za mierną opłatę chce rozdać pomiędzy ubogich, zaopatrzyć ich w potrzebne do uprawy narzędzia i udzielić im oraz nauk stosownych, jakim sposobem dane sobie pola mogą najkorzystniej obrabiać, wreszcie przez ciągłą pracę i staranność zabezpieczyć sobie stały kawałek chleba. Pierwsze wydatki towarzystwa mają być pokryte za pomocą składek, które przyjmują az do dziesięciu szylingów. W liczbie literatów, którzy w skutku objaśnień, wynikłych w Kommissyi izby Deputowanych Francyi, roztrząszającej budżet ministerstwa spraw wewnętrznych, wyrzekli się wsparcia, jakie pobierali z summ tajemnych tego ministerstwa, znajdują się następne znane imiona: Andrieux, członek Akademii francuzkiej, Karol N odier, Karol Lecretelle , Sauvant, i Panie Tastu i Emilia Girardin. Twierdzą za pewną że Xiążę Metternich przepędzi część następnej wiosny w swoich dobrach J ohannisberg, gdzie niektóre osoby dyplomatyczne będą teź u niego w gościnie. U rządzenia tyczące się sejmu niemieckiego, od wikłanie zagadnienia Luxemburskiego, i złatwienie nieporozumień pomiędzy pewneroi członkami związku niemieckiego, będą należały do liczby rozrywek wiejskich, których znakomity człowiek stanu w tym wypoczynku użyć sobie zamierza. P. Hippolit Prevoet, członek Ateneum Sztuk w Paryżu, wynalazł skoropismo (Stenographie) muzyczne. Za pomocą tego sposobu można notować nie tylko jakąś część słyszanej harmonii, lecz najczęściej całą harmonią. Wynalazca zamierza wykładać swoje teoryą w publicznym kursie. W Londynie optyk Cary, zrobił podług planu Profeesora Chemii P, Cooper, drobni« widz nowego składu, w dziwnych swych skutkach wyrównający a może i przechodzący drobnowidze słoneczne. Jest to dowcipne zastosowanie do obserwacyi mikroskop!cznych światła, używanego przez Leytnanta Drummond do trygonometrycznych wymiarów. Dwa prądy: jeden gazu wodorodnego,drugi kwasorodnego, ogrzane, skierowane są na plitę wapienną, skąd powstaje nader mocne światło, które, zgęszczone zapomocą soczewki, powiększa przedmioty od 10,000 500,000 razy, na okrągłej płaszczyźnie, od 14 stóp średnicy. Włos z głowy dziecka, wydaje się w tym drobnowidzu jak gruba trąba, od 2 stóp średnicy; żądło pszczole jest ogromnym haczystym orężem czterech stóp długości. W kropli wody wybornie uważać można walkę różnych najdrobniejszych Ź)jatek; robaczki, które gołemu oku niezdają się być grubszemi od zwykłej nici, przybierają straszną postawę węża dusiciela. N arzędzie to zapewne nie mało przyłoży się do postępu nauk przyrodzenia; i lę ma nad słonecznym drobnowidzem wyższość, iź molo być ustaw ionem w każdym czasie, kiedy pierwszy potrzebuje dnia bardzo jasnego. SPROSTOWANIE. W Num. Wczorajszym pisma naszego str. 432., słup prawy, wiersz 15. zamiast "z a b i e r a ć" czytaj " z b i e r a ć " , a na str. 433., słup lewy, wiersz 26. zamiast "n o w i g a c y j n y c h " " n a w i g a c y j n y c h " . WEZWANIE, Zapozywa się niniejszem wszystkich w ogólności którzy do kaucyi przez Jana Bogumiłego Wolff i jego małżonkę Ewę Rozynę z Astów tu w miejscu zamieszkałych za byłego pomocnika exekutorskiego J a n a H e i m eh en wystawionej na nieruchomości pod N ro. 21g. tutej położonej pod Rubr. I I I. N ro. 1. do ilości 200 Tal. zahypotekowanej pretensyą mieć mniemają, iżby się w terminie na dzień 10. Maja r. b., przed W. Assessoren! Sądu Ziemiańskiego Lehmann zrana wyznaczonym stawili, i pretensye swe podali, w razie bowiem przeciwnym względem prawa swego do nieruchomości w zastaw danej trzymania się pozbawionemi i jedynie do pozostałości zmarłego już Heimchen odesłanemi będą i kaucyą z księgi hypotecznej wymazaną zostanie. Gniezno, dnia 7. Stycznia 1833. Król. Pruski Sąd Ziemiański. Wieś Chartowo pod Poznaniem, od Sgo Jana r, b. do wydzierżawienia jest na rok l, albo teź na 3 la ta; bliższą wiadomość o tern udziela F, W. Graetz, w Rynku pod N rem 44.